Search results

1

Коментарите към библейските четива от Теофилакт Охридски в ръкописните сбирки в Полша

100%

Stradomski J.

Slavia Meridionalis

|

2016

|

vol. 16

EN

Bible Commentaries by Theophylact of Ohrid in the collection of manuscripts in PolandIn the Church Slavonic literary tradition, Theophylact of Ohrid is mostly associated with his exegeses to the Bible. The collections of Cyrillic manuscripts in Poland include only a single copy of his annotated Book of Gospels (BN 12431 III, beginning of the sixteenth century), which has not yet been the subject of a separate study. The book is particularly interesting and valuable, as it contains archaic linguistic features, proving that it is an extremely old copy of the first Slavonic translation of the work. This is an important example of the presence of manuscripts related to Old East Slavonic, and also indirectly – Old Church Slavonic literary tradition in the former Polish-Lithuanian state. The article gives a codicological and linguistic characteristic of this manuscript, and its primary aim is to draw attention to the manuscript from researchers of the works of Theophylact of Ohrid, the Church Slavonic literature, and the Bible. Komentarze do Ewangelii Teofilakta Ochrydzkiego w zbiorach rękopisów w PolsceW cerkiewnosłowiańskiej tradycji piśmienniczej postać Teofilakta Ochrydzkiego najczęściej kojarzona jest z jego egzegezami do ksiąg biblijnych. W zbiorach rękopisów cyrylickich w Polsce znajduje się tylko jeden egzemplarz Ewangeliarza komentowanego (BN 12431 III, początek XVI wieku), który dotychczas nie był przedmiotem osobnych badań. Kodeks należy do szczególnie ciekawych i cennych, bowiem zawiera archaiczne cechy językowe, świadczące o tym, że jest kopią bardzo starego tekstu pierwszego słowiańskiego przekładu dzieła. Jest to ważny przykład obecności na terenach dawnego państwa polsko-litewskiego rękopisów związanych ze staroruską, a pośrednio również starobułgarską tradycją piśmienniczą. Artykuł jest kodykologiczną i językową charakterystyką tego rękopisu i ma na celu zwrócenie na niego uwagi badaczy zajmujących się twórczością Teofilakta Ochrydzkiego oraz cerkiewnosłowiańską literaturą biblijną.

2

Joanna Nowińska SM, Co słyszysz poza słowem? Sound design Apokalipsy św. Jana, Rozprawy i Studia Biblijne 47, Vocatio, Warszawa 2016, ss. 211

100%

Karczewski M.

Studia Elbląskie

|

2017

|

vol. 18

573-576

3

Ut figura sit. Beda Czcigodny o tropach Pisma

84%

Ryczek W.

Vox Patrum

|

2018

|

vol. 69

573-594

EN

The main purpose of the paper is to discuss thirteen tropes presented by the Venerable Bede, a Benedictine monk from the Kingdom of Northumbria, in the manual On figures and tropes (De schematibus et tropis, ca. 710), dedicated to his disciple, Cuthbert. Using the definitions and examples given by Donatus (Ars maior), Bede described thirteen tropes and their variants: metaphor, catachresis, metalepsis, metonymy, antonomasia, epithet, synecdoche (totum a parte, pars a toto), onomatopoeia, periphrasis, hyperbaton (histerologia, anastrophe, parenthesis, tmesis, synchysis), hyperbole, allegory (irony, antiphrasis, enigma, charientism, paremia, sarcasm, asteism), and homoeosis (icon, parable, paradigm). Each of these rhetorical devices was illustrated with examples drawn from the Scripture. Therefore, the categories form the grammatical tradition were transformed into the exegetical means, particularly useful during reading the Bible and discovering its hidden meanings. Deploying tropes for interpretative purposes, Bede proposed the model of exegesis concentrated on both what is signified and the mode of signification.

4

Nowotestamentalny paradoks mocnej słabości w egzegezie biblijnej Orygenesa

84%

Szram M.

