Search results

1

Otoczenie króla Władysława Jagiełły w końcowym etapie wielkiej wojny (listopad 1410 - styczeń 1411)

100%

Szybkowski S.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

43-68

PL

W otoczeniu królewskim jesienią 1410 r. oraz w styczniu 1411 r. znajdowali się wysocy duchowni, urzędnicy centralni, ziemscy i dworscy, którzy w ogromnej większości byli nominowaniu już w trakcie ćwierćwiecza panowania w Polsce Władysława Jagiełły. Wszyscy z najwyższych urzędników centralnych, ziemskich i nadwornych znajdujących się u boku monarchy można z większą lub mniejszą pewnością powiązać z ugrupowaniem dworskim. Olgierdowicz tworzył je począwszy od początków swojego panowania, wykorzystując wyłączną prerogatywę polskich władców dotyczącą nominowania na urzędy centralne, ziemskie i nadworne. Proces wzrastania stronnictwa królewskiego opóźniała polska zasada dożywotniości urzędów ziemskich, co skutkowało tym, że ugrupowanie dworskie uzyskało przewagę na polskiej scenie politycznej dopiero kilka lat przed wybuchem wojny z zakonem w 1409 r. (począwszy od 1405 r.). Zdominowanie rady koronnej, w tym tej „polowej” obecnej przy Jagielle podczas działań zbrojnych z jesieni 1410 i stycznia 1411 r. przez „jego ludzi” zdecydowanie ułatwiało królowi przeprowadzanie własnych koncepcji w zakresie kontynuowania bądź przerwania wojny z zakonem. Król i jego najbliższe otoczenie obecne u jego boku od października 1410 r. oraz w styczniu 1411 r. byli świadomi skomplikowanej sytuacji militarnej strony polskiej, która utraciła większość zdobyczy z lata 1410 r. oraz pokonania przez Henryka von Plauen pogrunwaldzkiego kryzysu w pruskiej korporacji zakonnej oraz ponownego zaakceptowania jej władzy przez ogromną większość pruskich wspólnot terytorialnych. Nadto Królestwu, o czym także wiedział król i jego najbliższe otoczenie zagrażał realnie sojusznik krzyżaków: król węgierski Zygmunt Luksemburski. Wszystko to razem zaważyło na podjęciu przez króla i jego najbliższych współpracowników decyzji o rozpoczęciu rozmów rozejmowych, zawarciu kolejnych rozejmów i zawarciu pokoju. Wszystkie te decyzje były bez wątpienia konsultowane na forum „polowej” rady królewskiej. Jagiełło jednak zasięgał także rady swoich nie przebywających u jego boku prominentnych współpracowników, o czym świadczy jego podróż w drugiej połowie października do Poznania, gdzie niewątpliwie spotkał się z biskupem poznańskim Wojciechem Jastrzębcem a także spotkanie na terenie północnej Małopolski na przełomie 1410/1411 r. z arcybiskup gnieźnieńskim i namiestnikiem Królestwa Mikołajem Kurowskim oraz królową Anną Cylejską. Zarówno w okresie jesiennym 1410 r. jak i w styczniu 1411 r. w otoczeniu królewskim występowała lekka przewaga mieszkańców Szerokiej Wielkopolski. Statystyka wystąpień pozwala sądzić, że najdłużej i najczęściej źródła potwierdzają przy Władysławie Jagielle oraz jako realizatorów jego polityki krzyżackiej w wymienionym czasokresie wojewodę poznańskiego Sędziwoja z Ostroroga, wojewodę inowrocławskiego Macieja z Łabiszyna (obaj z Szerokiej Wielkopolski) oraz podkomorzego krakowskiego Piotra Szafrańca. Jeśli zaś chodzi o personalia osób negocjujących polsko-krzyżackie rozejmy i pokój toruński należy zwrócić uwagę, że także w ich wypadku widać to, że stronnictwo dworskie uzyskało przewagę na polskiej scenie politycznej, ponieważ ogromna większość polskich negocjatorów z jesieni 1410 i stycznia 1411 r. da się z tym ugrupowaniem powiązać, a znani negocjatorzy pokoju toruńskiego byli związani z nim w całości. Znany źródłowo skład polskiej delegacji na rokowania toruńskie odzwierciedla także pokoleniową zmianę wśród polskich dyplomatów z otoczenia królewskiego. Żaden z nich nie miał „stażu” dyplomatycznego w międzypaństwowych kontaktach polsko-pruskich dłuższego niż dekada. Podobny wniosek należy wyciągnąć w zakresie osób zaangażowanych lub prawdopodobnie zaangażowanych w rozmowy rozejmowe, ponieważ negocjatorzy o podobnym stażu stanowili większość w tej grupie, choć widać wśród nich i bardziej doświadczone jednostki: kasztelana łęczyckiego Jana z Łąkoszyna oraz kasztelana sądeckiego Krystyna z Koziegłów. W ich jednak przypadku mowa może być wyłącznie o dłuższej działalności publicznej, ponieważ Jan uzyskał urząd przed 1383 r. a Krystyn sprawował go od 1386 r., żaden z nich jednak nie był przez Jagiełłę żywiej angażowany w działalność dyplomatyczną nakierowaną na zakonne Prusy. W przeciwieństwie do nich dwóch młodszych negocjatorów traktatu toruńskiego, Sędziwoj z Ostroroga oraz Maciej z Łabiszyna stali się dożywotnimi ekspertami od polityki krzyżackiej. Wytrawnym dyplomatą Jagiełły po 1411 r. był także kasztelan kaliski Janusz z Tuliszkowa.

EN

The king’s entourage in autumn 1410 and January 1411 was composed of high-ranked clerics, central, district and court officials, who in the vast majority acceded during the quarter-century when King of Poland, Władysław Jagiełło, ruled. All of the highest central, district and court officials being in the entourage of monarch were more or less definitely associated with the royal party. Jagiełło had been creating it from the beginning of his rule, using the exclusive prerogative of Polish kings to nominate the central , districts and court authorities. Development of the royal party was delayed by the rule that district offices were granted for life (of permanent nature) , thus, the royal party dominated the Polish political scene only a few years before the outbreak of war with the Teutonic Order in 1409 (from 1405).Domination of his people in the crown council, including the "field council" which was present at Jagiełło’s side during the military action in the autumn of 1410 and January of 1411, made it far easier for the king to carry out the concept of continuation or discontinuation of the war with the Order. The king and his inner circle present at his side since October 1410 and in January 1411, were aware of the complicated military situation of the Polish side which had lost most of the gains of the summer of 1410, and knew that Heinrich von Plauen managed to overcome in the Prussian religious corporation crisis after the Grunwald battle, and reassure the power of the Order in the vast majority of the Prussian territorial communities. Moreover, the Kingdom of Poland was really threatened by the Order’s ally, the Hungarian King Sigismund of Luxemburg, what knew the king and his inner circle. All this had an impact on the adoption by the king and his entourage, the decision to launch a cease-fire talks, conclude ceasefires agreements and finally sign the peace.

2

Otoczenie króla Władysława Jagiełły w końcowym etapie wielkiej wojny (listopad 1410 - styczeń 1411)

100%

Szybkowski S.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2012

|

issue 19

43-68

EN

The king’s entourage in autumn 1410 and January 1411 was composed of high-ranked clerics, central, district and court officials, who in the vast majority acceded during the quarter-century when King of Poland, Władysław Jagiełło, ruled. All of the highest central, district and court officials being in the entourage of monarch were more or less definitely associated with the royal party. Jagiełło had been creating it from the beginning of his rule, using the exclusive prerogative of Polish kings to nominate the central , districts and court authorities. Development of the royal party was delayed by the rule that district offices were granted for life (of permanent nature) , thus, the royal party dominated the Polish political scene only a few years before the outbreak of war with the Teutonic Order in 1409 (from 1405).Domination of his people in the crown council, including the "field council" which was present at Jagiełło’s side during the military action in the autumn of 1410 and January of 1411, made it far easier for the king to carry out the concept of continuation or discontinuation of the war with the Order. The king and his inner circle present at his side since October 1410 and in January 1411, were aware of the complicated military situation of the Polish side which had lost most of the gains of the summer of 1410, and knew that Heinrich von Plauen managed to overcome in the Prussian religious corporation crisis after the Grunwald battle, and reassure the power of the Order in the vast majority of the Prussian territorial communities. Moreover, the Kingdom of Poland was really threatened by the Order’s ally, the Hungarian King Sigismund of Luxemburg, what knew the king and his inner circle. All this had an impact on the adoption by the king and his entourage, the decision to launch a cease-fire talks, conclude ceasefires agreements and finally sign the peace.

