Search results

1

Ženklai, simboliai, prasmės. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės tyrimai pagalbinių istorijos mokslų aspektu. Mokslinių straipsnių rinkinys. Sudarytojos Rūta Čapaitė, Gitana Zujienė, Vilnius 2019

100%

Zawadzki J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2020

|

vol. 27

382-386

PL

recenzja

EN

Review

2

Słowa, symbole, znaczenia – badania dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego w aspekcie nauk pomocniczych historii, red. Rūta Čapaitė, Gitana Zujienė, Wilno 2019

100%

Zawadzki J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2020

|

vol. 27

382-386

3

Próba utworzenia gdańskiej faktorii handlowej w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII wieku

80%

Zawadzki J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2015

|

issue 22

41-49

PL

Dnia 30 X 1629 r. Krystyna, żona wojewody połockiego Janusza Kiszki, zawarła umowę z Abrahamem Jonaszewiczem, mieszczaninem gdańskim. Opiewała ona na sprzedaż za 145 tys. złotych polskich dóbr Czaśniki w województwach połockim i witebskim. Jonaszewicz reprezentował kilku grupę mieszczan gdańskich. Na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego zamierzali oni utworzyć faktorię zajmującą się handlem towarami leśnymi i rolnymi. Wieś Czaśniki leżała nad nad rzeką Ułą. Był to spławny dopływ Dźwiny. W porcie rzecznym w Czaśnikach pracowało wielu mieszkańców wsi utrzymujących się ze spławu towarów do Rygi. Transakcja sprzedaży majątku nie doszła do skutku. Prawdopodobną przyczyną było złożenia przez Jakuba Hoffmana, mieszczanina wileńskiego, propozycji zakupu tego majątku za sumę wyższą o 25 tys. złotych. Tym razem to Hoffman nie spełnił warunków umowy, a Krystyna Kiszkowa, wraz ze swym mężem Januszem, sprzedali Czaśniki Leonowi Kazimierzowi Sapieże. Opisana transakcja, mimo że nie została doprowadzona do skutku, jest jedyną znaną nam próbą utworzenia przez Gdańszczan faktorii handlowej w Wielkim Księstwie Litewskim

EN

On October 30th, 1629 Krystyna, the wife of Janusz Kiszka, governor of Połock, entered into an agreement with Abraham Jonaszewicz, bourgeois from Gdańsk. It was a sale agreement of goods Czaśniki located in the provinces Połock and Vitebsk for 145 000 Polish złoty. Jonaszewicz represented a group of burghers from the city of Gdańsk who intended to create a trading post dealing with forest and agricultural products in the Grand Duchy of Lithuania. Czaśniki village was located at the Uła River, a navigable tributary of the Dźwina [Daugava] River. The river port of Czaśniki employed many villagers living on the shipping of goods to Riga city. The agreement on sale of the Czaśniki goods to Jonaszewicz was finally not concluded, probable because of the offer for the purchase of this property for a sum higher by 25 000 respectively, made by Jakub Hoffman, burgher of Vilnius. This time it was Hoffman who had not fulfilled the terms of the agreement, and Krystyna Kiszka, along with her husband Janusz, sold Czaśniki to Leon Kazimierz Sapieha. The transaction described in the article is the only one known attempt to create a trading post in the Grand Duchy of Lithuania by the people of Gdańsk.

4

Sobory wileńskie 1509 i 1514 roku

80%

Mironowicz A.

Latopisy Akademii Supraskiej

|

2014

|

vol. Synody Cerkwi Prawosławnej w I Rzeczypospolitej

|

issue 5

71-82

EN

Both councils of Vilnius, the first in 1509 and the second in 1514, greatly improved the functioning and internal organization of the Orthodox Church and strengthened the discipline and moral state of the Ruthenian clergy. The council of 1509-1510 led to a reduction of fraud and the various inappropriate practices prevailing in the Orthodox Church (buying cathedrals episcopal seats of the Orthodox Church, bishops being insubordinate against the metropolitan, the absence of lords on the councils, lack of pastoral care of the laity and clergy, lawlessness of the laity and their interference in the affairs of the Orthodox morality of the clergy). Arrangements were also made to strengthen the authority of the metropolitan and lords in the Church over that of the secular and religious clergy and laity in order to reduce the impact on the internal life of the Church. The council of 1514 canonized Elizeusza Lavryshevskogo and this new development of his canonization led to his worship among the faithful of the Orthodox Church throughout the Grand Duchy of Lithuania.

