Search results

1

Wokół planów organizacji domu księży emerytów w pocysterskim klasztorze w Obrze (1836-1906)

100%

Zając P.

Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski

|

2018

|

issue 13

51-72

EN

The responsibilities of diocesan bishops have always included the care of elderly and ill priests who did not have sufficient means of maintenance after retiring from active ministry. In the diocese of Poznań the caring institutions for priests have been evidenced since the 15th century. The bull De salute animarum of 1821 asserts that the Prussian state takes upon itself the maintenance of homes for retired priests. After the dissolution of the Cistercian monastery in Obra at the turn of 1835 and 1836, Archbishop Marcin Dunin planned to use the existing buildings for the needs of care of the elderly priests. However, the then prepared Statues and budget were not put into practice and the institution planned in 1836 began to function only seventy years later. The article describes the discussions around Archbishop Dunin’s plans and the financial aspects of this ecclesiastical caring institution for priests.

PL

Do obowiązków biskupów diecezjalnych należała zawsze opieka nad kapłanami starszymi i chorymi, którzy nie posiadali wystarczających środków do utrzymania się po zakończeniu czynnego duszpasterstwa. W diecezji poznańskiej instytucje opiekuńcze dla księży potwierdzone są od XV w. W bulli De salute animarum z 1821 r. ustalono, że to państwo pruskie przyjmuje na siebie utrzymanie domów księży emerytów. Po kasacie klasztoru cystersów w Obrze na przełomie 1835 i 1836 r. abp Marcin Dunin zaplanował wykorzystanie istniejących zabudowań dla potrzeb opieki nad starszymi kapłanami. Opracowane wówczas Ustawy oraz budżet (etat) nie zostały jednak wcielone w życie, a instytucja planowana w 1836 r. zaczęła funkcjonować dopiero siedemdziesiąt lat później. W artykule opisane są dyskusje wokół planów abpa Dunina oraz aspekty finansowe kościelnej instytucji opiekuńczej dla księży.

2

Lustracje przeprowadzane w klasztorach wielkopolskich w latach 1817–1825, Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. KA 12 249

84%

Matyaszczyk D.

Hereditas Monasteriorium

|

2014

|

vol. 5

369-381

EN

The Archdiocesan Archives in Poznań holds a very interesting and hitherto unexplored bound volume of records entitled Monasteries Register 1817–25. It contains information about inspections in the Grand Duchy of Poznań from 1817–1825 as well as some inspections from 1809–1810 in monasteries of the Diocese of Poznań. The inspections encompassed 16 monasteries: of the Benedictines in Lubiń; Bernardine Fathers in Grodzisk, Koźmin, Sieraków and Wschowa; Cistercians in Bledzew, Obra and Paradyż; Cistercian Nuns in Owińska; Dominicans in Wronki; Franciscans in Oborniki and Śrem; Franciscan Nuns (Poor Clares) in Śrem; and the Reformati in Miejska Górka (Goruszki), Rawicz and Woźniki. The records contain inventories of church and monastery furnishings, including library lists (all items or by shelf), and information about valuation (primarily in the German documents). The table included in the article contains the following: 1. leaf no. (unnumbered); 2. date and place of inspection or place from which a letter was sent to the General Consistory of the Poznań Archbishopric; 3. location of the inspected monastery and name of the religious order; 4. language of the document; 5. title given by the inspecting authority. Additional information is provided in square brackets. Wherever possible, the author gives the names and surnames as well as functions of the monks and nuns residing in each monastery during the inspection. Surnames as well as names sometimes have different forms; sometimes, too, the monks and nuns themselves used different signatures during the one inspection. Equivocal cases are marked by question marks [?].

3

Memoriał w sprawie klasztorów ks. Jana Kompałły z 1828 r. do Teofila Wolickiego, arcybiskupa archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej, i jego konsekwencje

67%

Matyaszczyk D.

