In the Marxist tradition social relations mediated by the market are the source of alienation.Alienated individuals are deprived of their subjectivity, they become a passive instrumentof capital. For Marx, the principal instrument of alienation was commodifiedwork, while for post-Marxist thinkers like the Frankfurt School – it was also consumption.The Situationists go further – according to them the whole social reality is alienated. Under capitalism it changes into spectacle. The spectacle imposes artificial, reified socialrelations, inhibits all creativity and spontaneity, and deprives individuals of the ability toactively shape reality, thus stripping people of the fundamental aspects of humanity.The paper discusses the category of spectacle coined by the Situationists. It indicatesthe possibilities of its application to the analysis of a contemporary culture dominated byconsumption and based on images. Situationist concepts and their interpreters are alsopresent in reflection on the problem of the relationship between alienation and communicativetechnologies. The issue of disalienating (emancipating) potential of forms of communicationdeveloped in the networked society and their impact on consumer empowermentis widely discussed nowadays. The ideas developed by the Situationists and theirheirs, presented in the paper, may be useful for its analysis.
W tradycji marksistowskiej zapośredniczone przez rynek stosunki społeczne są źródłemalienacji. Wyalienowana jednostka zatraca swą podmiotowość, staje się bezwolnym narzędziemkapitału. Dla Marksa podstawowym instrumentem alienacji była utowarowionapraca, natomiast dla myślicieli nurtu postmarksistowskiego spod znaku szkoły frankfurckiej– także konsumpcja. Sytuacjoniści idą dalej – wyalienowana jest rzeczywistość społecznajako taka. W realiach kapitalizmu zmienia się ona w spektakl. Spektakl narzucasztuczne, urzeczowione relacje społeczne, hamuje wszelką twórczość i spontaniczność,odbiera jednostkom zdolność do aktywnego kształtowania rzeczywistości, odzierając tymsamym ludzi z fundamentalnych aspektów człowieczeństwa.W artykule omówiona została stworzona przez sytucjonistów kategoria spektaklu.Wskazano możliwości jej aplikacji do analizy współczesnej kultury, zdominowanej przezkonsumpcję, opartej o obrazy i żywiącej się wizerunkiem. Koncepcje sytuacjonistów i ichinterpretatorów znajdują także odbicie w refleksji nad problemem relacji między alienacjąa technologiami komunikacyjnymi. Kwestia dezalienującego (emancypującego) potencjałurozwijanych w społeczeństwie sieciowym form komunikacji i ich wpływu na upodmiotowieniekonsumenta jest dziś intensywnie dyskutowana. Do jej analizy przydatne mogą byćprzedstawione w artykule idee wypracowane przez sytuacjonistów i ich spadkobierców.
The first part of the article introduces the term “bioalienation” based on Michel Foucault’s biopolitics theory and psychological concepts of “ego alienation”. The second part presents the ideas of transhumanist philosophy as an example of “bioalienation”.
Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, jaka jest relacja między doświadczaniem alienacji przez młodzież o zróżnicowanym typie zdolności i predyspozycji twórczych. Analizy statystyczne bazowały na wynikach 331 osób badanych w wieku 16–20 lat, które wypełniały Skalę Poczucia Alienacji Kmiecik-Baran,Test Myślenia Twórczego Urbana-Jellena oraz Ankietę Personalną. Wyniki wskazują, że osoby uzdolnione artystycznie odznaczają się wyższym poziomem wyobcowania oraz poczucia osamotnienia i anomii niż młodzież deklarująca inny typ uzdolnień (językowe, ścisłe). W świetle uzyskanych danych zasadniczo brak jest istotnych korelacji między poczuciem alienacji a predyspozycjami twórczymi.Badania ujawniły jednak, że poczucie wyobcowania i osamotnienia sprzyja myśleniu twórczemu, ale tylko u dziewcząt.