PL

W otoczeniu królewskim jesienią 1410 r. oraz w styczniu 1411 r. znajdowali się wysocy duchowni, urzędnicy centralni, ziemscy i dworscy, którzy w ogromnej większości byli nominowaniu już w trakcie ćwierćwiecza panowania w Polsce Władysława Jagiełły. Wszyscy z najwyższych urzędników centralnych, ziemskich i nadwornych znajdujących się u boku monarchy można z większą lub mniejszą pewnością powiązać z ugrupowaniem dworskim. Olgierdowicz tworzył je począwszy od początków swojego panowania, wykorzystując wyłączną prerogatywę polskich władców dotyczącą nominowania na urzędy centralne, ziemskie i nadworne. Proces wzrastania stronnictwa królewskiego opóźniała polska zasada dożywotniości urzędów ziemskich, co skutkowało tym, że ugrupowanie dworskie uzyskało przewagę na polskiej scenie politycznej dopiero kilka lat przed wybuchem wojny z zakonem w 1409 r. (począwszy od 1405 r.). Zdominowanie rady koronnej, w tym tej „polowej” obecnej przy Jagielle podczas działań zbrojnych z jesieni 1410 i stycznia 1411 r. przez „jego ludzi” zdecydowanie ułatwiało królowi przeprowadzanie własnych koncepcji w zakresie kontynuowania bądź przerwania wojny z zakonem. Król i jego najbliższe otoczenie obecne u jego boku od października 1410 r. oraz w styczniu 1411 r. byli świadomi skomplikowanej sytuacji militarnej strony polskiej, która utraciła większość zdobyczy z lata 1410 r. oraz pokonania przez Henryka von Plauen pogrunwaldzkiego kryzysu w pruskiej korporacji zakonnej oraz ponownego zaakceptowania jej władzy przez ogromną większość pruskich wspólnot terytorialnych. Nadto Królestwu, o czym także wiedział król i jego najbliższe otoczenie zagrażał realnie sojusznik krzyżaków: król węgierski Zygmunt Luksemburski. Wszystko to razem zaważyło na podjęciu przez króla i jego najbliższych współpracowników decyzji o rozpoczęciu rozmów rozejmowych, zawarciu kolejnych rozejmów i zawarciu pokoju. Wszystkie te decyzje były bez wątpienia konsultowane na forum „polowej” rady królewskiej. Jagiełło jednak zasięgał także rady swoich nie przebywających u jego boku prominentnych współpracowników, o czym świadczy jego podróż w drugiej połowie października do Poznania, gdzie niewątpliwie spotkał się z biskupem poznańskim Wojciechem Jastrzębcem a także spotkanie na terenie północnej Małopolski na przełomie 1410/1411 r. z arcybiskup gnieźnieńskim i namiestnikiem Królestwa Mikołajem Kurowskim oraz królową Anną Cylejską. Zarówno w okresie jesiennym 1410 r. jak i w styczniu 1411 r. w otoczeniu królewskim występowała lekka przewaga mieszkańców Szerokiej Wielkopolski. Statystyka wystąpień pozwala sądzić, że najdłużej i najczęściej źródła potwierdzają przy Władysławie Jagielle oraz jako realizatorów jego polityki krzyżackiej w wymienionym czasokresie wojewodę poznańskiego Sędziwoja z Ostroroga, wojewodę inowrocławskiego Macieja z Łabiszyna (obaj z Szerokiej Wielkopolski) oraz podkomorzego krakowskiego Piotra Szafrańca. Jeśli zaś chodzi o personalia osób negocjujących polsko-krzyżackie rozejmy i pokój toruński należy zwrócić uwagę, że także w ich wypadku widać to, że stronnictwo dworskie uzyskało przewagę na polskiej scenie politycznej, ponieważ ogromna większość polskich negocjatorów z jesieni 1410 i stycznia 1411 r. da się z tym ugrupowaniem powiązać, a znani negocjatorzy pokoju toruńskiego byli związani z nim w całości. Znany źródłowo skład polskiej delegacji na rokowania toruńskie odzwierciedla także pokoleniową zmianę wśród polskich dyplomatów z otoczenia królewskiego. Żaden z nich nie miał „stażu” dyplomatycznego w międzypaństwowych kontaktach polsko-pruskich dłuższego niż dekada. Podobny wniosek należy wyciągnąć w zakresie osób zaangażowanych lub prawdopodobnie zaangażowanych w rozmowy rozejmowe, ponieważ negocjatorzy o podobnym stażu stanowili większość w tej grupie, choć widać wśród nich i bardziej doświadczone jednostki: kasztelana łęczyckiego Jana z Łąkoszyna oraz kasztelana sądeckiego Krystyna z Koziegłów. W ich jednak przypadku mowa może być wyłącznie o dłuższej działalności publicznej, ponieważ Jan uzyskał urząd przed 1383 r. a Krystyn sprawował go od 1386 r., żaden z nich jednak nie był przez Jagiełłę żywiej angażowany w działalność dyplomatyczną nakierowaną na zakonne Prusy. W przeciwieństwie do nich dwóch młodszych negocjatorów traktatu toruńskiego, Sędziwoj z Ostroroga oraz Maciej z Łabiszyna stali się dożywotnimi ekspertami od polityki krzyżackiej. Wytrawnym dyplomatą Jagiełły po 1411 r. był także kasztelan kaliski Janusz z Tuliszkowa.

3

Podróżnik i król. Gilbert de Lannoy na dworze Władysława Jagiełły

71%

Niewiński A.

Roczniki Humanistyczne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 2: Historia

25-39

EN

The present sketch refers to the meetings of King Władysław Jagiełło and the Burgundy knight Gilbert de Lannoy (1386-1462), who came to Central Europe in the first half of the 14th century. The first journey that he made in 1413 in order to fight against the „pagans” changed into an irresistible desire to get to know the areas that were ruled by the „unbelievers”, which resulted in a travel to the Ruthenian and Lithuanian lands. The analysis made in the paper presents the significance of this journey which turned to a verification of the anti-Polish propaganda spread by the Teutonic Knights. Meeting King Władysław Jagiełło was the crowning of Gilbert de Lannoy’s stay in this part of Europe. The Burgundy knight's next journey to Central-East Europe took place in 1422. Gilbert de Lannoy, being the King of England Henry V’s envoy, met the Polish King again. Also this visit contributed to a change in the image of Jagiełło and of Poland in West Europe. The evolution of the traveler’s political views effected by his journeys and the meetings he had when travelling produced meaningful results in the field of European diplomacy.

4

Z Krzyżakami przeciw królowi Polski w 1388 roku. Umowa wielkopolskich panów z Zakonem Krzyżackim w sprawie pomocy zbrojnej przeciwko Władysławowi Jagielle i jej sygnatariusze

71%

Szybkowski S.

Roczniki Historyczne

|

2023

|

vol. 89

21-49

EN

On 18 June 1388 in Malbork a number of lords from Great Poland signed a treaty with the Grand Master of the Teutonic Order Konrad Zöllner von Rotenstein concerning supplying him with military aid against Władysław Jagiełło, the king of Poland, which would include, among other things, allowing the Order to use the “castles” belonging to them whenever they needed. The paper identifies those lords and puts forward a hypothesis concerning the motifs which led them to the betrayal of the Polish monarch. In the appendix two sources are published: the document of 18 June 1388 and the documents of Wierzbięta of Smogulec dated 29 July 1390 and 25 July 1391.

