Search results

1

Jak i dlaczego powstał wizerunek Zygmunta III jako władcy nietolerancyjnego?

100%

Dzięgielewski J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2016

|

issue 23

153-161

PL

Prezentowany tekst stara się zweryfikować ugruntowany pogląd, że to król Zygmunt III (1587-1632) przez swe działania i zaniechania wynikające z nietolerancyjnej postawy, ponosi główną winę za pogłębiające się w czasie jego panowania konflikty wyznaniowe w Rzeczypospolitej. Brak możliwości zapobiegania nielicznym tumultom wynikała z tego, że ówczesne państwo polsko-litewskie nie miało policji państwowej. Natomiast bezkarność sprawców była efektem obowiązującego w Rzeczpospolitej sądownictwa stanowego. A ponieważ bez zmian o charakterze „konstytucyjnym” niemożliwe było uchwalenia tzw. procesu Konfederacji Warszawskiej, zarzuty propagandowe obciążające władcę winą za przypadki naruszania pokoju religijnego oraz wspieranie dzieła Unii Brzeskiej miały służyć do pozyskania szlachty niekatolickiej dla poparcia działań organizowanych przez przeciwników politycznych Zygmunta III Wazy. Wielka liczba pism okolicznościowych zawierających te oskarżenia, które występowały też w wypowiedziach podczas licznych zjazdów szlacheckich oraz nieznajomość specyfiki ustrojowo-politycznej I Rzeczypospolitej, przyczyniły się do powstania – również w historiografii – tezy o Zygmuncie III, jako najbardziej nietolerancyjnym spośród polskich królów.

EN

This article seeks to verify the established view that the King Sigismund III of Poland (1587–1632) bears the main blame for deepening religious conflicts in Poland during his reign because of actions and omissions resulting from his intolerant attitudes. The fact that the few commotions could not be prevented can be explained by the fact that then the Polish-Lithuanian Commonwealth was not a police state. On the other hand the impunity of the perpetrators was the result of the state judiciary in Poland. Moreover, without change of a "constitutional law" it was impossible to enactment of the so-called process of the Confederation of Warsaw, the allegations of propaganda laying blame at the king’s door for violations of religious peace and support of the Union of Brest were to raise the non-Catholic nobility to support the activities organized by political opponents of Sigismund III Vasa. A great number of occasional writings containing those accusations, which occurred also in the statements of the many noble conventions and lack of the knowledge on the specifics of political system in Poland created – also in historiography – the thesis of Sigismund III Vasa as most intolerant of the Polish kings.

2

Jak i dlaczego powstał wizerunek Zygmunta III jako władcy nietolerancyjnego?

100%

Dzięgielewski J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2016

|

issue 23

153-161

EN

This article seeks to verify the established view that the King Sigismund III of Poland (1587–1632) bears the main blame for deepening religious conflicts in Poland during his reign because of actions and omissions resulting from his intolerant attitudes. The fact that the few commotions could not be prevented can be explained by the fact that then the Polish-Lithuanian Commonwealth was not a police state. On the other hand the impunity of the perpetrators was the result of the state judiciary in Poland. Moreover, without change of a "constitutional law" it was impossible to enactment of the so-called process of the Confederation of Warsaw, the allegations of propaganda laying blame at the king’s door for violations of religious peace and support of the Union of Brest were to raise the non-Catholic nobility to support the activities organized by political opponents of Sigismund III Vasa. A great number of occasional writings containing those accusations, which occurred also in the statements of the many noble conventions and lack of the knowledge on the specifics of political system in Poland created – also in historiography – the thesis of Sigismund III Vasa as most intolerant of the Polish kings.

3

Plany rozbudowy dawnej warszawskiej rezydencji króla Zygmunta Augusta około roku 1600

88%

Bania Z.

Artifex Novus

|

2017

|

issue 1

4-9

EN

Preserved project in the collection of architectural designs in Archiv of Tylamn Gameren (Warsaw University, Cabinet of Designs) A. Miłobędzki interpreted as a project of west wing of Warsaw Castle made in beginning of 17th century. I suppose that this project show us a north wing of Warsaw Castle, with cornrpavillons and vaste pillar collonade looking at collegiate church St. John and Old Town of Warsaw.

PL

Przechowywany w zbiorze rysunków architektonicznych Tylmana z Gameren projekt A.Miłobędzki z interpretuje jako projekt skrzydła zachodniego Zamku Warszawskiego. Autor artykułu sugeruje, że projekt ukazuje północne skrzydło Zamku, zryzalitowane na narożach, otwierające się ku kolegiacie św. Jana i miastu wieloarkadową filarową kolumnadą.