EN
This study investigated the relationship between student alienation, abilities and creativity predisposition. The adolescents completed the Kmiecik-Baran Scale of Alienation and the Urban-Jellen Creativity Thinking Test (TCT), and answered questions about personal characteristics. The analysis was based on results from a total of 331 undergraduate students, age 16–20. The outcome indicated that the level of alienation (mostly loneliness and anomie) is the highest among artistically gifted adolescents. In light of the obtained data, no correlation between the sense of alienation and creative predisposition was found. However, the relationship between student alienation and creativity predisposition was positive but very weak and only among girls.
Zarządzanie projektem ERP jest niezwykle trudnym i złożonym przedsięwzięciem organizacyjnym. System zintegrowany zmienia nie tylko sposób funkcjonowania przedsiębiorstwa w wymiarze technicznym, ale również głęboko wpływa na profil kultury organizacyjnej. Od dojrzałości, wiedzy i doświadczenia zarządu firmy oraz kierownika projektu zależy sukces rozumiany w wymiarze ekonomicznym i kulturowym. Artykuł przedstawia następujące zagadnienia: istota zintegrowanych systemów zarządzania klasy ERP; strategie komputeryzacji przedsiębiorstw w perspektywie potencjalnych zmian kulturowych; dylematy dotyczące idei integracji w projektowaniu systemów zarządzania opartych o aplikacje informatyczne klasy ERP; zjawisko technopatologii a procesy informatyzacji zarządzania oraz dobór metod i strategii wdrożenia a zarządzanie zmianą kultury organizacyjnej.
Według Platona, człowiek i państwo to ten sam tekst - pisany małymi lub dużymi literami. Teza ontologiczna: człowiek i państwo mają tę samą istotę. Teza metodologiczna: dwie różne metody "czytania" tekstu o człowieku i tekstu o państwie. Teza ontologiczna jest błędna, poprawna jest teza metodologiczna, implikuje ona jednak inną ontologię niż ta, którą głosi Platon. W pewien sposób uwaga Platońska antycypuje nowoczesny spór pomiędzy metodologicznym indywidualizmem a kolektywizmem. Krytyka alternatywy indywidualzm-kolektywizm Karola Wojtyły uwzględnia historyczny kontekst społeczeństwa, w którym zachodzi zjawisko alienacji. Rozwija personalistyczne rozumienie alienacji i proponuje sposoby jej praktycznego przezwyciężania. Podstawowa kategoria etyki społecznej to kategoria uczestnictwa. Wojtyła analizuje społeczeńśtwo w aspekcie normatywnym, uxczestnictwo polega na tym, że osoba współistniejąc i współdziałając z innymi, spełnia się jako osoba. Reinterpretuje marksistowską diagnozę alienacji: uczestnictwo jest przeciwieństwem alienacji. Margaret Archer podejmuje próbę zbudowania realistycznej teorii społecznej, która implikuje poprawną ontologię i nadaje się do użycia jako efektywne narzędzie badań socjologicznych. Teoria morfogenetyczna/morfostatyczna przezwycięża atemporalną ontologię, jaką zakłada zarówno metodologiczny indywidualizm, jak i metodologiczny holizm. Uwzględnienie wymiaru czasu w zjawisku transformacji społecznej pozwala na badanie procesu transformacji zgodnie z jej czasowymi fazami. Analiza czynnika czasu ugruntowuje dualizm metodologiczny, wolny od wszelkiego typu konflacji w opisie struktury i działania na gruncie ontologii pluralistycznej, zgodnie z którą, sprawczość jest właściwością zarówno jednostek, jak i struktur.