PL

18 VI 1388 r. w Malborku kilku wielkopolskich panów zawarło układ z wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego Konradem Zöllnerem von Rotenstein w sprawie udzielenia mu pomocy zbrojnej przeciwko królowi Polski Władysławowi Jagielle, polegającej m.in. na udostępnieniu Krzyżakom na ich każde życzenie należących do nich „zamków”. W artykule dokonujemy identyfikacji owych wielkopolskich panów, przedstawiamy również hipotezy dotyczące pobudek, które doprowadziły ich do popełnienia zdrady wobec polskiego monarchy. W aneksie zostały również opublikowane dwa źródła: wspomniany dokument z 18 VI 1388 r. oraz dokumenty Wierzbięty ze Smogulca z 29 VII 1390 i 25 VII 1391 r.

5

GRUNWALDZCY BODYGUARDZI – ZARYS WYBRANYCH ZAGADNIEŃ

70%

Pajorski P.

Kultura Bezpieczeństwa. Nauka – Praktyka – Refleksje

|

2014

|

vol. 15(15)

203-213

PL

Wielka wojna z Zakonem Krzyżackim toczyła się w latach 1409 – 1411, jednakże momentem przełomowym była bitwa w dniu 15 lipca 1410 roku, która odbyła się na polach Grunwaldu. W tejże bitwie do ochrony osoby króla Władysława II Jagiełły wydzielono niewielki, doborowy oddział straży przybocznej, który, jak wskazują przekazy Jana Długosza, zdał egzamin w warunkach konfliktu zbrojnego i próby dokonania bezpośredniego zamachu na życie króla.

6

Królewski dokument rozejmu ze Świdrygiełłą z 20 VIII 1431 roku

61%

Polechow S., Szybkowski S.

Roczniki Historyczne

|

2017

|

vol. 83

PL

Głównym celem niniejszego artykułu jest publikacja niewydanego dotąd w pełnym tekście dokumentu wystawionego przez króla Władysława Jagiełłę w sprawie rozejmu z wielkim księciem litewskim Świdrygiełłą, zawartego pod Łuckiem 20 VIII 1431 r. Dokument został przekazany stronie litewskiej, w XVII w. padł łupem wojsk rosyjskich i dziś przechowywany jest w Moskwie. Szczególna uwaga poświęcona została gwarantom rozejmów z 20 i 26 VIII 1431 r., wśród których przeważali możni z Wielkopolski. The main purpose of this paper is to publish the document, so far unedited in its entirety, issued by Władysław Jagiełło and proclaiming the armistice with Švitrigaila, Grand Duke of Lithuania, near Łuck on 20 August 1431. The document presented to the Lithuanian side, was seized by the Russian army in mid-17th century and is now housed in an archive in Moscow. A special attention is paid to the guarantors of the truces of 20 and 26 August 1431, the majority among whom were barons of Great Poland.

7

Dokument króla Władysława III dla kościoła w Giedlarowej z 1439 r. jako przykład średniowiecznego falsyfikatu

57%

Zawitkowska W.

UR Journal of Humanities and Social Sciences

|

2020

|

issue 4(17)/2020

17-31

PL

Samuel Nakielski w dziele „Miechovia, sive promptuarium (…)” zamieścił odpis dokumentu wydanego przez Władysława III Jagiellończyka z daty 18 stycznia 1439 r., w którym król potwierdza fundację kościoła pw. św. Mikołaja w Giedlarowej w ziemi przemyskiej dokonaną przez Mikołaja Giedlara, mieszczanina leżajskiego i sołtysa Giedlarowej. Dokładna analiza dwóch innych dokumentów: Mikołaja syna Drogosza, tenutariusza krzeszowskiego, w którym powierza on osadzenie wsi Giedlarowa na prawie magdeburskim Mikołajowi Giedlarowi, mieszczaninowi z Leżajska, z daty: Leżajsk, 18 stycznia 1409 r., i Władysława III Jagiellończyka z 10 marca 1440 r. zatwierdzającego i transumującego ów dokument (który – być może – jest również falsyfikatem), pozwala potwierdzić (przypuszczenia m.in. W. Bukowskiego, G. Klebowicza, J. Kurtyki, W. Zawitkowskiej), że akt z 1439 r. jest falsyfikatem sporządzonym właśnie na podstawie owych dwóch dokumentów. Falsyfikat z 1439 r. miał potwierdzać prawa bożogrobców z Miechowa do parafii w Giedlarowej. Najpewniej jednak dokument ten Miechowici sporządzili dopiero po 1470 r., kiedy już nie żyła żadna z osób wymienionych w formułach kancelaryjnych. Mogło to być związane z konsekracją tamtejszego kościoła dokonaną w 1478 r. i/lub szerzej zakrojoną przez Miechowitów akcją w tamtym czasie na tamtym terenie. Wówczas to bowiem – jak wykazał J. Wolski – doszło do zmiany patronatu w Rudołowicach i Tuligłowach, a prawa bożogrobców potwierdzać miały inne falsyfikaty przez nich sporządzone.

EN

Samuel Nakielski in his work “Miechovia, sive promptuarium (…)” included a copy of the document issued by Władysław III Jagiellończyk of January 18, 1439, in which the king confirms the foundation of the church of St. Nicholas in Giedlarowa in the Przemyśl region, made by Mikołaj Giedlar, a burgher from Leżajsk and mayor in Giedlarowa. A precise analysis of two other documents: Mikołaj, the son of Drogosz, a tenutary of Krzeszów, in which he entrusts the embed under Magdeburg Law of the village of Giedlarowa to Mikołaj Giedlar on the date: Leżajsk, January 18, 1409, and Władysław III Jagiellończyk of March 10, 1440. (which – perhaps likewise is a forgery) approving and transuming this document, allows the confirmation (the assumptions of, among others, W. Bukowski, G. Klebowicz, J. Kurtyka, W. Zawitkowska) that the act of 1439 is a forgery produced on the basis of these two documents. The forgery from 1439 was to confirm the rights of the Holy Sepulcher from Miechów to the parish in Giedlarowa. Most likely, however, the Miechowici drafted this document only after 1470, when none of the people mentioned in the account and the chancery formulas still lived. It may have been related to the consecration of the local church in 1478 and/or a wider action carried out by the Miechowites at that time in that area. It was then, as J. Wolski showed, that the patronage in Rudołowice and Tuligłów was changed, and the rights of the Holy Sepulchre were to be confirmed by other forgeries prepared by them.

8

Zainteresowania Jagiellonów w Czechach

57%

Czerwonka J.

Officina Historiae

|

2021

|

vol. 4

|

issue 1

9-14

EN

The article presents the dynastic policy of the Jagiellonians towards the Kingdom of Bohemia. I show Jan Długosz's attitude towards the assumption of the Czech throne by the Jagiellons, offered by the Hussite legation. It illustrates the perception of the ruler and his surroundings of the events related to the Hussite revolution in the Czech Kingdom.

PL

Artykuł przedstawia politykę dynastyczną Jagiellonów, ukierunkowaną w stronę Królestwa Czech. Ukazuje stosunek Jana Długosza do objęcia przez Jagiellonów tronu czeskiego, oferowanego przez poselstwo husyckie. Obrazuje postrzeganie władcy oraz jego otoczenia wydarzeń związanych z rewolucją husycką w Królestwie Czeskim.

9

Graeco opere w królewskim teatrze władzy Władysława Jagiełły. Wprowadzenie do badań

57%

Walkowiak M.

Res Historica

|

2019

|

issue 48

EN

The Polish King Władysław II Jagiełło requested the creation of a set of Byzantine wall paintings, described by the historian Jan Długosz as graeco opere, pictura graeca or sculptura graeca. The paintings were located in places of particular political and religious significance for the Kingdom of Poland. Byzantine painting decoration was thoughtfully adapted to Gothic interiors.The scientific reflection on Jagiellonian polychromes, conducted for over 150 years, still does not give full clarity as to the reasons for this unique artistic synthesis. Given the current state of knowledge about the role of art in the Middle Ages, the concept of the King’s private predilection for Byzantine-Ruthenian painting, well established in the Polish medieval studies, is no longer convincing.The author of this paper believes that this issue calls for new questions and a fresh research perspective. The study analyses the paintings in question in the context of the backdrop of the King’s political theology and the importance of art in shaping the image of the monarch in the Late Middle Ages. On the basis of the latest historical research, the author presents King Władysław II Jagiełło primarily as an effective ruler and competent politician rather than an art enthusiast.

