Search results

1

List turecki Sulejmana I do Zygmunta Augusta w ówczesnej transkrypcji i tłumaczeniu polskim z r. 1551

100%

Zajączkowski A.

Rocznik Orientalistyczny

|

vol. Rocznik Orientalistyczny, T. 12, (1936)

2

Legacja Piotra Zborowskiego do Turcji w 1568 r. Materjały do historii stosunków polsko-tureckich za panowania Zygmunta Augusta

80%

Pajewski J.

Rocznik Orientalistyczny

|

vol. Rocznik Orientalistyczny, T. 12, (1936)

3

Rewel (Tallinn) w planach Zygmunta Augusta

61%

Jeziorski P. A.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2014

|

issue 21

23-49

PL

Rewel (współczesny Tallinn) w połowie XVI w. należał do grona największych miast Inflant. Ten ważny port morski, odgrywający kluczową rolę w hanzeatyckim handlu z Rosją, składał się z silnie ufortyfikowanego miasta i zamku. Po ataku wojsk Iwana Groźnego na Inflanty w 1558 r., mieszkańcy Rewla – wobec słabości zakonu inflanckiego – szybko odczuli zagrożenie ze strony brutalnego agresora. Szukając pomocy u ościennych państw, władze Rewla zwracały się do Szwecji i Danii, nie otrzymując wsparcia. Sytuacja zmieniła się, gdy w konflikt inflancki zaangażował się król Zygmunt August, dążący do opanowania całości ziem inflanckich. Doceniał on znaczenie Rewla jako najważniejszego portu północnych Inflant, umożliwiającego szybki dowóz żywności, broni oraz żołnierzy dla walczących. Uwikłany w gry dyplomatyczne Zygmunta August przegapił najdogodniejszy moment do opanowania Rewla. Wykorzystał to nowy król Szwecji, Eryk XIV Waza, który w 1561 r. opanował Rewel i pewną część Harii i Wironii. Działania podjęte przez Zygmunta Augusta, mające na celu odzyskanie Rewla, nie przyniosły oczekiwanych efektów, również w związku z niechęcią władz i mieszkańców miasta do przejścia pod rządy litewskie. Borykający się z problemami finansowymi polski władca, ostatecznie nie zdołał odzyskać Rewla ani na drodze dyplomatycznych pertraktacji (kongres szczeciński w 1570 r.), ani przy pomocy siły. Utratę Rewla i dopuszczenie do opanowania dużej części Estonii przez Szwedów uznać trzeba za jeden z ważniejszych jego błędów, skutkujący w przyszłości utratą większej części ziem inflanckich.

EN

Reval city (modern Tallinn) in the middle of the 16th c. was one of the largest cities of Livonia. This important seaport, which played a key role in the Hanseatic trade with Russia, consisted of a strongly fortified city and castle. After invasion of the army of Ivan the Terrible into Livonia in 1558, the residents of Reval – facing the weakness of the Livonian Order – quickly felt the threat of a violent aggressor. Looking for help from neighboring countries, the authorities of Reval turned to Sweden and Denmark for help but were not granted any support. The situation changed when in the Livonian conflict became involved King Sigismund Augustus, who strived to rule the whole Livonian lands. He appreciated the importance of Reval city as the most important port on the northern Livonia, enabling rapid delivery of food, weapons and soldiers for fighting. Involved in the diplomatic game Sigismund Augustus missed most convenient moment to get control over Reval city. The moment was seized by the new king of Sweden, Erik XIV Vasa, who in 1561, conquered Reval and a portion of Harrien (Harju) and Wierland (Virumaa). Action taken by Sigismund Augustus, to get control over Reval, did not bring the expected results, also due to the reluctance of the authorities and inhabitants of the city to pass under the rule of Lithuania. Struggling with financial problems Polish king ultimately failed to recover Reval through diplomatic negotiations (Szczecin Congress in 1570), as well as, by force. The loss of Reval city and acceptance of the Swedish rule over a large part of the Estonia must be regarded as one of the most important errors of King Sigismund Augustus, resulting in the loss of the greater part of the Livonian lands.

4

Monachijski portret króla Zygmunta Augusta i uwagi o ikonografii ostatniego Jagiellona

61%

Petrus J. T.