Patrimonium stabile jest pojęciem nowym. W KPK/83 występuje dwa razy: w kan. 1285 i w kan. 1291, jednak bliżej prawodawca nie wyjaśnia znaczenia użytego pojęcia. Celem artykułu jest ukazanie znaczenia patrimonium stabile. Przedstawiona analiza genezy pojęcia patrimonium wskazuje, że intencją prawodawcy nie było uniemożliwienie dokonania alienacji, ale ochrona dóbr kościelnych stanowiących podstawę istnienia i działania kościelnej osoby prawnej. W dalszej części autor przedstawia różne interpretacje patrimonium stabile wypracowane przez kanonistów, aby ostatecznie przedstawić własną koncepcję. Autor wskazuje, że do pojęcia patrimonium stabile nie zalicza się dóbr, które należą do codziennego użytku, ale zgodnie z wypracowaną doktryną, należy rozumieć dobra ruchome i nieruchome, stanowiące minimalną podstawę materialną osoby prawnej, które pozwalają na realizację celów, dla których została ona utworzona. Artykuł kończy wnioskami, że w księgach inwentarzowych winno być odnotowane, co należy do patrimonium stabile osoby prawnej (kan. 1283, 2º). Zarządcy nie mogą dokonywać darowizn na cele pobożności lub chrześcijańskiej miłości z dóbr ruchomych należących do patrimonium stabile (kan. 1285). Chcąc dokonać jakichkolwiek aktów alienacji dóbr należących do patrimonium stabile, zarządcy są zobowiązani zachować kan. 1291-1294 oraz kan. 638 § 3, kiedy ich wartość przekracza określoną w prawie sumę.
EN
The patrimonium stabile is a new concept in the 1983 Code. It comprises of moveable and im-movable goods, which by the legitimate designation (legitima assignatione) of the competent eccle-siastical authority were established as a secure basis for the existence of juridical person for the fu-ture. Patrimonium stabile allows the independent fulfillment of the mission of the juridical person for which it was established and therefore is subject to legal protection in accordance with the law. The distinction between stabile and non stabile patrimonium should be recorded regularly in the up-dated inventories (can. 1283, 2º). Administrators cannot make gifts for pious purposes or Christian charity out of the movable goods which is part of the patrimonium stabile (cf. can. 1285). In order to make any act of alienation of ecclesiastial goods, stating patrimonium stabile, administrators are required to observeve can. 1291-1294 and can. 638 § 3, whenever their value exceeds the sum determined by law. Canons on alienation (can. 1291-1294) should be obseved not only in alienation, but also in any dealings in which the patrimonial condition of the juridical person may be jeopardised (can. 1295). Patrimonium stabile is not subject to taxation, but the income derived from it may be taxed (see. can. 264 § 2 and can. 1263).
W artykule poddano analizie przyczyny aktywizacji badań fenomenu zaufania społecznego jako elementu kluczowego kapitału społecznego; rozważane są trzy historyczne etapy rozwoju kultury zaufania; trzy formy jej aktualnego istnienia we współczesnym życiu społecznym – niska, średnia i wysoka – oraz oddziaływanie każdej z tych form na rozwój kapitału społecznego w sytuacji ponowoczesności. Transformacja kultury zaufania została pokazana jako proces głęboko powiązany ze zmaganiem się z alienacją i anomią społeczną. Tak względne zaufanie, prowadzące do intensywnego wzrostu aktywów materialnych społeczeństwa, stymuluje wzrost alienacji. Zaufanie poziomu średniego staje się sposobem zrekompensowania postawy wzajemnej nieodpowiedzialności poprzez aktywność społeczną i prowadzi jednocześnie do zaistnienia „wysp zaufania”, pomiędzy którymi poszerzają się obszary braku zaufania. To powoduje nasilenie niepokoju, obaw o bezpieczeństwo. Trzecia, wysoka forma kultury zaufania, służąca jako podstawa aktywności odpowiedzialnej, powoli zaczyna się kształtować jako postawa jednostki uwolnionej od alienacji, nastawionej na uczestniczenie w polifonicznym życiu społecznym, w rozwoju wielowektorowym, oraz na rozwiązywanie sytuacji kryzysowych w interesie własnym, grupy oraz całej ludzkości.
