Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 6

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  Stanisław Zaremba
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

STANISŁAWA ZAREMBY FILOZOFICZNA KONCEPCJA NAUKI

100%
Polak P.
Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
|
2015
|
vol. 60
|
issue 4
99–130
EN
This paper presents Stanislaw Zaremba’s contribution to the philosophy of science. Zaremba is widely known as a mathematican but his philosophical works are less known. His philosophical view of physics and mathematics is strlongly influenced by the French philosophy of science (H. Poincré, P. Duhem). We could also find parallels with D. Hilbert’s view on axiomatisation of physics. He proposed some interesting methodological concepts (e.g. distinction between two stages of theory building: creative and axiomatic, which is similar to later famous Reichenbach’s distinction between “the context of discovery and the context of justification.”). Zaremba presented consistent view of the theory of physics as a deductive structure but certain assumptions related to methods of physics are controversial. His philosophical articles were known to continental philosophers of science, mainly French ones. Unfortunately, Polish philosophers of science from the Lvov–Warsaw School only occasionally cited Zaremba’s papers. It seems that members of the Viena Circle did not know Zaremba’s philosophical papers. In this paper I try to show that Zaremba’s philosophical publications are an important, but forgotten, part of Polish philosophy of science before World War II.
2
Content available remote

Pierwsze wykłady uniwersyteckie teorii mnogości na ziemiach polskich

100%
Duda R.
Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki
|
2014
|
vol. 23
|
issue 1(44)
163-178
EN
Set theory, which had had its root in the works of Georg Cantor towards the end of the 19th century, reached university halls already at the beginning of the 20th century. First lectures at Polish universities were delivered by Stanisław Zaremba in Cracow (1911/1912) and Wacław Sierpiński in Lvov (1909/1910). Preserved notes from Zaremba’s lectures and Sierpiński’s course book enabled comparisons. set theory was for Zaremba a tool in accurate capturing of some properties of real numbers and for Sierpiński it was already an independent theory, focused on the notions of power and order.
3

STANISŁAW ZAREMBA I KRYSTALOGRAFIA

100%
Pogoda Z.
Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
|
2015
|
vol. 60
|
issue 4
131–137
EN
In the paper we present a little-known episode from the research activities of Stanisław Zaremba in the field of crystallography. We discuss two publications: one of over 470 pages, entitled "Sur les fondements de la cristallographie géométrique" written together with Stefan Kreutz and published in „Bulletin de l’Académie de Sciences de Cracovie” and "Rola przekształceń punktowych przestrzeni w krystalografii included" in "Poradnik dla samouków".
4

STANISŁAW ZAREMBA (1863-1942) I JEGO DZIAŁALNOŚĆ NA RZECZ MATEMATYKI

100%
Ciesielska D., Ciesielski K.
Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
|
2015
|
vol. 60
|
issue 4
37–70
EN
In October 2013, the 150th anniversary of Stanisław Zaremba birth was celebrated. Zaremba was one of the most eminent Polish mathematicians in history and a scientist of great achievements for Polish mathematics and for the Jagiellonian University. In the poster ”Polish mathematicians” published in 1982 by Springer Verlag on the occasion of the International Congress of Mathematicians in Warsaw, only the pictures of Banach and Sierpiński are greater than Zaremba’s photo. Without any doubts Zaremba is regarded as the best Polish mathematicians of the turn of XIX and XX century. Nevertheless, his great role for the development of Polish mathematics seems to be forgotten. In the paper there are briefly described the life of Zaremba, his achievements in science, teaching and his role in the International Mathematical Union and the Polish Mathematical Society.
5

STANISŁAW ZAREMBA (1863–1942). PUBLIKACJE, ODCZYTY I WYKŁADY

88%
Ciesielska D.
Kwartalnik Historii Nauki i Techniki
|
2015
|
vol. 60
|
issue 4
71–98
EN
This article provides information about publications and speeches of the Jagiellonian University Professor, Stanisław Zaremba, covering the years of 1900-1935. It includes a list of papers presented by him during meetings of the Academy of Learning in Kraków, international mathematical congresses, conventions and meetings of the Kraków department of the Polish Mathematical Society and conventions of mathematicians of Slavic countries. Moreover, there is a comprehensive list of Zaremba’s lectures delivered at the Jagiellonian University. The article includes also the first list of his publications, including articles and books on mathematics and its applications, mathematical education, philosophy, mathematical physics, mechanics and crystallography. The list includes numbers of reviews, which appeared in „Jahrbuch über die Fortschritte der Mathematik”, „Zentralblatt für Matematik” and „Mathematical Reviews”.
6
Publication available in full text mode
Content available

Philosophy in science – a case study of the reception of the Special and the General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925

