Article presents life path of Jan Kruczek – during the Second Polish Republic – police officer battling common banditism and actions of communist groups, during the World War II Kriminalpolizei officer and also a co-worker of the Government Delegation to the country, commander of the State Security Corps in the Rzeszów district. After Red Army invaded Rzeszów district, Kruczek was engaged in the structure of the National Party, providing distribution ofthe illegal press and performing intelligence activities. For his exemplary service to the Polish State during the Second Republic of Poland, as well as his underground activities during the German occupation and the Lublin Committee he faced undeserved repressions during Polish People’s Republic. After the fall of communism, Jan Kruczek “Nurt” should be a model tothe current officers protecting the nation’s safety. Undertaking underground activities at the expense of the personal happiness places him in the pantheon of people who for the sovereignty and independence of the Republic of Poland. Based on the acts created by the communist security apparatus, this article brings closer the realities of the functioning of the independence conspiracy in the period of the People’s Republic of Poland, taking into account – so difficult to grasp – personal relations.
The Fighting Solidarity was one of the main organizations of the democratic opposition in Poland in the 80s of the 20th century. In comparison with the other opposition groups its distinguishing feature was the radical anti-communism, which was expressed in the postulate of overthrowing the rules of the Polish United Workers’ Party and the communist regime. The paper analyses that elements of the political thought of the Fighting Solidarity, which applied to its assessments about the communism in theory and practice of its functioning in the last decade of the existence of the so-called socialist countries bloc.
PL
Solidarność Walcząca (SW) była jedną z głównych organizacji opozycji demokratycznej w Polsce lat 80. XX w. Na tle innych ugrupowań opozycyjnych wyróżniała się radykalnym antykomunizmem, objawiającym się m.in. postulatem odsunięcia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej od władzy i obalenia reżimu komunistycznego. W tekście poddano analizie te elementy myśli politycznej SW, które odnosiły się do oceny komunizmu w teorii i praktyce jego funkcjonowania w ostatniej dekadzie istnienia tzw. bloku państw socjalistycznych.
Francuska Partia Komunistyczna (PCF) przyjęła wobec wydarzeń na Węgrzech w 1956 r. jednoznacznie promoskiewskie stanowisko, krytykując powstańców i popierając sowiecką interwencję. Wywołało to gwałtowny sprzeciw społeczny, z kulminacją 7 listopada, kiedy w trakcie zamieszek doszło do prób zdobycia i podpalenia gmachów KC PCF oraz komunistycznego dziennika „L’Humanité”. W walkach ulicznych zginęły trzy osoby, wiele zostało rannych. O ile stosunek do powstania w Budapeszcie spowodował odsunięcie się wielu intelektualistów od PCF, o tyle ataki z 7 listopada wzmocniły jedność partii, która pozostała najbardziej prosowiecka z wszystkich sił eurokomunistycznych.
Adam Ciołkosz belongs to the most significant figures of the socialist movement. His political and journalistic activity in the interwar period is only known partially. Only his emigration stay in the United Kingdom (in the years 1940–1978) resulted in dynamic development and political activity. Because he was an authentic democratic socialist, he used to protest against communistic ideology. The analysis of his rich work permits to notice some innovative changes, which took place in the last halfcentury in the European and Polish socialist movement. Since A. Ciołkosz was inspired by those changes, he dwelled on the authentic role of Carl Marx in the labour movement as well as his influence on the development of socialist and communistic ideology.
Artykuł jest poświęcony stosunkowi polskich socjalistów okresu międzywojennego wobec fenomenu bolszewizmu. Z powodu specyfi ki rodzimej myśli socjalistycznej, która kształtowała się w warunkach braku niepodległego bytu państwowego, wiele z jej podstawowych idei nie przystawało do koncepcji, a przede wszystkim – do praktyki rządów komunistycznych w Rosji. Krytyka bolszewizmu opierała się na czterech zasadniczych fi larach, czyli negacji antydemokratyzmu, kosmopolityzmu, napiętnowaniu powszechnie stosowanego terroru oraz instrumentalnego wykorzystywania koncepcji duetu Marks-Engels.
