Search results

1

Księstwo Halicko-Włodzimierskie w dziejach Ukrainy. Perspektywa lwowska i kijowsko-lwowska: Izydor Szaraniewicz, Mychajło Hruszewski

100%

Błachowska K.

Studia Polsko-Ukraińskie

|

2018

|

vol. 5

19-31

PL

In the 19th century, the main centers of Ukrainian historical research were Lviv, ruled by the Habsburgs, and Kiev, ruled by the Romanovs. The leading Ukrainian historian (Ruthenian) in Lviv was Izydor Sharanevich (1829–1901), a professor at Lviv University from 1871 and author of the History of Rus’ Halicko-Wlodzimierska (Lviv 1863). In this work he introduced the concept of a separate region, which he called Rus’ (Ruthenia) Halicko-Wlodzimierska. According to Sharanevich from the beginning of the 12th century to the middle of the 14th century independent states existed in the area of Rus’ Halicko-Wlodzimierska. The most prominent Ukrainian historian, whose views were formed during his education at the University of Kiev, was Mykhailo Hrushevsky (1866–1934). From 1894 he was a professor at the University of Lviv. He is the author of the fundamental work The History of Ukraine-Rus’ (1–7, Lviv 1898–1909). Hrushevsky, accepting the view of Kiev, rejected the notion of the separateness of Galician-Vladimir Rus’. He claimed, that the princedoms, founded within its area in the 12th century, were marches of the Ukrainian state – the Grand Duchy of Kiev. The Principality of Galicia-Volhynia, which existed in the 13th and the first half of the 14th century, was considered a defective continuation of Ukrainian statehood formed in Kiev.

2

Święta czy przeklęta? W poszukiwaniu tożsamości Rusi i Rosji

100%

Lewandowski E., Uniwersytet Łódzki I. S.

Zeszyty Wiejskie

|

2014

|

vol. 19

EN

The Slavic country, Kievan Rus was established by Swedish Vikings who were referred to as the Rus people or Variangans. The tribes who played a significant role in the history of Rus and Russia were the Teutonic peoples and Germans. For seven centuries (882–1598) the country was ruled by princes and tsars coming from the German chief, Rurik. Then for three centuries (1613–1917) the Romanovs ruled the country and for the last 155 years the German Oldenburg dynasty (Holstein-Gottorp). The Russian federation comprises 12.6% of lands, 42.4% of Europe and 28.4% of Asia. This is rather a continent than one of the countries of the world. And the problems they face are also continental ... One of the difficult natural challenges is definitely permafrost, which makes up 60% of Russia and 80% of Siberia. The other significant ones include social-political challenges: western (mainly American), Muslim, Far Eastern (mainly Chinese). Russia and the Russians are often associated with the mythical Sphinx which had a face of a woman, breast and paws of a lion, a tail of a snake and wings of an eagle. Thus the face of the nation can be the heroines from Fyodor Dostoyevsky’s novels: Nastasja Filipowna Baraszkow, Agłaja Jepanczyn and Katarzyna, Liza, Achmakowa, Dunia. Their actual prototype was Apolinaria Susłowa. She was best characterized by Wasilij Rozanow. He wrote: „A very Russian type, however, I have never met such a Russian woman in my life. She has something of the Khylst Saint Mother of God or Catherine de Medici. She is wonderful, fascinating, but simultaneously cold-blooded and able to commit a crime. On the St. Bartholomew’s Day she would shoot the Huguenots as a sport”. Nothing more, nothing less….

3

Aleksander Paroń, Pieczyngowie. Koczownicy w krajobrazie politycznym i kulturowym średniowiecznej Europy, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Wrocław 2015, ss. 520.

88%

Leszka M. J.

Balcanica Posnaniensia Acta et studia

|

2016

|

vol. 23

203-206

4

Tożsamość etniczna społeczności ar-Rūsīja w świetle pochodzenia ich kultowych posągów i sposobu ich rozmieszczenia w miejscu kultu

75%

Michalski M.

Orientalia Christiana Cracoviensia

|

2012

|

vol. 4

EN

The Arabic sources comprising the information about the society called ar-Rūs play an important role in the disputes between the Normanists and the Anti-normanists. The data provided by Arab travelers and historians do not only give laconic notes of the community bearing such a name, but also constitute valuable and comprehensive characteristics of their customs, social relations and religion. Therefore, they allow to obtain various information regarding the factors constituting the identity of that early Medieval society. Thus, it is not surprising that the Arabic information concerning the people called ar-Rūs engage both the historians of the Slavic people and archaeologists or ethnologists as well. In this article the material from the account of Ahmad ibn Fadlan’s journey to the Kama Bulgars (the first half of the 10th c.) was scrutinized to state which cultural traditions the costumes and forms of worship of the old Rus might be connected to.