32%
Polak P.
Studia Historiae Scientiarum
|
2016
|
vol. 15
245–273
EN
A centenary of Einstein’s General Theory of Relativity brings forward some questions with regard to the impact of Einstein’s theory on philosophy. This theory, and the chronologically earlier Special Theory of Relativity, have had many important philosophical implications. In Poland they provoked interesting philosophical discussions before WWII. The history of those discussions reveals numerous noteworthy facts concerning the relationships between mathematics, physics and philosophy. A case study of the reception of the Special and General Theory of Relativity in Kraków and Lwów before 1925 focuses on the peculiar specificity of exact sciences and philosophy in Polish Galicia. The concept of “philosophy in science” coined by Michael Heller is particularly suitable for describing this specificity. The article begins with a short overview of the early reception of the Special Theory of Relativity in Kraków. Next, it shows how the discussions during the 10th and 11th Congresses of Polish Physicians and Natural Scientists (Lwów 1907, Kraków 1911) influenced the reception of the STR. What is also discussed are the roots of the specificity of the reception in Lwów, i.e. the influence of the considerations about the foundations of mechanics and a public philosophical debate around Einstein’s theories. In order to demonstrate how different the reception of these theories was in Kraków, a description is provided of a methodological debate between S. Zaremba and T. Banachiewicz. Some notes are also added about the concurrent styles of philosophy of science (philosophy of nature). The article ends with conclusions about the specificity of Kraków’s and Lwów’s styles of philosophy in science. This study reveals that in this period Einstein’s theories significantly stimulated philosophical considerations in Poland. These considerations have become an important supplement to the scientific activity in Kraków and Lwów.
PL
Setna rocznica sformułowania przez Alberta Einsteina ogólnej teorii względności jest doskonałą okazją do ponownego postawienia pytań o wpływ wspomnianej teorii na filozofię. Interesującą perspektywę oferują badania z zakresu historii nauki i historii filozofii, które pozwalają dokładniej przyjrzeć się procesowi recepcji wspomnianej teorii. Proces ten jest ważnym źródłem wiedzy o kształtowaniu się relacji nauk przyrodniczych i filozofii, gdyż poprzez analizę wskazywanych trudności i kontrowersji pozwala zidentyfikować wiele ukrytych założeń o charakterze filozoficznym, które trudno dostrzec na innych etapach rozwoju nauki. Dzięki temu analiza procesu recepcji nowych teorii naukowych staje się wyróżnionym przedmiotem analiz relacji matematyki, nauk przyrodniczych i filozofii. Z tych względów warto przyjrzeć się interesującym dyskusjom i polemikom, które miały miejsce w obrębie nauki polskiej. Szczególnie interesujące polemiki i dyskusje wokół teorii względności rozegrały się w Krakowie i we Lwowie przed rokiem 1925. Wspomniane ośrodki zostały wybrane również z tego względu, że w początkach XX wieku, wykorzystując możliwości polityczno-kulturalne powstałe w związku z istnieniem stosunkowo szerokiego zakresu autonomii Galicji, stały się one najważniejszymi centrami rozwoju nauki polskiej. Sytuacja ta zadecydowała również o połączeniu wymienionych ośrodków stosunkowo silną siecią powiązań, widocznych szczególnie na gruncie fizyki. W obu miastach powstała również specyficzna (choć z zachowaniem pewnych lokalnych odrębności) odmiana refleksji nad nauką, którą dogodnie jest określić przy pomocy pojęcia „filozofii w nauce” stworzonego przez M. Hellera. Opracowanie rozpoczyna się od krótkiego przybliżenia historii recepcji szczególnej teorii względności w Krakowie. W procesie tym najistotniejszą rolę odegrał August Witkowski, który już w 1905 roku docenił znaczenie pierwszych prac Einsteina. Kolejne punkty zwrotne w procesie recepcji teorii Einsteina wyznaczyły dwa kolejne Zjazdy Lekarzy i Przyrodników Polskich, które odbyły się kolejno we Lwowie w 1907 r. i w Krakowie w 1911 r. Pierwszy z nich zadecydował o popularyzacji idei relatywistycznych pośród przyrodników polskich, a kolejny – o popularyzacji ich wśród filozofów. Dla zrozumienia lokalnej specyfiki filozoficznych rozważań prowadzonych w ośrodku lwowskim odwołamy się do rozwoju recepcji wokół podstaw mechaniki. Zagadnienie to szczególnie mocno interesowało lwowskich uczonych z tej racji, że Lwów był do 1915 roku jedynym polskim ośrodkiem akademickim rozwijającym nauki techniczne i koncentrował w naturalny sposób większość polskich uczonych zajmujących się nauką mechaniki. To właśnie środowiska związane z lwowską Szkołą Politechniczną odegrały ważną rolę w późniejszych dyskusjach wokół szczególnej i ogólnej teorii względności. W dalszej kolejności szkicowo zaprezentowana zostanie lwowska polemika wokół teorii względności i dla kontrastu ukazana zostanie o wiele krótsza polemika rozgrywająca się w Krakowie. Szczególna uwaga zostanie poświęcona dorobkowi Zygmunta Zawirskiego, który w swej działalności podjął problematykę poruszoną w obu ośrodkach i przedstawił najbardziej interesujące rozważania ukazujące nowoczesną wizję filozofii uprawianej w ścisłym kontakcie z naukami przyrodniczymi. Prezentowany styl filozofii w nauce rozwijany w Krakowie i Lwowie został również skrótowo skonfrontowany z konkurencyjnymi filozoficznymi reakcjami na teorie Einsteina: z refleksją rozwijaną w obrębie Szkoły Lwowsko-Warszawskiej (Kazimierz Ajdukiewicz) i z wybraną refleksją neoscholastyczną (Feliks Hortyński SJ, Ludwik Wrzoł SJ, Jan Stepa). Na tym tle lepiej można dostrzec specyfikę filozofii analizowanej w tym studium przypadku – najważniejsze uwagi na ten temat zostały zawarte w zakończeniu niniejszej pracy. Niniejszy artykuł ukazuje fakt, że szczególna i ogólna teoria względności Einsteina znacząco wpłynęły na rozwój refleksji filozoficznej w Polsce. Warto również zaznaczyć, że refleksja filozoficzna stała się w opisywanym okresie ważnym uzupełnieniem pracy naukowej przyrodników, co decyduje również o specyfice rozwoju ówczesnej nauki.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.