EN
The article deals with the relationship inter-war Polish socialists to the phenomenon of Bolshevism. Due to the fact that Polish socialist thought was formed in the absence of independent statehood, many of the basic ideas do not fi t the concept, and above all - the practice of communist rule in Russia. Critique of Bolshevism was based on four main pillars: negation of anti-democratism, negation of cosmopolitanism, stigma commonly used terror and instrumental use of the concept of Marx-Engels duo.
Przedmiotem artykułu jest obecny przyrost znaczenia dyskursów antykomunistycznych na przykładzie polskiego antykomunizmu. Cel artykułu jest dwojaki. Po pierwsze, by zweryfikować użyteczności teorii hegemonii dla krytyki antykomunizmu. Twierdzę, że teoria ta pozostaje przydatna jako narzędzie analityczne pozwalające rozpoznać praktyczne zastosowania antykomunizmu w rywalizacji politycznej, ale okazuje się niezdolna do konceptualizacji bardziej systemowych i nieoczywistych przejawów logiki antykomunistycznej w maszynerii współczesnego kapitalizmu. Dlatego proponuję alternatywną propozycję interpretacji zjawiska antykomunizmu – opartą głównie na postoperaistycznym marksizmie dobra wspólnego oraz na lekcjach teoretycznych, jakie wypływają z najnowszych badań nad ludowymi, oddolnymi praktykami społecznymi w Polsce. Po drugie, przedstawia hipotezę, wedle której właściwe zrozumienie partykularnego przykładu polskiego antykomunizmu może okazać się pomocne w rozpoznaniu funkcjonowania uniwersalnego antykomunizmu, rozumianego jako reakcja na walki mające na celu instytucję tego, co wspólne.
EN
The subject of the article is the recent rise in significance of anti-communist discourses on the example of Polish anti-communism. The aim of the article is twofold. Firstly, to test the limits of usefulness of the theory of hegemony in the critique of anti-communism. I claim that it remains operative as an analytic tool to track practical uses of anti-communism in political rivalry, but it is unable to conceptualize more systemic and non-apparent operations of anti-communist logics in the machinery of contemporary capitalism. I propose an alternative interpretation of anti-communism, drawing mostly on post-operaist Marxism of the common and acknowledging its theoretical assumptions with recent research on the Polish popular classes and their bottom-up social practices. Secondly, I present a hypothesis, according to which proper understanding of the particular example of Polish anti-communism could be helpful to understand the functioning of universal anti-communism as a reaction to the struggles to institute the common.
Prezentowany esej przedstawia cztery tezy na temat współczesnego antykomunizmu: 1) antykomunizm jest powszechny i międzynarodowy; 2) antykomunizm to narzędzie ideologii kapitalistycznej; 3) antykomunizm to polityka strachu; 4) antykomunizm to pokusa, którą powinni odrzucić komuniści. Proponuje też nową ramę teoretyczną umożliwiającą zrozumienie i kwestionowanie różnorodnych manifestacji antykomunizmu.
EN
The essay discusses four theses on contemporary anti-communism: 1) anti-communism is general and international; 2) anti-communism is an operator within capitalist ideology; 3) anti-communism is a politics of fear; 4) anti-communism is a lure that communists should reject. It proposes new theoretical framework to understand and contest many-faced manifestations of anti-communism.