Hereditas Monasteriorium

|

2013

|

vol. 3

301-322

EN

In the Archdiocesan Archive in Poznań, among the KA 10 969 records, an interesting document has been preserved. In October 1828 the Gniezno and Poznań metropolitan archbishop Teofil Wolicki received a lengthy letter from Fr. Jan Kompałła. The parish priest from Bukowice was requesting from the archbishop an intercession with the Prussian authorities in order for the property of dissolved monasteries to be bequeathed to the Catholic Church. In five well-grounded points, he presented reasons for which this property was not supposed to be handed over to the Protestants, as well as demonstrated how to utlise it practically. He suggested –among other things– that monastery buildings serve as lodgings for retired priests or impoverished families, and as institutes devoted to upbringing and education of children bourn out of wedlock. He intended the former Franciscan monastery in Grabów to be converted into a gymnasium for the Catholic youth. Education was meant to protect them from the partitioner’s endeavours to deprive them of the national identity. He was also asking the archbishop to elicit from the lay authorities the consent to move part of the equipment –even of the active monasteries– to poorer parish churches. He argued that these temples had been neglected for centuries, since the nobility had always been donating their lavish gifts exclusively to religious orders. Fr. Kompałła’s letter resulted in the Poznań Administrative Office’s directive no. 348 of 19 December 1828 and the Poznań Archiepiscopal Consistory’s directive no. 119 of 14 January 1829 sent to 22 deans in the territory of the Poznań diocese. They were instructed to gather information on what sort of equipment would be useful for the poor parish churches within the deaneries they were in charge of. Few were the parish priests who admitted that their temples did not need anything. The rest submitted lists –of various length– of the desired equipment. A tabular listing of the objects was sent to the Poznań Administrative Office by the consistory. These lists (collected in an thick cardboard-bound archival unit –poszyt– KA 12 236) were undoubtedly used afterwards to distribute the equipment of the dissolved monasteries.

4

Rola i czynności fizyków powiatowych w Wielkim Księstwie Poznańskim

67%

Początek M.

Archiwum Historii i Filozofii Medycyny

|

2012

|

vol. 75/1

26-43

PL

Celem pracy było przedstawienie roli urzędowego lekarza powiatowego w systemie ochrony zdrowia na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Temat podjęto z zamiarem uzupełnienia i pogłębienia wiedzy dotyczącej istotnych aspektów życia społecznego, jakimi są sprawy zdrowia. W X IX w. w okresie kształtowania się w Europie nowoczesnych państw narodowych, działania w tym zakresie zaczęły przybierać formę planowej polityki. Zagadnienie zostało potraktowane dwutorowo. Z jednej strony omówiono bowiem założenia pruskiej polityki sanitarnej i stworzony dla niej model organizacyjny, z drugiej uwzględniono znane uwarunkowania regionalne. Starano się wyodrębnić cechy charakterystyczne służby zdrowia w ówczesnych Prusach. Posługując się sprawdzonymi metodami administracyjnymi, kierowała się ona ideowymi wskazaniami tzw. policji lekarskiej oraz wymogami racji stanu. Funkcjonowanie tego modelu analizowano na przykładzie północno-zachodniej Wielkopolski, rdzennie polskiego terytorium, po Kongresie Wiedeńskim wcielonego do państwa pruskiego. Zasadniczym ogniwem systemu ochrony zdrowia w Wielkim Księstwie Poznańskim, od roku 1849 zaś w Prowincji Poznańskiej, był urząd fizyka powiatowego. Stanowił organ nadzoru fachowego i główny ośrodek dyspozycyjny służby zdrowia w terenie. Posiadał względną autonomię i szerokie uprawnienia. Kompleksowo realizował wielopłaszczyznowe zadania, a znaczącą pozycję wśród nich zajmowało zwalczanie skutków klęsk elementarnych (np. epidemii). Prezentacja roli lekarza powiatowego uzupełnia obraz opieki medycznej funkcjonującej w określonych w arunkach historycznych, a także skłania do refleksji nad jej ewolucją.