PL

Z inicjatywy króla polskiego Władysława Jagiełły wykonano zespół bizantyńskich malowideł ściennych, które Jan Długosz określa w swoich dziełach terminami: graeco opere, pictura graeca lub sculptura graeca. Malowidła te powstały w miejscach o szczególnym polityczno-religijnym znaczeniu dla Królestwa Polskiego a bizantyńską dekorację malarską dostosowano w przemyślany sposób do wnętrz gotyckich. Naukowa refleksja poświęcona jagiellońskim polichromiom, prowadzona od przeszło 150 lat, nadal nie daje pełnej jasności co do przyczyn tej oryginalnej syntezy artystycznej. Ugruntowana w polskiej mediewistyce teza o prywatnych upodobaniach króla Władysława Jagiełły do malarstwa bizantyńsko-ruskiego, wydaje się przy obecnym stanie wiedzy o roli sztuki w średniowieczu, tezą nie przekonującą. W opinii autora prezentowanego tekstu, przedstawiony wyżej problem wymaga postawienia nowych pytań i odświeżenia perspektywy badawczej. Autor, w swoich badaniach, analizuje omawiane malowidła przez pryzmat królewskiej teologii politycznej i znaczenia sztuki w procesie kształtowaniu wizerunku późnośredniowiecznego monarchy. Korzystając z najnowszych badań i ustaleń historyków, postrzega króla Władysława Jagiełłę przede wszystkim jako skutecznego i sprawnego polityka, a nie miłośnika sztuki.

10

Niewierność małżeńska królowej Zofii Holszańskiej w 1427 r. - prawda, pomówienie czy plotka polityczna? Próba rekonstrukcji wydarzeń na tle oskarżeń innych żon Jagiełły

51%

Zawitkowska W.

Kwartalnik Historyczny

|

2016

|

vol. 123

|

issue 1

PL

Elekcja i koronacja Władysława Jagiełły na króla Polski w 1386 r. dawały możliwość pojawienia się w Europie Środkowo-Wschodniej nowej liczącej się dynastii. Wzbudzało to niepokój sąsiadów (Luksemburgowie, Krzyżacy) dążących do osłabienia monarchii polsko-litewskiej. Próby ustalenia zasad powoływania kolejnych władców oraz zakresu ich prerogatyw aktywizowały również przedstawicieli polskiego możnowładztwa, którzy zabiegali o uzyskanie jak największych wpływów na rządy w państwie. W konfliktach pojawiających się na tym tle wykorzystywano różne metody walki politycznej, w tym plotkę polityczną.W artykule, po przeprowadzeniu szczegółowej analizy materiału źródłowego (także dotąd nieznanego) i odtworzeniu itinerarium Jagiełły i Zofii Holszańskiej z 1427 r., postawiono tezę, że do wybuchu skandalu związanego z rzekomą niewiernością królowej doszło około połowy sierpnia t.r. na zjeździe generalnym w Wiślicy. Podkreślono przy tym motyw polityczny, związany z bezwarunkowym uznaniem sukcesji tronu po śmierci Jagiełły dla jego pierworodnego syna przez szlachtę ziem ruskich, oraz wskazano na korzyści, jakie mogła w wyniku tych pomówień osiągnąć opozycja wewnętrzna i zewnętrzna, zwłaszcza wobec braku realizacji umowy małżeńskiej Jadwigi Jagiellonki (wciąż oficjalnej następczyni tronu) z Fryderykiem, synem margrabiego brandenburskiego. Postawiono tezę, że z powodów politycznych (walka o regencję) powrócono do tej sprawy na zjeździe sandomierskim w 1431 r., zaś oskarżenie wysunięte pod adresem Jana Strasza było oparte na jeszcze innej wersji plotki, rozpowszechnianej przez Krzyżaków w latach 1429–1430, w którą został uwikłany również wielki książę litewski Witold.Poczynione w artykule ustalenia wskazują na to, iż Jan Długosz w Rocznikach pod rokiem 1427 złączył w jeden opis dwa różne ciągi wydarzeń: z roku 1427 i z lat 1429–1430, czyli pierwotną i wtórną wersję plotki politycznej, wymyślonej i rozpowszechnianej w celu osiągnięcia korzyści dla kilku grup interesu, której celem miało być osłabienie nowej dynastii - jagiellońskiej.W artykule wykazano, że podobne oskarżenia, również na tle politycznym, wysuwano już pod adresem dwóch pierwszych żon Jagiełły: Jadwigi Andegaweńskiej i Anny Cylejskiej, a więc tych małżonek, które mogły urodzić następców (dziedziców) tronu. Poczyniono ponadto szereg innych, istotnych ustaleń, m.in. skorygowano opinie dotyczące przyczyn zwołania i przebiegu zjazdu Jagiełły z Witoldem w Horodle w 1427 r.

EN

The election and coronation of Władysław Jagiełło as king of Poland in 1386 provided an opportunity for the emergence of a new significant dynasty in Central-Eastern Europe. This fact produced unrest among neighbours (the Luxembourg dynasty and the Teutonic Knights) intent on weakening the Polish-Lithuanian monarchy. Attempts at establishing principles for the enthronement of successive rulers and the range of their prerogatives activated also Polish magnates, who aimed at exerting the greatest possible impact upon state governance. Conflicts appearing against this background made use of assorted methods of a political confrontation, including the political rumour.After conducting a detailed analysis of the sources (i.a. unknown material) and recreating the 1427 itinerary of Jagiełło and Sophia of Halshany this article proposes a thesis claiming that a scandal associated with the queen’s alleged infidelity broke out at a general convention held in Wiślica in the middle of August of that year. At the same time, the author stressed a political motif connected with an unconditional recognition by the gentry of Rus’ of the succession to the throne after Jagiełło’s death of his first-born son, and indicated the benefits that as a consequence of such slander could have been attained by the domestic and external opposition, especially in view of the fact that a marriage agreement between Jadwiga Jagiellon (still the official heiress to the throne) and Frederick, the son of the margrave of Brandenburg, remained unrealised. The author also formulated a thesis claiming that this question was revived for political reasons (rivalry for the regency) at the Sandomierz convention of 1431, while a charge addressed against Jan Strasz was based on yet another version of the rumour spread by the Teutonic Knights in 1429–1430 and embroiling also Grand Duke Witold of Lithuania.The ascertainment presented in the article indicates that in his Annales Jan Długosz combined under the year 1427 two sequences of events from 1427 and 1429–1430, i.e. the original and subsequent version of the political rumour devised for the sake of several groups of interest, whose purpose was to enfeeble the new Jagiellonian dynasty.The article demonstrates that similar accusations, involving a political background, were made also against Jagiełło’s first two wives: Jadwiga Anjou and Anna of Cilli/Celje, who could have given birth to successors (heirs to the throne). A number of other essential findings set redresses opinions about the reasons for the convention and the course of a meeting held by Jagiełło and Witold in Horodło in 1427.

11

Witraże w kościele Bożego Ciała na Kazimierzu – fundacja jagiellońska?