Niniejszy artykuł stanowi analizę feministycznych interpretacji poezji Anny Świrszczyńskiej, jednej z najbardziej rozpoznawalnych poetek w Polsce, której twórczość charakteryzuje wyraźnie feministyczna wrażliwość. Wiele interpretatorek i interpretatorów poezji Świrszczyńskiej nie dociekało, skąd wziął się ów światopogląd poetki, twierdząc raczej, że jak na czasy PRL-u był on zjawiskiem wyjątkowym i rzadkim. W przeciwieństwie do narracji ustanowionej po 1989 roku przez interpretatorki tej poezji, uważam, że feministyczny światopogląd Świrszczyńskiej nie był zjawiskiem indywidualnym i odosobnionym, ponieważ wyłonił się w kontekście wzmożonej aktywności kobiet i w czasie wdrażania socjalistycznego projektu równości kobiet po 1945 roku. Uważam, że zarówno polityczna działalność komunistek, jak i oddolne akcje przeprowadzane przez kobiety z klasy robotniczej miały znaczący wpływ na światopogląd poetki. Jednakże kształtująca się po 1989 roku feministyczna narracja zdominowana była przez antykomunistyczny paradygmat i nie uwzględniła w historii polskiego feminizmu lewicowych ruchów kobiecych. Skutkowało to aplikowaniem do historii polskich ruchów kobiecych: 1) liberalnego ujęcia feministycznej sprawczości; 2) zachodnich teorii feministycznych pozbawionych paradygmatu teorii marksistowskich; 3) normatywnej definicji feminizmu ograniczonej wyłącznie do działalności opozycyjnej. Przyglądając się poetyckiej aktywności Świrszczyńskiej, staram się podkreślić konieczność uzupełnienia luk w historii polskich ruchów kobiecych. Strategia ta wiąże się nieodłącznie z koniecznością przemyślenia genealogii polskiego feminizmu oraz redefinicji pojęcia feministycznej sprawczości.
EN
The article discusses the question of feminist interpretations of the poetry of Anna Świrszczyńska, one of the most recognized Polish poets of international renown, whose works and activity are often associated with a strong feminist worldview. Many interpreters of Świrszczyńska’s poetry did not focus enough on the origin of the poet’s feminist attitude, claiming that it was rather exceptional and rare for the period of the Polish People’s Republic. Contrary to the narration established by the interpreters of her poetry after 1989, I argue that Świrszczyńska’s feminist sensitivity was not an isolated and individual phenomenon, as it emerged in a time of increased women’s activity and the development of the socialist project for women’s equality deployed in Poland after 1945. I believe that both the political activity of communist women and the grassroots actions taken by the working-class women in the socialist state became the main factors in shaping Świrszczyńska’s feminist worldview. The Polish feminist narrative after 1989, however, due to its anti-communist approach to the problem of feminism in the Polish People’s Republic, did not include the history of the Polish left-wing women’s movement. This results from applying to the Polish history of women’s movements 1) liberal notions of feminist agency; 2) Western feminist theories devoid of Marxist paradigm; and 3) a normative definition of feminism understood only in terms of anti-systemic activity. By taking into account Świrszczyńska’s political and cultural activity, I emphasize the necessity of filling the gaps in the story of Polish women’s movement. Such a strategy is inevitably connected with the necessity of remodelling the genealogy of Polish feminism, redefining the notion of agency, and feminism itself.
Francoist Spain was not recognised by the Communist Bloc countries due to its support of the communities of political exiles. In 1969 a thaw in relations began at an economic level in search of markets for Spanish development. The timid contact would gradually increase and favour relationships away from political ideology, beneficial in economic terms, and this would prepare the basis of full future recognition, with the exchange of ambassadors in 1977.
PL
Państwa Bloku Wschodniego nie utrzymywały stosunków z Państwem Hiszpańskim (dyktatura Francisco Franco) ze względu na wsparcie udzielane przez nie emigrantom politycznym. W 1969 r. zaczęła się odwilż w relacjach gospodarczych, związana z poszukiwaniem przez Hiszpanię nowych rynków. Nieśmiałe kontakty z czasem rozwinęły się, sprzyjając kontaktom, które, niezależnie od różnic ideologicznych, przynosiły korzyści wymiarze ekonomicznym. W ten sposób utorowano drogę do pełnego uznania i wymiany ambasadorów w 1977 r.