5

Wilno w okresie Soboru 1514 roku

80%

Pawluczuk U.

Latopisy Akademii Supraskiej

|

2014

|

vol. Synody Cerkwi Prawosławnej w I Rzeczypospolitej

|

issue 5

83-102

EN

Vilnius in the sixteenth century was a city, of which particularly cared Lithuanian-Polish kings, princes, and the most important offices were among the largest families of nobles in Lithuania: Kieżgajło, Gasztołd, Sapieha, Sołtan, Radziwill. Jagiellons often lived in Vilnius and not in Krakow. Alexander Jagiellon preferred to spend time in Vilnius, which meant that during the Renaissance city matched the other larger cities in Europe. In the sixteenth century, rebuilt in the Renaissance style of the Lower Castle, Town Hall, arranged arsenal, mint and a pharmacy. At the beginning of the sixteenth century were already clearly formed in Vilnius jurydyki (settlement right outside a royal city, that was independent from the municipal laws and rulers): Magdeburg, bishop of Roman Catholic Church, Chapter, bishop of the Orthodox Metropolitan of Kiev at the head and jurydyka monastery. An important event in the history of the city in the early sixteenth century there were around Vilnius walls. Good period in the history of the city are the times of Sigismund Augustus. Created the bridge over the river Vilejka, mills numerous hospitals and numerous palaces. They worked architects and sculptors Italian: Giovanni Cini, Giovanni Maria Padovano. Vilnius has become a city of many nationalities: Poles, Russians, Belarusians, Jews, Germans, Italians, Lithuanians, Tatars. Sixteenth century to Vilnius and its people was extremely culture-and development, as never before or since there has been no meeting of so many faiths and religions in the city. In the city operate 32 churches of various denominations: 15 Orthodox churches, 13 Catholic churches, one temple had Evangelical Lutheran Church, Evangelical Reformed Church, with Jews-Jews had a synagogue, a mosque Islamists. Vilnius was a center of the Reformation movement. In the capital of the Grand Duchy of Lithuania, in addition to the rapidly growing structures of the Catholic Church and the Orthodox Church there were all kinds of Protestant trends. Also reached the urban self-government. Vilnius at the last Jagiellons and especially for Queen Bona and Sigismund Augustus took unprecedented glitz. The Renaissance is also the golden age of Vilnius. Revival and development of ideas of humanism influenced a significant impact on the state of consciousness of the residents of Vilnius. In the sixteenth century, in Vilnius operated 11 publishing houses, among others, Mamonicz, Karcan, Sultzer, Jesuit Academy, Orthodox Brotherhood. Batory King Stephen (1576-1586) confirmed all the privileges Jagiellons, and also created the Lithuanian Tribunal in 1578, the reunions – convocations were held in Vilnius. His greatest achievement was the establishment of the Vilnius University. Decree of April 1, 1579 year approved February 22, 1585, King Jesuit College raised to the rank of an academy under the name University of the Society of Jesus, giving rise to the establishment of science and Western culture the only east Europe. In the city there was no place for religious and cultural separation of national, because Vilnius residents were at each other open. It is true that the mission of the Jesuits ran and opened the door for dissenters academy, it was not a city Vilnius burning stacks.