4

O wpływie warunków atmosferycznych na przebieg bitwy pod Chocimiem z 1621 roku

75%

Goszczyński A.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2021

|

vol. 19

7-16

EN

Due to summer rainfall the arrival of Turkish army in Chocim in 1621 was visibly slowed down. On the other hand, late August heat in Poland delayed prince Władysław Zygmunt Waza’s army. The journey to the border prolonged which forced changes in leadership strategy. During the Battle itself there were also moments when the weather forced armies to make alterations in their strategies. Nevertheless, it did not affect the end result of the rencounter. It can be said that Turks tried to use fog to their advantage by putting artillery under its cover. The weather surely influenced the retreat of Turkish army. Rain and snow caused the death of many soldiers and for those who survived the way back to Constantinopole proved to be more than challenging.

PL

Ze względu na letnie ulewy koncentracja wojsk tureckich pod Chocimiem w 1621 r. została znacznie spowolniona. Z drugiej strony upał panujący z końcem sierpnia w Rzeczypospolitej opóźnił przybycie nad granicę sił królewicza Władysława Zygmunta Wazy, co nie pozostało bez wpływu na plany polskiego dowództwa. W trakcie samej bitwy zdarzały się pojedyncze przypadki, kiedy aura wymuszała zmianę planów strategicznych obydwu armii. Nie miało to jednak większego wpływu na wynik konfrontacji. Można odnotować, że Turcy starali się wykorzystywać mgłę w celu uzyskania przewagi w działaniach wojennych, rozmieszczając artylerię pod jej osłoną. Pogoda ponadto miała znaczący wpływ na odwrót armii sułtańskiej. Deszcze i śniegi na trasie jej przemarszu doprowadziły bowiem do śmierci wielu żołnierzy, którzy wyczerpani bitewnymi trudami nie byli w stanie sprostać trudnym warunkom drogi powrotnej do Konstantynopola.

5

Królewicz jezuitą, król opatem. Wątek „zakonny” w ikonografii Jana Kazimierza

63%

Skrodzka A.

Folia Historica Cracoviensia

|

2016

|

vol. 22

437-450

PL

Abstrakt Królewicz Kazimierz Waza wychowywał się na dworze swego ojca Zygmunta III w atmosferze pogłębionej pobożności. Skutkiem tego było jego wstąpienie do zakonu jezuitów. Królewicz ostatecznie opuścił klasztor i sięgnął po koronę królewską. Do życia zakonnego powrócił po swej abdykacji. Niniejszy artykuł prezentuje dzieła sztuki upamiętniające związki Jana Kazimierza z życiem zakonnym. Wśród nielicznej grupy są: emblemat, medal i ryciny, a także nagrobek Jana Kazimierza w Paryżu. Wszystkie te obiekty są świadectwem głębokiej pobożności Jana Kazimierza.

EN

The young Casimir Vasa was brought up at the court of his father, Sigismund III Vasa, in the atmosphere of great devotion, which made him enter the order of Jesuits. Even though he decided to leave the monastery and to take the Polish crown, he came back to the life of a monk after his abdication. The present paper presents the very few pieces of art commemorating the monastic life of John Casimir: an emblem, a medal, some prints and his tomb in Paris. All those objects demonstrate the deep piety of the king.

6

The Find of False Groschen of King Sigismund III Vasa (1587–1632) from Lublin

63%

Huber M., Markiewicz T., Huber M., Markiewicz T.

Wiadomości Numizmatyczne

|

2020

7

Coins of Sigismund III Vasa (1587–1632) from the Region of Varna, Bulgaria

63%

Mitev N., Mitev N.

Wiadomości Numizmatyczne

|

2019

8

Sprawa compositio inter status w czasie rokoszu sandomierskiego (1606–1609)

63%

Pawłowska-Kubik A.

Kwartalnik Historyczny

|

2020

|

vol. 127

|

issue 3

473-505

EN

The article focuses on the issue of the composition between the estates during the Sandomierz Rebellion (Rokosz) (1606–09). The postulate to resolve the most critical points of contention between the Roman Catholic clergy and the nobility, raised many times before the conflict, was in the years 1606–09 one of the elements of the program both of Sigismund III’s opponents and of the King’s supporters. The article analyses the efforts made by all interested parties to implement the compositio during the civil war and on this basis, determines why it was not adopted.