Artykuł prezentuje sylwetkę wybitnego rosyjskiego historyka i działacza politycznego Siergieja Mielgunowa, na tle jego zainteresowań Polską i kontaktów z Polakami po jego wyjeździe z ZSRS. Ten mało znany wątek z historii stosunków polsko-rosyjskich na emigracji można traktować jako reprezentatywne studium przypadku obrazujące trudności, które napotykali polscy emigranci, próbując nawiązać dialog z przedstawicielami emigracji rosyjskiej. Z drugiej strony stanowi on również przykład współpracy polsko-rosyjskiej w obszarze propagandy antysowieckiej. Rosyjski historyk utrzymywał na emigracji kontakt z kilkunastoma Polakami, stałe relacje (do śmierci) miał jednak tylko z Ryszardem Wragą, z którym łączyła go przyjaźń. Przykład Mielgunowa dobrze pokazuje również, jak różne znaczenia Polacy i Rosjanie przypisywali hasłu demokratycznej Rosji. Kiedy większość demokratów rosyjskich, tak jak Mielgunow, chciała połączyć ustrój demokratyczny z imperialną pozycją swojego kraju, Polacy uważali, że tylko deimperializacja Rosji może przynieść jej demokrację i wolności przynależne ludziom Zachodu.
In the history of the Second Republic of Poland, the issue of attitude toward the activities of communist groups was one of the most important matters affecting its internal and external security. The state apparatus as well as Polish political and social organisations, guarding independence, sovereignty and the territorial integrity of Poland as well as in the name of their own particular political objectives, were undertaking cross-sectoral activities for the mitigation or elimination of the communist threat. The continuous and extremely real threat of the communist factors caused a natural reaction from the Polish state. Communism created anti-Communism. The latter was not a propaganda invention, whim or hysteria of the Polish political groups, but it was in line with the Polish national interest. One of the social agendas conducting anti-communist activities was the Central Agreement of the Organisations Co-operating in the Fight Against Communism. In its publications, it analysed the programme-related and propaganda activities of the Communists including the Communist Party in Poland, with special reference to the issue of revolution and the dictatorship of the proletariat. The aim of the publication is to present the state of knowledge possessed and used in its political and journalistic activities by the Agreement.
Artykuł jest uzupełniającym nawiązaniem do tekstów: Wróg publiczny – wrogiem społeczeń-stwa czy państwa? Józefa Koryckiego wojna z PRL-em oraz Bez wyroku. Postscriptum do losów Józefa Koryckiego. Stanowi próbę usytuowania opisanej w nich działalności oraz po-stawy etyczno-moralnej Józefa Koryckiego w ramach założeń jednej z koncepcji teoretycz-nych z zakresu nauk społecznych. Zdarzenia z jego biografii przedstawiono w kontekście wydarzeń społeczno-politycznych z okresu jego działalności oraz w odniesieniu do moral-nych norm etyki libertariańskiej. Omawiana w niniejszym artykule problematyka została ujęta w wymiarze socjologicznym, politologicznym i psychologicznym, a następnie skonfrontowana z libertariańską koncepcją bandytyzmu ideowego. Dokonano analizy działalności J. Koryckiego w aspekcie jego postaw i zachowań w stosunkach społecznych, w odniesieniu do etycznych norm i wartości. W artykule ukazano niejednoznaczność aksjologiczną działań Koryckiego oraz wynikającą z tego rozbieżność ocen prowadzonych przezeń działań w zależności od przyjmowanej optyki. Wskazano zależność sądów wartościujących od perspektywy postrze-gania jego osoby i czynów: w okresie PRL-u wyłącznie w aspekcie ściśle prawnonormatyw-nym – jako przestępcy prowadzącego antypaństwową działalność kryminalną; zaś w okresie tzw. „wolnej Polski” w optyce moralnonormatywnej, jako opozycjonisty prowadzącego chwa-lebną, chociaż ekstremalną, działalność prospołeczną poprzez walkę z systemem totalitarnym.