6

Próba utworzenia gdańskiej faktorii handlowej w wielkim Księstwie Litewskim w XVII wieku

80%

Zawadzki J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2015

|

issue 22

41-49

EN

On October 30th, 1629 Krystyna, the wife of Janusz Kiszka, governor of Połock, entered into an agreement with Abraham Jonaszewicz, bourgeois from Gdańsk. It was a sale agreement of goods Czaśniki located in the provinces Połock and Vitebsk for 145 000 Polish złoty. Jonaszewicz represented a group of burghers from the city of Gdańsk who intended to create a trading post dealing with forest and agricultural products in the Grand Duchy of Lithuania. Czaśniki village was located at the Uła River, a navigable tributary of the Dźwina [Daugava] River. The river port of Czaśniki employed many villagers living on the shipping of goods to Riga city. The agreement on sale of the Czaśniki goods to Jonaszewicz was finally not concluded, probable because of the offer for the purchase of this property for a sum higher by 25 000 respectively, made by Jakub Hoffman, burgher of Vilnius. This time it was Hoffman who had not fulfilled the terms of the agreement, and Krystyna Kiszka, along with her husband Janusz, sold Czaśniki to Leon Kazimierz Sapieha. The transaction described in the article is the only one known attempt to create a trading post in the Grand Duchy of Lithuania by the people of Gdańsk.

7

L. Dacewicz, Antroponimia Tatarów litewsko-polskich w przekroju historycznym, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”, Białystok 2012, 259 s.

70%

Sajewicz M.

Studia Białorutenistyczne

|

2015

|

vol. 9

PL

Niewątpliwie lepszemu poznaniu historii i specyfiki kulturowej Tatarów litewsko-polskich, którzy od ponad sześciu wieków związali swoje losy z losami nowej ojczyzny – początkowo Wielkiego Księstwa Litewskiego, później państwa polsko-litewskiego, a następnie Rzeczypospolitej, będzie służyć monografia Leonardy Dacewicz pt. Antroponimia Tatarów litewsko-polskich w przekroju historycznym.Monografia L. Dacewicz jest pierwszym w onomastyce polskiej opracowaniem nazewnictwa Tatarów tak szeroko ujętym w wymiarze geograficznym (obszar byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego) i chronologicznym (XVI–XX w.). Praca ta doskonale wpisuje się w nurt ciągle aktualnych i potrzebnych badań nad nazewnictwem mniejszości narodowych zamieszkujących dawne rubieże I Rzeczpospolitej. Nawiązuje jednocześnie do nielicznych, lecz bardzo cennych opracowań wcześniejszych, które poświęcono antroponimii Tatarów litewsko-polskich – przedwojennej pracy S. Kryczyńskiego i wydanej 60 lat później pracy H. Jankowskiego.[1] S. Kryczyński, Tatarzy litewscy. Próba monografii historyczno-etnograficznej, „Rocznik Tatarski” 1937. nr 3, 318. s.

8

Уладзімір Падалінскі, Прадстаўніцтва Вяліка-го Княства Літоўскага на Люблінскім сойме 1569 года. Удзел у працы першага вальнага сойма Рэчы Паспалітай, Мінск 2017

70%

Zawadzki J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2018

|

vol. 25

355-357

PL

recenzja

EN

Reviews

9

Przywileje dzielnicowe Wielkiego Księstwa Litewskiego. Stan i perspektywy badań

70%

Polechow S.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2014

|

vol. 66

|

issue 2

45-66

PL

Księstwie Litewskim znów aktualny staje się stary spór o stosunek w przywilejach dzielnicowych nowiny, przeniesionej z przywilejów ziemskich, do miejscowej stariny, a także – o treść tej ostatniej. Na wnikliwe badanie zasługuje kwestia stosunku przywilejów dzielnicowych wobec Statutów Litewskich – kodeksów ogólnopaństwowych. Niekiedy milcząco przyjmuje się, że już z chwilą wprowadzenia w życie Pierwszego Statutu Litewskiego w 1529 r. przywileje dzielnicowe straciły znaczenie praktyczne, a potwierdzano je tylko na mocy tradycji. Jednak dostosowanie ich tekstów do zmian prawa oraz bezpośrednie powoływanie się na nie w wiekach XVI i XVII świadczą, że przywileje dzielnicowe przez długi czas zachowywały ważne miejsce w świadomości narodu politycznego Wielkiego Księstwa. Wreszcie – last but not least – ważnym warunkiem takich badań obejmujących całe terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego – jednak z uwzględnieniem jego partykularyzmów – jest synteza osiągnięć dzisiejszych historiografii narodowych w badaniach przywilejów skierowanych do poszczególnych ziem tego państwa.