Vox Patrum

|

2018

|

vol. 69

611-621

EN

The subject of the article is the extraction and systematization of the basic aspects of Origen’s exegesis of biblical texts on the paradox of strong weakness (Mt 5, 10-11; 2Cor 12, 8-9) and embedding them in the realities of the epoch. According to Origen all human weakness – resulting both from man’s own sins and from the oppression experienced from outside – is a situation that should be used as an opportunity to take up spiritual fight and to accept God’s power, without which man is unable to overcome any difficulties. This interpretation reflects several circumstances of that era: martyr’s piety, consisting in a desire to become like Christ suffering; the necessity of finding a theological justification for various experiences that make a person in a situation of extreme weakness, such as: persecution for faith or the practice of slavery; and finally, the conviction that the final victory is close, resulting from literally understood words of Christ about His return and the end of the world, before this generation passes away (cf. Mt 23, 34). The model of spirituality, developed on the basis of the biblical paradox of strong weakness and consisting in enduring suffering in connection with Christ and with the help of His divine power, has become an indispensable component of Christian piety also in later epochs. It could be a kind of medicine for being too attached to the own human capabilities in spiritual struggle with passions, which was the legacy of extremely conceived stoic ethics and could influence the development of later movements limiting the power of God’s grace in the fight against own weaknesses, such as Pelagianism.

5

Doktrynalny wymiar "Hexaëmeronu" Roberta Grosseteste

84%

Trepczyński M.

Edukacja Filozoficzna

|

2021

|

issue 72

277-297

PL

W artykule tym uzasadniam, że egzegeza Roberta Grosseteste dokonana w jego dziele Hexaëmeron (będącym komentarzem do opisu sześciu dni stworzenia) została przez niego zaprezentowana jako rodzaj wiedzy, czy bardziej precyzyjnie: jako mądrość, która ma wiele wspólnego z pojęciami scientia i sapientia w ujęciu Arystotelesowym i która przeznaczona jest do nauczania. Egzegeza ta ma więc odgrywać rolę doktryny. Aby uchwycić ten aspekt egzegezy, zaproponowałem, by określać go jako jej „wymiar doktrynalny” lub „doktrynalny charakter”. Grosseteste jasno stwierdza, że będzie w tym dziele traktował o sacratissima sapientia (najświętsza mądrość) i utożsamia ją z teologią. Pokazuję, że porównując ją z naukami, ujawnia on między nimi pewien rodzaj izomorfizmu. Zarysowuje on także ramy metodologiczne dla wykładu Pisma św., uwzględniając wewnętrzny porządek całego projektu egzegezy, z jego punktem centralnym (ze względu na co określam go jako chrystocentryczny) i jego celem. Co więcej, Robert bierze pod uwagę aspekt dydaktyczny tego rodzaju egzegezy rozumianej jako teologia (lub na odwrót), pokazując, że wymaga ona doświadczonych instruktorów. Wreszcie, jego wykład przetykany jest najważniejszymi tezami teologicznymi, a także częściami tekstu, które można postrzegać jako małe traktaty (np. o Trójcy, o wcieleniu, o bezruchu Boga), co oznacza, że dostarcza on poważnego ładunku doktrynalnego. W zakończeniu przywołuję spostrzeżenie Mieczysława Boczara ujawniające, że Grosseteste bardzo pragnął, by teologia była nauczana w kontekście lektury biblijnej.

EN

In this article, I argue that in his Hexaëmeron (a commentary to the six days of creation), Robert Grosseteste presented his exegesis as a kind of knowledge, or more precisely: wisdom, which has much in common with the Aristotelian concepts of scientia and sapientia, and which is intended to be taught. Thus, his exegesis plays the role of a doctrine. In order to grasp this aspect of exegesis, I propose to call it its “doctrinal dimension” or “doctrinal character”. Grosseteste clearly states that he will deal with sacratissima sapientia (the most sacred wisdom) and identifies it with theology. I show that by comparing it with sciences, he reveals a sort of isomorphism between them. He also outlines a methodological framework for the exposition of the sacred scripture, including the internal order of the whole project of the exegesis with its focal point (for which I call it Christocentric) and its goal/end-point. Furthermore, Robert takes into account the didactic aspect of such an exegesis understood as theology (or vice versa), showing that it requires experienced instructors. Finally, his exposition is threaded with the most important theological theses, as well as portions of text which can be perceived as little treatises (e.g., on the Trinity, on the incarnation, on God’s quietude), and thus he provides a serious doctrinal load. In conclusion, I recall Mieczysław Boczar’s account revealing that Grosseteste really wanted theology to be taught in the context of biblical reading.