EN
The article is a complementary reference to the texts: Public enemy - an enemy of society or the state? Józef Korycki, the war against the Polish People's Republic and No judgment. Post-script for the fate of Józef Korycki. It is an attempt to situate the activity described in them and the ethical and moral attitude of Józef Korycki as part of the assumptions of one of theoretical concepts in the field of social sciences. The events from his biography were presented in the context of socio-political events from his period of activity and in relation to the moral stand-ards of libertarian ethics. The issues discussed in this article were included in the sociologi-cal, political and psychological dimension, and then confronted with the libertarian concept of ideological banditism. An analysis of the activity of J. Korycki in the aspect of his attitudes and behaviors in social relations, in relation to ethical norms and values was made. The arti-cle presents the axiological ambiguity of Korycki's actions and the resulting discrepancy in the assessments of his activities depending on the optics he adopts. The dependence of judgmental judgments on the perception of his person and actions was indicated: during the PRL only strictly in the normative aspect – as a criminal carrying out anti-state criminal activi-ty; while in the so-called „Free Poland” in moral-normative optics, as an oppositionist who runs a glorious, though extreme, pro-social activity through the fight against the totalitarian system.
Artykuł dotyczy działalności Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Stanach Zjednoczonych, którzy będąc antykomunistami, manifestowali swoje przywiązanie do idei niepodległości Polski poprzez organizację uroczystych obchodów świąt państwowych i rocznic narodowych. Ta forma aktywności pozwalała im wyrażać swój sprzeciw wobec systemu politycznemu w PRL. Odtworzenie obrazu tejże aktywności członków SPK możliwe było przede wszystkim dzięki relacjom kombatanckim drukowanym w kwartalniku organizacyjnym SPK „Kombatant w Ameryce” i prasie polonijnej w Ameryce. The article presents the activities of the Association of Polish Veterans of World War II (Stowarzyszenie Polskich Kombatantów – SPK) in the United States, who, being anti-communists, manifested their attachment to the idea of Poland’s independence by organising solemn celebrations of national holidays and historic anniversaries. This form of activity allowed them to express their opposition to the political system in the Polish People’s Republic. Reconstructing a picture of this activity of the SPK members was made possible primarily thanks to veterans’ reports printed in the SPK organisational quarterly Kombatant w Ameryce and the Polish-American press in America.
After 22 June 1941, the German occupier launched an anti-communist propaganda campaign on the Polish lands. The tool for its implementation became, among others, brochures written in Polish, portraying the Soviet Union as a country threatening European civilisation and wishing to destroy Polishness. For this reason, much space was devoted to the Soviet-occupied eastern Polish areas, showing the brutality of everyday life under Soviet rule.
PL
Po 22 VI 1941 r. na ziemiach polskich okupant niemiecki zapoczątkował propagandową akcję antykomunistyczną. Narzędziem jej realizacji stały się m.in. broszury w języku polskim, w których zawarto treści ukazujące Związek Sowiecki jako kraj zagrażający europejskiej cywilizacji i pragnący zniszczyć polskość. Z tego względu sporo miejsca poświęcono w nich sprawie okupowanych przez Sowietów wschodnich obszarów polskich, ukazując brutalność życia codziennego pod sowieckim panowaniem.
Narzuconemu Polsce siłą przez obce mocarstwa nowemu ładowi politycznemu towarzyszyło prowadzone przez władze komunistyczne „zmiękczanie” społeczeństwa logicznymi argumentami, które miały wykazać zasadność wprowadzonych rozwiązań przebudowujących przedwojenne pojęcia związane z racją stanu, a więc nadrzędnością określonych interesów państwa nad innymi wartościami publicznymi i prywatnymi, w tym między innymi jego suwerennością, niezależnością i pozycją w stosunkach międzynarodowych. Wdrażany przez nie konsekwentnie, dostosowany do każdego wieku i poziomu intelektualnego przekaz, miał ukształtować nowego człowieka, będącego namacalną personifikacją przyszłych zwycięstw systemu. Odcięcie jednostek od obiektywnych źródeł informacji, a zatem podstawowych wartości intelektualnej egzystencji w przestrzeni publicznej, z jednoczesnym poddawaniem ich nieustającemu naciskowi nowości doktrynalnych, w tym choćby najbardziej nonsensownych twierdzeń, skutkować miało w dłuższej perspektywie zatraceniem przez nie poczucia prawdy i przyjęciem monopolistycznych, zmanipulowanych na ideologiczny użytek przekazów o rzeczywistości. Próbowały