EN

The aim o f the work was to show the role o f district physicians in the system of health protection which was obligatory in the Grand Duchy o f Poznań. The subject was taken up in order to complete and increase the knowledge connected with essential aspects o f social life such as health problems. In the 19th century, in the time when modern, new national countries in Europe were formed, the activity in the sphere of health started to be a planned policy. The problem was handled in two ways. On the one hand, the general bases o f Prussian sanitary arrangements and its organizational model were discussed, and on the other hand, well-known local conditions were taken into consideration. The aim was to present separately the characteristics of health service in Prussia of that time. According to the verified methods of administration, it followed idealistic indications of the so-called medical police and also the requirements of the state policy. It has been precisely analysed how the model worked according to the example of northwest Wielkopolska region, a strictly Polish territory which was incorporated to Prussia after the Vienna Congress. The fundamental link in the system of health protection in the Grand Duchy o f Poznań (since 1849 — the Province of Poznań) was the office of a district physician. This was the organ of professional government control and the main disposal centre of health service in the area. It had relative autonomy and broad rights. It fulfilled multilevel tasks among which the most important one was to overcome effects of elementary disasters e.g., epidemics. The description o f the role o f a district physician makes the view on medical care, as it functioned in particular historical circumstances, complete. It also makes us think about the evolution o f medical care.

5

Z Wielkopolski do Lwowa – w pogoni za realizacją marzeń. Przypadek Ksawerego Liskego w świetle korespondencji

67%

Kawalec A.

Galicja. Studia i materiały

|

2019

|

issue 5: "Filozofia w Galicji II"

311-351

PL

Przedmiotem niniejszego tekstu jest próba odtworzenia drogi, jaką przebył Ksawery Liske, jeden z najbardziej zasłużonych historyków polskich drugiej połowy XIX w., nim trafił do Lwowa – docelowego miejsca swej działalności naukowej. Posiłkując się korespondencją uczonego, mamy możliwość zapoznania się z realiami politycznymi, ekonomicznymi, społecznymi przełomu lat 60. i 70. XIX w., które warunkowały rozwój nauki polskiej. Przy tej okazji poznajemy osoby ze świata nauki, literatury i polityki, dzięki którym Ksawery Liske dostał szansę pracy naukowej i dydaktycznej m.in. na Uniwersytecie Lwowskim i w Archiwum Bernardyńskim we Lwowie.

EN

The study attempts to recreate the path of Ksawery Liske, one of the most recognised Polish historians of the second half of the 19th century, leading him to Lviv, the final destination of his scientific activity. Thanks to the scholar’s correspondence, it is possible to become familiar with the political, economic and social reality at the turn of the 1860s and 1870s, which conditioned the development of Polish science. In the process, the study presents figures from the world of science, literature and politics, thanks to whom Ksawery Liske received the opportunity to work as a scientist and a didactician, e.g. at the Lviv University and in the Bernardine Archive in Lviv.

6

Siła perswazji. Komunikat sanitarny w perspektywie działań zdrowotnych w Wielkim Księstwie Poznańskim

67%

Początek M.

Archiwum Historii i Filozofii Medycyny

|

2012

|

vol. 75/2

23-30

PL

W pierwszej połowie XIX wieku medycyna nie dysponowała środkami, które dziś uchodzą za podstawowe i powszechne. Szczepienia ochronne (przeciw ospie) były spektakularną nowością. Nie znano antybiotyków ani prawideł aseptyki, w dyscyplinach klinicznych dominowały marazm i rutyna. Wyzwaniem stawała się rosnąca liczba ludności i stałe zagrożenie epidemiczne. Obiecującą dynamikę wykazywały za to działania profi laktyczne, głównie o charakterze porządkowym. Skutecznie mogły je podejmować wyłaniające się w Europie nowoczesne struktury państwowe, ze zorganizowaną służbą medyczną na czele. W Prusach ciągle doskonalono formy administracji, osiągając wyniki bliskie perfekcji. W dziedzinie zdrowia kierowano się zasadami tzw. policji lekarskiej. Jej efektywność potęgowały kształtujące się pod wpływem Oświecenia sposoby sprawnego komunikowania. Ułatwiały zarządzanie i odegrały ogromną rolę także na polu zdrowotnym. Wyjątkowe znaczenie komunikatu sanitarnego zarysowano tutaj na przykładzie Wielkiego Księstwa Poznańskiego.

