Search results

1

Organizacje społeczne i prasa w akcji promocji legendy Józefa Piłsudskiego w powiecie radzyńskim w okresie II Rzeczypospolitej

100%

Kalinowski S.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2013

|

vol. 11

19-45

PL

Legenda Józefa Piłsudskiego stała się jeszcze za życia istotnym elementem jego życiorysu. Przeżyła bohatera i wywierała ważny wpływ na postawy kolejnych pokoleń Polaków. Komendant miał nie tylko adherentów, ale też licznych przeciwników, którzy eksponowali jego błędy i przywary. Promocja legendy Marszałka osiągnęła apogeum w latach trzydziestych II Rzeczpospolitej. Szczególną okazją były obchody rocznic 6 VIII 1914,11 XI 1918 i 15 VIII 1920 oraz imienin Piłsudskiego. Szeroki zakres uroczystości był możliwy przy współpracy z organizacjami społecznymi, przede wszystkim Związkiem Strzeleckim i Federacją Polskich Związków Obrońców Ojczyzny. Także kultura i prasa skutecznie propagowały legendę Piłsudskiego w powiecie radzyńskim. Proces kształtowania się legendy Komendanta w regionie rozpoczął się podczas I wojny światowej i trwał przez cały okres międzywojenny. Legenda Marszałka na Południowym Podlasiu tylko po części kształtowała się samorzutnie i spontanicznie. O jej zasięgu decydowały przede wszystkim przemyślane zabiegi propagandowe podejmowane przez otoczenie Piłsudskiego i obóz belwederski.

EN

Józef Piłsudski's legend became an important part of his biography even in his lifetime. It has outlived him and exerted influence on the personalities of many following generations of Polish people. The Commandant did not only have supporters, but also numerous opponents, who exposed his mistakes and vices. The promotion of the Marshal's legend reached its peak in the 1930s, in the period of the Second Republic of Poland. The special occasions for celebration were the anniversaries of August 6th 1914, November 11th 1918, August 15th 1920, and Józef Piłsudski's name-day. The wide range of celebra-tions was possible due to cooperation with social organisations, especially with the Riflemen's Association (Związek Strzelecki), and the Federation of Polish Unions of Country Defenders (Federacja Polskich Związków Obrońców Ojczyzny). Piłsudski's legend has also been successfully promoted by culture and the press in the Radzyń Podlaski District. The process of the Commandant passing into legend in this region started during World War I, and it lasted through the entire interwar period. The Marshal's legend in the South of Podlasie Region was only partly created spontaneously and without prompting. Its span was mostly due to the well-planned propaganda inter-ventions undertaken by Piłsudski's circle and his supporters, the so-called 'obóz belwederski' (the Belweder Camp).

2

Ludność klucza radzyńskiego w XVIII wieku

100%

Banach M.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2014

|

vol. 12

49-59

PL

Artykuł jest analizą ludnościową terenów znajdujących się w obrębie klucza radzyńskiego w 1742 roku, a więc w momencie wydania Inwentarza miasta Radzynia i klucza radzyńskiego. Skupia się głównie na 45-letnim okresie pomiędzy wspomnianym 1742 a 1787 rokiem, kiedy to prymas Michał Poniatowski zawarł w Spisie ludności Diecezji Krakowskiej także dane dotyczące terenów parafii radzyńskiej. Zakres terytorialny pracy stanowi więc miasto Radzyń i 11 pobliskich wsi. Autor bada nie tylko liczbę ludności, ale również jej skład wyznaniowy i zmiany ilości ich przedstawicieli w czasie. Zawarł też informacje o najczęściej występujących wówczas zawodach. Oprócz dwóch wymienionych powyżej źródeł wykorzystano również takie jak inwentarz miasta z 1799 roku czy tzw. spisy żydowskie, bardzo przydatne przy badaniu wyznawców religii mojżeszowej. Na podstawie zawartych tam danych można zaobserwować systematyczny wzrost liczby Żydów radzyńskich, aż do roku 1765, od kiedy notuje się gwałtowny spadek ich liczebności. Dość bogate informacje na temat ludności katolickiej pozwoliły na analizę zmian jej ilości w obrębie miasta i 8 wsi klucza. Okazuje się, że nie wszystkie miejscowości odnotowały jej wzrost w analizowanym półwieczu. W Kozimrynku nastąpił nawet dość duży jej spadek.

EN

The article constitutes a demographic analysis of the land holdings within the territory of Radzyń Podlaski in 1742, i.a. at the time of the publication of the Inventory of Radzyń Podlaski and the land holdings in Radzyń Podlaski (Inwentarz miasta Radzynia i klucza radzyńskiego). It focuses predominantly on the 45-year period from 1742 to 1787, when the Primate Michał Poniatowski included data on the territories of the Radzyń Podlaski Parish in the Census of the Kraków Diocese. The territorial scope of the work is mostly Radzyń Podlaski and 11 neighbouring villages. The Author examines not only the population figure, but also its religious composition and the changes in the number of representatives of each religion over the course of time. The article also presents the information on the most common jobs of the time. Apart from the two above-mentioned sources, others were also used, such as the Inventory of Radzyń Podlaski of 1799, i.e. the so-called Jewish lists, which were very useful in the studies of the followers of Judaism. The data included in the source enables us to observe the systematic growth in the number of Jews in Radzyń Podlaski until 1765, when a rapid decrease of their number was noted. Detailed information on the Catholic population facilitated the analysis of the quantitive changes within the town and the eight villages of the land holdings. As it turns out, the growth was been observed in all the settlements in the analysed period. In fact, in Kozirynek, quite a big decrease was noted.