metodologicznie przeciwdziałać tej inżynierii społecznej władze RP na uchodźstwie oraz elity emigracyjnego dziennikarstwa, których wysiłki w tym zakresie zostały przybliżone w artykule. Przedmiotem porównawczej analizy naukowej były mechanizmy i instrumenty oddziaływania propagandy komunistycznej na polskie społeczeństwo oraz przyjęte przez polityczne elity środowisk wychodźczych metody przeciwdziałania tym niekorzystnym dla niej zjawiskom. Jej część stanowiła również konfrontacja dwóch przeciwstawnych sobie publikacji, autorstwa krajowego polityka – Adama Rapackiego oraz emigracyjnego publicysty – Józefa Kisielewskiego. W podsumowaniach autor zwrócił uwagę, że głównym problemem, z którym nie mogło uporać się przymusowe wychodźstwo, była postępująca i niepokonywalna ówcześnie ideologiczna izolacja Europy Środkowo-Wschodniej od rządzącej się według zasad demokracji zachodniej części kontynentu, a w ślad za tym – poważne ograniczenie możliwości wpływania na indoktrynacyjny przekaz ze strony bazującego na sowieckich doświadczeniach przeciwnika politycznego. W jego ocenie analiza zastosowanych w ubiegłym wieku mechanizmów propagandowego ubezwłasnowolniania społeczeństwa i wybranych środków przeciwdziałania temuż ograniczającemu podmiotowość suwerena zagrożeniu, pozwoli wyeliminować lub ograniczyć na przyszłość zapędy potencjalnych naśladowców minionych elit przywódczych.
EN
The new political order imposed and forced on Poland by foreign powers was accompanied by the communist authorities ‘softening’ society with logical arguments. This was done in order to demonstrate the legitimacy of the implemented solutions for rebuilding the pre-war concepts related to the raison d’etat. Thus, the primacy of specific state interests was placed over other public and private values, including sovereignty, independence and their position in international relations. The messages consistently implemented by them were adapted to all ages and intellectual levels. These were to shape a new man, a tangible personification of the system’s future victories. They Cut off individuals from objective sources of information, and thus the basic intellectual values of existence in the public space, while subjecting people to the constant pressure of doctrinal novelties, including even the most nonsense claims. In the long run, the result was to make people lose their sense of truth and adopt to monopolistic, manipulated ideological messages about reality. The Polish authorities in exile and the elite of emigrant journalism tried to methodologically counteract this social engineering, whose efforts in this regard are approximated in the article. The subject of comparative scientific analysis were the mechanisms and instruments of communist propaganda that had an impact on Polish society. This includes methods adopted by the political elites of the emigrant milieu to counteract these unfavorable phenomena. Part of it was also a confrontation of two opposing publications by the national politician Adam Rapacki and an émigré journalist Józef Kisielewski. In the summary, the author pointed out that the main problem that the forced emigration could not cope with was the progressive and unconquerable ideological isolation of Central and Eastern Europe at that time from Western democracy ruling according to the principles of democracy. Consequently, there was a serious limit to the possibility of influencing the indoctrination message coming from the political opponent based on Soviet experience. In his opinion, the analysis of propaganda mechanisms of social incapacitation used in the last century and selected measures to counteract the threat that limits the sovereign’s subjectivity will help eliminate or limit future aspirations of potential followers of the former elite in leadership.
Analyses of communist repression in post-communist Romania focused on anticommunism and its totemic figures. Laws, institutions and people promote this perspective, transforming the suffering of the formerly politically persecuted into a patrimony meant to be preserved and passed on. On the official level, the anticommunist paradigm gained momentum in December 2006 when the communist regime was condemned as ‘criminal and illegitimate’. However, a majority of the population have not embraced the official approach to communism as the fallen regime still acts as a ‘millieu de memoire’ (as defined by Pierre Nora). My article deals with the main institutions and laws which aimed at promoting and transmitting the memory of repression in post-communist Romania. Analyzing the memory politics as regards the communist repression might provide fresh insight into the ongoing process of building a cultural memory through selection, reconstruction and adjusting figures, deeds, and memorial items.