EN

In the fi rst half of XIX century medicine did not have enough methods and possibilities to cure dangerous diseases. Vaccinotherapy was scarcely used, antibiotics were unknown, antisepsis and asepsis occurred not before the sixties. At the same time Europe experienced a great growth of population. Th ere were also many factors of epidemical risk. In those circumstances, education in prophylaxis was very important on the base at law and order. In order to solve many social problems there appeared an idea of building modern States with better competence and more possibilities. With the help of solid structures, like health service new arrangements could better cope with epidemic risks. In Prussian Kingdom the strategy in health protection was related to so-called medical police. Th e Enlightenment period was friendly to modern ways of communication which were essential basis of effi cient administration. Th e sanitary report played an important role among them and existed in the centre of health care system. Its special position and agenda have been described here on the example of the Grand Duchy of Poznań, part of the Polish territory, which belonged to the Prussian Kingdom, on the ground of the decision of the Vienna Congress 1815.

7

Polonica dotyczące Wiosny Ludów z kolekcji Georga Friedlaendera w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego

67%

Spodenkiewicz P.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum

|

2021

|

vol. 1

|

issue 32

11-18

EN

The author discussed the history of books, leaflets and posters collected by George Friedlaender (1829–1892), a Berlin physician, who was mainly concerned with the Revolutions of 1848 in Germany. Till the WWII his collection belonged to the Berliner Stadtbibliothek. After the war a large part of it became the property of the Library of the University of Lodz. Since Friedlaender sympathized with the Poles’ struggles for independence, he collected around 120 items of literature on the Polish matter. The research conducted in the library proved that about half of his Polish prints are now located in Łódź. Some of those books were signed by Count Eugeniusz Breza (1802–1860) and most probably belonged to his collection in the 19th century.

PL

W artykule omówiono losy kolekcji Georga Friedlaendera (1829–1892), berlińskiego lekarza, który zbierał książki, druki ulotne i plakaty z okresu Wiosny Ludów w Niemczech. Kolekcja ta do II wojny światowej należała do Biblioteki Miejskiej w Berlinie (Berliner Stadtbibliothek), a po 1945 r. duża jej część stała się własnością Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego. Ponieważ George Friedlaender odnosił się z sympatią do starań Polaków o odzyskanie własnego państwa, zgromadził również ok. 120 druków o tematyce polskiej. Kwerenda przeprowadzona w BUŁ z pomocą wydanego w 1897 r. katalogu wykazała, że połowa z tych poloników znajduje się w Łodzi. Wiele z nich nosi podpis hr. Eugeniusza Brezy (1802–1860) i zapewne należała w XIX w. do jego księgozbioru.

8

Carl von Clausewitz’s Last Campaign: Clausewitz’s Role as Chief of Staff for the Prussian Army of Observation in the Polish-Russian War of 1831

43%

Bellinger V. E.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2021

|

vol. XXII (LXXIII)

|

issue 4 (278)