3

Plany polityczne Chruszczowa w sprawie włączenia części powiatu radzyńskiego do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej

80%

Wawryniuk A.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2012

|

vol. 10

50-66

PL

W 1939 r., po zajęciu przez wojska sowieckie Kresów Wschodnich rozpoczęły się negocjacje polityczne co do granic wschodnich Polski. W 1944 r. centralne władze Ukrainy występowały wielokrotnie do Józefa Stalina, by ten zezwolił na utworzenie obwodu chełmskiego z centrum w Chełmie, w ramach Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Według dokumentów przygotowanych przez Nikitę Chruszczowa, w skład nowego obwodu miały wejść: część powiatu bialskopodlaskiego, powiat włodawski, część powiatu lubartowskiego, powiat chełmski, wschodnia część powiatu krasnostawskiego, powiat hrubieszowski, część powiatu sokalskiego, powiat tomaszowski, większa część powiatu zamojskiego, części powiatów: biłgorajskiego, jarosławskiego, przeworskiego i niżańskiego, a także część powiatu radzyńskiego z miejscowościami: Przewłoka, obecnie w gminie Parczew, pow. parczewskim; Kolano, Gęś, Jabłoń, (na przełomie XIX i XX w. własność Zamojski); Paszenki, Kudry, Dawidy, wszystkie miejscowości z gminy Jabłoń, Radcze, gmina Milanów, Brzozowy Kąt, gmina Komarówka Podlaska, Rudzieniec, gmina Milanów, Czeberaki, gmina Milanów, Korona, gmina Dębowa Kłoda, Wiski, gmina Komarówka Podlaska i Zaniówka, gmina Milanów. Obwód chełmski o powierzchni 12.310 km2, miało zamieszkiwać 797.039 osób. Pozytywne stanowisko do ukraińskiej propozycji prezentowali przedstawiciele Związku Patriotów Polskich, w tym Michał Rola-Żymierski. Niepewny okres zakończył się w 1948 r. wraz z podpisaniem protokołu o przejęciu ochrony polskiej granicy wschodniej przez Wojsko Polskie.

EN

In 1939, following the capture of the Eastern Borderlands (Polish: Kresy Wschodnie) by Soviet troops, the eastern border of Poland came under negotiations. In 1944 central Ukrainian authorities repeatedly asked Joseph Stalin to ratify the establishment of the province of Chełm that would become a part of the Ukrainian Soviet Socialist Republic. According to the documents prepared by Khrushchev, the new province with its administrative seat in Chełm would include the following powiats: Biała Podlaska (partially), Włodawa, Lubartów (partially), Chełm, Krasnystaw (the eastern part), Hrubieszów, Sokal (partially), Tomaszów, Zamość (most of the area), Biłgoraj (partially), Jarosław (partially), Przeworsk (partially), Nisko (partially). Additionally, it would annex some part of Radzyń powiat including the following villages: Przewłoka (currently in Parczew gmina, Parczew powiat), Kolano, Gęś, Jabłoń (at the turn of the 19th and 20th centuries it belonged to the Zamoyski family’s estate), Paszenki, Kudry, Dawidy, all villages of Jabłoń gmina, Radcze, Milanów gmina, Brzozowy Kąt, Komarówka Podlaska gmina, Rudzieniec,, Czeberaki, Korona, Dębowa Kłoda gmina, Wiski, and Zaniówka. The province of Chełm was to cover an area of 12,310 square kilometers and be inhabited by 797,039 citizens. The Ukrainian stand was approved of by some members of the Union of Polish Patriots, including Michał Rola-Żymierski. The impasse came to an end in 1948 when the protocol that gave the control over the Polish eastern border to the Polish army was signed.

4

NSZZ Solidarność w Radzyniu Podlaskim w latach 1980-1989

80%

Wilkowski E.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2014

|

vol. 12

175-211

PL

Ponad trzy dziesięciolecia temu, w wyniku protestów społecznych, powstała Solidarność. Czas jej narodzin, zbudzonych nadziei, doświadczeń nocy grudniowej i podjętych działań w kolejnych latach, ciągle stawia przed historykami konieczność odkrywania nie znanych dotąd kart. Solidarność formalnie pozostawała związkiem, ale jej rola dziejowa i oddziaływanie na wszystkie sfery życia daleko wykraczało poza te ramy. Doprowadziła nie tylko do przeobrażeń w Polsce, ale i w tej części Europy. To dzięki temu ruchowi kraj nasz wybił się na niepodległość, zupełnie zmieniło się nasze usytuowanie międzynarodowe. Zmienione zostały struktury wewnętrzne państwa. Za bieg wydarzeń na polskiej ziemi teraz Polacy ponoszą odpowiedzialność, niezależnie od tego, jak sobie z tym radzą. Powstała w 1980 r. Solidarność wpisała się również w dzieje społeczności lokalnych. Pozytywnie należy oceniać podejmowaną troskę o zachowania pamięci, tradycji, dóbr kultury w skali małych ojczyzn. Ten wyraz troski w niczym nie staje w kolizji w opowiadaniu się za zachowaniem unitarnego charakteru państwa. Te dwie przestrzenie znakomicie uzupełniają się. Znamy dzieje narodowe, ale także miejsca swoich aktywności i aspiracji życiowych. Jeżeli chcemy trwać, utrzymywać swoją tożsamość, musimy reaktywować nośniki tradycji i idei państwa. Pamięć o wysiłku dekady lat osiemdziesiątych jest jednym z elementów owej troski. W tę przestrzeń należy wpisać podejmowany wysiłek badawczy, w tym szkicu ukazujący wysiłek ludzi związanych z ruchem Solidarności w Radzyniu Podlaskim, społeczności, która ma swój udział w procesie wybijania się Polski na niepodległość, a dzisiaj upomina się o zachowanie pełnego dziedzictwa historycznego.