51%

Horzela D.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2019

|

vol. 81

|

issue 1

29-62

EN

The stained-glass that is now found in window sIV of the gallery of the Corpus Christi Church in Kraków’s Kazimierz is merely a small fragment preserved from the glazing of the nine three-partite and originally 23-rowed windows of the chancel, as well as of the body and chapels of the church which was most likely funded by Casimir the Great as a parish church of the town of Kazimierz granted its privileges in 1335. The set is not homogenous as for style and time of creation; it is divided into six groups testifying to about a 100-years’s time span of the church’s glazing process (ca. 1380-1480). From its first stage, executed in the 1380s, only one panel has been preserved, this featuring the Man of Sorrows and illustrating the Church’s dedication. Originally it had been most likely placed in the eastern window (I) of the gallery. The new glazing of Window I was executed in the early 15th century, seemingly for no practical reason. The eastern window (I) was filled with a multi-panel cycle dedicated to the life of Jesus and Mary, made up of narrative scenes either composed each separately within the whole space of the rectangular panel, or within a larger number of panels: three or even six. The element connecting the scenes taking place in the upper window section is to be found in the painted architecture, filling several of the upper rows. Kraków had not seen similar monumental solutions. The thriving of such glazing is associated with Austria where similar cycles were executed in the last decade of the 15th century in e.g. Habsburg Ducal Workshop (Herzogswerkstatt) In relatively scarce literature on the subject, the Bohemian-Silesian artistic provenance of the stained glass was attempted, dating it to the third decade of the 15th century. Such conclusions resulted from the assumption that the artistic genesis of the stained-glass window workshops was conditioned by the provenance of Canons Regular brought by Ladislaus Jagiełło from Kłodzko in 1405. Indeed, the Kraków workshop applied the figure cannon and robe draping shaped within the circle of the Prague art in the 3rd and 4th quarters of the 14th century. This does not, however, satisfactorily explain the genesis of its style, since in the early 15th century numerous elements of the language of forms were a shared commodity of the majority of important urban centres throughout Eastern Europe. What is of greater importance for the identification of the artistic circle from which the stained glass painter came are those style elements which exceed the conventions shared by an extensive territory and time span. In my view, the stained glass style stems from Bohemian art, but it was re-edited by stained glass workshops active in the first two decades of the 15th century in Austria, first of all in Styria. The fact that the author was familiar with glazing from that area is testified to by both the window’s composition and a number of formal and iconographic motifs. As for the style, the Małopolska stained glass is close first of all to the works created in Styria, and precisely in the workshop (and the circle) of the painter defined in sources as pictor Johannes, who in 1406 received payment for the stained glass in the chapel of the Holy Cross of the Benedictine Abbey in Rein. It is in the sets attributed to him that the source of the architectural compositions and painterly techniques can be found (linearism, weak indecisive hatching, limited washing). A characteristic exaggeration of facial features and figure expression can, in turn, be found in the works more loosely associated with Master John, and dated to the 2nd decade of the 15th century. The choice of the workshop representing the Habsburg style modus does not seem accidental. It may point out to the fact that the stained glass windows were donated by the Jagiellons, while the very idea to finance them, and to bring the Styria workshop to Krakow resulted from court contacts. In 1412, Cymburgis of Masovia (daughter of Siemowit IV and Alexandra sister of Ladislaus Jagiełło) was married to Ernest the Iron, ruler of Styria. The marriage was actually concluded as part of the building of the coalition against Sigismund of Luxembourg. Having no heir, Jagiełło is said to have initially considered Ernest, whom he called ‘dearest friend’, as the candidate to the throne. The donation activity of the husband of Cymburgis in stained glass (the above-mentioned stained glass in Rein or the glazing in the Wiener Neustadt residence) could have served as models for the Jagiellons and facilitated the choice of the artists. The initiative may have been connected with Queen Anne of Cilli whose donations to the Church have been documented. The marriage of Ladislaus Jagiełło to Anna, granddaughter of Casimir the Great, was an element of the political plan conceived after the unexpected death of Hedwig of Poland in 1399, the rightful heir to the throne of the Piast Dynasty. It was to consolidate Jagiełło’s right to the crown, so the arrival of Anne in Kraków was compared for propaganda reasons to the return of the eagle to its nest. The consolidation of the King’s position as the natural successor to the Piast Dynasty was boosted by numerous image undertakings, such as the donation of Byzantine- Ruthenian paintings to major churches and chapels, also those raised by Casimir the Great. Among them of major importance are the paintings in the Sandomierz Collegiate Church; their element is the heralding frieze containing the coat of arms of Anne of Cilli. The introduction of this coat of arms served to present the resumed dynastic continuity, and may have pointed out to the role of the Queen in this funding. The stained glass of Window I in the Kazimierz Parish Church funded by Casimir the Great was created, as I believe, for the very same reason. Anne as the benefactor of the Church of Corpus Christi, was inscribing herself in the work of her grandfather Casimir the Great, founder of the church and of the town. This would explain the decision to change the relatively recently executed décor of the eastern window, undertaken at the time when the Canons were involved in the construction of the monastery, while the church itself was not as yet finished. At the time, the decision did not have a practical justification; instead, it implied substantial, though not necessarily essential expenditure, and a logistical inconvenience. It could have been made on a specific wish of the founder of the royal stature who, not being satisfied with one of the lateral windows, desired to glaze the one that was ideologically most important, and most prestigious, while also the best visible at the same time. If the glazing of window I in the Corpus Christi Church is to be associated with Anne’s initiative, it should be dated to before 1416, as that very year Anne passed away. Such dating fully harmonizes with the style analysis.