52-80

PL

Pomimo sławy Carla von Clausewitza jako jednego z najbardziej wpływowych teoretyków wojskowości we współczesnej historii stosunkowo niewiele wiadomo o jego działalności w trakcie powstania listopadowego jako szefa Sztabu Pruskiej Armii Obserwacyjnej. W 1831 r. Prusy sprzeciwiały się niepodległości Polski, ale chciały też zachować pozory neutralności w stosunku do tego konfliktu. W strategii tej Clausewitz odegrał istotną rolę, nadzorując zaostrzenie kontroli na wschodniej granicy Prus, uniemożliwiając dotarcie do Królestwa Polskiego zaopatrzenia i ochotników. Dodatkowo Clausewitz planował przechwycenie i internowanie polskich wojsk przekraczających granicę. W związku z tym niezwykłe umiejętności Clausewitza jako planisty wojskowego pozbawiły polską armię nieocenionych zasobów materiałowych i ludzkich, a tym samym skutecznie skróciły przebieg wojny, nie dając jednak mocarstwom sympatyzującym z polską niepodległością, takim jak Francja, wyraźnego powodu do interwencji. Artykuł ten pokazuje, że zaciekła wrogość Clausewitza wobec powstania listopadowego wynikała z jego obaw związanych z rosnącą polaryzacją polityczną w Europie i była połączona z jego niepokojem o strategiczną słabość Prus. To pośrednie podejście odbiegało od nowoczesnego postrzegania Clausewitza jako myśliciela strategicznego, który zawsze opowiadał się za masowymi działaniami, niemniej jednak pozostawało w zgodzie z jego dojrzałą myślą, obejmującą również ograniczone formy wojny. Oprócz rzucenia światła na spuściznę Clausewitza artykuł ten bada wydarzenia z lat 1830–1831 z pruskiego punktu widzenia.

RU

Несмотря на известность Карла фон Клаузевица в качестве одного из самых влиятельных военных теоретиков в современной истории, относительно мало известно о его деятельности во время Ноябрьского восстания, где он был начальником штаба Прусской наблюдательной армии. В 1831 г. Пруссия выступила против независимости Польши, а вместе с тем хотела сохранить видимость нейтралитета в отношении этой войны. Клаузевиц играл важную роль в этой стратегии, поскольку он выполнял надзор за ужесточением контроля над восточными границами Пруссии, не позволяя поставщикам и добровольцам добираться до Польского Королевства. Кроме того, Клаузевиц планировал перехват и интернирование польских войск, пересекающих границу. В связи с этим экстраординарные умения Клаузевица как военного планировщика лишили польскую армию бесценных материальных и человеческих ресурсов и, таким образом, фактически сократили ход войны, но не дали державам, симпатизирующим польской независимости (таким как Франция), явной причины для интервенции. В данной статье приводятся аргументы того, что яростная враждебность Клаузевица к Ноябрьскому восстанию проистекала из его опасений по поводу усиления политической поляризации в Европе и, кроме того, была связана с его опасениями по поводу стратегической слабости Пруссии. Этот подход расходился с современным взглядом на Клаузевица как на стратегического мыслителя, который всегда выступал за массовые действия, но, тем не менее, совпадал с его зрелой мыслью, охватывающей также ограниченные формы войны. Эта статья не только проливает свет на наследие Клаузевица, но и исследует события 1830–1831 гг. с прусской точки зрения.

EN

Despite Carl von Clausewitz’s fame as one of the most influential military theorists in modern history, relatively little is known about his involvement in the November Uprising as the Chief of Staff for the Prussian Army of Observation. In 1831, Prussia opposed the Polish independence, but also wished to retain a veneer of no direct participation in the war. In this strategy, Clausewitz played an integral role as he oversaw the tightened control over Prussia’s eastern borders that prevented supplies and volunteers from reaching the Kingdom of Poland. Additionally, Clausewitz planned the interception and detainment of Polish troops crossing the border. Therefore, Clausewitz’s formidable skills as a military planner deprived the Polish army of critical manpower and resources and effectively shortened the war’s course, but without giving Great Powers sympathetic to the Polish independence like France a clear cause for intervention. This article argues that Clausewitz’s visceral opposition to the November Uprising stemmed from his fears due to Europe’s growing political polarization coupled with concerns about Prussia’s strategic vulnerabilities. This indirect approach diverged from Clausewitz’s modern perception as a strategic thinker always advocating massive actions. Nonetheless it remained in accord with his mature thought embracing limited forms of warfare as well. In addition to shedding light on Clausewitz’s legacy, this article explores the events of 1830–1831 from a Prussian point of view.