Artifex Novus

|

2020

|

issue 4

24-43

EN

The Bayerische Staatsgemäldesammlungen collection in Munich houses a portrait of King Sigismund Augustus, which was recently discovered and identified by Polish art historians following a quest lasting more than half a century. It sheds important light on the iconography of the last Jagiellonian, as it remains to date the only known representation in pictorial form of the model during his lifetime. It is related to a bust portrait miniature of the monarch, formerly found in the collection of Archduke Ferdinand II of Tirol in Ambras, and nowadays on show in the Münzenkabinett in the Kunsthistorisches Museum in Vienna. Both paintings by the same artist were produced at the Polish court just before the mid-16th century. Their creator was well acquainted with the highly regarded compositional techniques used at the time in portraiture in Italy. All the evidence suggests that the Munich painting found its way into the Bavarian Wittelsbach collections as part of the trousseau of Princess Anna Catherine Konstancja Wazówna, who in 1642 married the Neuburian prince Philip Wilhelm. It was included in the collection of portraits of members of the Jagiellonian family, that Wazówna took with her to Bavaria. However, it was painted in circumstances different from other portraits and is a work with a different artistic genesis. This portrait unearthed in the Munich collection not only greatly enriches the existing iconography of the last Jagiellonian, but it also makes a significant contribution to our knowledge of royal patronage.

PL

W zbiorach Bayerische Staatsgemäldesammlungen w Monachium jest przechowywany portret króla Zygmunta Augusta, który po ponad pół wieku poszukiwań przez polskich historyków sztuki został niedawno odnaleziony i zidentyfikowany. Ma on ogromne znaczenie dla ikonografii ostatniego Jagiellona bowiem, jak dotąd, jest jego jedynym znanym malarskim przedstawieniem w całej postaci, powstałym za życia modela. Wizerunek pozostaje w związku z miniaturowym portretem monarchy w popiersiu, dawniej w kolekcji arcyksięcia Ferdynanda II Tyrolskiego w Ambras, obecnie w Münzenkabinett w wiedeńskim Kunsthistorisches Museum. Oba obrazy, tego samego autora, powstały na polskim dworze tuż przed połową XVI stulecia. Ich twórca był dobrze obeznany ze stosowanymi wówczas we Włoszech i cieszącymi się uznaniem kompozycjami portretowymi. Monachijski obraz trafił do bawarskich zbiorów Wittelsbachów, jak wszystko na to wskazuje, wraz z wyprawą ślubną królewny Anny Katarzyny Konstancji Wazówny, w roku 1642 wydanej za mąż za księcia neuburskiego Filipa Wilhelma. Należał do zespołu wizerunków członków rodziny Jagiellonów, zabranych do Bawarii przez Wazównę, lecz powstał w okolicznościach innych niż pozostałe portrety i jest dziełem o odmiennej genezie artystycznej. Ujawniony w zbiorach monachijskich portret nie tylko w istotny sposób wzbogaca ikonografię ostatniego Jagiellona, lecz ma również znaczenie dla wiedzy o królewskim mecenacie.

5

Rewel (Tallinn) w planach Zygmunta Augusta

61%

Jeziorski P. A.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2014

|

issue 21

23-49

EN

Reval city (modern Tallinn) in the middle of the 16th c. was one of the largest cities of Livonia. This important seaport, which played a key role in the Hanseatic trade with Russia, consisted of a strongly fortified city and castle. After invasion of the army of Ivan the Terrible into Livonia in 1558, the residents of Reval – facing the weakness of the Livonian Order – quickly felt the threat of a violent aggressor. Looking for help from neighboring countries, the authorities of Reval turned to Sweden and Denmark for help but were not granted any support. The situation changed when in the Livonian conflict became involved King Sigismund Augustus, who strived to rule the whole Livonian lands. He appreciated the importance of Reval city as the most important port on the northern Livonia, enabling rapid delivery of food, weapons and soldiers for fighting. Involved in the diplomatic game Sigismund Augustus missed most convenient moment to get control over Reval city. The moment was seized by the new king of Sweden, Erik XIV Vasa, who in 1561, conquered Reval and a portion of Harrien (Harju) and Wierland (Virumaa). Action taken by Sigismund Augustus, to get control over Reval, did not bring the expected results, also due to the reluctance of the authorities and inhabitants of the city to pass under the rule of Lithuania. Struggling with financial problems Polish king ultimately failed to recover Reval through diplomatic negotiations (Szczecin Congress in 1570), as well as, by force. The loss of Reval city and acceptance of the Swedish rule over a large part of the Estonia must be regarded as one of the most important errors of King Sigismund Augustus, resulting in the loss of the greater part of the Livonian lands.