EN

Over three decades ago, social unrest had led to the establishment of the Solidarity movement. The times of its establishment, the raised hopes, the experiences of the December night and the actions taken in the following years, are still making historians discover new, still undiscovered facts. Formally, the Solidarity remained a union, but its historical significance and its influence on all spheres of life have moved beyond this definition. It not only led to transformations in Poland, but also in this part of Europe. It was due to this movement, that our country gained independence, and that our international position has changed. Also our internal structures have been revised. Therefore, the only people responsible for the course of events on the Polish lands are the Polish people themselves, regardless of how they handle this fact. Solidarity, established in 1980, has also constituted part of the history of local communities. The care over maintaining remembrance, tradition, and cultural property on the level of the local homeland is to be regarded as an asset. This manifestation of care does not clash with the advocating of a unitary state. These two areas constitute a perfect complementation of one another. We know the national history, but also the spheres of our activity and life ambitions. If we want to carry on, and sustain our identity, we need to revive the media of national tradition and concept. Remembrance of the efforts of the decade in the 1980s is one of the elements of this care. Within this area fits the effort undertaken by the researcher, who in this study depicts the achievement of those connected with Solidarity in Radzyń Podlaski. That is to say, the achievement of the community which participated in the process of Poland's gaining independence, and which today warrants the preservation of the entire historical heritage.

5

Miejska Rada Narodowa i Urząd Miejski w Radzyniu Podlaskim (1973-1990). Dzieje ustrojowe i spuścizna archiwalna

80%

Magier D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2012

|

vol. 10

102-115

PL

W latach 1973-1990 Miejska Rada Narodowa była terenowym organem administracji państwowej i samorządowej PRL na terenie miasta Radzynia Podlaskiego, działającym pod nadzorem Rady Państwa za pośrednictwem rady narodowej stopnia wojewódzkiego. Stanowiła organ przedstawicielski wykonujący swoje zadania na sesjach, przy pomocy Prezydium i komisji. Zadaniem MRN było zapewnienie wykonania planów społeczno-gospodarczych państwa, czuwanie nad rozwojem miasta, organizowanie działalności społecznej, koordynowanie działalności i sprawowanie kontroli nad jednostkami państwowymi, spółdzielczymi i organizacjami społecznymi. Dla realizacji swoich celów powoływała komisje stałe stanowiące kolegialne organy opiniodawcze i doradcze. Organem wykonawczym i zarządzającym MRN był Naczelnik Miasta, którego obsługiwał Urząd Miejski. Spuścizna archiwalna Miejskiej Rady Narodowej i Urzędu Miejskiego w Radzyniu Podlaskim znajduje się w Archiwum Państwowym w Lublinie Oddział w Radzyniu Podlaskim.

EN

In 1973-1990, the Municipal National Council was a unit of the PRL’s central and local administration within the town of Radzyń Podlaski. It was subordinate to the State Council which exercised its power through the Voivodeship National Council. The Municipal National Council was an elected authority which conducted its policy during sessions through the Presidium and committee. Its responsibilities included the accomplishment of socio-economic plans, overseeing the town development, organising the social activity, supervising and coordinating the work of national, cooperative as well as social institutions. To accomplish its goals, the Municipal National Council appointed permanent committees which were an opinion-making and advisory collegial bodies. Executive and managing power in the National Municipal Council was held by the Town Governor, who acted within the Municipal Office, . Archival resources of the Council and Municipal Office of Radzyń Podlaski are stored in the State Archives in Lublin (Department in Radzyń Podlaski

6

Pozostałości księgozbioru Potockich z Radzynia w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie

80%

Oworuszko E.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2014

|

vol. 12

61-95

PL

Celem artykułu jest ukazanie wybranych starodruków, będących spuścizną Eustachego i Marii Potockich z Radzynia Podlaskiego, a jednocześnie początkiem księgozbioru Biblioteki Wilanowskiej. Kluczową część stanowi bibliologiczny i ikonograficzny opis ksiąg pozostałych po tym znaczącym w historii I Rzeczpospolitej rodzie. W tym ostatnim skupiono się na oprawach, ozdobnikach i ubytkach woluminów oraz na odręcznych zapiskach, które w badanych obiektach informowały o właścicielach, a w przypadku Marii, o czasie i miejscu ich czytania. Opisując fascynację sztuką i książką, autorka ukazała zainteresowania kulturalne ówczesnej szlachty.