PL

Witraże znajdujące się obecnie w oknie sIV chóru kościoła Bożego Ciała na krakowskim Kazimierzu to niewielka pozostałość po przeszkleniach dziewięciu trójdzielnych i pierwotnie 23-szeregowych okien prezbiterium, a także okien korpusu i kaplic kościoła, który został ufundowany zapewne przez Kazimierza Wielkiego jako fara, lokowanego w 1335 r., miasta Kazimierz. Zespół ten nie jest jednorodny pod względem stylu i czasu powstania; dzieli się na sześć grup świadczących o trwającym około 100 lat (ok. 1380-1480) szkleniu kościoła. Z jego pierwszego etapu, wykonanego w latach 80. XIV w., zachowała się jedna kwatera przedstawiająca Chrystusa Męża Boleści i ilustrująca wezwanie kościoła. Pierwotnie była ona osadzona zapewne w oknie wschodnim (I) chóru. Nowe szklenie okna I wykonano na początku XV w., bez wyraźnej praktycznej potrzeby. Okno wschodnie (I) wypełnił wielokwaterowy cykl poświęcony życiu Chrystusa i Marii, złożony ze scen narracyjnych skomponowanych bądź każda oddzielnie w całym polu prostokątnej kwatery, bądź w większej liczbie kwater: trzech lub nawet sześciu. Elementem łączącym sceny rozgrywające się w górnej partii okna była malowana, fantazyjna architektura, zajmująca kilka górnych rzędów. Kraków nie znał dotąd takich monumentalnych rozwiązań. Rozkwit tego rodzaju przeszkleń wiąże się z Austrią, gdzie takie cykle wykonywał w ostatniej dekadzie XV w. m.in. warsztat zwany Książęcym (Herzogswerkstatt). W niezbyt obfitej literaturze przedmiotu starano się dowieść czesko-śląskiej genezy artystycznej witraży, datując je na trzecią dekadę XV w. Konstatacje te wynikały z założenia, że artystyczną genezę warsztatów witrażowych warunkowało pochodzenie Kanoników Regularnych, sprowadzonych przez Władysława Jagiełłę w 1405 r. z Kłodzka. Krakowski warsztat faktycznie posługiwał się kanonem postaci oraz konwencją układania szat ukształtowaną w kręgu sztuki praskiej 3. i 4. ćwierci XIV w. Nie wyjaśnia to jednak satysfakcjonująco genezy jego stylu, gdyż na początku XV w. wiele elementów tego języka form było już dobrem wspólnym większości ważnych ośrodków miejskich w Europie Środkowej. Istotniejsze dla określenia kręgu artystycznego, z którego wywodził się witrażysta są te elementy stylu, które wykraczają poza wspólną dla szerokiego obszaru i okresu konwencję. Styl witraży wywodzi się, moim zdaniem, ze sztuki czeskiej, ale w redakcji, jaką nadały mu warsztaty witrażowe działające w pierwszych dwóch dekadach XV w. w Austrii, a przede wszystkim w Styrii. O znajomości przeszkleń z tych terenów świadczy zarówno kompozycja okna, jak i szereg motywów formalno-ikonograficznych. Pod względem stylu małopolskie witraże bliskie są przede wszystkim dziełom powstającym w Styrii w warsztacie (i szerzej kręgu) malarza określonego w źródłach jako pictor Johannes, który w roku 1406 przyjął zapłatę za witraże do kaplicy Św. Krzyża opactwa Benedyktynów w Rein. W wiązanych z nim zespołach można znaleźć źródło kompozycji architektonicznych oraz techniki malarskiej (linearyzm, słabe, niezdecydowane posługiwanie się szrafowaniem, ograniczone lawowanie). Charakterystyczne przerysowanie cech fizjonomicznych i ekspresji postaci odnaleźć można zaś w luźniej z Mistrzem Janem związanych pracach, datowanych na drugą dekadę XV w. Wybór warsztatu reprezentującego habsburski modus stylowy nie wydaje się przypadkowy. Może on wskazywać, że witraże powstały z fundacji jagiellońskiej, zaś o samym pomyśle ich ufundowania i o sprowadzeniu do Krakowa styryjskiego warsztatu zadecydowały kontakty dworskie. W 1412 r. Cymbarka (córka Siemowita IV i Aleksandry, siostry Władysława Jagiełły) została wydana za władcę Styrii Ernesta Żelaznego. Do mariażu tego doszło w ramach budowania koalicji przeciwko Zygmuntowi Luksemburczykowi. Jagiełło, wobec braku potomka, miał nawet początkowo brać pod uwagę Ernesta, nazywanego przezeń „najdroższym przyjacielem”, jako kandydata do tronu. Działania fundatorskie męża Cymbarki w zakresie malarstwa witrażowego (wspomniane witraże w Rein czy przeszklenia w rezydencji w Wiener Neustadt) mogły być wzorem dla Jagiellonów i ułatwić wybór wykonawców. Podjęcie inicjatywy wiązało się, jak sądzę, z osobą królowej Anny Cylejskiej, której inne fundacje dla kościoła są udokumentowane. Małżeństwo Władysława Jagiełły z Anną, wnuczką Kazimierza Wielkiego, było elementem planu politycznego, powstałego tuż po niespodziewanej śmierci w 1399 r. Jadwigi Andegaweńskiej – prawowitej dziedziczki piastowskiego tronu. Zmierzał on do umocnienia prawa Jagiełły do korony, toteż przyjazd Anny do Krakowa propagandowo porównywano do powrotu orła do gniazda. Ugruntowaniu pozycji króla jako naturalnego następcy poprzedników z rodu Piastów służyły liczne działania wizerunkowe, także fundacje malowideł bizantyńsko-ruskich w ważnych kościołach i kaplicach, w tym we wzniesionych przez Kazimierza Wielkiego. W tej grupie szczególnie znaczące są malowidła w kolegiacie w Sandomierzu, których elementem jest fryz heraldyczny zawierający herb królowej Anny Cylejskiej. Wprowadzenie tego herbu służyło zaprezentowaniu ponownego zawiązania ciągłości dynastycznej, a być może wskazuje też na rolę królowej w tej fundacji. Witraże okna I w ufundowanej przez Kazimierza Wielkiego farze kazimierskiej powstały, jak sądzę, z tego samego powodu. Anna jako benefaktorka kościoła Bożego Ciała wpisywała się w dzieło swego dziada, króla Kazimierza Wielkiego, fundatora kościoła i założyciela miasta. Tłumaczyłoby to decyzję o zmianie wykonanego stosunkowo niedawno wystroju okna wschodniego, podjętą w czasie, gdy kanonicy zaangażowani byli w budowę klasztoru, a sam kościół nie był jeszcze ukończony. Decyzja taka nie miała wówczas praktycznego sensu, niosła natomiast znaczne i niekonieczne wydatki oraz uciążliwości organizacyjne. Mogła ona zapaść na wyraźne życzenie fundatora królewskiej rangi, który, nie zadowoliwszy się którymś z okien bocznych, chciał by z jego środków przeszklić okno ideowo najważniejsze, najbardziej prestiżowe i zarazem najlepiej widoczne. Jeśli powstanie przeszkleń okna I w kościele Bożego Ciała wiązać z inicjatywą Anny, to ich wykonanie należałoby datować na lata przed 1416 r., bo w marcu tego roku, Anna zmarła. Zgadza się to w pełni z wynikami analizy stylu.

12

Servants of the devil or protectors of Christianity and apostles among pagans? Shaping the image of Poland and Poles in the context of steps taken by Wladyslaw II Jagiello’s diplomacy against ‘Satira’ by John Falkenberg

51%

Graff T.

Folia Historica Cracoviensia

|

2017

|

vol. 23/1

143-176

EN

The author analyses the legal action of the Polish delegation against the Satira by Dominican friar John Falkenberg, which appeared at the Council of Constance (1414–1418). In his work, Falkenberg called for the extermination of the Polish nation as well as the king Wladyslaw Jagiello. He announced that those who would achieve this aim would attain salvation. The Polish delegation, especially Paul Włodkowic and archbishop Nicolas Trąba, made efforts aimed at the recognition of the Dominican’s work as heretical. Falkenberg was arrested and his work was condemned by the Commission of Faith, however it was not recognized as heretical. The new pope Martin V, in turn, did not want the verdict of the commission to become a resolution of the Council. In response, Poles, despite the threat of anathema, at the last session of the Council, appealed against the Satira to the next council, which undermined the authority of the pope. In the article, the author shows the factors which prevented Poles from achieving complete success in the Falkenberg case. He addresses the question whether the determination of the Polish envoys in the defence of honour of their ruler and state in the final days of the council brought positive results in the years after the council. The author gives consideration to the question whether the actions of Polish diplomacy against ‘Satira’ combined with other steps on the international forum contributed to a certain extent to creating Jagiello’s image as the last apostle of the barbarian Europe.

PL

W trakcie obrad soboru w Konstancji (1414–1418) Władysław Jagiełło był oczerniany przez krzyżacką propagandę i jej sprzymierzeńców, co skutkowało tym, że wielu poddawało w wątpliwość autentyczność jego nawrócenia. Z drugiej strony wśród niektórych ojców soborowych władca ten był postrzegany jako król arcychrześcijański, apostoł Litwy i Żmudzi. W tym kontekście autor analizuje prawne działania polskiej delegacji przeciw „Satyrze” dominikanina Jana Falkenberga, która pojawiła się na soborze. Falkenberg wzywał w niej do eksterminacji narodu polskiego i króla Władysława Jagiełły. Ci, którzy to uczynią, mieli mieć zapewnione zbawienie. Polska delegacja, a szczególnie Paweł Włodkowic i arcybiskup Nicolas Trąba próbowali doprowadzić do uznania pisma dominikanina za heretyckie. Falkenberga co prawda aresztowano, a komisja wiary potępiła jego dzieło, ale nie uznała go za heretyckie. Natomiast nowy papież Marcin V nie chciał, aby ten wyrok komisji stał się uchwałą soborową. Dlatego Polacy, mimo groźby klątwy papieskiej, na ostatniej sesji soboru złożyli apelację w sprawie „Satyry” do kolejnego soboru, co godziło w autorytet władzy papieża. Autor w artykule pokazuje czynniki, które przeszkodziły Polakom w odniesieniu pełnego sukcesu w sprawie Falkenberga. Stara się także odpowiedzieć na pytanie, czy determinacja polskich posłów w ostatnich dniach soboru w obronie honoru swojego władcy i państwa przyniosła pozytywne efekty, również w kolejnych latach po zakończeniu concilium. Autor zastanawia się także, czy działania polskiej dyplomacji przeciw „Satyrze” w połączeniu z innymi akcjami na forum międzynarodowym przyczyniły się do budowania wizerunku Jagiełły jako ostatniego apostoła barbarzyńskiej Europy.

13

Unia horodelska. Skuteczny kompromis czy zarzewie przyszłych konfliktów?

51%

Nikodem J.