6

O trzęsieniach ziemi w średniowieczu i ich badaniu. Wokół pracy Konrada Schellbacha Erdbeben in der Geschichtsschreibung des Frühund Hochmittelalters. Ursprung, Verständnis und Anwendung einer spezifisch mittelalterlichen Traditionsbildung

84%

Krawiec A.

Kwartalnik Historyczny

|

2022

|

vol. 129

|

issue 3

697-718

EN

The main subject of the article is Konrad Schellbach’s monograph devoted to how the phenomenon of earthquakes was conceptualised in Latin historiography between the late eighth and the mid-thirteenth centuries. The main assumptions of the book and the effects of their implementation are critically analysed, with special attention paid to the selection of the content under study, as well as the possibility of source verification of the theses put forward by the Author. The book is discussed within the broader context of research into old seismic phenomena.

PL

Głównym tematem artykułu jest monografia Konrada Schellbacha poświęcona sposobowi konceptualizacji fenomenu trzęsienia ziemi w dziejopisarstwie łacińskim od końca VIII do połowy XIII w. Została ona omówiona na szerszym tle problematyki badań nad dawnymi zjawiskami sejsmicznymi. Krytycznej analizie poddane zostały założenia pracy oraz efekty ich realizacji, ze szczególnym uwzględnieniem doboru analizowanych treści, a także możliwości źródłowej weryfikacji tez, stawianych w pracy przez Autora.

7

Teologiczna symbolika wybranych postaci historii Izraela w mowie Matatiasza (1 Mch 2,51-61)

71%

Nawrot J.

Poznańskie Studia Teologiczne

|

2015

|

issue 29

117-138

EN

The core of Mattathias’ deathbed speech addressed to his sons and all the participants of the Maccabaean rising (1 Macc 2:51-61) is the command to be faithful to the law and the covenant as a foundation of patriotism as it was then understood – love of one’s homeland and defense of traditions that constituted the identity of the people who inhabited it. The biblical author recalls the major figures in the history of Israel to show the struggle of the insurgents as a continuation of the history created by the heroes of the past. The object of the article is to present the theology of those particular figures from the history of Israel in the context of the then ongoing events whereby they became models to follow and a source of perseverance in the undertaken struggle against the pagan invaders from the Seleucid empire.

8

Mary as a Sign of God’s Mercy Toward Women and the World

67%

Szczepkowska M.

Rocznik Teologii Katolickiej

|

2017

|

vol. 16

|

issue 1

EN

In the plan of God’s Mercy, Mary plays a unique and irreplaceable role as the Mother of Jesus and as a sign of God’s Mercy towards all women and the entire world. As a sign, Mary significantly resembles other women both because of her sex and because of Jesus’ attitude towards the women he met. This attitude is so clear that it conveys that women experience God’s mercy in a particular way and that they have a specific vocation in the world. Particular chapters of the Bible tell us about Mary as a sign of Divine Mercy, about God’s Mercy toward women, and about women as the ones who bring Divine Mercy to the world.

PL

Artykuł ukazuje, że w planie Bożego Miłosierdzia Maryja odgrywa jedyną i niepowtarzalną rolę jako Matka Chrystusa. Jednocześnie jest Ona znakiem miłosierdzia Boga wobec wszystkich kobiet i całego świata. W znaku Maryi można bowiem dostrzec podobieństwo do innych kobiet, tak ze względu na płeć jak i na postawę Jezusa wobec napotkanych niewiast. Postawa ta jest na tyle jednoznaczna, że pozwala mówić o szczególnym doświadczeniu Bożego Miłosierdzia przez kobiety i o specyficznym powołaniu kobiet w świecie. Poszczególne rozdziały mówią o Maryi jako o znaku Bożego Miłosierdzia, o Bożym Miłosierdziu wobec kobiet oraz o kobiecie jako niosącej Boże Miłosierdzie wobec świata.

9

Objawienie w ujęciu radykalnej ortodoksji

67%

Zatwardnicki S.