PL

Przedmiotem badań w niniejszym artykule jest problematyka kompozycji między stanami w czasie rokoszu sandomierskiego (1606–1609). Postulat rozstrzygnięcia najważniejszych punktów spornych między duchowieństwem a świeckimi, podnoszony wielokrotnie przed rokoszem, był w latach 1606–1609 jednym z elementów programu zarówno przeciwników króla, jak i stronników Zygmunta III. W artykule zanalizowano zabiegi podejmowane o realizację kompozycji w czasie wojny domowej przez wszystkie zainteresowane strony i na tej podstawie ustalono, dlaczego nie doszło do jej uchwalenia.

9

Senatorowie wobec spraw wyznaniowych na sejmie 1597 roku

62%

Gałuszka J.

|

vol. 18

|

issue 2

209-228

EN

The article discusses the attitude of senators to religious matters at the Sejm in 1597. It was an extremely turbulent assembly, the first one after the conclusion of the Brest Union. It shows the great commotion that this act caused in the multinational society of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The defence of Orthodoxy by Protestants also showed an alliance between dissidents. In the history of this alliance, the Sejm I am analysing occupies a special place, because for the first time in its forum there was cooperation between Orthodox and Protestants in defense of the Warsaw confederation concluded in 1573. Thanks to the use of Sejm diaries, correspondence and written newspapers, I present Sejm speeches of senators during the sessions of the Sejm. Their juxtaposition makes it possible to state that this issue played a significant role in the internal politics of the Polish-Lithuanian Commonwealth at the end of the 16th century.

PL

Artykuł omawia stosunek senatorów do spraw wyznaniowych na sejmie w 1597 r. Było to niezwykle burzliwe zgromadzenie, pierwsze po zawarciu unii brzeskiej (1596). Pokazuje duże poruszenie, jakie wywołał ów akt w wielonarodowym społeczeństwie Rzeczypospolitej polsko-litewskiej. Obrona prawosławia podczas obrad sejmu przez protestantów ukazywała również sojusz między dysydentami. W jego dziejach analizowany przeze mnie sejm zajmuje miejsce szczególne, po raz pierwszy bowiem na jego forum doszło do współpracy między prawosławnymi a protestantami w obronie konfederacji warszawskiej zawartej w 1573 r. Nie było to przypadkowe i doraźne łączenie sił w momencie zagrożenia swobód wyznaniowych, ale długofalowa i dobrze przemyślana strategia, obejmująca pełen wachlarz działań.

10

Wojna polsko-szwedzka z lat 1626–1629 w pismach Stanisława Koniecpolskiego

54%

Wachoń S.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica

|

2016

|

issue 96

43-56

EN

In the year 1626–1629 Poland was at war with Sweden. This fact is well known as dominium Maris Baltici. Gustav II Adolf, the king of Sweden, was looking for a pretext for attacking the southern coast of Baltic See. The best argument to prepare this invasion was the Polish king’s (Sigismund III Vasa) plans for the recovery the Swedish crown. At the beginning of this war the Polish king personally led the military but the first defeats forced Sigismund to transfer command Stanislaus Koniecpolski. Hetman Koniecpolski was very experienced commander, considering his young age. He was gaining experience by fighting against Cossacks and Tatars. Numerous wars turned in Ukraine have been very useful in the fight against the Swedes.The writings of Stanislaus Koniecpolski reveal the internal situation in Poland in the first half of the 17th century. In the letters to the king and other dignitaries Koniecpolski describes the military situation. However we can come to the conclusion that these letter concern for the good of the country. Hetman Koniecpolski was aware of the problems of Poland for example inefficient tax collection or fact that the Polish nobility was not committed to the war. Sensitive to these issues informed about them the most important dignitaries in the country.

PL

W latach 1626–1629 Rzeczpospolita Obojga Narodów prowadziła wojnę z Królestwem Szwedzkim. Wojna ta była częścią szerszej realizacji znanej jako dominium Maris Baltici. Gustaw II Adolf, król Szwecji, szukając pretekstu do inwazji na południowe wybrzeże Bałtyku, posłużył się roszczeniami Zygmunta III do szwedzkiej korony. Na początku wojny król Zygmunt III Waza osobiście dowodził armią, jednak po serii porażek zmuszony został wezwać Stanisława Koniecpolskiego. Hetman Koniecpolski mimo młodego wieku był już doświadczonym dowódcą. Doświadczenie to zdobył walcząc zarówno z Kozakami, jak i Tatarami. Liczne potyczki na stepach Ukrainy zostały następnie wykorzystanie w walce ze Szwedami.W pismach Stanisława Koniecpolskiego ukazana jest sytuacja wewnętrzna Rzeczpospolitej w pierwszej połowie XVII w. W listach do króla i innych ważnych dygnitarzy państwowych Koniecpolski opisuje nie tylko sytuację militarną. W pismach tych widoczna jest wyraźna troska o dobro kraju. Hetman zdawał sobie sprawę z wewnętrznych problemów państwa, takich jak nieefektywny system poboru podatków i brak zainteresowania szlachty toczącą się wojną. Wrażliwy na te problemy informował o nich najważniejszych dostojników państwowych.