PL

Źródła arabskie zawierające informacje o społeczności określanej jako ar-Rūs odgrywają istotną rolę w sporze między normanistami i antynormanistami. Informacje przekazane przez arabskich podróżników oraz historyków dostarczają nie tylko lakonicznych wzmianek o ludzie noszącym taką nazwę, lecz dodatkowo zawierają cenne i obszerne charakterystyki obyczajów, stosunków społecznych oraz religii. Pozwalają zatem uzyskać różnorodne dane dotyczące czynników składających się na tożsamość tego wczesnośredniowiecznego ludu. Nie dziwi zatem, że arabskie dane dotyczące ludu ar-Rūs interesują zarówno historyków Słowian, jak również archeologów czy etnologów. W niniejszym artykule poddano rozważaniom materiał pochodzący z relacji z podróży do Bułgarów kamskich Ahmada ibn Fadlāna (1. poł. X wieku) w celu odpowiedzi na pytanie o to, z kulturą jakiego ludu można wiązać obyczaje oraz formy kultu Rusów.

5

Swoi czy obcy. Prawosławni w dawnej Rzeczypospolitej

75%

Mironowicz A.

Latopisy Akademii Supraskiej

|

2017

|

vol. Cerkiew a asymilacja- swój i obcy

|

issue 8

207-224

EN

The society of the Commonwealth was always characterized – to a greater or lesser degree – by a diversified religious and national structure. The problem with a society with different religious characteristics had appeared on a large scale already in the 14th century, when ethnically non-Polish people could be found within the borders of the Commonwealth. In the 14th century the Kingdom of Poland lost extensive ethnically Polish areas in the West. The religious and ethnic structure of the state changed due to the incorporation of Red Ruthenia by Casimir III the Great (Kazimierz Wielki). Casimir III the Great – the last representative of the Piast dynasty – understood the importance of the problem connected with the presence of Orthodox Church members within state borders. The king preserved the rights and rites of the Orthodox Church. Political relations between the grand Duchy of Lithuania and Catholic Poland had religious repercussions. It curbed the development of the Orthodox religion and paved the way for the Latin Church – with all the political and cultural consequences. The Orthodox religion changed from the dominating position to a tolerated one. Yet the Jagiellonians understood that Orthodox people inhabited their own – in an ethnic sense – territories. The Jagiellonians, as opposed to the Angevin (Andegawenowie) or the House of Valois (Walezjusze), built their power on the multireligious structure of the Grand Duchy of Lithuania. They did not intend to follow the western model of a single religion Roman Catholic state, with one dominating Latin culture. Their stand resulted from the ethnic structure of the Grand Duchy of Lithuania. During the Jagiellonian dynasty, the Orthodox religion became a national and folk denomination, through the omnipresence of various forms of cult and rites. The power of the Commonwealth was based on its recognition by the Orthodox Ruthenian population of the Crown and the Grand Duchy of Lithuania as their own state. Good multireligious and multicultural cohabitation was shaken by the 1596 Union of Brest (Unia Brzeska). The Union of Brest undermined the main element of Ruthenian culture, based on its spiritual unity with Byzantium. A medial element, situated between the two traditions, was added to the existing Catholic-Orthodox model. The Union’s initiators were mistaken in their beliefs that its attractiveness would move Ruthenians from the Orthodox Church. Despite this tendency, the fall of Orthodox culture did not take place; on the contrary, it developed in new forms, which were more adequate to 17th century’s reality. Consequently, the Union of Brest did not turn against the Orthodox Church as such, but the Orthodox Church in the Commonwealth. The Union of Brest was in some aspects beneficial for the Roman Catholic Church, yet it did not solve any of the internal problems of the state. In Poland the distance between Polish elites and Ruthenian culture increased. A Protestant, brought up in western culture, was closer to a Catholic than a Ruthenian following Byzantine traditions, though increasingly more and more immersed in Polish culture.

6

O sygnecie drukarskim Iwana Fiodorowa - polemicznie

63%

WIERUCKA E.

Folia Bibliologica

|

2013-2014

|

vol. 55-56

19-32

EN

The printer’s mark was used for the first time in 1457 (Mainz Psalter), and rapidly found numerous followers. Initially its function was to protect the printer against profits being taken over by dishonest competitors. Over time, it has become a symbol of beliefs, outlook on life, and the sense of aesthetics of the printer/editor. Ivan Fiodorov designed his typographic mark in the 70 s of the 16th century for prints that were issued from his first own printing shop in Lviv. That mark, as well as the person of the master of the black art and his publications have been extensively described in the rich literature of the subject. This paper is an attempt at polemics with certain determinations of Russian and Ukrainian researchers on the subject of that mark, trying to prove that Ivan Fiodorov designed only one printer’s mark (and not two or three as it is claimed by some of the researchers), the differences observable in the Lviv and Ostrog prints being insignificant enough to justify the thesis of two variants of the same printer’s mark. Then the author presents numerous, some fairly controversial, hypotheses concerning the genesis and symbolism of Fiodorov’s printer’s mark. Most researchers assume that the iconographic motif placed on the mark – an inverted Latin letter “S” (the symbol of a river) with the arrow pointing upwards refers to the words of Nestor: Great are the benefits from book learning [. . . ] as we gain wisdom and moderation through the words of the books, as those are like rivers feeding the whole world. . . That interpretation is argued against by A. Gusieva who maintains that the ideological centre of the printer’s mark of Fiodorov was the shovel plough – a simple agricultural implement, seeking a similarity to it (the mark) in the shape of one of its elements. To support her thesis the Russian researcher cites the Postscriptum to the Lviv Apostol (Acts of the Apostles) which includes words of key importance for her argument: “shovel plough”, “sowing”, “grain”. In that manner, according to her, the printer refers to be Biblical phrase: “The Sower sows the Word”, perceiving there an analogy to the mission of education and culture proliferation among the people. The paper presents specific facts from the life of Fiodorov and demonstrates that the fragment cited in the text by Gusieva had been taken out of a broader context which totally changed the intent of the printer’s expression. The paper argues in favour of the aquatic symbolism of the iconographic motif placed on the printer’s mark of Ivan Fiodorov as the most adequate to the message it carries.