10

Прологи Великого княжества Литовского и Польского Королевства в издании Предварительный сводный каталог церковнославянских проложных текстов, том 1: сентябрь

70%

Чистякова М.

Latopisy Akademii Supraskiej

|

2013

|

vol. Kalendarz w życiu Cerkwi i wspólnoty

|

issue 4

113-122

EN

This article studies the Preliminary Consolidated Catalogue of Church Slavonic Prologues, Volume 1: September in search for presence of handwritten prologues relating to the written heritage of the Grand Duchy of Lithuania. The author focuses on the features that allow attributing prologues from a range of library collections to the literary tradition of the Grand Duchy of Lithuania and the Kingdom of Poland. Apart from being written on the orders of the Lithuanian metropolitans and/or being produced by local scribes, and/or being stored in cathedrals, monasteries and parish churches of the Kyiv Metropolis the prologues in question have particular compositional and linguistic traits and can be identified on the basis of spelling and marginalia such as traits of composition, presence of texts in Ruthenian, presence of Ukrainian dialect features, and records on the margins of the texts in Ruthenian, Polish and Latin. On the basis of the said features, 28 out of 94 prologues in the Preliminary Consolidated Catalogue of Prologues were attributed to the literary tradition of the Grand Duchy of Lithuania.

11

„Według swej największej wiedzy, smaku i umiejętności”. Osiemnastowieczne kontrakty kuchmistrzów z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego

70%

Dumanowski J., Jankowski R.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2010

|

vol. 17

|

issue 17

135-146

EN

According to the authors migration, fate and conditions of work of old masters of pot and pan are one of the most important, and certainly one of the most neglected way in Poland to get to know the history of food. That is why, they want to show that there are sources to overcome this obstacle and to give the history of gastronomy in Poland finally the form of in-depth study of sources embedded in the context of the contemporary historiography of the subject. The paper present eight contracts: with the French chef Michel Barbatt, chefs Antoni Głowacki, Johan Keder German chef, Italian chef Antonio Garofozo, German chefs and a baker at the same time Johann Karl Löhner, Saxon pastry–cook Jean Poul Ebhardt, German pastry-cook Friedrich Dollinger and master of pate Jan Szymanski. These contracts are part of so–called Radziwills' Warsaw Archives, preserved at the Central Archives of Historical Records in Warsaw and one contract with Tadeusz Rydzewski, Deputy Cup–bearer [podczaszy], which is part of Ogińskis’ Archives stored at the Historical Archives in Vilnius, Lithuania.

12

Уладзімір Падалінскі, Прадстаўніцтва Вяліка-го Княства Літоўскага на Люблінскім сойме 1569 года. Удзел у працы першага вальнага сойма Рэчы Паспалітай, Мінск 2017

70%

Zawadzki J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2018

|

issue 25

355-357

EN

Reviews

PL

recenzja

13

Przyczynek o królewskich pieczęciach litewskich z XVI–XVII wieku

61%

Wajs H.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2016

|

issue 23

73-79

PL

Drobny przyczynek dotyczy królewskich pieczęci używanych w kancelarii Wielkiego Księstwa Litewskiego w czasach nowożytnych (głównie za dynastii Wazów). Oprócz, znanych dzięki pracy Mariana Gumowskiego z 1920 r. Pieczęcie królów polskich, faktów ponownego używania tego samego tłoka (z koniecznymi modyfikacjami - imienia) należącego do poprzedniego władcy przez jego następców (jak np. Władysław IV ponownie wykorzystał w 1633 r. tłok swojego ojca z 1617 r.) i kilku innych przykładów odmiennego heraldycznego przedstawiania herbu (Pogoni), głównym problemem jest dyskusja o jednym z dwunastu herbów wokół wielkiej pieczęci litewskiej. W literaturze - M. Gumowski a ostatnio S. K. Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993: który jednak nieco kwestionował taka identyfikację – herb z przedstawieniem jelenia był przedstawiany jako symbol województwa lubelskiego. Jednak to województwo nie należało do wielkiego księstwa litewskiego, tylko do Korony. Możliwość rozważana przez autora jest prawdopodobna identyfikacja zwierzęcia na wizerunku jako łosia. Łoś zaś był herbem Semigalii, będącej częścią Livonii. Livonia była wyliczana na królewskich pieczęciach litewskich, a jej status jako późniejszego lenna Korony nie był jeszcze w XVII w. zdecydowany.