Pomimo licznych opracowań poglądów Johna Stuarta Milla warto ponownie pochylić się nad jego twórczością, ponieważ odnieść ją można do współczesnych interpretacji rzeczywistości społeczno-politycznej. Opisywane przez niego zagrożenia, które niesie za sobą liberalna demokracja, nadal są aktualne. Mill podkreślał, że najdonioślejszą tematyką, której warto poświęcać czas, jest człowiek, dlatego też w artykule dokonano analizy jego zapatrywań w tej kwestii, proponując nową perspektywę. Zaprezentowano jego poglądy przez pryzmat teorii alienacji sformułowanej przez Karola Marksa. Zrekonstruowane zostały zapatrywania Milla na naturę człowieka. Człowiek jest dla niego istotą racjonalną, ale również emocjonalną. W swym postępowaniu kieruje się egoizmem, ale nieobce mu są też zachowania altruistyczne. W tym punkcie widać rewizję założeń klasycznego liberalizmu. Wypływała ona z jego osobistych doświadczeń. Po określeniu zapatrywań na naturę człowieka Mill stwierdził, że we współczesnym społeczeństwie człowiek nie żyje zgodnie z naturą (żyje życiem wyalienowanym), co uniemożliwia mu osiągnięcie szczęścia. W celu naprawy tej sytuacji przedstawił konkretne zasady, takie jak wolność, równość, tolerancja i sprawiedliwość, na których należy oprzeć społeczeństwo, by każdy mógł zachować swą indywidualność i być szczęśliwym. Szczęście zaś jest w jego przekonaniu osiągalne, dlatego warto do niego dążyć.
EN
In spite of the existence of numerous studies on the doctrine of John Stuart Mill, it is worthwhile to take a closer look at his works again, as they are relevant to the contemporary interpretations of the socio-political reality. His account of threats brought about by liberal democracy still seems up-to-date. According to him, the most significant issue worth researching on is the human being himself. Therefore this paper contains an analysis of his views on the subject, the latter being approached from a new perspective. The author introduces a new method of analysis of Mill’s views in the light of Carl Marx’s alienation theory. Mill considers people to be not only rational, but also emotional beings. Their conduct is conditioned by some egoistic drives, even though they are also capable of behaving in an altruistic manner. At this point, Mill’s revision of the assumptions of classical liberalism becomes quite apparent, which is the result of his personal experiences. Having defined his views on the human nature
In the paper, author would like to describe conceptions of the subject in Lacanian psychoanalysis. It is not only question of existence of unconscious and its influence on the conscious ego, but also problem of linguistic dimension of the unconscious. In Lacanian psychoanalysis, unconsious is structured like a language, nevertheless language/Symbolic is limited. We can’t say everything, there is always something outside the Symbolic. It is, of course, famous Lacanian Real – core of our being. Author presents not only Lacan’s view on subject, but also evolution of this topic and questions concerning subjectivity beyond alienation in Symbolic.
PL
W artykule, autor opisuje problematykę podmiotowości w psychoanalizie lacanowskiej. Kwestia ta dotyczy nie tylko istnienia samego nieświadomego i jego wpływu na świadome Ja, lecz również jego wymiaru językowego - w psychoanalizie Lacana bowiem, nieświadomość ustrukturyzowana jest jak język. Jednakże język/Symboliczne jest ograniczone. Nie możemy więc powiedzieć wszystkiego, zawsze pozostaje coś poza Symbolicznym. Jest to, oczywiście, lacanowskie Realne – rdzeń naszego bytu. Autor opisuje zatem nie tylko kwestię podmiotowości w psychoanalizie, ale również jej ewolucję oraz problem możliwości zaistnienia podmiotu poza alienacją w Symbolicznym.