6

Reformacja w miastach prywatnych w Koronie w XVI wieku

51%

Wijaczka J.

|

2016

|

vol. 77

PL

Niniejszy artykuł jest próbą podsumowania dotychczasowego stanu badań i wiedzy na temat reformacji w miastach prywatnych w Koronie. Przedmiotem zainteresowania jest m.in., czy szlacheccy właściciele miasteczek zmuszali mieszkańców do konwersji na wybraną przez siebie konfesję. Zakres geograficzny artykułu obejmuje Koronę, a właściwie jej dwie prowincje: Małopolskę i Wielkopolskę, gdyż w Prusach Królewskich w XVI w. nie było miast prywatnych. Zakres chronologiczny określony został w tytule.

7

Historiograficzne próby Lucjana Rydla

51%

Budrewicz T.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2019

|

vol. 19

3-20

DE

Lucjan Rydel authored a dramatic trilogy about King Sigismund II Augustus. He described the 16th century with great erudition as regards the material and political history of the period. He had studied numerous historical records as well as scholarly works. He also wrote an academic essay on Charles de Nassau. The main areas of his interest in history were texts of didactic and popular character. He wrote a monograph entitled Queen Hedwig, where he collected the themes of female rule in literature and art. He published brochures on buildings of historical interest in Krakow, Warsaw and Vilnius. He brought out A Short History of Poland and History of Poland for Everybody, both of which were written during the Great War. His ambition was to write accessible textbooks on the history of the Polish nation and Polish state with a view to boosting the patriotism of Poles. In matters of ideology, his works were leaning towards conservative views.

8

Nieznana księga pochodząca z biblioteki Zygmunta Augusta w kolekcji oo. karmelitów na Piasku w Krakowie

41%

Tylus Z.

Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej

|

2019-2020

|

vol. 69-70

35-43

EN

The subject of the article is a recently discovered printed book from the library of the King Sigismund II Augustus, currently preserved in the monastery of Carmelites of the Ancient Observance in Kraków. The book contains legal texts published in the middle of the 16th century, and was once part of a large collection of legal works belonging to the King, especially books devoted to the revived Roman law. The collection had a comprehensive character, involving multiple languages and wide range of subjects, which proved its Renaissance character as well as its European dimension. After the King’s death in 1572, his library was dispersed. The book in question belonged first to Wojciech Perlicki, who died in 1607, then to the Cathedral Chapter in Lviv, next to the Carmelites of the Ancient Observance in Lviv, and only after the Second World War it found itself in the Carmelites’ monastery in Krakow.

PL

Przedmiotem artykułu jest nowo odkryty druk pochodzący z księgozbioru króla Zygmunta Augusta, obecnie przechowywany w kolekcji oo. karmelitów trzewiczkowych na Piasku w Krakowie. Księga zawiera teksty prawnicze opublikowane w połowie XVI wieku i była niegdyś częścią obszernej królewskiej kolekcji dzieł prawniczych, zwłaszcza ksiąg poświęconych odradzającemu się prawu rzymskiemu. Zbiór cechowała przede wszystkim wszechstronność, wielojęzyczność oraz różnorodność tematyczna, co świadczy o jego renesansowym charakterze i europejskim wymiarze. Po śmierci króla w roku 1572 jego księgozbiór uległ rozproszeniu. Część kolekcji znalazła się u karmelitów trzewiczkowych w Krakowie, choć nie bezpośrednio. Omawiana księga należała najpierw do Wojciecha Perlickiego (zmarł w 1607 roku), potem do kapituły katedralnej we Lwowie, następnie do karmelitów trzewiczkowych we Lwowie, a po II wojnie światowej znalazła się w klasztorze karmelitów trzewiczkowych w Krakowie.

9

Struktura i zasady kompletowania ksiąg sądowych Metryki Litewskiej Zygmunta Augusta

41%

Valikonytė I.