EN

A small contribution to the kings’ seals used in the chancellery of the Grand Duchy of Lithuania in modern times (mostly during Vasa dynasty reign). Apart from known – thanks to the Pieczęcie królów polskich (Seals of Polish Kings), issued by Marian Gumowski in 1920 – facts about the re-use of the former king’s seals (with needed modification – the name) by his follower (e.g. Wladislaw IV reused in 1633 his father’s seal from the year 1617) and some other examples of not strict heraldic presentation of the coats of arms (the Pogoń), the main problem is discussion about one of the twelve shields with coats of arms around the Great Seal of Lithuania. In the literature – M. Gumowski and lastly S. K. Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993: who slightly questioned such an identification – a coat of arms with a stag is presented as the symbol of the Lublin voivodeship (or land). This voivodeship however did not belong to the Grand Duchy, it was the Crown land. The possibility recognized by the author is the probably identification of the animal as a moose. And the moose was on the coat of arms of Semigallia, which was a part of Livonia. Livonian title was used of on the kings’ Lithuanian seals, the status of the former Crowns fief was not strictly decided in the 17th century.

14

„Cnotliwy Litwin” z 1592 roku. Autorstwo i proweniencja tekstów źródłowych

61%

Antanavičius D., Szymanel H.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2014

|

issue 21

63-91

PL

Opublikowana w 1592 r. książka anonimowego autora pt. Cnotliwy Litwin jest pierwszym w historiografii litewskiej zbiorem tematycznym dokumentów historycznych, ogłoszonych drukiem. Zamieszczono w nim in extenso 9 dokumentów dotąd nie publikowanych, dotyczących stosunków Wielkiego Księstwa Litewskiego i Inflant w latach 1557–1569. Wbrew twierdzeniom występującym w dotyczasowej literaturze, książkę opracował nie szlachcic żmudzki Chryzostom Wołodkowicz (ok. 1591–1642), lecz znany przedstawiciel piśmiennictwa litewskiego 2. połowy XVI w., pisarz wielki litewski Eliasz Pielgrzymowski. Wykorzystał on teksty ogłaszanych dokumentów nie z poszczególnych odpisów, lecz z rękopisu tzw. „Pamiętnika“, przypisywanego dotychczas biskupowi wileńskiemu kardynałowi Jerzemu Radziwiłłowi. Odpis tego dzieła jest przechowywany Bibliotece Czartoryskich w Krakowie (rkps 2180 IV) i który został ogłoszony drukiem w końcu XIX w. Ten utwór bez tytułu jest tak na prawdę anonimowy, przypisany pióru J. Radziwiłła przez jego wydawcę – Teodora Wierzbowskiego w końcu XIX w., który też nadał mu tytuł „Wspomnienia“. Ten anonimowy utwór należy nazwać nie pamiętnikiem, lecz kroniką. Jerzy Radziwiłł nie mógł go napisać, gdyż przedstawiane w kronice wydarzenia są sprzeczne z faktami z jego życiorysu. Wysunięta tu została hipoteza, iż tę anonimową kronikę napisał ojczym E. Pielgrzymowicza, znany mąż stanu i luminarz kultury Wacław Agryppa (ok. 1525–1597). Zaproponowana hipoteza wyjaśnieniem też, skąd E. Pielgrzymowski otrzymał to źródło.