11

Uwięziona ambicja. Starania Jana Szczęsnego Herburta o uwolnienie z krakowskiego więzienia po rokoszu Zebrzydowskiego

51%

Gałuszka J.

Studia Historyczne

|

2017

|

vol. 60

|

issue 3 (239)

5-23

PL

Ambition Imprisoned: Jan Szczesny Herburt's Attempts to Be Released from Prison in Krakow Following the Zebrzydowski Rokosz The article presents the endeavors of Jan Szczęsny Herburt (1567-1616) to leave the Kraków prison where he was placed after the Battle of Guzów in 1607. These were closely connected with contemporary domestic policy, which was dominated by a conflict between the monarch Zygmunt III Wasa and the Polish-Lithuanian nobility. Herburt was one of the few rokosz leaders to be imprisoned, and the monarch’s actions indicated that he wanted to punish the insubordinate noble firebrand.

12

Hymn „Omni die dic Mariae” w kontekście zabiegów z początków XVII wieku o kanonizację Kazimierza Jagiellończyka

45%

Przybyszewska-Jarmińska B., Jarmiński L.

Muzyka

|

2022

|

vol. 67

|

issue 3

3-32

EN

In an account of his 1597 stay in Kraków, Giovanni Paolo Mucante reports that Hieronim Powodowski had discovered, sometime earlier, a piece of parchment containing record of a text then unknown in the Polish-Lithuanian Commonwealth, Omni die dic Mariae, and addressed the royal Kapellmeister (Krzysztof Klabon) with a request to set it to music. He then had the work printed. The four-part musical setting, complete with a Polish translation by Stanisław Grochowski and Przecław Mojecki, was published without naming the music composer, in 1598 in Cracow. The ‘Staniątki Cantionals’ include anonymous records of this piece, probably made before it was printed. In 1601, King Sigismund III Vasa and the Vilnius Catholic church hierarchs undertook efforts to have Prince Casimir Jagiellon entered in the Roman calendar, which would be tantamount to the so-called equipollent canonisation. This led to a brief issued by Pope Clement VIII (1602), which, however, only permitted the cult of St Casimir in Poland, Lithuania, and the dependent countries. On this basis, celebrations in honour of St Casimir were organised in Vilnius (1604) and described by canon Grzegorz Święcicki in his Theatrum S. Casimiri, published in the same year. It contains, among others, the text of ‘Omni die dic Mariae’, referred to in the Theatrum as a prayer composed by St Casimir himself, with the information that it was found next to his grave. From that time onwards, numerous editions of the Latin text and its translations began to appear, along with new musical settings variously described as St Casimir’s hymn or prayer, frequently – as a hymn composed by St Casimir. These publications, similarly as printed lives of the saint and his images, served to revive the cult, which had waned to some extent in the sixteenth century. The cult was important for the aim of having Prince Casimir eventually named as a saint of the universal Church, which, as demonstrated by the documents quoted in this paper, continued to be the subject of King Sigismund III’s and the Vilnius bishops’ efforts, eventually crowned with success in 1621.

PL

W relacji z pobytu w Krakowie w 1597 r. Giovanni Paolo Mucante poinformował, że Hieronim Powodowski jakiś czas wcześniej odnalazł pergamin z zapisem nieznanego wówczas w Rzeczpospolitej tekstu Omni die dic Mariae i poprosił kapelmistrza królewskiego (Krzysztofa Klabona) o napisanie do niego muzyki, a następnie dał utwór do druku. Czterogłosowe opracowanie muzyczne tekstu, opatrzone polskim tłumaczeniem Stanisława Grochowskiego i Przecława Mojeckiego, bez wskazania autora muzyki, zostało wydane w Krakowie w 1598 r. Kancjonały staniąteckie zawierają anonimowe zapisy tego utworu, które powstały zapewne przed ukazaniem się druku. W 1601 r. król Zygmunt III wraz z wileńskimi hierarchami Kościoła katolickiego podjęli starania o wprowadzenie przez papieża Klemensa VIII Kazimierza Jagiellończyka do kalendarza rzymskiego, co stanowiłoby jego tzw. kanonizację równoznaczną. Efektem tych działań było brewe Klemensa VIII z 1602 r., które zawierało jedynie zgodę na kult św. Kazimierza w Polsce, na Litwie i w krajach podległych. Na tej podstawie urządzono jednak w 1604 r. w Wilnie uroczystości ku czci św. Kazimierza. Zostały one opisane przez kanonika Grzegorza Święcickiego w wydanym w tym samym roku Theatrum S. Casimiri. W publikacji tej Święcicki zawarł m.in. także tekst Omni die dic Mariae, nazywając go modlitwą ułożoną przez św. Kazimierza i informując, że została ona odnaleziona przy jego grobie. Od tego czasu zaczęły się ukazywać liczne edycje tekstu łacińskiego i jego tłumaczeń oraz nowe opracowania muzyczne określane jako hymn lub modlitwa św. Kazimierza, a często też jako hymn ułożony przez św. Kazimierza. Te publikacje, podobnie jak wydawane żywoty św. Kazimierza czy jego wizerunki, miały służyć rozbudzeniu przygasłego w XVI w. kultu, istotnego dla osiągnięcia celu, jakim było ostateczne uznanie Kazimierza Jagiellończyka za świętego w Kościele powszechnym, o co, jak pokazują przytaczane w artykule dokumenty, Zygmunt III i biskupi wileńscy nadal się starali i co osiągnęli w 1621 r.