Nie ma bezkarnych aktów twórczych. Kultura tworzona przez człowieka (cultura culturata) alienuje się i staje się kulturą tworzącą (cultura culturans), determinującą ludzkie życie. Świat jest kulturowo podzielony. Kultura europejska (zachodnia) jest jednym z kilku wielkich kręgów kulturowych, zakorzenionych w tradycji greckiej (Akropol), rzymskiej (Kapitol) i judeochrześcijańskiej (Golgota).
EN
The are no unpunished creative acts. The culture created by a man (cultura culturata) alienates and becomes a creating culture (cultura culturans), determining human life. The world is divided by culture. The European (Western) culture is one of the biggest cultural circles, rooted in the Greek tradition (Acropolis), Roman (Capitol) and Judaic-Christian (Golgotha).
This paper concerns the transactions which may jeopardise the patrimonial condition of the juridical person. The Author addresses the legal meaning of can. 1295 and practical examples of applying can. 1295. The content of the study shows the historical development of can. 1295, its meaning and the practical application of this norm. Can.1295 the 1983 Code has its predecessor in can. 1533 CIC/1917. The 1983 Code does not provide an enumerative list of types of acts which should be applied in accordance with can. 1295 but it does state, that the statutes of the juridical person are to conform to the requirements of can. 1291-1294. In Poland for example, parishes do not have their own statutes, but they use the statutes of the diocesan synod. For that reason, the postulate de lege ferenda should be applied in order for parishes have their own statutes, by which the requirements of can. 1291-1294 will be observed. It should be added, that the idea of Coetus for the statutes – referred to in can. 1295 – is to be understood in the sense of canon law and consequently recognised by civil law. The aim of this change is to avoid serious mismanagement: when transaction is civilly valid but canonically invalid. In canon literature, the examples of transactions which may jeopardise condition patrimonium are defined by the following acts: borrowing money; taking out certain mortgages or pledging valuable items as collateral to secure the repayment of a loan; entering into long-term leases; change of status in ownership such as turning over certain property or work to lay management boards; making investments financed by EU projects. These are purely examples of legal acts, as the formulation of a complete list may lead to confusion, as it depends upon the potential impact on the patrimony of the ecclesiastical juridical person.
PL
Artykuł dotyczy transakcji, które mogą pogorszyć stan majątkowy kościelnej osoby prawnej. Autor dokonuje analizy kan. 1295 i wskazuje na praktyczne przykłady stosowania kan. 1295. Studium artykułu obejmuje: legislacyjny rozwój kan. 1295, znaczenie prawne kan. 1295, procedurę dokonania transakcji, która może pogorszyć stan majątkowy, stosowanie w praktyce oraz wskazanie różnic pomiędzy transakcjami, o których mowa w kan. 1295 a aktami nadzwyczajnego zarządzania. Poprzednikiem kan. 1295 KPK/1983 był can. 1533 CIC/1917. Ustawodawca nie podaje enumeratywnej listy aktów, które należy stosować zgodnie z kan. 1295, ale wskazuje, że statuty kościelnej osoby prawnej powinny być dostosowane do kan. 1291-1294. W Polsce, parafie będąc osobą prawną, nie mają własnego statutu, w zamian stosowane są statuty synodów diecezjalnych. Należy dodać, że zamysłem Coetus było, aby statuty, o których mowa w kan. 1295, były rozumiane w sensie prawa kanonicznego i konsekwentnie były uznawane przez prawo cywilne. Celem takiego sformułowania było, aby akty prawne nieważne kanonicznie były również nieważne w porządku państwowym. W literaturze prawa kanonicznego do transakcji, które mogą pogorszyć stan majątkowy kościelnej osoby prawnej wymienia się następujące rodzaje aktów: zaciąganie pożyczki, ustanowienie hipoteki lub służebności gruntowej, kredyt pod zastaw rzeczy kosztownych, zawieranie długoterminowych umów o dzierżawę lub najmu, zmiana w statusie własności (np. przekształcanie niektórych form własności w spółki), podejmowanie inwestycji finansowych z projektów unijnych.