Teologia w Polsce

|

2019

|

vol. 13

|

issue 2

237-260

EN

A broad understanding of revelation corresponds to a wide range of theological interests of radical orthodoxy. The article shows which conceptions are struggled against and which interpretations of revelation are promoted by the movement’s supporters. Following Thomas Aquinas, representatives of radical orthodoxy assume that revelation is an event which combines illumination of the intellect, the interpretation of reality in this light and internal transformation of a soul. Such a point of view leads to rejection of a modern conception of revelation (Suárez’s heritage). According to representatives of radical orthodoxy, by coming back to patristic and medieval roots, especially to metaphysics of participation, one can overcome dualisms of faith and reason together with those of nature and grace. Henri de Lubac’s surnaturel paradox is spread onto issues of biblical exegesis and development of doctrine. Issues of relation of theology to philosophy is dealt with as well. In fact the discussion with opinions of leaders of the movement should be reduced to a meta-argument concerning the polarity: unity vs distinction. Finally, the attitude of radical orthodoxy is presented against a background of catholic theology. The radicalism characteristic of the movement turns out to simultaneously shake the orthodox balance typical of Catholicism.

10

„Expositio Symboli Apostolorum” Jana z Kwidzyna jako źródło badań nad średniowieczną teologią i egzegezą biblijną

67%

Karczewski M.

Studia Elbląskie

|

2021

|

vol. 22

329-346

EN

The article presents the work of Johannes Marienwerder (Jan z Kwidzyna) Expositio Symboli Apostolorum as a source of research on medieval theology and biblical exegesis. The study contains four points: 1) Johannes Marienwerder als the autor of Expositio; 2) Expositio Symboli Apostolorum against the background of other literature of Johannes Marienwerder; 3) the edition of Expositio in Olsztyn; 4) Expositio Symboli Apostolorum as a source of scientific research. The purpose of the article is to draw attention to the publication of the entire medieval work and his tranlation in polish. The basis are the manuscript Johannes Marienwerder, Expositio Symboli Apostolorum N. 1977 (1401) from the Biblioteka Gdańska PAN in Gdańsk (Poland) and the manuscript 299 n. 163a 0 175b from the Jagiellonian UniversityLibrary in Cracow. This is the first modern edition of the entire work in print.

PL

Przedmiot artykułu stanowi prezentacja Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna (1343 – 1417) jako źródła badań teologicznych i egzegetycznych. Opracowanie zawiera następujące zagadnienia: 1) Jan z Kwidzyna jako autor Expositio; 2) Expositio Symboli Apostolorum na tle piśmiennictwa Jana z Kwidzyna; 3) Edycja olsztyńska Expositio; 4) Expositio Symboli Apostolorum Jana z Kwidzyna jako źródło badań naukowych. Cel artykułu stanowi zwrócenie uwagi na finalizowaną publikację transkrypcji i tłumaczenia na język polski całości dzieła. Jest ona oparta na manuskrypcie średniowiecznym Joannes Marienwerder: Expositio Symboli Apostolorum – Rękopis 1977 datowanym na rok 1401 przechowywanym w Bibliotece Gdańskiej PAN. W przygotowaniu publikacji posiłkowano się także manuskryptem 299 n. 163a 0 175b z Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Jest to pierwsze nowożytne wydanie całości dzieła drukiem.

11

Izydora z Sewilli "De ortu et obitu patrum": studium źródeł traktatu

67%

Krynicka T.

Vox Patrum

|

2022

|

vol. 83

285-316

EN

Isidore of Seville’s treatise De ortu et obitu patrum is a remarkably intertextual work. The Holy Writ is its fundamental hypotext. While referring biblical Salvation history, Isidore demonstrates his acquaintance with the numerous writings of different authors. Tracing of the relations between selected chapters of the treatise (1. Adam; 26. Aaron; 41. Hosea; 45. Jonah; 59. The three young men [in the blazing furnace]) and their sources and models let us come to the conclusion that Isidore demonstrates his writer’s independence as well when composing the majority of particular relations (precisely those based on sources other than biblical vitae), as when creating the conception of the entire work, which can be regarded as a hybrid of exegesis and hagiography, and had not had a prototype in the earlier Christian literature.