EN

The aim of this article was to show selected old prints, constituting the legacy of Eustachy and Maria Potocki from Radzyń Podlaski, and at the same time the nucleus of the book collection in the Wilanów Library. The key part is constituted by bibliological and iconographic descriptions of the books, which this so-important family in the history of the First Polish Republic has left. The latter includes a description of the book bindings, decorative ornaments, and lost volumes, as well as the hand-written notes, which in the objects examined were also telling, as they afforded information about the owners, especially Maria, and the place and time of their reading the books. Describing her fascination with arts and a particular book, the author showed the extent of cultural interest of the nobility of the time.

7

Niemieckie obozy pracy przymusowej dla Żydów w powiecie radzyńskim w okresie II wojny światowej

71%

Mańko S.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2023

|

vol. 21

73-112

EN

This article discusses labour camps, and other places where Germans forced the primarily Jewish population into slave labour. There were twenty labor camps created in the borders of Radzyń Podlaski County. The largest were focused on water management. The Jews imprisoned in them provided arduous work of deepening rivers and digging ditches. The work conditions in those places were the harshest. Many of the labour camps in Radzyń Podlaski County were focused on agriculture. Additionally, Jews were forced to work in road and rail construction, or in factories making products meant for Nazi Germany. Large number of Jewish workers was forced to provide various types of labour for the military. Those labourers were not suited for harsh conditions, and were not provided with necessary tools and clothing. Lack of food was a serious concern. Altogether, it led to frequent deaths caused by malnutrition, as well as diseases and illnesses. The camps were created not to improve German economic situation, but to facilitate genocide. The labour camps and other places of forced labour became a site of gradual destruction of those people.

PL

W artykule omówiona została kwestia obozów pracy, a także innych miejsc, w których Niemcy zmuszali głównie ludność żydowską do niewolniczej pracy. Na terenie powiatu radzyńskiego znajdowało się dwadzieścia obozów pracy. Do największych zaliczały się te, które związane były z gospodarką wodną. Uwięzieni w nich Żydzi wykonywali ciężkie prace związane z pogłębianiem rzek, czy kopaniem rowów melioracyjnych. Właśnie w tych placówkach były najgorsze warunki pracy. Na terenie powiatu radzyńskiego znaczną część stanowiły również obozy gospodarki rolnej. Ponadto, Żydzi musieli pracować w przedsiębiorstwach budujących drogi, linie kolejowe, czy w zakładach produkujących towary wysyłane do III Rzeszy. Znaczna liczba Żydów-robotników zmuszana była do wykonywania różnych prac na rzecz wojska. Do pracy kierowano ludzi nieprzystosowanych do ciężkich warunków, bez odpowiednich narzędzi i odzieży. Poważnym problemem był brak żywności. Prowadziło to w konsekwencji do częstych wypadków śmierci głodowej oraz do epidemii i chorób. Placówki te służyły nie tyle niemieckim celom gospodarczym, co eksterminacyjnym. Obozy pracy i inne miejsca pracy przymusowej stały się miejscem stopniowego wyniszczenia znajdujących się tam osób.

8

Budżet Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Radzyniu Podlaskim na 1928 rok jako źródło do badań społeczności małomiasteczkowych w dwudziestoleciu międzywojennym

71%

Borysiuk M.

Studia Żydowskie. Almanach

|

2012

|

vol. 2

|

issue 2

303-307

EN

The analyzed budget of Jewish Community in Radzyn Podlaski from 1927 describes mostly functioning of Radzyn’s kehilla. The document also shows the list of properties and refers to the financial policy of Jewish community. This document is one of the very few documents which survived the WWII.

PL

Analizowany budżet Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Radzyniu Podlaskim z 1927 r. opisuje głównie funkcjonowanie radzyńskiej gminy. Dokument zawiera także wykaz nieruchomości i odnosi się do polityki finansowej gminy żydowskiej. Dokument ten jest jednym z niewielu, które przetrwały II wojnę światową.

9

Dokumenty dotyczące Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej Obwód Radzyń Podlaski w zbiorach Zygmunta Mańkowskiego i Ireneusza Cabana

61%

Sitkiewicz D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2020

|

vol. 18

43-53

EN

Documents related to the Union of Armed Struggle – Home Army Radzyń Podlaski District in the collection of Zygmunt Mańkowski and Ireneusz Caban

10

Wykaz ziemiaństwa powiatu radzyńskiego z lat 1882-1897 na podstawie rządowych publikacji Pamjatnyje Kniżki Siedleckoj Guberni

61%

Czyż P. A.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2021

|

vol. 19

25-36

EN

The landed gentry was present as a social group from the Middle Ages. It evolved from medieval knighthood to landed gentry, becoming an influential local, national or global community. In the second half of the nine-teenth century, despite the limitation of their administrative and judicial role, the landed gentry still played a very important role in the provinces: social, economic and cultural. The list below is a contribution to the pan-orama of greater land ownership in Radzyń County.

PL

Ziemiaństwo, jako grupa społeczna, istniała w Polsce od średniowiecza. Ewoluowała z rycerstwa średniowiecznego do ziemiaństwa stając się wpływową społecznością o charakterze lokalnym, ogólnopolskim czy światowym. Ziemianie w drugiej połowie XIX w., mimo ograniczenia ich roli administracyjnej i sądowej, nadal pełnili bardzo ważną rolę na prowincji: społeczną, gospodarczą i kulturalną. Prezentowane zestawienie jest przyczynkiem do panoramy większej własności ziemskiej powiatu radzyńskiego.