EN

Virtuous Lithuanian published in 1592 by an anonymous author is the first in the Lithuanian historiography thematic collection of historical records published in print. There are posted in it in extenso 9 unpublished before papers concerning the relations of the Grand Duchy of Lithuania and Livonia in the years 1557–1569. Contrary to the previous assertions the book was not developed by a Samogitian nobleman Chrysostom Wołodkowicz (c. 1591–1642 ), but by Elijah Pielgrzymowski, well-known representative of the Lithuanian literature of the late 16th c., and the great Lithuanian writer. He used the texts of published documents not from the individual copies, but from manuscript called Pamiętnik [Diary], with its authorship credited previously to the bishop of Vilnius Cardinal Jerzy Radziwiłł. A copy of this work is stored at the Czartoryski Library in Kraków (rkps 2180 IV) and was published in print in the late 19th c.; in fact this text is anonymous and without a title, and in the late 19th century was credited to J. Radziwiłł by its publisher – Teodor Wierzbowski, who also entitled the work as “Pamiętnik”. This anonymous work should not be called a diary, but a chronicle. Jerzy Radziwiłł could not be an author of it, as presented in the chronicle events are inconsistent with the facts of his biography. Hypothesis put forward in the article is that this anonymous chronicle was written by Wacław Agrippa (c. 1525–1597), stepfather of E. Pielgrzymowicz, well-known statesman and cultural luminary. This hypothesis explains also how E. Pielgrzymowicz received this source.

15

Languages in contact and conflict on the territory of the Grand Duchy of Lithuania (GDL)

61%

Bednarczuk L.

Acta Baltico-Slavica

|

2013

|

vol. 37

19-39

RU

Виленский уроженец, профессор Уриел Вейнраих, в своей знаменитой книге о языковых контактах (1953/1970), кроме заметок о славянском влиянии на северо-восточный вариант диалекта идиш, не упоминает о языковых контактах на землях бывшего ВКЛ, но справедливо указывает, что особо понимаемая языковая лояльность может привести к агрессии и конфликтам, причём не только языковым. В качестве примера учёный приводит запрет на использование в польскоязычной советской прессе, издаваемой после 1939 года, слов pan / ‘господин’ и żyd / ‘еврей’. Несмотря на инспирируемые внешними силами языковые конфликты в девятнадцатом и двадцатом веках, жители бывшего ВКЛ всегда находились во взаимных языковых контактах, образуя с древних времён до наших дней многоязычную общность, напоминающую по своей структуре балканскую языковую лигу. В статье рассматриваются: 1) вопросы терминологии, 2) этнолингвистическая ситуация на территории ВКЛ, 3) функциональное распределение используемых языков и диалектов, 4) примеры языковых транспозиций между ними, и 5) коммуникативное сообщество ВКЛ.

16

Litewska kampania sejmikowa przed sejmem warszawskim z 1677 roku

61%

Konieczna D.

Rocznik Lituanistyczny

|

2017

|

vol. 3

PL

W artykule przedstawiono analizę litewskiej sceny politycznej w pierwszych latach panowania Jana III Sobieskiego, koncentrując się na omówieniu przebiegu kampanii sejmikowej przed sejmem warszawskim w 1677 r. Celem analizy jest odtworzenie układu sił i wpływów na scenie lokalnej, co ze względu na stan zachowania i rozproszenie materiału źródłowego nie było łatwym zadaniem badawczym. The article attempts to thoroughly analyse the Lithuanian political scene in the first years of the reign of King John III Sobieski, by focusing on the description of the course of the sejmik campaign before the Warsaw Sejm of 1677. The aim of the analysis was to reconstruct the system of power and influence on the local scene, which due to the state of preservation and dispersal of the source material, was not an easy research task.

17

Białoruska historiografia Wielkiego Księstwa Litewskiego po 1991 roku

61%

Kozik L.