Czym charakteryzuje się faszyzacja przestrzeni? Jak i gdzie można ją rozpoznać? W jaki sposób architektura i symbole w przestrzeni publicznej przyczyniają się do faszyzacji życia codziennego? Jakie są narzędzia faszyzacji przestrzeni? Jedno z nich to polityka czystki oraz retoryka odzyskania przestrzeni po wyobrażonej obcej dominacji lub inwazji. Celem niniejszej rozmowy jest wyjaśnienie i rozświetlenie koncepcji faszyzacji przestrzeni. Dyskutantki i dyskutanci robią to posiłkując się przykładami z historii i współczesności Polski i Niemiec. Zastanawiają się także nad możliwym doprecyzowaniem kategorii faszyzacji tak, by odróżnić ten proces od innych zjawisk, np. nacjonalizmu.
EN
Are there fascizizing ways to look at public space and aesthetics? If so, how do they manifest themselves? What characterizes the fascization of space? How and where can you recognize it? How do architecture and symbols in public space contribute to fascization of daily life? One of them is a policy of cleansing and rhetoric about recovering after an imaginary foreign domination or invasion. The aim of this conversation is to elucidate the concept of the fascization of public space. The discussants do this by drawing on examples from the history of Poland and Germany as well as the present-day situation in both countries. They also consider how we can clarify the category of fascization in order to distinguish this process from other phenomena such as nationalism.
Artykuł koncentruje się wokół tematu przekonań politycznych Jana Lechonia podczas nowojorskiej emigracji poety, ujawniających się zarówno w twórczości literackiej, jak w listach i Dzienniku. Najważniejszymi elementami politycznej postawy autora Srebrnego i czarnego były w tych latach zdecydowany antykomunizm, krytyczna ocena działań rządu emigracyjnego, deklarowany zachwyt Ameryką oraz nostalgia za czasami międzywojennymi (idealizacja Józefa Piłsudskiego). Opisywane przekonania poety wywierały istotny wpływ na jego życie osobiste, o czym przekonuje motywowane politycznie zerwanie wieloletniej znajomości z Julianem Tuwimem. Ważnym problemem jest umiejscowienie wśród przyczyn samobójstwa Lechonia wielokrotnie przez niego wyrażanego braku akceptacji dla przemian politycznych w Polsce.
EN
The article focusses on Jan Lechoń’s political views after he emigrated to New York. These opinions could be found in literary works, as well as in letters and the Journal. The most important elements of political views of the author of Silver and black were: blatant anticommunism, critical assessment of the Polish emigration government, openly expressed admiration for America and nostalgia towards the interbellum (idealizing Józef Piłsudski). His views had a significant influence on his personal life, as exemplified by his politically motivated ending of his long-lasting friendship with Julian Tuwim. One of the most important issues is where to classify Lechoń’s often expressed opposition towards the political changes in Poland among the reasons for his suicide.
The paper supports the following thesis: the October Revolution influenced the constituency of the Polish independent state in 1918 as well as the structure of class struggles in Poland. The history of this impact is absolutely ignored or even denied in contemporary Polish anti-communist ruling historical discourse. The centenary of the Russian Revolution triggered debates presenting this event as “a demonic source of the 20th century totalitarianism”, without mentioning the enthusiasm the Revolution provoked in Polish people (who were both actively participating in it and inspired by it). The nationalist historical policy, which idealizes Poles at any cost, attempts to erase Polish engagement in “Red October” or belittle it as an insignificant episode. For this reason, by analyzing the dominant narrative about the Bolshevik Revolution in Poland via the example of Mateusz Staroń’s book Traitors: Poles the allies of Lenin, I will show how anti-communist discourse reshapes the past to serve its own ideological purposes and present an alternative narrative about the Russian Revolution in a Polish context, against these dominant anti-communist clichés, concerning 3 issues:1. Polish participation in the October Revolution,2. The Revolution’s influence on Poland’s independence,3. The Polish workers’ council movement as a direct response to the Russian Revolution.In the context of the above, the aim of this paper is not limited to providing an alternative to the ruling discourse, being just another exercise in political and historical imagination, or attempting to bring to light repressed aspects of Polish history. Rather, it is to show the logic and structure of the anti-communist narrative as such.