11

Żydzi radzyńscy na fotografiach – błędy w opisach katalogu YIVO

57%

Gontarek A.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. 17

113-119

EN

For 10 years, or maybe even longer, an exhibition named People from Thou-sand Towns, prepared by YIVO, has been available for all of the Internet users. Basi-cally speaking, it is not a display in the literal sense of the word, but a catalogue of several pictures (together with their descriptions), which portray lives of Jews in pre-war shtetls. The photographs were acquired in various ways. One of these ways consisted in inclusion of press photographs of New York’s “Forwarts” jour-nal, which was continually published in the interwar period, into the catalogue. Because the Holocaust led to the complete disappearance of the small town Jewish culture, every piece of such material is precious, for it constitutes specified cognitive material. Among the images of Jews, the exhibit/catalogue also presents those pho-tographs which were taken in Radzyń Podlaski. „Forwarts” is a newspaper published in the Yiddish language, up to the end of the 19th century, which in a certain moment, on the several last pages titled Kunst wejlage, in other words artistic section, had started to include photographs of Polish and Russian Jews with short comments translated into English. They do not pre-sent high artistic quality and they are merely plain photographs, which resemble standard pictures which we may find in today’s newspapers. The captions under those photographs are paltry, although the characters portrayed on those pages of the journal, were not always common, average Jews. The newspaper often in-formed about e.g. deaths of small-town authorities or even smaller events which were important only for those tiny communities. The section was full of that kind of curiosities from shtetls. Therefore, it is not a photographic chronicle, which reflects the course of social or political life. There is also no key, according to which the photographs were posted. YIVO presented 5 photographs at the exhibition, which were supposedly made in Radzyń Podlaski. Unfortunately, two of them, originating from “the For-warts” were not taken on the Radzyń’s soil. The first one, from 1923, presents a sopher - namely a person who, based on strict rules, transcribed Torah. This cus-tom remained even after the print was discovered. When I examined the original, however, it turned out that under the photograph, there is no information about Radzyń’s origin of the sopher. On the other hand, right next to the picture, the newspaper presented another photograph, which was taken in Radzyń and which was absent in the YIVO catalogue. This means that somebody made a mistake and wrongfully identified that Jew as a Radzyń’s sopher.

PL

Od 10 lat, a może dłużej, dostępna jest dla wszystkich użytkowników inter-netu wystawa przygotowana przez YIVO pod tytułem People from Thousand Towns. Właściwie nie jest to ekspozycja w dosłownym tego słowa znaczeniu, lecz katalog zdjęć (wraz z opisem) portretujących życie Żydów w przedwojennych sztetlach. Pozyskiwano je w różny sposób. Jeden z nich polegał na włączaniu do katalogu fotografii prasowych z nowojorskiego dziennika „Forwerts”, który wychodził w okresie międzywojennym. Ponieważ Zagłada doprowadziła do całkowitego zani-ku kultury Żydów małomiasteczkowych, każdy taki materiał jest cenny, ponieważ tworzy skonkretyzowany materiał poznawczy. Wśród wizerunków Żydów znala-zły się na wystawie/katalogu i te wykonane w Radzyniu Podlaskim. „Forwerts” to gazeta wychodząca w języku jidysz od końca XIX w., która w pewnym momencie na swoich ostatnich paru stronach zatytułowanych Kunst wejlage, czyli sekcja artystyczna, zaczęła zamieszczać zdjęcia polskich i rosyjskich Żydów z krótkimi komentarzami tłumaczonymi na język angielski. Nie prezentują one wysokiego poziomu artystycznego, a są zwykłymi fotografiami, do jakich je-steśmy dziś przyzwyczajeni w gazetach. Podpisy pod nimi są błahe, choć nie zaw-sze bohaterami tych stron dziennika byli przeciętni, zwykli Żydzi. Często infor-mowano np., o śmierci małomiasteczkowych autorytetów albo o drobniejszych wydarzeniach ważnych tylko tych małych środowisk. Dział ten był pełen tego typu ciekawostek ze sztetli. Nie jest to zatem kronika fotograficzna oddająca bieg życia społecznego czy politycznego. Nie ma też żadnego klucza, wedle którego zamiesz-czano zdjęcia. YIVO na ekspozycji pokazało 5 zdjęć wykonanych jakoby w Radzyniu Pod-laskim. Niestety, dwa z nich pochodzące z „Forwarts” nie zostały wykonane na ziemi radzyńskiej.

12

Wojenny życiorys Zbigniewa Brauna ps. „Grot”

57%

Gorzelańczyk P.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2023

|

vol. 21

143-187

EN

In November 1947, after returning to communist Poland, 2nd Lt. Zbigniew Braun, a soldier of the Home Army, a Warsaw insurgent and a prisoner of German stalags, was summoned to the District Reinforcement Command of the “People’s” Polish Army in Biała Podlaska, where he submitted his own biography covering the years of World War II. The article is a detailed, critical analysis of this document.

PL

W listopadzie 1947 r., po powrocie do komunistycznej Polski, ppor. Zbigniew Braun, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski i więzień niemieckich stalagów, został wezwany do Rejonowej Komendy Uzupełnień „ludowego” Wojska Polskiego w Białej Podlaskiej, gdzie złożył własnoręczny życiorys obejmujący lata II wojny światowej. Artykuł jest szczegółową, krytyczną analizą tego dokumentu.