7

Grzech sodomski Bolesława Szczodrego w świetle "Roczników" Jana Długosza

63%

Bielaszka-Podgórny B.

Studia Historyczne

|

2018

|

vol. 61

|

issue 2 (242)

21-36

PL

Sodom Sin of Boleslaus II the Generous in the Light of Jan Długosz's "Annals" In the relation entered into the third volume of his Annals, dated 1076, Jan Długosz describing the Kiev campaign of Boleslaus the Generous introduces a description of the moral metamorphosis of the Polish ruler and accompanying knights. He maintains that they were guilty of a Sodom sin, which they committed in Ruthenia. This very phenomenon received the chronicler’s decided anti-Ruthenian tone. The present article established the importance of Długosz’s accusation and explains how this very element had its role in developing negative opinions about Ruthenians in the Annals. The author also provides background information about earlier accusations against Boleslaus regarding his sexual impurity.

8

„Ród ruski”, „ród wareski” i narodowość staroruska

63%

Musin A.

Orientalia Christiana Cracoviensia

|

2012

|

vol. 4

EN

Studies over the history of former Russia are at present characterized by the regard of individual varieties of its regions, what makes a certain approach to the assumption formed in the second half of the XIX century concerning „the uniform nationality of old Russian”. The approach stated the existence of the common ancestor of today’s Russians, Ukrainians and Byelorussians. New settlements on the subject of factors bearing upon the consolidation of the old Russian society, demand from an explorer – to achieve a convincing decision of the problem of the collective self-identification in the Middle Ages – reaching for the ancient monuments of the literature in which historic explicite bases could come to light based on which human communities of former Russia identified their own members or opposed each other. The specific structure of the old Russian state consisting of Kiev and of Novogrod “estates” as well as appearing in ancient literary monuments definitions such as the Ruthenian “tribe”, the Varangian “tribe” make us wonder over the meaning and connotations, which designed “old Russian nationality” carries with itself.

PL

Studia nad dziejami dawnej Rusi charakteryzują się obecnie uwzględnianiem różnorodności poszczególnych jej regionów, co stanowi pewne odejście od ukształtowanego w drugiej połowie XIX wieku założenia o „jednolitej narodowości staroruskiej”. Zakładało one istnienie wspólnego przodka dzisiejszych Rosjan, Ukraińców oraz Białorusinów. Nowe ustalenia na temat czynników wpływających na konsolidację staroruskiego społeczeństwa wymagają od badacza – w celu dokonania przekonującego rozstrzygnięcia problemu zbiorowej samoidentyfikacji w średniowieczu – sięgnięcia po te zabytki piśmiennictwa, w których ujawnić się mogły explicite historyczne podstawy dokonywania przez zbiorowości ludzkie dawnej Rusi identyfikacji swoich członków lub wzajemnego przeciwstawiania się sobie. Specyficzna struktura państwa staroruskiego składającego się z „włości” kijowskiej i nowogrodzkiej oraz pojawiające się w zabytkach piśmienniczych określenia typu „ród ruski”, „ród wareski” każą zastanowić się nad znaczeniem i konotacjami, jakie niesie ze sobą projektowana „narodowość staroruska”.

9

Curienses w służbie wojskowej na Rusi za panowania króla Jana Olbrachta – zarys problematyki źródłowej

63%

Nalewajek A.

Historia Slavorum Occidentis

|

2022

|

issue 1 (32)

119-136

EN

This article includes an analysis of the accounting records preserved in the Central Archives of Historical Records in Warsaw which refer to the years of the reign of King John I Albert (1492–1501), in terms of the issues connected with the military service performed by horse courtiers (curienses) in the defence of Ruthenia.

10

Wpływy ruskie we władztwie Piastów X-XI w. w kontekście badań interdyscyplinarnych nad wschodnią Wielkopolską i Kujawami

63%

Danielewski M.

Historia Slavorum Occidentis

|

2020

|

issue 2 (25)

109-129

EN

This paper discusses the problem of Polish-Ruthenian contacts at an early stage of the Piast realm (from the rule of Mieszko I to the end of Mieszko II’s rule), focusing on the significance of written sources. It also looks at place names, possibly related to the Ruthenian population, and archaeological sources.

11

Arcybiskup Aleksy i strigolnicy. Pontyfikat w cieniu herezji

63%

Grala M.

Historia Slavorum Occidentis

|

2023

|

issue 2(37)

11-34

EN

One of the most interesting issues in the history of the Orthodox Church in the Middle Ages is the existence of the strigolniki heresy in the 14th and 15th centuries – a peculiar religious movement contesting the official teaching of the Orthodox Church and negating church hierarchical structures. In this article, the author focused on analyzing the actions of Archbishop Alexius, who was the first clergyman to take decisive action to end the heresy spreading in his eparchy

12

O formach zawierania małżeństw i statusie kobiet na Rusi w czasach pogańskich

63%

Kosowska K.