9

Tuberculose, petite vérole et choléra : d’une contamination isolée à la pandémie. Les maladies infectieuses mortelles dans les Mémoires de l’abbé Pochard (1800–1831)

34%

Fischer J.

Poznańskie Studia Teologiczne

|

2021

|

issue 38

219-234

PL

Artykuł przedstawia trzy przykłady z pism francuskiego emigranta - Księdza Pocharda. Ukazuje reakcje współczesnych na pojedynczy przypadek gruźlicy, epidemię ospy w skali wiejskiej, a następnie obserwowaną w Polsce międzynarodową pandemię cholery. 190 lat po przejściu drugiej pandemii cholery w Polsce warto zauważyć, że polityka zdrowotna władz, a także reakcje indywidualne i zbiorowe bardzo przypominają te, których doświadczamy dzisiaj, kiedy Europa jest dotknięta drugą falą Covid-19.

EN

The article presents three examples from the writings of the French émigré - Father Pochard. Through individual tuberculosis, the smallpox epidemic on a village scale and then the international cholera pandemic observed in Poland, the article shows the reactions of contemporaries. 190 years after the passage of the second cholera pandemic in Poland, it is interesting to note that the health policy of the authorities, but also the individual and collective reactions, closely looked like those we experience today in Europe affected by the second wave of Covid-19.

FR

Cet article de Jérémie Fischer intitulé Tuberculose, petite vérole et choléra : d’une contamination isolée à la pandémie. Les maladies infectieuses mortelles dans les Mémoires de l’abbé Pochard (1800-1831), présente trois exemples issus des écrits de l’émigré français. A travers une tuberculose individuelle, une épidémie de petite vérole à l’échelle d’un village puis une pandémie internationale de choléra observée depuis la Pologne, l’article montre les réactions des contemporains. 190 ans après le passage de la deuxième pandémie de choléra en Pologne, il est intéressant de constater que la politique sanitaire des autorités, mais aussi les réactions individuelles et collectives, ressemblent de près à celles dont nous faisons l’expérience aujourd’hui, alors que l’Europe est touchée par la deuxième vague de la Covid-19.

Refine search results

2 Archiwum Historii i Filozofii Medycyny

2 Hereditas Monasteriorium

1 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum

1 Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski

1 Galicja. Studia i materiały

1 Poznańskie Studia Teologiczne

1 Przegląd Historyczno-Wojskowy

2 Matyaszczyk D.

2 Początek M.

1 Bellinger V. E.

1 Fischer J.

1 Kawalec A.

1 Spodenkiewicz P.

1 Zając P.

3 2021

1 2019

1 2018

1 2014

1 2013

2 2012

Wokół planów organizacji domu księży emerytów w pocysterskim klasztorze w Obrze (1836-1906)

Lustracje przeprowadzane w klasztorach wielkopolskich w latach 1817–1825, Archiwum Archidiecezjalne w Poznaniu, sygn. KA 12 249

Memoriał w sprawie klasztorów ks. Jana Kompałły z 1828 r. do Teofila Wolickiego, arcybiskupa archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej, i jego konsekwencje

Rola i czynności fizyków powiatowych w Wielkim Księstwie Poznańskim

Z Wielkopolski do Lwowa – w pogoni za realizacją marzeń. Przypadek Ksawerego Liskego w świetle korespondencji

Siła perswazji. Komunikat sanitarny w perspektywie działań zdrowotnych w Wielkim Księstwie Poznańskim

Polonica dotyczące Wiosny Ludów z kolekcji Georga Friedlaendera w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego

Carl von Clausewitz’s Last Campaign: Clausewitz’s Role as Chief of Staff for the Prussian Army of Observation in the Polish-Russian War of 1831

Tuberculose, petite vérole et choléra : d’une contamination isolée à la pandémie. Les maladies infectieuses mortelles dans les Mémoires de l’abbé Pochard (1800–1831)