Rocznik Lituanistyczny

|

2016

|

vol. 2

PL

W czasach sowieckich istnienie Wielkiego Księstwa Litewskiego uznawano za okupację Białorusi, co wraz z ówczesną teorią narodzin narodu staroruskiego dawało wsparcie dla przyłączenia ziem białoruskich do Rosji. Na początku lat 90. w niepodległej Białorusi powstała z kolei „narodowo-państwowa” koncepcja historii, której przedstawiciele uznawali Wielkie Księstwo Litewskie za państwo białorusko-litewskie i preferowali historię polityczną. Kolejne przemiany nastąpiły w połowie lat 90., kiedy to jedni powracali do koncepcji sowieckich, inni pozostawali na pozycjach narodowych. Różnicę tę dobrze widać w ocenach powstania Wielkiego Księstwa Litewskiego, zawierania unii oraz polityki zewnętrznej (zwłaszcza wobec Moskwy). W artykule wskazano najważniejsze kierunki badań i główne edycje źródłowe do dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego. During Soviet times the existence of the Grand Duchy of Lithuania was considered an occupation of Belarus. Together with the theory about the origins of the old Russian [sic!] nation it supported the unification of the Belarusian territories with Russia. At the beginning of the 1990s in independent Belarus the so-called “national state” conception of history was developed; its adherents considered the Grand Duchy of Lithuania a Belarusian-Lithuanian state and preferred political history. The next changes occurred in the mid-1990s, when some returned to historical views from Soviet times, others remained on the national historical positions. It is apparent in the evaluations of the founding of the Grand Duchy of Lithuania, the unions, and the foreign policy (especially towards Moscow). The article points out to the main directions in research and to major editions of sources to the history of the Grand Duchy of Lithuania.

18

Próba zrównania uprawnień litewskich urzędów hetmańskich za panowania Jana Kazimierza

61%

Rachuba A.

Rocznik Lituanistyczny

|

2018

|

vol. 4

EN

Celem artykułu jest pokazanie podejmowanych przez Jana Kazimierza Wazę prób zrównania kompetencji hetmanów litewskich, a tym samym ograniczenia władzy hetmana wielkiego. Król, oprócz podejmowania inicjatyw o charakterze prawnym, starał się osiągnąć zakładany cel przez nominację na funkcję hetmana polnego ściśle związanego z dworem Wincentego Korwina Gosiewskiego. Zwrócono również uwagę na negatywny skutek działań Jana Kazimierza Wazy na zdolności bojowe i operacyjne armii litewskiej. The aim of the article is to present the attempts undertaken by King John Casimir to make equal the powers of Lithuanian hetmans and thus to limit the authority of the Lithuanian grand hetman. To this end, the king, alongside with his legal attempts, appointed to the office of Lithuanian field hetman Wincenty Korwin Gosiewski, closely associated with the royal court. Attention also is paid to negative consequences of King John Casimir’s actions for the combat and operational capacity of the Lithuanian army.

19

Przyczynek o królewskich pieczęciach litewskich z XVI-XVII wieku

61%

Wajs H.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2016

|

issue 23

73-79

EN

A small contribution to the kings’ seals used in the chancellery of the Grand Duchy of Lithuania in modern times (mostly during Vasa dynasty reign). Apart from known – thanks to the Pieczęcie królów polskich (Seals of Polish Kings), issued by Marian Gumowski in 1920 – facts about the re-use of the former king’s seals (with needed modification – the name) by his follower (e.g. Wladislaw IV reused in 1633 his father’s seal from the year 1617) and some other examples of not strict heraldic presentation of the coats of arms (the Pogoń), the main problem is discussion about one of the twelve shields with coats of arms around the Great Seal of Lithuania. In the literature – M. Gumowski and lastly S. K. Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993: who slightly questioned such an identification – a coat of arms with a stag is presented as the symbol of the Lublin voivodeship (or land). This voivodeship however did not belong to the Grand Duchy, it was the Crown land. The possibility recognized by the author is the probably identification of the animal as a moose. And the moose was on the coat of arms of Semigallia, which was a part of Livonia. Livonian title was used of on the kings’ Lithuanian seals, the status of the former Crowns fief was not strictly decided in the 17th century.