Roczniki Kulturoznawcze

|

2019

|

vol. 10

|

issue 4

109-121

PL

Celem niniejszego artykułu jest próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, jakie formy zawierania małżeństwa oraz obrzędy ślubne znała Ruś okresu pogańskiego. Artykuł stanowi również próbę przedstawienia społecznego oraz majątkowego statusu kobiet staroruskich w badanych okresie. W charakterze źródeł badawczych wykorzystane zostały zabytki piśmiennictwa staroruskiego — latopisy: Powieść minionych lat oraz Latopis Pieriejasławia-Suzdalskiego. Analiza staroruskich latopisów pozwoliła na wyodrębnienie dwóch, zasadniczo różniących się sposobów zawierania małżeństwa w okresie przedchrześcijańskim: „porwania” („умычка”) oraz „prowadzenia” („ведение”) żony. Ponadto istnieje możliwość rekonstrukcji trzeciej, pośredniej formy zawierania małżeństwa — kupno-sprzedaż narzeczonej („купля-продажа”). Siła więzów małżeńskich oraz status kobiet w rodzinie pogańskiej były pochodną formy zawartego małżeństwa.

EN

This article analyses how marriages and wedding rites are concluded in Ruthenia in the pagan period. The article also presents the social and wealthy position of Old-Russia women during the studied period of time. The research sources used in the article are Old-Russian chronicles: The Russian Primary Chronicle and Letopisets Pereyaslavlya-Suzdal’skogo. Analysis of the Old-Russian chronicles allowed the separation of two fundamentally different ways of entering into marriage in the pre-Christian period: “kidnappings” (“umychka”) and “conduct” (“vedeniye”) of wife. In addition, it is possible to reconstruct the third intermediate form of marriage — purchase of the bride (“kuplya-prodazha”). The strength of the marital ties and the position of women in the pagan family was derived from the form of the marriage.

13

Mityczne wschodnie granice Polski w Chorographia Regni Poloniae a rzeczywistość polityczna w czasach Jana Długosza

63%

Bielaszka-Podgórny B.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2017

|

vol. 4

31-54

PL

In Jan Dlugosz’s Chorographia Regni Poloniae we encounter two visions of Polish eastern borders. Our 15th century chronicler included descriptions of the reign of the legendary Lech. While recounting the mythical past of polish statehood, the chronicler depicted Ruthenia as the part of Poland from time immemorial. His image of Lech’s country with its sarmatian borders corresponds with the chronicle’s version of ethnogenetic myth. The second boundary line reflected in Chorographia is a polish-lithuanian border whose narration becomes the indicator of supremacy of Polish country over Ruthenian lands. The frame of the eastward, territorial extent of the Kingdom of Poland in 15th century that emerges from geographical communications is far from the factual route of the border. The area of Jan Dlugosz’s motherland delineated as a historical territory with Lithuanian Podolia, Lutsk region and Brzeski land. They were under the supremacy of Lithuania in the time of life of Dlugosz’s contemporaries, yet were the matter of dispute between Poland and Lithuania for a long time and involved the chronicler himself. In Dlugosz’s narration, polish-ruthenian border wore down. Its poor legibility ought to be connected with the fact that the old Piast border in Dlugosz’s times did not have the attribute of the line of political division. Polish-Ruthenian borderland that is depicted in Chorographia is illustrated as the ground of commercial and military contacts.

14

Puer et Ruthena puella, czyli małżeństwo Mieszka syna Bolesława Szczodrego. Artykuł polemiczny

51%

Benyskiewicz K.

In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

|

2019

|

vol. 13

141-152

PL

„Puer et Ruthena puella”, czyli małżeństwo Mieszka syna Bolesława Szczodrego to artykuł polemiczny poświęcony dyskusji historiograficznej wokół związku zawartego w 1089 roku przez polskiego księcia Mieszka. W roku 1076 Bolesław Szczodry stracił władzę w Polsce i musiał wraz z rodziną uchodzić na Węgry. Po śmierci Bolesława, Mieszko, z inicjatywy stryja Władysława Hermana, wrócił do kraju. Tu, jak napisał w swej kronice Anonim tzw . Gall, ożenił się z „ruską dziewczyną”. Fakt ten oprócz kroniki odnotowały również najstarsze polskie roczniki, stwierdzając lakonicznie „Mesco duxit uxorem”. Lapidarne wzmianki źródeł spowodowały dyskusję w gronie historyków, poszukujących politycznych paranteli tego mariażu. Ojca „ruskiej dziewczyny” widziano w Izjasławie Jarosławiczu, jego synu Światopełku, Wsiewołodzie Jarosławiczu lub którymś z poddniestrzańskich Rościsławiczów. Liczne propozycje nie doprowadziły do rozstrzygających konstatacji . W ostatnim okresie w polskiej historiografii pojawiły się głosy dające asumpt do nowego, oryginalnego opisu historii małżeństwa Mieszka. Wskazywały one „półprywatny” i niedynastyczny charakter ożenku. Sugerowały też złe intencje inicjatora związku, Władysława Hermana, działającego celowo i złośliwie na niekorzyść bratanka. Potwierdzeniem hipotez miało być nazwanie przez kronikarza wybranki księcia „ruską dziewczyną” oraz brak wzmianki na temat jej dynastycznego pochodzenia. Podstępne poczynania stryja wobec młodzieńca były z kolei odpowiedzią na jego niegdysiejszy związek, skojarzony przymusowo przez ojca Mieszka, Bolesława Szczodrego. Wówczas Władysław także musiał ożenić się z kobietą niedynastycznego pochodzenia. Wydaje się jednak, że określenie małżonki Mieszka „ruską dziewczyną”, wynikało z pisarskiej konwencji przyjętej przez Galla Anonima w ramach relacji z ostatnich chwil życia syna Szczodrego. Tu książę nazywany jest chłopcem, a jego partnerka, dziewczyną. Sądzę, że miana te nie wyłączają dynastycznego pochodzenia obojga. Poza tym, Gall w swej kronice, często marginalnie traktował informacje o korzeniach rodzinnych żon Piastów. Uznanie małej wiarygodności hipotezy o niedynastycznym związku Mieszka dezaktualizuje także, nie mające źródłowego uzasadnienia, przypuszczenie o oryginalnej zemście Hermana na bratanku.