Code of the Canon Law does not forbid selling sacred objects. The only exception is the sale of relics. In case of selling or passing the sacred object to another person one should take care to avoid the risk of profanation or misuse. The best solution in case when our influence on the new owner is limited is to turn to the competent Church authority who based on canon 1212 (Code of Canon Law of 1983) will issue a decree depriving the sold object of the dedication or consecration to be used for profane use. Also in this case commentators say it should be assured that the object will be relegated to profane but not sordid use. The change of the owner should be without risk of arising astonishment or unnecessary sensation.
The presented study examines the relationship between temperamental character traits and a feeling of alienation among young people. A total of 331 adolescents aged 16–20 were surveyed using the “Alienation Scale” devised by Kmiecik-Baran, and the “Temperament and Character Inventory” by Clonninger. The findings show that alienation correlates with a low need for stimulation, and character traits indicated problems with fast and effective adaptation (such as low self-directedness and reluctance to cooperate). Temperamental and character traits explained 54% of variances in the global level of alienation.
PL
Głównym celem artykułu jest poznanie związku między cechami temperamentu i charakteru a poczuciem alienacji (różnymi jego wymiarami) u młodzieży. Badania w grupie 331 uczniów szkół średnich w wieku 16–20 lat bazowały na analizie wyników w Kwestionariuszu Poczucia Alienacji Kmiecik-Baran oraz Inwentarza Temperamentu i Charakteru Clonningera (TCI). Wyniki wskazują, że poczucie alienacji jest związane z niską tolerancją na nowe bodźce i niską potrzebą stymulacji oraz nieadaptacyjnym stylem regulowania zachowania, tj. małymi zdolnościami do samokierowania oraz wrogością okazywaną innym i niechęcią do współpracy. Uzyskane dane wskazują ponadto, że cechy temperamentu i charakteru w znacznym stopniu tłumaczą poziom poczucia alienacji u młodzieży (54% wariancji wyników ogólnego poziomu wyalienowania).
What is undertaken in the presented study is the reflection upon minimalism, treated as a suggestion for building the foundations of anti-consumerist civilization. The author presents minimalism on one hand as a form of contemporary spirituality and, on the other, as a suggestion for lifestyle in the time of crisis. The figure of Henry David Thoreau is particularly focused on as well as his inspiring significance for the minimalist suggestion concerning the reconstruction of modern civilization.
PL
Pięć lat temu na łamach „Przeglądu Religioznawczego” opublikowałem swój pierwszy artykuł poświęcony minimalizmowi. Już wtedy w tle moich rozważań pojawił się wątek związku między minimalizmem a kryzysem gospodarczym. Jak pisałem wtedy, popularność tego zjawiska zbiega się z gospodarczymi perturbacjami, których symbolem stał się upadek banku Lehman Brothers. Minimalizm z racji swojego antykonsumpcjonistycznego nastawienia można by potraktować jako propozycję stylu życia w czasach kryzysu gospodarczego.
The purpose of this paper is an attempt to answer the question: how the interpretation of the main hero of "The Stranger"’s Albert Camus as “an animal in human skin” can be applied to understanding the actions of the hero in the world and whether Camus de-scribes Meursault as an animal in fact, and not just symbolically. The author argues that such extreme treatment of “the animality” of a hero is useless in the broader con-text of this book and Meursault has human nature – the complexity of his psyche con-firms this.