Zapiski Historyczne

|

2013

|

vol. 78

|

issue 3

7-38

XX

The author shows causes which led to the Union of Horodlo and attempts to prove that it provided hope for reaching a compromise in Polish-Lithuanian relations. The promising union was adversely aff ected by actions undertaken by Vytautas (Polish: Witold Kiejstutowicz), Grand Duke of Lithuania, from 1420 in connection with the Wrocław verdict formulated by Sigismund of Luxembourg and the ambitions of the Lithuanians which stemmed from the Vytautas’ “political school”. The climax of Vytautas’ liberation plans, which weakened the Union of Horodlo and jeopardised the Lithuanian patrimony of Jagiełło, fell during the years 1429–1430. After the death of Vytautas, territorial conflicts concerning Volhynia and Podole became another tinderbox in Polish-Lithuanian relations. The author examines briefly the issue of the territorial status of the lands from the 14th century. What is more, the author puts forward a thesis that it was possible to establish mutual relations on the basis of new legal regulations of Horodlo and to avoid territorial conflicts. Only when Vytautas attempted to make Lithuania a kingdom did he start a new stage in Polish-Lithuanian relations, which sooner or later had to lead to the questioning of the incorporation the conditions of Horodlo. After the short rule of Švitrigaila, who was very critical of the Union of Horodlo, Sigismund Kiejstutowicz tried to bring the situation back to normal. Discussing the Polish-Lithuanian relations after 1440, the author notices that the Polish party attempted to work out a compromise over the conflict while the Lithuanians used force to introduce modifications in the legal provisions of the union of Horodlo. Finally, the author concludes that the Union of Horodlo could have become a bridge between the two nations. Nevertheless, both the dynastic attempts of Vytautas and the controversial policy of Casimir Jagiellon at the beginning.

14

Dyplomaci Władysława Jagiełły w Stolicy Apostolskiej

51%

Dudka M.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2017

|

vol. 128

5-39

PL

W czasie panowania Władysława Jagiełły monarchia polsko-litewska stała się ważnym podmiotem polityki europejskiej. Władca prowadził intensywną politykę zagraniczną, a polskie poselstwa docierały na najważniejsze dwory średniowiecznej Europy. Istotną rolę w tym czasie odgrywały stosunki monarchii jagiellońskiej ze Stolicą Apostolską, z uwagi na to, że panowanie pierwszego Jagiellona zbiegło się w czasie z wydarzeniami kluczowymi dla całego Kościoła Powszechnego. To właśnie w kurii papieskiej, najważniejszym dworze średniowiecznej Europy, znajdowały rozwiązanie wszystkie kwestie, które zdominowały politykę zagraniczną państwa tego okresu, a więc sprawy krzyżackie, husyckie, czy luksemburskie. Częstotliwość kontaktów, a także ranga załatwianych w Rzymie spraw, skłania do zastanowienia się nad osobami królewskich dyplomatów. Wśród nich znalazły się osoby należące do kościelnej i prawniczej elity ówczesnego państwa polskiego, takie jak Mikołaj Trąba, Piotr Wysz, Paweł Włodkowic, czy Mikołaj Lasocki. Ich działalność obejmowała przede wszystkim zabiegi mające na celu zatwierdzenie przez papieża chrystianizacji Litwy, zmagania z dyplomacją Zakonu Krzyżackiego, utrzymującego w Rzymie stałego prokuratora oraz uzyskiwanie prowizji na wyższe godności w Kościele polskim. W artykule zostały omówione działalność posłów, ich pochodzenie, wykształcenie, kariera i sprawowane funkcje publiczne. Artykuł podejmuje także próbę charakterystyki środowiska królewskich dyplomatów oraz dróg ich rekrutacji do służby dyplomatycznej.

EN

During the rule of Ladislaus Jagiello, the Polish-Lithuanian monarchy became an important subject of European politics. The king conducted an intensive foreign policy and Polish legations were present at the most important courts of Medieval Europe. Because the reign of the first Jagiellonian coincided in time with key events for the Catholic Church, the relationships of the Jagiellonian monarchy with the Holy See played an important role at that time. It was in the Roman Curia, the most important court of Medieval Europe, that all problems dominating in foreign policy of that time found their solution: problems with the Teutonic Knights, Hussites or Luxembourg. Frequency of contacts as well as the rank of problems solved in Rome puts a focus on the royal diplomats. Among them one can find members of the contemporary church and judicial elite of Poland, such as Mikołaj Trąba, Piotr Wysz, Paweł Włodkowic, or Mikołaj Lasocki. Their activity comprised mostly endeavours to obtain papal confirmation of the Christianisation of Lithuania, struggles with the diplomacy of the Teutonic Order, which had a special attorney in Rome, as well as obtaining provisions for higher ranks in the Polish Church. The article presents the activity of the legates, their descent, education, career and public functions. It also attemps to characterise the background of the royal legates and the means of their recruitment for the diplomatic service.

15

Ugoda biskupa przemyskiego Macieja z miejscową szlachtą w sprawie dziesięcin z ostatniego dziesięciolecia XIV wieku

51%

Wolski M.

Roczniki Historyczne

|

2020

|

vol. 86

99-115

EN

At the beginning of the last decade of the 14th century a conflict was started with the local nobility concerning the payment of tithe. The new bishop Maciej claimed the right received from the Pope to levy the sheaf tithe, while from the times of Casimir the Great in Red Ruthenia a lower rate of tithe was in effect. The settlement was reached only through the mediation of King Ladislaus, probably in the summer of 1394. Nevertheless, some noblemen still opposed the new rates. It was only the threat of enforcing sheaf tithe that stopped the conflict, the last stage of which was the confirmation by the bishop in 1406 that tithe in the Przemyśl diocese had to be paid in coin, while the form of that from the grange fields might be freely decided.

PL

Na początku lat 90. XIV w. po nominacji na biskupstwo przemyskie Macieja, dotychczasowego kanclerza królowej Jadwigi, doszło do konfliktu z miejscową szlachtą na tle świadczeń dziesięcinnych. Nowy biskup powoływał się na otrzymane od papieża prawo pobierania dziesięciny snopowej, tymczasem od czasów Kazimierza Wielkiego na terenach Rusi Czerwonej stosowano dziesięcinę pieniężną i to w znacznie niższym wymiarze niż w pozostałych częściach monarchii. Do ugody doszło dopiero za pośrednictwem króla Władysława najpewniej latem 1394 r. Mimo to, część szlachty nadal sprzeciwiała się wprowadzeniu nowych wyższych stawek. Groźba przysądzenia realnych, snopowych dziesięcin spowodowała zakończenie konfliktu, którego ostatnim akordem było potwierdzenie w 1406 r. przez biskupa przemyskiego pobierania dziesięciny w pieniądzu oraz swobodnego charakteru dziesięciny z łanów folwarcznych.

16

Metropolita kijowski Grzegorz (Cambłak) na soborze w Konstancji (1418)

41%

Naumow A.

Latopisy Akademii Supraskiej

|

2014

|

vol. Synody Cerkwi Prawosławnej w I Rzeczypospolitej

|

issue 5

41-56

EN

In the final phase of the Council of Constance, from the middle of February to the end of April 1418, the third large Polish-Lithuanian delegation took part in the work, at the head of which stood the Metropolitan of Kiev, Gregory (Camblak/Tsamblak). The metropolitan had the charge from King Władysław Jagiełło and Grand Duke Witold (Vytautas) to convince the new pope, Martin V, to formalize a Church Union of the Orthodox dioceses with the Roman Church, by way of the subordination of the Orthodox dioceses. Camblak, however, behaved in accordance with the principles of Eastern ecclesiology and proposed that a decision be made at an Ecumenical Synod, which would be preceded by the intensive investigations of a bilateral commission. Such a conception no longer fit within the contemporary vision of Catholic exclusivity, and Camblak suffered a defeat. Nonetheless, his intervention, calling for the joining of both glories of the Church belongs to the strict canon of the most pertinent early ecumenical statements.

17

Ruskie tropy w średniowiecznym Lublinie

41%

Chachaj J.