EN

“Puer et Ruthena puella: the marriage of Mieszko, son of Bolesław II the Generous”, is a polemical article dedicated to a historiographical discussion about the liaison made in 1089 by the Polish Prince Mieszko. In 1076, Bolesław II the Generous lost power in Poland and had to flee with his family to Hungary. After Bolesław’s death, Mieszko returned to Poland on the initiative of his uncle, Władysław I Herman. There, as the so called Gallus Anonymus wrote in his chronicle, Mieszko married a “Ruthenian girl”. Apart from Gallus’ chronicle, this event was recorded also in the oldest Polish annals, stating laconically: “Mesco duxit uxorem”. Terse mentions in historical records spurred a discussion among historians, who wanted to ascertain political genealogy of this marriage. The father of the “Ruthenian girl” was believed to be either Iziaslav Yarolavich, his son Sviatopolk, Vsevolod Jaroslavich or one of the Transnistrian Rostyslavyches. Numerous suggestions did not lead to any final conclusion. The most recent period in the Polish historiography gave rise to a new, original description of the history of the marriage in question. It pointed to its “semi-private” and non-dynastic nature. It was also suggested that the initiator of the union, Władysław Herman, was motivated by bad intentions, acting intentionally and maliciously to the detriment of his nephew. The hypothesis was supported by the chronicler’s references made to the Prince’s bride as a “Ruthenian girl” and the lack of mention of her dynastic lineage. Cunning actions of the young man’s uncle were supposed to be a response to one of his own marriages, forced by Mieszko’s father, Bolesław II the Generous. Władysław Herman also had to marry a woman without a dynastic heritage. However, it seems that calling Mieszko’s wife a “Ruthenian girl” could be merely a part of the literary convention adopted by Gallus Anonymus in the account of the last moments of life of Bolesław’s son. The Prince is referred to as a boy, and his wife – a girl. In my opinion, this does not exclude their dynastic origins. Moreover, in his chronicle, Gallus often did not pay much attention to family roots of the wives of the Piasts. Recognizing the unlikelihood of the hypothesis of a non-dynastic marriage of Mieszko would also invalidate the supposed, yet not substantiated by any evidence, revenge of Władysław Herman on his nephew.

15

Św. Demetriusz jako pogromca zła w tradycji bizantyńskiej i słowiańskiej (do XV w.)

51%

Sprutta J.

|

2018

|

vol. 38

|

issue 1

159-177

EN

Evil wins by good, darkness by light and profanum by sacrum in every tradition. The saints, and between them St Demetrius of Thessaloniki too, achieves an analogous victory. St Demetrius was a deacon, but he is most often presented as a soldier for example in art. The legend says that St Demetrius defeated the scorpion (the personification of evil) by the sign of the cross in prison. This saint can also win with the gladiator Lieus, emperor Maximian, tsar Kaloyan or the Turk instead of the scorpion, and he does it on horseback or on foot, with a weapon or by the calcatio gesture. Not only are there historical sources, liturgical texts or belles-lettres presenting St Demetrius, but also art as well as folklore.

PL

W każdej tradycji zło jest zwyciężane przed dobro, ciemność przez światłość, profanum przez sacrum. Analogiczne zwycięstwo odnoszą święci, a wśród nich św. Demetriusz z Tesaloniki. Mimo iż był diakonem, w sztuce najczęściej przedstawiany jest jako żołnierz. Legenda mówi, że w więzieniu pokonał znakiem krzyża skorpiona personifikującego zło. Zamiast skorpiona może także zwyciężać gladiatora Lieusa, cesarza Maksymiana, cara Kałojana lub Turka, a czyni to konno lub pieszo, za pomocą oręża lub poprzez gest calcatio. Nie tylko mówią o św. Demetriuszu źródła historyczne, teksty liturgiczne czy literatura piękna, ale także sztuka i folklor.