This paper brings close the human hermeneutic horizons of autonomous man and theonomous man, i.e. those approaches that result from the experience of transcendence or its lack. In its conception of man, Christianity takes Incarnation as its starting point. In the light of Incarnation, transcendence and immanence are mixed in the life and Person of Jesus Christ. Christianity is not an ideology, but it stresses the historical and personal experience of God-Man whose Person and life compose the foundation on which to understand the whole of reality. It is on this view that our perception of ethics depends. Ethics is different if this point is disregarded. However, ethics should always have primacy over politics. In order to cherish an overall human scope, ethics should be based on integral anthropology that respects all dimensions of the person: individual, social, spiritual, religious, the internal and external aspects. Contemporary personalism emphasises all the essential traits of the person, among which we find transcendence, freedom, relational and dialogical character. The person is fulfilled in relations because it is a relationship with regard to his or her essence. Christian ethics that is built on the foundation of personalistic anthropology recognises the dimension of human transcendence, especially in relation to persons and values. It does not reject, however, a different point of view, but at the same time disagrees to any discrimination of its position in the world of human values. A patient and concrete dialogue, such that aims at the good of every human being is the foundation of scientific ecumenism. This integral model of reality open to the dignity of each person and his social dimension is given by personalism. Only in the perspective of the person can we build a level of understanding and this should be a universal principle.
The idea of decolonisation is lively present in the public discussion in Bolivia. It shows a high level of polarization of the national consciences and its split between supporters of „civilization” and those of „indianization” of the country. The article describes historical, political, religious, educational situation of Bolivia, the country that seems pass by a difficult moment of redefinition of its own identity. We can see positive and negative sides of decolonization which is a part of the politic agenda of the government of Evo Morales. Finally, the article presents a revolutionary proposal of Copernican turnover in the university teaching, the proposal which is based in a new epistemology inspired by Marxist philosophy.
This article obviously aims at messing around, checking if borderlines of disciplines can be ignored, so as not to lose sight of their margins. The increase in the interest in margins may be associated with the change of the cultural paradigm at the turn of 1980s and 1990s, the so-called “spatial turn”, i.e. a rediscovery of the cognitive indispensability of spatial meta-phors. This turn was also influenced by intrinsically ex-centric and centrifugal strivings of the avant-garde. However, a much greater incentive to deal with the topic is provided by the common uncertainty of our own position, role and usefulness in the global circulation of culture. A strong sense of marginalization or marginality in the culture described as global is paradoxical in the light of geometry’s “intuition-free” generalizations. There is no margin on the surface of a sphere, at most each point of the spherical space can be described as peripheral locality. And in each such locality, peripheral vicissitudes may occur and do occur, as dramatic as they are uninteresting to anyone outside the locality. It is quite a precise model – more geometrico – of the cultural processes which are most frequently called alienation, defamiliar-ization, disillusion, enstrangement or estrangement. Only having referred a margin to a triangle formed by the three terms остранение, Verfremdung, dépaysement, can we can fully under-stand the reasons for the constant fascination with the marginal.
PL