PL
Podstawowa teza niniejszego artykułu jest następująca: rewolucja październikowa miała istotny wpływ zarówno na odzyskanie przez Polskę niepodległości, jak i na kształt polskich walk klasowych. Jednak historia tego wpływu jest całkowicie wypierana albo nawet jawnie negowana we współczesnym hegemonicznym prawicowym dyskursie historycznym w Polsce. Setna rocznica rewolucji wywołała publicystyczną dyskusję, w ramach której wydarzenia te były przedstawiane jako „demoniczne źródło dwudziestowiecznego totalitaryzmu”, zapoznając tym samym entuzjazm, jaki rewolucja wywołała wśród Polaków (zarówno jej uczestników, jak i pełnych nadziei obserwatorów). Nacjonalistyczna historiografia, idealizująca Polaków za wszelką cenę, stara się usilnie wymazać polskie zaangażowanie w „Czerwony Październik” albo zredukować je do rangi nieistotnego epizodu. W związku z tym tekst stanowi analizę dominującej narracji na temat rewolucji bolszewickiej w Polsce na przykładzie popularnonaukowej publikacji Mateusza Staronia Zdrajcy: Polacy u boku Lenina. Stawką tej analizy jest z jednej strony zbadanie strategii i sposobów antykomunistycznego „przepisywania” historii, podporządkowanej doraźnym celom ideologicznym, z drugiej zaś przedstawienie alternatywnej – wobec obowiązujących antykomunistycznych klisz – narracji dotyczącej rewolucji październikowej w polskim kontekście, opierającej się na trzech zagadnieniach:1. Polskiego uczestnictwa w październikowych wydarzeniach;2. Wpływu rewolucji na odzyskanie niepodległości przez Polskę;3. Polskich rad robotniczych jako bezpośredniej odpowiedzi na rewolucję rosyjską.Cel niniejszego artykułu nie ogranicza się – w związku z powyższym – do przedstawienia alternatywy dla dominującego dyskursu, wykonania kolejnego ćwiczenia w zakresie politycznej i historycznej wyobraźni czy wyciągnięcia na światło dzienne wypartych aspektów polskiej historii. Idzie tu raczej o ukazanie logiki i struktury samej antykomunistycznej narracji.
Załamanie się systemu socjalistycznego w Europie Wschodniej wiązało się z rozkwitem antykomunizmu, który w Polsce stał się jednym z dominujących dyskursów politycznych. Jest on ugruntowany w ustawodawstwie, oddziałuje na nauki społeczne i edukację, przenika kulturę popularną i pamięć zbiorową oraz wpływa na bieżące działania polityczne. Mimo to wciąż brakuje systematycznych analiz jego hegemonii. W niniejszym artykule podejmuję próbę zastosowania metodologii wypracowanej przez Martina Nonhoffa w oparciu o teorię dyskursu Ernesta Laclaua i Chantal Mouffe do dyskursu antykomunistycznego we współczesnej Polsce. Argumentuję, że w efekcie antagonistycznego podziału przestrzeni dyskursywnej komunizm staje się „powszechnym przestępstwem”, przeszkodą, która uniemożliwia polskiemu społeczeństwu pojednanie się z samym sobą i osiągnięcie (mitycznej) pełni.
EN
With the collapse of state socialism in Eastern Europe, anti-communism gained new momentum. In Poland, it has become a hegemonic discourse that manifests itself in (and reproduces itself through) legislation, public history, politics, and education, as well as pop culture. However, the discursive dominance of anti-communism has hardly been researched systematically. In this article, I aim to apply hegemony analysis, as developed by Martin Nonhoff – and based on Ernesto Laclau and Chantal Mouffe’s theory of discourse – to anti-communism in contemporary Poland. I give an overview of the methodology and discuss concrete analytical tools and their possible application and argue that, as a result of an antagonistic division of discursive space, communism becomes a “general crime”, an obstacle that prevents Polish society from finding “ultimate reconciliation with itself” and reaching its (mythical) fullness.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.