W latach 1982-89 klasztor oo. Kapucynów w Krośnie należał do tych jednostek administracyjnych Kościoła katolickiego na terenie ówczesnego województwa krośnieńskiego, które udzielały zdecydowanego wsparcia lokalnym strukturom „Solidarności” i wokół których ogniskowała się działalność miejscowych środowisk opozycyjnych. Ojciec gwardian Bogusław Piechuta oraz jego zakonni współbracia: o. Ryszard Śleboda i o. Zdzisław Duma, należeli do bezkompromisowych przeciwników władzy komunistycznej. Z tego powodu byli inwigilowani i rozpracowywani przez funkcjonariuszy Wydziału IV SB WUSW w Krośnie. Autor artykułu stara się odtworzyć działania operacyjne Służby Bezpieczeństwa wobec tego klasztoru w latach 1982-1989. Pokazuje również wymierzone w tą wspólnotę zakonną działania administracyjne prowadzone przez krośnieński Wydział do Spraw Wyznań.
EN
In the years 1982-89, the monastery of Capuchin Friars in Krosno was one of those administrative units of the Catholic Church in then Krosno Voivodship which unequivocally supported the local structures of Solidarity and which constituted the active centre of the local opposition. The Guardian, Fr. Bogusław Piechuta and his confreres, Fr. Ryszard Śleboda and Fr. Zdzisław Duma, were uncompromising adversaries of the communist authorities. For this reason, they were under the surveillance of the functionaries of Department IV of the Security Service of the Ministry of Internal Affairs in Krosno. The author of the article strives to retrace the operative activities of the Security Service towards the order in the years 1982-1989. He also presents administrative activities of the Department of Religious Denominations in Krosno aimed against the order.
Proces aktotwórczy jest integralną częścią szerzej rozumianych procesów archiwotwórczych, stanowiąc, obok procesu archiwizacji, jeden z etapów tych procesów. Badanie kancelarii, polegające na rekonstrukcji procesów archiwotwórczych, odgrywa istotną rolę w poznaniu zakresu kompetencji twórcy zespołu, jego funkcji i rzeczywistego charakteru działalności. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie procesów aktotwórczych, w wyniku których doszło do powstania akt Wydziału do Spraw Wyznań (WdSW) funkcjonującego w strukturze Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie. W artykule zarysowano zakres formalnych kompetencji WdSW i jego działalność w zakresie realizacji polityki wyznaniowej na terenie województwa tarnowskiego. W oparciu o analizę bogatej pozostałości aktowej wydziału przedstawiono organizację pracy kancelaryjnej, obieg dokumentacji jawnej, proces tworzenia dokumentów i formowania jednostek kancelaryjnych. Niniejszy artykuł kończy się omówieniem zasad przekazywania akt spraw ostatecznie zakończonych do archiwum zakładowego. Omawiane zagadnienia zostały przedstawione na tle analizy obowiązujących przepisów kancelaryjnych i praktycznej działalności referentów wydziału. W artykule zwrócono uwagę na brak dbałości w prawidłowym wykonywaniu czynności kancelaryjnych przez referentów wydziału, a w niektórych przypadkach na niestosowanie się przez nich do przepisów kancelaryjnych, co negatywnie wpłynęło na proces powstawania i narastania dokumentacji WdSW . Podstawę źródłową artykułu w pierwszej kolejności stanowią archiwalia wytworzone i zgromadzone w toku funkcjonowania WdSW Urzędu Wojewódzkiego w Tarnowie. Wykorzystano również wszelkie dostępne akty prawne, zwłaszcza zarządzenia i decyzje Wojewody Tarnowskiego, normatywy kancelaryjne i archiwalne oraz archiwalia wytworzone przez inne wydziały tarnowskiego urzędu wojewódzkiego, mające znaczenie dla omawianej problematyki.
EN
Records creating process is part of a broader concept of archives creating process, along with archiving process. Studying chanceries, i.e. reconstructing archives creating processes, plays an important role in reconstructing competencies, functions and action of records creators. The aim of the study is to present records creating processes that led to creating records of the Department of Religious Affairs (DoRA), a part of the Voivodeship Office in Tarnów. The article outlines the scope of formal competencies of the department and its activity in religious politics in the Tarnów voivodeship. Based on analysis of rich documentary evidence, the article describes office organization, circulation of not-classified records, process of creating records and forming records folders. The article ends with description of regulations regarding transmission of finalized cases records to institution’s archives. These questions were presented in context of analysis of office regulations and practice of department’s clerks. The article stresses lack of attentiveness in clerks practice and even infracting office regulation; this had a negative impact on records creation in DoRA. The source base for the article consisted of, primarily, archival materials created and collected by DoRA. Apart from that, all possible regulations were analysed, like regulations issued by the Voivode in Tarnów, office and archives regulations, adequate archival materials created by other departments of the Voivodeship Office in Tarnów.
Przedmiotem artykułu jest analiza działań Wydziału do Spraw Wyznań w Krośnie wobec Kościoła Katolickiego w perspektywie realizacji konstytucyjnej zasady oddzielenia państwa od kościoła. Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 roku stanowiła, że kościół jest oddzielony od państwa (art. 70 ust. 2) i jednocześnie może swobodnie wypełniać swoje funkcje religijne (art. 70 ust. 1). Regulacja ta dotyczyła także innych związków wyznaniowych. Ówczesna nauka prawa konstytucyjnego pojmowała tę swobodę jako wolność głoszenia doktryny, organizowania zgromadzeń religijnych, udzielania posług, nauczania, tworzenia zakonów, utrzymywania kontaktów z zagranicznymi współwyznawcami. Swoistym standardem wobec Kościoła Katolickiego stało się dyskryminujące stosowanie prawa. Za przykład takiej sytuacji można uznać blokowanie i ograniczanie budownictwa sakralnego za pomocą środków prawnych – zwłaszcza karnych i administracyjnych. Wydział do Spraw Wyznań w Krośnie zasadę oddzielenia państwa od kościoła pojmował jako pełną laicyzację życia społecznego prowadząc m.in. akcję przeciwdziałania rozwojowi budownictwa sakralnego oraz podejmowania inicjatyw duszpasterskich przez kler katolicki (zwłaszcza w zakresie duszpasterstwa młodzieży).
EN
The subject matter of this article is the analysis of the action of the Department for Religious Affairs in Krosno against the Catholic Church in the light of the constitutional principle about Church and State separation. The Constitution of the Polish People’s Republic of 22 July 1952 set forth the separation of Church and State (Art. 70, para. 2) and stipulated that the Church can freely carry out its religious functions (Art. 70, para. 1). This provision applied also to other religious associations. Under the constitutional law at that time, this freedom was understood as the freedom to proclaim doctrine, organize religious assemblies, provide ministry and teaching, establish religious orders, and maintain contacts with the believers abroad. The law was used to discriminate against the Church, which became a kind of standard. For example, legal measures, especially penal and administrative sanctions, were employed to block and restrict the construction of buildings used for religious purposes. The constitutional principle concerning Church and State separation was understood by the Department of Religious Affairs in Krosno as a total secularization of social life. For example, it was used to justify taking actions against the development of buildings used for religious purposes or against any pastoral activities undertaken by the Catholic clergy, especially concerning the youth ministry.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.