13

Powiatowy Sztab Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej w Radzyniu Podlaskim (1963-1975) – jako przedmiot badań archiwoznawcy

51%

Magier D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2018

|

vol. 16

|

issue 1

191-200

EN

Voluntary Reserve of the Civic Militia (ORMO) was established February 22, 1946, as one of the cells of the communist apparatus of repression in communist Poland. The article concerns the District Staff ORMO in Radzyń Podlaski, who coordinated the organization ORMO the district Radzyń. The author discusses the history ORMO in Radzyń Podlaski, the organization and functioning of its office and also has archival materials.

14

Z dziejów żydowskiej przedsiębiorczości w Radzyniu Podlaskim w okresie międzywojennym – przypadek przewoźnika samochodowego Henocha Gotesdynera (na tle sytuacji zarobkowego transportu samochodowego w województwie lubelskim)

51%

Gontarek A.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2021

|

vol. 19

45-63

EN

The article focuses on the situation of a Jewish entrepreneur from Radzyń Podlaski - a car transporter Henoch Gotesdyner, who from the second half of the 1920s was engaged in transporting goods from Radzyń to Warsaw. Originally, like all other motor transport entrepreneurs, he ran his business on the basis of notification and registration. From 1932/1933, when the Polish authorities decided to introduce a concession system for passenger and goods transport as a tool of state interventionism, Gotesdyner's enterprise had an increasing problem with maintaining continuity. The new concession rules led to the elimination of small firms in favour of large and powerful companies ("consolidation and elimination action"). In 1936, as a result of a decision by the Lublin Voivodship Office, whose competences included the granting of concessions, Gotesdyner had to suspend his business activity. Gotesdyner's case is discussed against the background of the situation of commercial motor transport in the Lublin Province, which was organised under the concession system. The issue of corruption that this generated is also considered. It is possible that the consolidation and elimination actions had also an anti-Jewish undertone, i.e. this instrument was used ad hoc to eliminate Jews from paid passenger and goods transport.

PL

Artykuł skupia się na omówieniu sytuacji żydowskiego przedsiębiorcy z Radzynia Podlaskiego – przewoźnika samochodowego Henocha Gotesdynera, który od drugiej połowy lat 20. XX w. zajmował się przewozem towarów z Radzynia do Warszawy. Pierwotnie, jak wszyscy inni przedsiębiorcy transportu samochodowego prowadził formę na zasadzie zgłoszenia i rejestracji. Od 1932/1933 r., gdy polskie władze zdecydowały o wprowadzeniu systemu koncesyjnego na przewóz osób i towarów jako narzędzia interwencjonizmu państwowego, przedsiębiorstwo Gotesdynera miało coraz większy problem z podtrzymaniem ciągłości funkcjonowania. Nowe zasady koncesyjne, prowadziły bowiem do eliminacji małych firm na korzyść dużych i silnych spółek („akcja scaleniowa i eliminacyjna”). W 1936 r. na skutek decyzji Urzędu Wojewódzkiego Lubelskiego, w którego kompetencjach znajdowało się przydzielanie koncesji, Gotesdyner musiał zawiesić swoją działalność gospodarczą. Jego przypadek omówiono na tle na tle sytuacji zarobkowego transportu samochodowego w województwie lubelskim, który organizowano w systemie koncesji. Uwzględniono także kwestię korupcji, jaką ów wygenerował. Być może akcje scaleniowe i eliminacyjne miały także podtekst antyżydowski, tj. doraźnie wykorzystywano ten instrument do eliminacji Żydów z przewozu płatnego osób i towarów.

15

Sprawa polska na progu 1918 roku. Hrabiego Bronisława Szlubowskiego, właściciela dóbr ziemskich Radzyń, wizja niepodległości

51%

Magier D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. 17

93-112

PL

Lata I wojny światowej przyniosły Polakom nowe nadzieje na odzyskanie niepodległości i odrodzenie się polskiej państwowości po 123 latach zaborów. Sprawą tą żyły zarówno metro-polie, jak i prowincja, gdzie znajdowały się ośrodki intelektualne, które promieniowały kulturą i myślą polityczną na okoliczne tereny, w postaci dworów ziemiańskich. Jednym z nich był dom właściciela dóbr ziemskich Radzyń hrabiego Bronisława Szlubowskiego. Szlubowski imponował oczytaniem i inteligencją, był bardzo zaangażowany w życie polityczne. W czasie wzmożonej rusyfikacji włączył się aktywnie w obronę polskości i wiary oraz pracę społeczną. Poza tym udzielał się w działalności społecznej. Na przełomie 1917 i 1918 r. wydał broszurę własnego autorstwa pt. Jak w obecnej chwili przedstawia się sprawa polska? Kilka uwag na cza-sie, w której omawiał warunki odrodzenia się państwa polskiego w zależności od rozwoju sytuacji geopolitycznej wynikającej z różnych wariantów sytuacji militarnej na frontach wojny światowej. Artykuł jest naukową edycją broszury wraz z dokładnym omówieniem możliwości odzyskania niepodległości przez państwo polskie w początkach 1918 r. w wizji hrabiego Bro-nisława Szlubowskiego.