20

„Cnotliwy Litwin” z 1592 roku. Autorstwo i proweniencja tekstów źródłowych

61%

Antanavičius D., Szymanel H.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2014

|

issue 21

63-91

EN

Virtuous Lithuanian published in 1592 by an anonymous author is the first in the Lithuanian historiography thematic collection of historical records published in print. There are posted in it in extenso 9 unpublished before papers concerning the relations of the Grand Duchy of Lithuania and Livonia in the years 1557–1569. Contrary to the previous assertions the book was not developed by a Samogitian nobleman Chrysostom Wołodkowicz (c. 1591–1642 ), but by Elijah Pielgrzymowski, well-known representative of the Lithuanian literature of the late 16th c., and the great Lithuanian writer. He used the texts of published documents not from the individual copies, but from manuscript called Pamiętnik [Diary], with its authorship credited previously to the bishop of Vilnius Cardinal Jerzy Radziwiłł. A copy of this work is stored at the Czartoryski Library in Kraków (rkps 2180 IV) and was published in print in the late 19th c.; in fact this text is anonymous and without a title, and in the late 19th century was credited to J. Radziwiłł by its publisher – Teodor Wierzbowski, who also entitled the work as “Pamiętnik”. This anonymous work should not be called a diary, but a chronicle. Jerzy Radziwiłł could not be an author of it, as presented in the chronicle events are inconsistent with the facts of his biography. Hypothesis put forward in the article is that this anonymous chronicle was written by Wacław Agrippa (c. 1525–1597), stepfather of E. Pielgrzymowicz, well-known statesman and cultural luminary. This hypothesis explains also how E. Pielgrzymowicz received this source.

Refine search results

Ženklai, simboliai, prasmės. Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės tyrimai pagalbinių istorijos mokslų aspektu. Mokslinių straipsnių rinkinys. Sudarytojos Rūta Čapaitė, Gitana Zujienė, Vilnius 2019

Słowa, symbole, znaczenia – badania dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego w aspekcie nauk pomocniczych historii, red. Rūta Čapaitė, Gitana Zujienė, Wilno 2019

Próba utworzenia gdańskiej faktorii handlowej w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII wieku

Sobory wileńskie 1509 i 1514 roku

Wilno w okresie Soboru 1514 roku

Próba utworzenia gdańskiej faktorii handlowej w wielkim Księstwie Litewskim w XVII wieku

L. Dacewicz, Antroponimia Tatarów litewsko-polskich w przekroju historycznym, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”, Białystok 2012, 259 s.

Уладзімір Падалінскі, Прадстаўніцтва Вяліка-го Княства Літоўскага на Люблінскім сойме 1569 года. Удзел у працы першага вальнага сойма Рэчы Паспалітай, Мінск 2017

Przywileje dzielnicowe Wielkiego Księstwa Litewskiego. Stan i perspektywy badań

Прологи Великого княжества Литовского и Польского Королевства в издании Предварительный сводный каталог церковнославянских проложных текстов, том 1: сентябрь

„Według swej największej wiedzy, smaku i umiejętności”. Osiemnastowieczne kontrakty kuchmistrzów z terenu Wielkiego Księstwa Litewskiego

Уладзімір Падалінскі, Прадстаўніцтва Вяліка-го Княства Літоўскага на Люблінскім сойме 1569 года. Удзел у працы першага вальнага сойма Рэчы Паспалітай, Мінск 2017

Przyczynek o królewskich pieczęciach litewskich z XVI–XVII wieku

„Cnotliwy Litwin” z 1592 roku. Autorstwo i proweniencja tekstów źródłowych

Languages in contact and conflict on the territory of the Grand Duchy of Lithuania (GDL)

Litewska kampania sejmikowa przed sejmem warszawskim z 1677 roku

Białoruska historiografia Wielkiego Księstwa Litewskiego po 1991 roku

Próba zrównania uprawnień litewskich urzędów hetmańskich za panowania Jana Kazimierza

Przyczynek o królewskich pieczęciach litewskich z XVI-XVII wieku

„Cnotliwy Litwin” z 1592 roku. Autorstwo i proweniencja tekstów źródłowych

Прологи Великого княжества Литовского и Польского Королевства в издании Предварительный сводный каталог церковнославянских проложных текстов, том 1: сентябрь