PL

Traktat Izydora pt. O narodzinach i śmierci świętych ojców jest wybitnie intertekstualnym utworem. Jego podstawowy hipotekst to Pismo Święte. Referując czytelnikowi biblijnedzieje zbawienia, Izydor z Sewilli zdradza znajomość licznych pism wielu chrześcijańskich autorów. Prześledzenie zależności między wybranymi rozdziałami opracowanego przez niego traktatu (1. Adam; 26. Aaron; 41. Ozeasz; 45. Jonasz; 59. trzej młodzieńcy [w piecu ognistym]) a jego źródłami i wzorcami pozwala stwierdzić, że jest on autorem oryginalnym, gdyż wykazuje się dużą samodzielnością zarówno w komponowaniu większości poszczególnych relacji (a dokładnie tych spisanych na podstawie źródeł innych niżbiblijne vitae), jak też przy opracowaniu koncepcji dzieła będącego hybrydą egzegezy i hagiografii oraz niemającego prototypów we wcześniejszym piśmiennictwie.

12

Hermeneutyka i egzegeza biblijna w dobie ponowoczesności

67%

Kręcidło J.

Scriptura Sacra

|

2012

|

issue 16

47-60

EN

The article aims to analyze the present status quo of the biblical hermeneutics and exegesis in the frame of the postmodern culture. The author first defines the meaning of the terms included in the title of the article. Then postmodernism as a cultural and a philosophical currant is analyzed. On this background the author shows the threads and benefits of biblical hermeneutics and exegesis related to theories and practical implements of the postmodern ideas in the contemporary culture. Finally the answer to the question "Is it possible to reconcile the historical-critical and postmodern interpretation of the Bible?" is sought.

13

Implikacje dialogu – studium na temat spotkania Jetro i Mojżesza

60%

Walkowiak K. K.

Ruch Biblijny i Liturgiczny

|

2012

|

vol. 65

|

issue 4

EN

The pericope concerning the meeting of Moses and Jethro (Ex 18, 1–27) provides a number of interesting conclusions about the nature of the interreligious dialogue. Using biblical exegesis, literary analysis, as well as with the comments of Jewish rabbis, the article takes on the task to further examine the nature and consequences of the dialogue. While recognizing the meeting of the Midianite priest and Moses as a “moment of dialog”, the importance of the exchange of gifts in the process of dialogue has been particularly stressed. To make this dialogue possible, Jethro first heard and traveled to the desert, and in turn, Moses stood out in front of his father-in-law and told what God made with Israel. The outcome of this dialogue turned out to be a burning offering by the priest Jethro, participation in cult in honor of God, YAHWEH. Making the exchange of gifts contributed to the development of the living faith of the people in dialogue. The dialogue of Jethro and Moses, which has been based on trust, respect and humble acceptance of good advice, may become a model, or an icon for each interreligious and ecumenical dialogue.

PL

Perykopa dotycząca spotkania Jetro z Mojżeszem (Wj 18, 1–27) dostarcza wiele interesujących wniosków na temat natury dialogu międzyreligijnego. Korzystając z biblijnej egzegezy, analizy literackiej, a także z komentarzy rabinów, podjęto w artykule zadanie zbadania charakteru i konsekwencji dialogu. Uznając spotkanie kapłana madianickiego i Mojżesza za „moment dialogiczny”, szczególnie podkreślono znaczenie wymiany darów w procesie omawianego dialogu. Aby ów dialog mógł się dokonać, Jetro najpierw usłyszał i wyruszył na pustynię, a z kolei Mojżesz wyszedł naprzeciw swego teścia i opowiedział, co Bóg uczynił z Izraelem. Owocem tego dialogu okazało się złożenie ofiary całopalnej przez kapłana Jetro, udział w kulcie na cześć Boga JHWH. Dokonująca się w ten sposób wymiana darów przyczyniła się do rozwoju życia wiary osób dialogujących. Dialog Jetro i Mojżesza nacechowany zaufaniem, szacunkiem i pokornym przyjęciem dobrej rady może stać się wzorem czy też ikoną dla każdego dialogu międzyreligijnego i ekumenicznego.

14

Objawienie w ujęciu radykalnej ortodoksji

43%

Zatwardnicki S.