16

"Baptismus Ruthenorum" Stanisława Orzechowskiego z Rusi (1544)

51%

Kaim A.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2000

|

vol. 73

227-253

DE

,,Baptismus Ruthenorum" ist ein unvergängliches, die Tiefe der Renaissancetheologie darstellendes Werk. Diese Theologie strebte nach Bewahrung und Wiederaufbau der religiösen und zivilisatorischen Einheit des christlichen Europas. Stanislaw Orzechowski (1513-1566), ein begabter Schriftsteller und Theologe, Humanist und religiöser Polemiker erweckt aus diesem Grunde, genauso wie seine Anschauungen - als ob aus dem Grenzbereich zweier Kulturen: der östlichen und der westlichen - das Interesse der Literatur-, Kultur- und Thologiehistoriker der Renaissance. Er nimmt einen besonderen Platz in der Theologiegeschichte ein wegen seiner eigenen Vorstellung von Wiederaufbau der religiösen und zivilisatorischen Einheit des Christentums. Als Humanist bleibt Orzechowski zwar unter der Beeinflussung von Erasmus aus Rotterdam und von den durch die Reformationswelle ausgelösten Strömungen, doch der Bezugspunkt seiner Theologie ist der Glaube an die Mission des gesamt-christlichen Konzils. Dieser Idee bleibt er treu trotz konfessioneller Wirbel in der Theologie. Eben in diesem Geiste entsteht „Baptismus Ruthenorum" (1544) als ein Beitrag zur großen Vorkonzildiskussion über die Wiederherstellung der Einheit in dem Christentum der lateinischen Tradition. Im Grunde genommen ist das eine Abhandlung über das richtige Verstehen der Katholizität und der Allgemeinheit der Kirche - des mystischen Leibs Christi. In dieser Kirche bildet die Taufe die Grundlage der antiken Einheit - der Katholizität christlicher Kirchen der fünf Traditionen. Es ist also eine Abhandlung über die Notwendigkeit der Wiederherstellung des komplementären Charakters in der Definition der römischen Kirche. Interessant ist hier der für das richtige Verständnis der Anschauungen des Theo-logen unentbehrliche ruthenische Kulturkontext. Dieses „gente Roxolanus" oder „gente Ruthenus" zeigt in dem Zusammenhang mit dem weiteren Teil (natione vero Polonus fidei catholicae) eine Spezifik der Kultur der ruthenischen Gebiete Polens in der Renaissanceetappe ihrer Entwicklung. Diese Spezifik stützt sich auf die Kontinuität des geschichtlichen Gedächtnisses, die auf die Taufe Rutheniens zurück-greift. Orzechowski, der „Prophet aus Ruthenien", setzt auf der Grundlage der lateinischen Theologie die altrussische Idee über die Würde der Taufe in der ruthenisehen Kirche und über die Notwendigkeit des Wiederaufbaus der ursprünglichen Einheit fort. Er weist deutlich auf den Bedeutungsunterschied zwischen den Begriffen „Ecclesia catholica" und „Ecclesia universalis" hin. Das vieldeutige Verstehen der „Katholizität" trug zur konfessionellen Teilung und letzten Endes zur Zerstörung der Einheit der christlichen Zivilisation bei. Da die genannte Abhandlung eine positive Antwort des Theologen auf das Problem der Epoche ist, bringt er in ihr seine eigene Vorstellung der künftigen Einheit zum Ausdruck. Geschichtliche Elemente erfüllen hier die Rolle eines die Einheit der östlichen und westlichen Slawen in einer Kirche illustrierenden Bildes. Der Autor führt Beispiele der Einigkeit an. Sie sind ein Symptom der Teilnahme der Orthodoxen und der römischen Katholiken in der ursprünglichen Tradition der nicht geteilten Kirche. Dadurch wird Orzechowski zum Sänger der vergessenen Gabe der Einheit. Ein Zeichen der Antizipation des Aufbaus der künftigen Brüderlichkeit ist das Beispiel der Zusammenarbeit der lateinischen und griechisch-orthodoxen Priesterherrschaft in Lemberg. Ihr Resultat ist das bis heute existierende russisch-orthodoxe Bistum von Halicz-Lemberg. sehen Kirche und über die Notwendigkeit des Wiederaufbaus der ursprünglichen Einheit fort. Er weist deutlich auf den Bedeutungsunterschied zwischen den Begriffen „Ecclesia catholica" und „Ecclesia universalis" hin. Das vieldeutige Verstehen der „Katholizität" trug zur konfessionellen Teilung und letzten Endes zur Zerstörung der Einheit der christlichen Zivilisation bei. Da die genannte Abhandlung eine positive Antwort des Theologen auf das Problem der Epoche ist, bringt er in ihr seine eigene Vorstellung der künftigen Einheit zum Ausdruck. Geschichtliche Elemente erfüllen hier die Rolle eines die Einheit der östlichen und westlichen Slawen in einer Kirche illustrierenden Bildes. Der Autor führt Beispiele der Einigkeit an. Sie sind ein Symptom der Teilnahme der Orthodoxen und der römischen Katholiken in der ursprünglichen Tradition der nicht geteilten Kirche. Dadurch wird Orzechowski zum Sänger der vergessenen Gabe der Einheit. Ein Zeichen der Antizipation des Aufbaus der künftigen Brüderlichkeit ist das Beispiel der Zusammenarbeit der lateinischen und griechisch-orthodoxen Priesterherrschaft in Lemberg. Ihr Resultat ist das bis heute existierende russisch-orthodoxe Bistum von Halicz-Lemberg.