13

Lev Sapieha and the truce of Deulino

38%

Bohun T.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2020

|

vol. XVII (2020)

|

issue 2: Rozejm w Dywilinie (1618) na tle epoki, pod red. A. Góraka

131-137

EN

The Lithuanian Chancellor, Lev Sapieha, effectively controlled the policy of Polish-Lithuanian Commonwealth towards the Muscovite state from the beginning of his career. This was especially visible during the Time of Troubles, when at the expense of the interests of Sigismund III and the Tsar-elect, prince Wladyslaw, he reinforced the position of the Grand Duchy of Lithuania within the Polish-Lithuanian Commonwealth and muscovite policy. The article, based on unused and unknown before source documents, outlines Sapieha’s activity in the final stage of the Time of Troubles - the Moscow expedition of Prince Wladyslaw in 1617-1618.

PL

Kanclerz litewski Lew Sapieha od początku swojej kariery urzędniczej skutecznie kontrolował politykę Rzeczypospolitej wobec państwa moskiewskiego. Uwidoczniło się to zwłaszcza w czasie moskiewskiej smuty, kiedy kosztem interesów Zygmunta III i cara-elekta, królewicza Władysława, forsował on wzmocnienie pozycji Wielkiego Księstwa Litewskiego w ramach polsko-litewskiego państwa i polityki moskiewskiej. W artykule, opartym o niewykorzystywane i nieznane dokumenty źródłowe, została zarysowana działalność Sapiehy w końcowej fazie smuty moskiewskiej – ekspedycji królewicza Władysława z lat 1617-1618.

RU

Канцлер ВКЛ Лев Сапега с самого начала своей официальной карьеры эффективно контролировал политику Речи Посполитой в отношении Московского государства. Особенно это проявилось во время Смуты, когда за счет интересов Сигизмунда III и избранного царя, королевича Владислава он форсировал усиление позиций Великого княжества Литовского в польско-литовском государстве и реляциях с Московским государством. В статье, основанной на неиспользованных и неизвестных первоисточниках, рассказывается о деятельности Сапеги на последнем этапе Смуты – московском походе королевича Владислава в 1617-1618 годах.

Refine search results

Jak i dlaczego powstał wizerunek Zygmunta III jako władcy nietolerancyjnego?

Jak i dlaczego powstał wizerunek Zygmunta III jako władcy nietolerancyjnego?

Plany rozbudowy dawnej warszawskiej rezydencji króla Zygmunta Augusta około roku 1600

O wpływie warunków atmosferycznych na przebieg bitwy pod Chocimiem z 1621 roku

Królewicz jezuitą, król opatem. Wątek „zakonny” w ikonografii Jana Kazimierza

The Find of False Groschen of King Sigismund III Vasa (1587–1632) from Lublin

Coins of Sigismund III Vasa (1587–1632) from the Region of Varna, Bulgaria

Sprawa compositio inter status w czasie rokoszu sandomierskiego (1606–1609)

Senatorowie wobec spraw wyznaniowych na sejmie 1597 roku

Wojna polsko-szwedzka z lat 1626–1629 w pismach Stanisława Koniecpolskiego

Uwięziona ambicja. Starania Jana Szczęsnego Herburta o uwolnienie z krakowskiego więzienia po rokoszu Zebrzydowskiego

Hymn „Omni die dic Mariae” w kontekście zabiegów z początków XVII wieku o kanonizację Kazimierza Jagiellończyka

Lev Sapieha and the truce of Deulino