EN

The years of World War I brought Poles new hopes for regaining independence and the rebirth of the Polish statehood after 123 years under foreign partition. This matter was vividly alive both in metropolises and provinces, where landowners’ estates became intellectual centres that dazzled whole neighbourhoods with culture and political thought. Count Bronisław Szlubowski’s house, who owned an estate in Radzyń, was one of the sort. Szlubowski, who engaged himself into politics, was widely admired due to his reading and intelligence. At the time of intensified Russification, he not only did community service but also defended Polishness and faith actively. In addition, he was involved in other social activities. At the turn of 1917 and 1918, Szlubowski published his own booklet entitled- „How the Polish case looks like at present? A few relevant remarks”, where he discussed the rebirth of the Polish state in the context of the geopolitical background that would change due to mili-tary activities on all fronts of the world war. The following article is a scientific edition of the aforementioned booklet that thoroughly analyses Poles’ chances for regaining independence at the beginning of 1918 from the Bronisław Szlubowski’s perspective.

16

Rosyjskie projekty herbów miast powiatu radzyńskiego w drugiej połowie XIX wieku

51%

Górak A.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2021

|

vol. 19

17-24

EN

In the nineteenth century, the Russian authorities carried out a large-scale campaign to develop and legalize territorial coats of arms, including city coats of arms. This action consisted in searching for heraldic sources and developing coats of arms based on them. Other factors were the state symbolism and the current characteristics of the town and the activities of its inhabitants. In the Kingdom of Poland, the political and modern-ist factors began to dominate much faster and more clearly. The article shows various shades of the heraldic undertaking on the example of the designs of coats of arms for Radzyń and Międzyrzec.

PL

W XIX wieku władze rosyjskie przeprowadziły szeroko zakrojoną akcję opracowania i legalizacji herbów terytorialnych a w tym i miejskich. Akcja ta polegała na poszukiwaniu źródeł heraldycznych i opracowaniu w dużej mierze na ich podstawie herbów. Innymi czynnikami była symbolika państwowa i aktualne charakterystyki miejscowości i zajęć mieszkańców. W Królestwie Polskim dużo szybciej i wyraźniej zaczął dominować czynnik polityczny i modernistyczny. Artykuł pokazuje różne odcienie przedsięwzięcia heraldycznego na przykładzie projektów herbów dla Radzynia i Międzyrzeca.

17

Stanisław Wroński – artysta, powstaniec, sybirak

43%

Leszczyńska D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. 17

53-68

PL

Na cmentarzu parafialnym w Radzyniu Podlaskim zachował się XIX-wieczny pomnik nagrobny mało dziś w Polsce znanego artysty malarza – Stanisława Wrońskiego (1840-1898). Prawdo-podobnie mamy do czynienia z jedyną realizacją warszawskiego warsztatu kamieniarskiego Andrzeja/Leonarda Pruszyńskich w Radzyniu, a może i w regionie. Stanisław Wroński urodził się na Lubelszczyźnie, od 1857 r. studiował w Szkole Sztuk Pięknych (późniejszej Akademii). Był zdolnym, obiecującym malarzem pejzażystą, cenił zwłaszcza twórczość Jana Matejki, Hen-ryka Siemiradzkiego oraz szwajcarskich mistrzów pejzażu. W okresie przedpowstaniowym zaangażował się w działalność patriotyczną, a w 1863 r. dołączył do oddziałów w Lubelskiem. Aresztowany został w pierwszych dniach marca 1863 r. w Rossoszy, gdy jako kurier przewoził depesze naczelnika powiatu radzyńskiego. Po kilkumiesięcznym śledztwie pozbawiono go praw stanu i skazano na 10 lat ciężkich robót w twierdzach syberyjskich. Początkowo przeby-wał w Piotrowsku, Siwakowej, Darasuniu nad Turą, a następnie w Irkucku. Wroński był towa-rzyszem około bajkalskich ekspedycji innego zesłańca, wybitnego badacza Syberii – Bene-dykta Dybowskiego. Wykonywał m.in. rysunki z natury do jego prac naukowych. Wytrwale tworzył i wysyłał swoje obrazy do Warszawy, Petersburga, Sztokholmu. Niektóre pozostały na Syberii (np. w Irkucku), tylko nieliczne trafiły do kraju. Na rodzimym rynku sztuki są dzisiaj wielką rzadkością.

EN

On the parish graveyard in Radzyń Podlaski, there is a 19th century tombstone of Stanisław Wroński (1840-1898), a painter relatively unknown in Poland nowadays. Most likely, it is the only tombstone in Radzyń – maybe even in the only one in the region – from the Warsaw-based masonry workshop of Andrzej and Leonard Pruszyński. Stanisław Wroński was born in the Lubelskie region, and in 1857 began studies at the School (later Academy) of Fine Arts. He was a talented and promising landscapist, who particularly appreciated works by Jan Matejko, Henryk Siemiradzki and Swiss landscape masters. Before the January Uprising, he was active in patriotic circles, and in 1863 he joined Polish fighters in the Lubelskie region. He was ar-rested in early March 1863 in Rossosz, when transporting dispatches from the commander of the Radzyń area. After a few months of investigation, he was stripped of the nobleman’s privi-leges and sentenced to 10 years of hard labour in Siberian strongholds. Initially, he was sent to Piotrovsk, Sivakova, Darasun upon Tur, then to Irkutsk. Wroński accompanied Benedykt Dybowski, another Polish exile and eminent explorer of Siberia in his expeditions to Lake Baikal. For example, he drew pictures of various specimens Dybowski found and described in his works. Incessantly, he continued to create and send his paintings to Warsaw, Petersburg, Stockholm. Some of his works remained in Siberia (e.g. in Irkutsk) and only a few arrived to Poland. Nowadays, they are very rare in Polish art market. Having returned to Poland, Stanisław Wroński alternated between Lubelskie area (Podlasie?) and Warsaw, and in 1892 eventually settled in the capital, in Krucza 25, where he had his studio. Despite health prob-lems and difficult material situation, he continued to create, exhibit, and travel. He died sud-denly, on 5 January 1898 in Zbulitów near Radzyń, probably in his brother’s house.