PL

-

17

Spór przemyskiej kapituły katedralnej ze szlachtą o dziesięcinę biskupią w drugiej połowie XVI wieku

51%

Wolski M.

Roczniki Historyczne

|

2018

|

vol. 84

EN

W drugiej połowie XVI w. doszło w diecezji przemyskiej do sporu miejscowej szlachty z kapitułą katedralną na tle zatrzymania przysługującej jej dziesięciny biskupiej, zwanej biskupczyzną. Dziesięcina ta, będąca zryczałtowanym ekwiwalentem dziesięciny snopowej z ról kmiecych, została nadana kapitule przez biskupów na przełomie XIV i XV w. W procesach sądowych, rozpoczętych w 1590 r., szlachta, wykorzystując różne argumenty natury prawnej, historycznej, a także retorykę protestancką, starała się zakwestionować prawa kapituły. Po pięciu latach sporu Trybunał Koronny przyznał ostatecznie rację stronie kościelnej. Był to ostatni na Rusi Czerwonej poważniejszy spór szlachty z Kościołem katolickim o dziesięciny. In the second half of the 16th century the Przemyśl diocese witnessed a dispute of local nobility with the cathedral chapter concerning the retention of their episcopal tithe, known as the bishop’s share. That tithe, being the lump equivalent of the sheaf tithe from peasants’ fields, was granted to the chapter by bishops at the turn of the 14th and 15th centuries. During court cases, started in 1590, the nobles, using a variety of legal and historical arguments, as well as Protestant rhetoric, tried to question the chapter’s rights. After five years of the dispute, the Crown Tribunal decided that the church side was right. It was the last serious argument between local nobility and the Catholic Church over tithes in Red Ruthenia.

18

Jeden czy dwa groby? Transformacja obrazu czasu i przestrzeni sakralnej Lublina w dziełach Jana Długosza na przykładzie dominikańskiego kościoła św. Stanisława

51%

Chachaj J.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 2: Historia

41-61

EN

The article is an attempt to direct the reader’s attention to the doubts concerning credibility of the sources indicating the time and circumstances of bringing the relics of the True Cross to the Lublin Dominican Church. The existing sources basically differ from each other in this respect, which made researchers take an attitude towards credibility of the accounts, or make attempts at reconciling their contents. An analysis of the context of the events connected with the possible circumstances of bringing the relics from Ruthenia to Lublin shows that it is possible to fix the date of the event in the first decades of the 15th century and to indicate King Władysław II Jagiełło and the Polish Dominicans as the people who were especially involved in it. At the same time it means that it is necessary to depart from the literal understanding of Jan Długosz’s account of the circumstances of bringing the relics to Lublin, and also to ask the question about the causes why he made changes in his account of the events.

19

Ruskie tropy w średniowiecznym Lublinie

51%

Chachaj J.

|

2014

|

vol. 62

|

issue 7: Słowianoznawstwo

023-052

EN

The article concerns three out of many issues connected with the medieval history of Lublin, which are closely intertwined with the Ruthenian matters. The text, among other things, focuses on bringing to Lublin the relics of the True Cross, erecting in the city the tower by Daniel, the Prince of Galicia-Volhynia, as well as tracing the Chapel of the Holy Trinity’s origins. As an attempt to present the current views on the matter in question, the article begins with the presentation of the sources, then provides the outline of the state of research, and finally concludes with the hypotheses suggesting the clarification of any doubts concerning the subject of the article

PL

Artykuł dotyczy trzech, spośród wielu kwestii średniowiecznej historii Lublina, które mają związek z problematyką ruską. W treści zostały dokładniej omówione sprawy sprowadzenia do Lublina relikwii Drzewa Krzyża Świętego, wzniesienia w Lublinie wieży przez księcia halicko-włodzimierskiego Daniela, oraz genezy zamkowej kaplicy pod wezwaniem Świętej Trójcy. Tekst jest próbą przedstawienia dotychczasowych poglądów w omawianych sprawach, począwszy od zaprezentowania bazy źródłowej, poprzez zarysowanie stanu badań, skończywszy na hipotezach dotyczących wyjaśnienia związanych z nimi wątpliwości.

RU

Стаття відноситься до трьох проблем із середньовічної історії Любліна, пов’язаних із руською квестією. У статті обговорено справу спровадження до Любліна мощей Дерева Святого Хреста, будову вежі князем Данило Галицьким а також генезу каплиці Святої Трійці. Стаття це спроба зібрати і показати різні концепції і гіпотези, що стосуються вижче названих проблем.

20

Ambrogio Contarini i jego podróż na Wschód. Okoliczności nawiązania kontaktów dyplomatycznych przez Wenecję i Polskę z Persją w drugiej połowie XV w.

45%

Smołucha J.