Rocznik Lituanistyczny

|

2018

|

vol. 4

EN

W artykule omówiono strukturę i zasady kompletowania ksiąg sądowych Zygmunta Augusta w Metryce Litewskiej. Najwięcej uwagi poświęcono na analizę genezy i struktury tzw. ksiąg pisarza Jana Szymkowicza (35. księga spraw sądowych i 38. księga wpisów), do których wpisano dokumenty powstałe w ciągu 14 lat (1554–1568). W konkluzji stwierdzono, że w okresie panowania Zygmunta Augusta oraz pełnienia funkcji kanclerza przez Mikołaja Radziwiłła „Czarnego” w kancelarii Wielkiego Księstwa Litewskiego nie wypracowano jednego modelu kształtowania i kompletowania ksiąg sądowych władcy, chociaż w połowie XVI w. coraz częściej zajmowali się tym pisarze wielkiego księcia. This article explores the structure and patterns of formation of court registers included in the Lithuanian Metrica of King Sigismund Augustus. The text focuses on the development and composition of the books attributed to the scribe called Jan Szymkowicz (Court Record Book no. 35, Book of Entries no. 38), with documents spanning a fourteen-year period (1554–1568). The article concludes that during King Sigismund Augustus’ rule, under the chancellorship of Mikołaj Radziwiłł called Czarny (The Black), there was in the chancery of the Grand Duchy of Lithuania no uniform pattern to be followed in order to make the king’s court registers, despite the fact that, in the mid-sixteenth century, chancery’s scribes usually influenced the chronological scope and structure of these registers.

10

Zapomniany film o Barbarze Radziwiłłównie

36%

Werner M.

Fabrica Litterarum Polono-Italica

|

2020

|

issue 2

75-81

IT

L’articolo è dedicato al primo film polacco in cui comparve il personaggio di Bona Sforza Barbara Radziwiłłówna girato nel 1936 dal noto regista Józef Lejtes. Si presentano le circostanze della nascita del film, si accenna all’immagine della regina in esso racchiusa e si rievocano numerosi commenti apparsi nella stampa sia contemporanea che posteriore.

EN

The article focuses on the first Polish film in which the figure of Bona Sforza appeared, namely Barbara Radziwiłłówna, created by Józef Lejtes, a well-known director, in 1936. Moreover, it discusses the circumstances in which the film was made, and the image of the queen presented therein. Numerous comments which appeared in the press, both contemporary and of a later period, have been recalled.

11

Poznańskie radełko jagiellońskie z lat czterdziestych XVI wieku. Problem treści ideowo-politycznych i wzorów ikonografi cznych

31%

Wagner A.

Roczniki Biblioteczne

|

2012

|

vol. 56

83-111

EN

The article examines one of the so-called “Jagiellonian fi nishing rolls”, which were used in decorating by an anonymous bookbinder (or bookbinders) from Poznań from around 1547 until 1560s. The roll shows 5 carefully designed medallions with busts of a pope and some European rulers (Paul III, Sigismund the Old, Sigismund Augustus, Charles V and Ferdinand I) as well as an arabesque ornament. Today we know 22 bindings with such decorations, kept in libraries in Poland, Russia and Germany. The author of the article formulates some hypotheses concerning the time the roll was made as well as its maker and the person who may have commissioned it. He explores the tradition of making such fi nishing rolls in Europe. The characteristic composition and selection of motifs on the Poznań tool are presented against the background of model graphics showing “galleries” of portraits of European rules (they were made by e.g. Virgil Solis or Augustin Hirschvogel). The author describes the complex relations between the Habsburgs and the Jagiellons as well as the role of the papacy in these relations. This is necessary to establish the ideological and political basis of the iconographic concept of the roll. In addition, the author analyses the iconographic models of the portraits presented on the medallions. He indicates their originals among graphic works, paintings as well as numismatic works (coins and medals).

PL

Artykuł prezentuje jedno z tzw. „radełek jagiellońskich”, które stosował w dekoracji opraw anonimowy poznański introligator (lub introligatorzy) od około 1547 r. do lat 60. XVI w. Radełko ukazuje 5 starannie opracowanych medalionów z popiersiami papieża i władców europejskich (Paweł III, Zygmunt Stary, Zygmunt August, Karol V i Ferdynand I) oraz ornament arabeskowy. Obecnie znane są 22 oprawy z taką dekoracją, przechowywane w bibliotekach Polski, Rosji i Niemiec. W artykule postawiono hipotezy dotyczące czasu powstania radełka oraz jego wykonawcy i potencjalnego zleceniodawcy. Przedstawiono tradycję tworzenia radełek tego typu w skali europejskiej. Charakterystyczna kompozycja i dobór motywów na poznańskim narzędziu przedstawione zostały na tle grafiki wzornikowej prezentującej „galerie” portretów władców europejskich (tworzyli je np. Virgil Solis, Augustin Hirschvogel). Opisano skomplikowane relacje między Habsburgami a Jagiellonami, a także rolę, jaką w nich odgrywało papiestwo. Było to niezbędne dla określenia podłoża ideowego i politycznego, na jakim stworzono koncepcję ikonograficzną radełka. Przeanalizowano również wzorce ikonograficzne portretów przedstawionych w medalionach. Wskazano ich pierwowzory wśród dzieł grafiki, malarstwa, a także numizmatyki (monety i medale).