18

Konstanty Bolesław Witkowski ps. Müller – komendant Obwodu Armii Krajowej Radzyń Podlaski 1941-1944

41%

Sitkiewicz D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. 17

197-210

PL

Autor poddał analizie działalność oficera Wojska Polskiego, Konstantego Witkowskiego, w czasie drugiej wojny światowej komendanta obwodu Armii Krajowej Radzyń Podlaski. Ten artykuł biograficzny ma za zadanie przybliżyć postać człowieka, który karierę wojskową roz-poczynał w okresie carskim, zdobywając wtenczas pierwsze szlify wojenne jako oficer 5. Dywi-zji Syberyjskiej, kontynuował ją jako żołnierz piechoty II Rzeczpospolitej, zaś jej zwieńczeniem okazała się funkcja komendanta obwodu Radzyń Podlaski Armii Krajowej. Jego antyniemiecka postawa nie znalazła zrozumienia wśród wkraczających latem 1944 r. na ziemie polskie no-wych okupantów – komunistów. Nowe stalinowskie władze RP potraktowały go jak wroga ustroju, skazując go na karę śmierci. Po kilku latach względnej swobody został aresztowany po raz drugi pod sfingowanym zarzutem współpracy z gestapo i skazany. Z więzienia wyszedł po odbyciu kilkuletniej kary. Po wyjściu z więzienia był strachliwy i małomówny.

EN

The author subjected the activity of a Polish Army officer, a commanding officer of the Home Army Radzyń Podlaski district during World War II ¬– Konstanty Witkowski – to an analysis. This biographical article aims to give a broad outline of a man who started his military career during the Tsarist period, gaining his first military experiences as an officer of the 5th Siberian Rifle Division, continued as an infantry soldier under the Second Polish Republic and ended as a commanding officer of the Home Army of the Radzyń Podlaski district. His anti-German attitude found no understanding among the new occupiers who entered the Polish territory in the summer of 1944 – i.e. the Communists. The new Stalinist authorities of the Republic of Poland treated him as an enemy of the regime and sentenced him to death. After a few years of relative freedom, he was arrested once again on trumped-up charges of collaboration with the Gestapo and sentenced. He was released after serving a few years in prison. Once he left prison, he was anxious and reticent.

19

Stosunek milicjantów powiatu radzyńskiego do komunizmu i Związku Sowieckiego na początku 1946 roku

41%

Magier D.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2020

|

vol. 18

55-72

EN

The attitude of militia force from Radzyń Podlaski poviat towards communism and the Soviet Union in early 1946

Refine search results

Organizacje społeczne i prasa w akcji promocji legendy Józefa Piłsudskiego w powiecie radzyńskim w okresie II Rzeczypospolitej

Ludność klucza radzyńskiego w XVIII wieku

Plany polityczne Chruszczowa w sprawie włączenia części powiatu radzyńskiego do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej

NSZZ Solidarność w Radzyniu Podlaskim w latach 1980-1989

Miejska Rada Narodowa i Urząd Miejski w Radzyniu Podlaskim (1973-1990). Dzieje ustrojowe i spuścizna archiwalna

Pozostałości księgozbioru Potockich z Radzynia w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie

Niemieckie obozy pracy przymusowej dla Żydów w powiecie radzyńskim w okresie II wojny światowej

Budżet Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Radzyniu Podlaskim na 1928 rok jako źródło do badań społeczności małomiasteczkowych w dwudziestoleciu międzywojennym

Dokumenty dotyczące Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej Obwód Radzyń Podlaski w zbiorach Zygmunta Mańkowskiego i Ireneusza Cabana

Wykaz ziemiaństwa powiatu radzyńskiego z lat 1882-1897 na podstawie rządowych publikacji Pamjatnyje Kniżki Siedleckoj Guberni

Żydzi radzyńscy na fotografiach – błędy w opisach katalogu YIVO

Wojenny życiorys Zbigniewa Brauna ps. „Grot”

Powiatowy Sztab Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej w Radzyniu Podlaskim (1963-1975) – jako przedmiot badań archiwoznawcy

Z dziejów żydowskiej przedsiębiorczości w Radzyniu Podlaskim w okresie międzywojennym – przypadek przewoźnika samochodowego Henocha Gotesdynera (na tle sytuacji zarobkowego transportu samochodowego w województwie lubelskim)

Sprawa polska na progu 1918 roku. Hrabiego Bronisława Szlubowskiego, właściciela dóbr ziemskich Radzyń, wizja niepodległości

Rosyjskie projekty herbów miast powiatu radzyńskiego w drugiej połowie XIX wieku

Stanisław Wroński – artysta, powstaniec, sybirak

Konstanty Bolesław Witkowski ps. Müller – komendant Obwodu Armii Krajowej Radzyń Podlaski 1941-1944

Stosunek milicjantów powiatu radzyńskiego do komunizmu i Związku Sowieckiego na początku 1946 roku