Folia Historica Cracoviensia

|

2017

|

vol. 23/2

353-366

PL

Artykuł poświęcony jest mało znanemu w historiografii wątkowi dyplomatycznych kontaktów pomiędzy Europą chrześcijańską a Uzun Hassanem (1423-1478), władcą Persji. Stolicą jego państwa było, leżące obecnie w północno-zachodnim Iranie miasto Tabriz. Uzun Hassan wspierał militarnie przeciwników Turcji osmańskiej i dążył do nawiązania kontaktów dyplomatycznych z państwami chrześcijańskimi. Autor krótko przedstawił dzieje tych poselstw, których celem była zazwyczaj Wenecja i Rzym. W 1472 r. jedno z nich zawitało również do stolicy Królestwa Polskiego Krakowa. Poza krótkimi wzmiankami we współczesnych kronikach i dokumentach dyplomatycznych niewiele wiemy o szczegółach tych pierwszych politycznych kontaktów z Persją. Zasadnicza część artykułu odnosi się natomiast do niezwykle dobrze udokumentowanej źródłowo podróży na dwór Uzun Hassana w Tabriz weneckiego posła Ambrogio Contariniego. W dyplomatyczną podróż wyprawił się on z Wenecji w lutym 1474 r. Ponieważ Turcy w owym czasie blokowali przeprawę z Cypru do Azji Mniejszej wenecki poseł zdecydował się na podróż lądem poprzez Niemcy, Królestwo Polskie i Ruś. Niezwykle cenne są jego opisy mało znanych regionów leżących nad Dnieprem, w tym samego Kijowa. Szczegółowo opisał swoją pełną przygód podróż kierując się do Kaffy nad Morzem Czarnym. Stamtąd omijając posiadłości tureckie i góry Kaukazu, uniknąwszy wielu niebezpieczeństw Contarini przedostał się do Persji.

EN

The article discusses the little-known (in historiography) history ofdiplo- matic relations between Christian Europe and Uzun Hassan (1423—1478), the ruler of Persia. The capital of the country was located in Tabriz, cur- rently in north-western Iran. Uzun Hassan provided military support to Ottoman Turkey's enemies and sought to establish diplomatic relations with Christian states. The author briefly describes the history of Persia's diplomatic missions, which were usually aimed at Venice and Rome. In 1472, one of them also visited Krakow, the capital of the Kingdom of Poland. Aside from brief references in contemporary chronicles and diplomatic and diplomatic documents, we know little about details of those first political contacts with Persia. The main part of the article refers to an exceptionally well-documented, in terms of sources, journey of Venetian envoy Ambrogio Contarini to Uzun Hassan's court in Tabriz. He embarked on the diplomatic mission from Venice in February 1474. As Turks at that time were blocking the crossing from Cyprus to Asia Minor, the Venetian envoy de- cided to travel by land across Germany, the Kingdom of Poland and Ruthe- nia. His descriptions of obscure regions at Dnieper, including in Kiev itself, are extremely valuable. He also gave a detailed account of his adventurous journey to Caffa on the shore of the Dead Sea. From there, bypassing the Turkish territory and the mountains of the Caucasus, avoiding many dan- gers, Contarini made it to Persia.

Refine search results

Księstwo Halicko-Włodzimierskie w dziejach Ukrainy. Perspektywa lwowska i kijowsko-lwowska: Izydor Szaraniewicz, Mychajło Hruszewski

Święta czy przeklęta? W poszukiwaniu tożsamości Rusi i Rosji

Aleksander Paroń, Pieczyngowie. Koczownicy w krajobrazie politycznym i kulturowym średniowiecznej Europy, Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Wrocław 2015, ss. 520.

Tożsamość etniczna społeczności ar-Rūsīja w świetle pochodzenia ich kultowych posągów i sposobu ich rozmieszczenia w miejscu kultu

Swoi czy obcy. Prawosławni w dawnej Rzeczypospolitej

O sygnecie drukarskim Iwana Fiodorowa - polemicznie

Grzech sodomski Bolesława Szczodrego w świetle "Roczników" Jana Długosza

„Ród ruski”, „ród wareski” i narodowość staroruska

Curienses w służbie wojskowej na Rusi za panowania króla Jana Olbrachta – zarys problematyki źródłowej

Wpływy ruskie we władztwie Piastów X-XI w. w kontekście badań interdyscyplinarnych nad wschodnią Wielkopolską i Kujawami

Arcybiskup Aleksy i strigolnicy. Pontyfikat w cieniu herezji

O formach zawierania małżeństw i statusie kobiet na Rusi w czasach pogańskich

Mityczne wschodnie granice Polski w Chorographia Regni Poloniae a rzeczywistość polityczna w czasach Jana Długosza

Puer et Ruthena puella, czyli małżeństwo Mieszka syna Bolesława Szczodrego. Artykuł polemiczny

Św. Demetriusz jako pogromca zła w tradycji bizantyńskiej i słowiańskiej (do XV w.)

"Baptismus Ruthenorum" Stanisława Orzechowskiego z Rusi (1544)

Spór przemyskiej kapituły katedralnej ze szlachtą o dziesięcinę biskupią w drugiej połowie XVI wieku

Jeden czy dwa groby? Transformacja obrazu czasu i przestrzeni sakralnej Lublina w dziełach Jana Długosza na przykładzie dominikańskiego kościoła św. Stanisława

Ruskie tropy w średniowiecznym Lublinie

Ambrogio Contarini i jego podróż na Wschód. Okoliczności nawiązania kontaktów dyplomatycznych przez Wenecję i Polskę z Persją w drugiej połowie XV w.