12

L’immagine di Bona Sforza nella letteratura teatrale polacca [Wizerunek królowej Bony w polskiej literaturze dramatycznej]

31%

Werner M.

Fabrica Litterarum Polono-Italica

|

2020

|

issue 2

53-64

IT

The article presents literary image of queen Bona appearing in Polish nineteenth and twentieth century drama and makes an attempt at explaining the reasons for painting such an image. The action of the majority of plays discussed (written in the nineteenth- and the beginning of the twentieth century) was inspired by the stormy course of marriage between Sigismund Augustus and Barbara Radziwiłł while Bona, as a character depicted in dark colours, was opposed to excessively idealised Barbara. The queen from the Sforza family was shown as a woman blinded by hatred, power-thirsty, a cunning and unscrupulous plotter, pitiless poisoner, foreigner acting against the interests of Poles and implementing the controversial teaching of her countryman Machiavelli. The negative and historically false image became blurred with the passage of years to change radically as result of a more critical attitude to Barbara in the literary works written after the Second World War. From a bad monarch wishing Poland ill, Bona turned to a wise ruler and far-sighted politician defending the interest of her second homeland. The article discusses separately radically differing images of queen Bona outlined in two dramas set in Bari and not inspired by Sigismund Augustus’ marriage. Additionally the stage history of one of the dramas is presented.

PL

W artykule omówiono literacki wizerunek królowej Bony w polskich dramatach dziewiętnasto- i dwudziestowiecznych oraz podjęto próbę zrozumienia jego genezy. Akcja większości omawianych utworów, napisanych w XIX i na początku XX wieku, zainspirowana jest burzliwymi losami małżeństwa Zygmunta Augusta z Barbarą Radziwiłłówną, a postać Bony, odmalowana w ciemnych barwach, przeciwstawiona jest nadmiernie wyidealizowanej postaci Barbary. Królową z rodu Sforzów ukazano jako kobietę zaślepioną nienawiścią i żądną władzy, sprytną i pozbawioną skrupułów intrygantkę, bezlitosną trucicielkę, a także cudzoziemkę, która działa na szkodę Polaków i wprowadza w życie kontrowersyjne nauki swojego rodaka Machiavellego. Ten negatywny wizerunek, niezgodny z rzeczywistością historyczną, z biegiem lat coraz bardziej traci na wyrazistości, by zmienić się radykalnie w utworach powstałych po drugiej wojnie światowej za sprawą bardziej krytycznego ukazania Barbary. Ze złej i wrogiej Polsce monarchini Bona staje się mądrą władczynią i dalekowzrocznym politykiem, broniącym interesów przybranej ojczyzny. W dalszej części artykułu omówiono skrajnie różny sposób przedstawienia królowej Bony w dwóch dramatach rozgrywających się w Bari i niezainspirowanych małżeństwem Zygmunta Augusta. Dodatkowo ukazano dzieje sceniczne jednego z tych utworów.

Refine search results

List turecki Sulejmana I do Zygmunta Augusta w ówczesnej transkrypcji i tłumaczeniu polskim z r. 1551

Legacja Piotra Zborowskiego do Turcji w 1568 r. Materjały do historii stosunków polsko-tureckich za panowania Zygmunta Augusta

Rewel (Tallinn) w planach Zygmunta Augusta

Monachijski portret króla Zygmunta Augusta i uwagi o ikonografii ostatniego Jagiellona

Rewel (Tallinn) w planach Zygmunta Augusta

Reformacja w miastach prywatnych w Koronie w XVI wieku

Historiograficzne próby Lucjana Rydla

Nieznana księga pochodząca z biblioteki Zygmunta Augusta w kolekcji oo. karmelitów na Piasku w Krakowie

Struktura i zasady kompletowania ksiąg sądowych Metryki Litewskiej Zygmunta Augusta

Zapomniany film o Barbarze Radziwiłłównie

Poznańskie radełko jagiellońskie z lat czterdziestych XVI wieku. Problem treści ideowo-politycznych i wzorów ikonografi cznych

L’immagine di Bona Sforza nella letteratura teatrale polacca [Wizerunek królowej Bony w polskiej literaturze dramatycznej]