Roczniki Humanistyczne

|

2014

|

vol. 62

|

issue 7: Słowianoznawstwo

023-052

EN

The article concerns three out of many issues connected with the medieval history of Lublin, which are closely intertwined with the Ruthenian matters. The text, among other things, focuses on bringing to Lublin the relics of the True Cross, erecting in the city the tower by Daniel, the Prince of Galicia-Volhynia, as well as tracing the Chapel of the Holy Trinity’s origins. As an attempt to present the current views on the matter in question, the article begins with the presentation of the sources, then provides the outline of the state of research, and finally concludes with the hypotheses suggesting the clarification of any doubts concerning the subject of the article

PL

Artykuł dotyczy trzech, spośród wielu kwestii średniowiecznej historii Lublina, które mają związek z problematyką ruską. W treści zostały dokładniej omówione sprawy sprowadzenia do Lublina relikwii Drzewa Krzyża Świętego, wzniesienia w Lublinie wieży przez księcia halicko-włodzimierskiego Daniela, oraz genezy zamkowej kaplicy pod wezwaniem Świętej Trójcy. Tekst jest próbą przedstawienia dotychczasowych poglądów w omawianych sprawach, począwszy od zaprezentowania bazy źródłowej, poprzez zarysowanie stanu badań, skończywszy na hipotezach dotyczących wyjaśnienia związanych z nimi wątpliwości.

RU

Стаття відноситься до трьох проблем із середньовічної історії Любліна, пов’язаних із руською квестією. У статті обговорено справу спровадження до Любліна мощей Дерева Святого Хреста, будову вежі князем Данило Галицьким а також генезу каплиці Святої Трійці. Стаття це спроба зібрати і показати різні концепції і гіпотези, що стосуються вижче названих проблем.

18

Polski epizod w cypryjskich dążeniach do zrzucenia zwierzchnictwa sułtanatu mameluków

41%

Burkiewicz Ł.

Studia Gdańskie

|

2011

|

issue 29

163-181

PL

Treścią niniejszego artykułu jest stosunkowo nieznany polsko-cypryjski epizod w okresie średniowiecza. W 1426 r. Cypr został opanowany przez egipsko-syryjski sułtanat mameluków, a sam władca wyspy Janus de Lusignan dostał się do niewoli muzułmańskiej. Po odzyskaniu wolności król Cypru podjął próbę pozyskania pomocy w świecie chrześcijańskim w celu zrzucenia muzułmańskiego zwierzchnictwa. Jedną z takich prób była ekspedycja cypryjskiego poselstwa do Polski w 1432 r. Złożona wówczas przez Cypryjczyków propozycja dotyczyła mariażu następcy tronu wyspy z córką króla Jagiełły – Jadwigą – oraz zawierała również prośbę o udzielenie pożyczki w zamian za niemal praktyczne przejęcie kontroli nad Cyprem przez stronę polską.

EN

One of the most unusual Cypriot royal missions in the middle ages was a delegation that arrived at the court of Ladislaus Jagiello. It is still a comparatively unknown episode in Polish-Cypriot contacts. In March 1432 a group of envoys from King of Cyprus Janus of Lusignan reached Wiślica, a town situated half way between the capital of Poland – Cracow – and Sandomierz, where they were given a warm welcome by King Ladislaus Jagiello of Poland. The Cypriots passed, on behalf of their king, a request to King Ladislaus Jagiello to grant a loan of 200,000 florins. To cement the agreement King Janus asked for his only son John to marry the daughter of Jagiello – Hedwig. The king of Poland Ladislaus Jagiello answered that he would be eager to help King Janus, and not only with his army, but also with financial support, were it not that his country was in such close proximity to the Tatars, who he claimed were the most barbaric of all the nations that the world had seen and he had to fight with them constantly. He also said that he could not give the hand of his daughter to the son of Janus of Lusignan because his daughter died some months ago. He added, however, that had she been alive, she would definitely have agreed to marry such a magnificent heir to the throne.

19

Nowe źródło do dziejów kształtowania się polskiej reprezentacji stanowej w późnym średniowieczu. Raport krzyżackiego informatora Mikołaja Steinchena z początku grudnia 1432 roku

41%

Polechow S., Szybkowski S.

Roczniki Historyczne

|

2020

|

vol. 86

133-152

EN

The paper presents a critical analysis of the report of Nikolaus Steinchen, the informer of the Teutonic Knights, active on the borderland area of Dobrzyń Land, Masovia and Prussia, as well as the edition of that source, which was written at the beginning of December 1432. The report also contains (so far unknown) information for the history of Polish estate representation development.

PL

W przyczynku dokonuje się krytycznej analizy raportu krzyżackiego informatora działającego na pograniczu ziemi dobrzyńskiej, Mazowsza i Prus, Mikołaja Steinchena, a także edycji tego źródła, które powstało na początku grudnia 1432 r. Raport ten jest również nieznanym dotąd źródłem do dziejów kształtowania się polskiej reprezentacji stanowej.

20

Prawodawstwo dla miast z wczesnego okresu polskiego parlamentaryzmu (do 1468 roku)

41%

Mikuła M.

Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa

|

2014

|

vol. 7

|

issue 1

133–145

EN

An intensive development of Polish parliamentarism took place in the 15th century; the composition, procedures and competence scope of the General Sejm (Polish parliament) were being established, an example of which may be the principle that the Polish gentry was to be represented in Parliament by elected deputies – two from each land. Among the numerous regulations established at all kinds of conventions which took place in the early period of Polish parliamentarism, there were issues devoted to cities and town dwellers. Among them, one should mention, among others, regulations relating to trade and trade routes, those counteracting the high costs of life, changes relating to the principles of court proceedings, and taxes. Numerous regulations had to be reevaluated and reconsidered at successive parliamentary sessions, also in the 16th century, which testifies to the fact that due to the resistance of the townsfolk, the regulations passed by the sejm, had not been applied. Yet the overall evaluation of parliamentary legislation dating back to the early period of Polish parliamentarism, does not allow one to conclude that this legislation was unequivocally anti-urban. Numerous laws and regulations which had been passed in the interest of the gentry were also favorable to the townsmen.

Refine search results

Otoczenie króla Władysława Jagiełły w końcowym etapie wielkiej wojny (listopad 1410 - styczeń 1411)

Otoczenie króla Władysława Jagiełły w końcowym etapie wielkiej wojny (listopad 1410 - styczeń 1411)

Podróżnik i król. Gilbert de Lannoy na dworze Władysława Jagiełły

Z Krzyżakami przeciw królowi Polski w 1388 roku. Umowa wielkopolskich panów z Zakonem Krzyżackim w sprawie pomocy zbrojnej przeciwko Władysławowi Jagielle i jej sygnatariusze

GRUNWALDZCY BODYGUARDZI – ZARYS WYBRANYCH ZAGADNIEŃ

Królewski dokument rozejmu ze Świdrygiełłą z 20 VIII 1431 roku

Dokument króla Władysława III dla kościoła w Giedlarowej z 1439 r. jako przykład średniowiecznego falsyfikatu

Zainteresowania Jagiellonów w Czechach

Graeco opere w królewskim teatrze władzy Władysława Jagiełły. Wprowadzenie do badań

Niewierność małżeńska królowej Zofii Holszańskiej w 1427 r. - prawda, pomówienie czy plotka polityczna? Próba rekonstrukcji wydarzeń na tle oskarżeń innych żon Jagiełły

Witraże w kościele Bożego Ciała na Kazimierzu – fundacja jagiellońska?

Servants of the devil or protectors of Christianity and apostles among pagans? Shaping the image of Poland and Poles in the context of steps taken by Wladyslaw II Jagiello’s diplomacy against ‘Satira’ by John Falkenberg

Unia horodelska. Skuteczny kompromis czy zarzewie przyszłych konfliktów?

Dyplomaci Władysława Jagiełły w Stolicy Apostolskiej

Ugoda biskupa przemyskiego Macieja z miejscową szlachtą w sprawie dziesięcin z ostatniego dziesięciolecia XIV wieku

Metropolita kijowski Grzegorz (Cambłak) na soborze w Konstancji (1418)

Ruskie tropy w średniowiecznym Lublinie

Polski epizod w cypryjskich dążeniach do zrzucenia zwierzchnictwa sułtanatu mameluków

Nowe źródło do dziejów kształtowania się polskiej reprezentacji stanowej w późnym średniowieczu. Raport krzyżackiego informatora Mikołaja Steinchena z początku grudnia 1432 roku

Prawodawstwo dla miast z wczesnego okresu polskiego parlamentaryzmu (do 1468 roku)

Metropolita kijowski Grzegorz (Cambłak) na soborze w Konstancji (1418)