Teologia w Polsce

|

2019

|

vol. 13

|

issue 2

237-260

EN

A broad understanding of revelation corresponds to a wide range of theological interests of radical orthodoxy. The article shows which conceptions are struggled against and which interpretations of revelation are promoted by the movement’s supporters. Following Thomas Aquinas, representatives of radical orthodoxy assume that revelation is an event which combines illumination of the intellect, the interpretation of reality in this light and internal transformation of a soul. Such a point of view leads to rejection of a modern conception of revelation (Suárez’s heritage). According to representatives of radical orthodoxy, by coming back to patristic and medieval roots, especially to metaphysics of participation, one can overcome dualisms of faith and reason together with those of nature and grace. Henri de Lubac’s surnaturel paradox is spread onto issues of biblical exegesis and development of doctrine. Issues of relation of theology to philosophy is dealt with as well. In fact the discussion with opinions of leaders of the movement should be reduced to a meta-argument concerning the polarity: unity vs distinction. Finally, the attitude of radical orthodoxy is presented against a background of catholic theology. The radicalism characteristic of the movement turns out to simultaneously shake the orthodox balance typical of Catholicism.

PL

Rozległemu zakresowi zainteresowań teologicznych radykalnej ortodoksji odpowiada szerokie rozumienie objawienia. W artykule zaprezentowano, jakim ujęciom sprzeciwiają się, a jakie interpretacje objawienia proponują zwolennicy ruchu. Podążając za Tomaszem z Akwinu, reprezentanci radykalnej ortodoksji przyjmują, że objawienie jest wydarzeniem, w którym łączą się oświecenie intelektu, interpretacja rzeczywistości w tym świetle oraz wewnętrzna przemiana duszy. Taki punkt widzenia wiąże się z odrzuceniem nowożytnej koncepcji objawienia (dziedzictwo Suáreza). Zdaniem reprezentantów radykalnej ortodoksji powrót do patrystyki i średniowiecza, zwłaszcza do metafizyki partycypacji, ma pozwolić na przekroczenie dualizmów wiary i rozumu oraz natury i łaski. Henriego de Lubaca paradoks surnaturel zostaje rozciągnięty również na kwestie egzegezy Pisma Świętego oraz rozwoju doktryny. Poruszono także zagadnienie relacji teologii i filozofii. Dyskusję z poglądami liderów ruchu należy sprowadzić do metasporu dotyczącego biegunowości: jedność – rozróżnienie. W zakończeniu stanowisko radykalnej ortodoksji zostało ukazane na tle katolickiej teologii. Okazuje się, że radykalizm charakteryzujący ruch sprawia, że ortodoksyjna równowaga typowa dla katolicyzmu chwieje się w posadach.

Refine search results

Коментарите към библейските четива от Теофилакт Охридски в ръкописните сбирки в Полша

Joanna Nowińska SM, Co słyszysz poza słowem? Sound design Apokalipsy św. Jana, Rozprawy i Studia Biblijne 47, Vocatio, Warszawa 2016, ss. 211

Ut figura sit. Beda Czcigodny o tropach Pisma

Nowotestamentalny paradoks mocnej słabości w egzegezie biblijnej Orygenesa

Doktrynalny wymiar "Hexaëmeronu" Roberta Grosseteste

O trzęsieniach ziemi w średniowieczu i ich badaniu. Wokół pracy Konrada Schellbacha Erdbeben in der Geschichtsschreibung des Frühund Hochmittelalters. Ursprung, Verständnis und Anwendung einer spezifisch mittelalterlichen Traditionsbildung

Teologiczna symbolika wybranych postaci historii Izraela w mowie Matatiasza (1 Mch 2,51-61)

Mary as a Sign of God’s Mercy Toward Women and the World

Objawienie w ujęciu radykalnej ortodoksji

„Expositio Symboli Apostolorum” Jana z Kwidzyna jako źródło badań nad średniowieczną teologią i egzegezą biblijną

Izydora z Sewilli "De ortu et obitu patrum": studium źródeł traktatu

Hermeneutyka i egzegeza biblijna w dobie ponowoczesności

Implikacje dialogu – studium na temat spotkania Jetro i Mojżesza

Objawienie w ujęciu radykalnej ortodoksji