Celem artykułu jest oczywiście wprowadzenie bałaganu, sprawdzenie, czy możliwe jest igno-rowanie granic dyscyplin choćby po to, by ani na moment nie tracić z oczu marginesu. Wzrost zainteresowania marginesami, marginaliami da się powiązać z kolejną zmianą paradygmatu kultury na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku, tzw. zwrotem przestrzennym, czyli (ponownym) odkryciem dogodności poznawczej metafor przestrzennych. Rolę w przygotowaniu tego zwrotu odegrały też z natury eks-centryczne, odśrodkowe dążenia Awangardy. Choć o wiele silniej działającym bodźcem skłaniającym do zajmowania się tym tematem jest powszechna niepewność własnego usytuowania, własnej pozycji, roli i przydat-ności w globalnej cyrkulacji kultury. Silne poczucie marginalizacji czy marginalności w kul-turze określanej jako globalna jest – gdybyśmy chcieli konsekwentnie posługiwać się „wolną od intuicji” zdolnością geometrii do uogólniania – paradoksalne. Na powierzchni sfery nie jest możliwe wskazanie żadnego marginesu, co najwyżej da się każdy punkt kulistej powierzchni opisywać jako peryferyjną lokalność. I w każdej takiej lokalności mogą rozgrywać się i roz-grywają peryferyjne perypetie. Równie dramatyczne co nikogo spoza obrębu lokalności nie-obchodzące. Jest to dość dokładny model – more geometrico – procesów kulturowych, jakie najczęściej nazywa się alienacją czy atomizacją. Dopiero odniesienie marginesu do trójkąta utworzonego z tych trzech terminów: остра-нение Verfremdung, dépaysement, pozwala w pełni zrozumieć przyczyny ciągłej fascynacji tym, co marginalne. Margines to nazwa opisująca miejsca szczególnie atrakcyjne dla awangar-dowej chęci wzbudzania zaciekawienia i zdumienia. Powraca zagadnienie Awangardy jako formy kultury mającej samoświadomość własnego wyobcowania, czy własnej nieuniknionej odśrodkowej marginalności. Pojęcia Verfremdung, dépaysement i остранение ułatwiają zro-zumienie, co łączy tak typowe dla sztuki XX i XXI wieku zjawiska jak kolaż, montaż, defor-macja z marginesem i marginalnością. Dla lepszego określenia, jakie są dzisiejsze kulturowe kontury marginesu warto dodać jeden jeszcze termin w dwóch wariantach językowych: das Unheimliche/uncanny. Ludzką skłonność do przestrzennego wyobrażenia sobie abstrakcyjnej transcendencji jako czegoś podobnego, ale „sięgającego dalej” niż margines, wykraczającego poza marginalność, trzeba uznać za przyczynę z jednej strony fascynacji, z drugiej problematyczności marginesu i marginalności. Zastanawiając się nad granicami pojęcia margines można posłużyć się prostym modelem, w którym margines jest każdym miejscem przecięcia płaszczyzny postrzeganej diachronicznie z drugą, jaką odbieramy jako obszar synchronicznie pojawiających się zjawisk. Pierwsza z nich bliższa jest narracji, językowi, historii i upływowi czasu, druga ikoniczności, geometrii i rozległości przestrzeni. W takim modelu każdy punkt jest marginesem, kłopot pojawia się, gdy chcemy określić, czym jest w nim centrum.
The author analyses egotyki, a poetical-prose cycle by Polish writer Leo Lipski. He determined relations between each text, described the context of this cycle and pointed out, that the writer made those pieces as a whole structure. Finally, he revealed Lipski’s fascination with modernity both in philosophy and in literature.
PL
Artykuł jest próbą opisania odrębnego cyklu Leo Lipskiego, jakim są egotyki. Autor podejmuje się ustalenia zasad wewnętrznej organizacji tekstu (grupy utworów o tym samym tytule) –konceptualizacji. Ukazuje również konteksty niezbędne do jego interpretacji (emigracyjne wygnanie, aspekt pokoleniowy, koneksje filozoficzne i literackie). Cały proces ma prowadzić do ustalenia światopoglądowo-filozoficznej wymowy cyklu, jego miejsca w dorobku pisarza, walorów artystycznych, wpisania w szersze procesy nowoczesności dwudziestowiecznej (np. tendencję „literatury integralnej”). W tym celu wyodrębnia się zasadnicze problemy poszczególnych utworów, ukazujewzajemne relacje między nimi oraz inne prawidłowości powodujące, że ten zbiór dwudziestu poezjo-próz stanowi zjawisko jednolite, intencjonalnie zaprojektowane. Jakkolwiek egotyki traktuje się tu jako całość otwartą kompozycyjnie, gotową do rozbudowy własnej architektoniczno-problemowej. W artykule podkreślone zostaje specyficzne napięcie pomiędzy dwoma procesami – tendencją do rozpraszania materii literackiej i jej równoległej konstrukcji. Uwypuklone zostaje równieżautobiograficzne (szyfr tekstualizacji) oraz intertekstualne (źródła inspiracji) podłoże utworu.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.