Socjologię ciała od lat osiemdziesiątych XX wieku krytykowano za niewielki wkład w mainstreamowąsocjologię i chociaż „moda na ciało” w socjologii minęła, na przykładzie przeanalizowanychroczników czasopisma „Body & Society” z lat 2011–2013 wykazuję, że dyscyplinata ma wciąż wiele do zaoferowania.
Since the 1980s, sociology of the body has been criticized for its small contribution to mainstreamsociology. And despite the fact that the subject of “the body” in sociology has sincepassed, on the example of the analysis of the annual edition of volumes of “Body & Society”from the years 2011–2013 I will show that sociology of the body still has a lot to offer.
Biotechnologizacja człowieka1, w tym również dyskutowane w ramach poniższego tekstu genetyczne ulepszanie człowieka z zastosowaniem wzmocnień genetycznych2, pomimo szerokiego wachlarza deklarowanych przez naukowców korzyści biomedycznych, bezspornie implikuje mnogość problemów natury etyczno-prawnej, jeśli chodzi m.in. o zasadność prowadzenia prac badawczych w obszarze biotechnologii, ich możliwego kierunku, prognoz związanych z rozwojem wspomnianych nauk biotechnologicznych, jak również powiązanych z nimi nauk biomedycznych, stosowanych metod i środków kontroli wspomnianych badań czy wreszcie problemu słuszności zarówno prawnej, jak i moralnej ich dalszego praktycznego wdrażania, co widać chociażby w pro- wadzonej dyskusji nad biomedykalizacją życia ludzkiego. Świadomi problemowej rozpiętości, jak też złożoności zagadnienia biomedykalizacji autorzy w ramach niniejszego tekstu zogniskują wyjściowo swoją uwagą na bliższym prześledzeniu zjawiska biomedykalizacji na wczesnym etapie życia ludzkiego, by następnie zarysować możliwości, jakie już dzisiaj oferuje inżynieria genetyczna, na bazie której możliwe jest stosowanie wzmocnień genetycznych, by na koniec przeanalizować w perspektywie rozstrzygnięć bioetycznych dylematy moralne, które wynikać mogą ze stosowania rzeczonych wzmocnień.
Tomasz BurzyńskiInstitute of English Cultures and LiteraturesFaculty of PhilologyUniversity of Silesia in KatowicePolandMasks Off. Reflections on Subjectivity from the Perspective of the (Bio)medicalization ProcessesAbstract: The paper deploys conceptualizations and theories typical of cultural studies in order to discuss mechanisms orchestrating the formation of human subjectivity from a perspective of (bio)medicalization processes (Peter Conrad, Adele E. Clarke); that is, modernization tendencies aiming to subordinate social practices to medical jurisdiction. In this methodological context, the article is also an interdisciplinary research project which gestures towards a conceptualization of human subjectivity in which considerations referring to the dichotomy 169 of agency and structure (Anthony Giddens, Piotr Sztompka) are supplemented by the factor of human corporality. The opportunity to subsume biological and biomedical issues within cultural studies without the risk of biological reductionism is the result of providing a theory of subjectivity that involves its probabilistic character. The notion of probabilistic subjectivity is a theoretical construct whose significance for cultural theories springs from the development of genetics and molecular biology and their contribution to processes of biomedicalization.Keywords: medicalization, biomedicalization, subjectivity
PL
Tomasz BurzyńskiInstytut Kultur i Literatur AnglojęzycznychWydział FilologicznyUniwersytet Śląski w Katowicach Abstrakt: Tekst stanowi próbę kulturoznawczego spojrzenia na mechanizmy kształtowania się podmiotowości jednostkowej w świetle procesów medykalizacji i biomedykalizacji (Peter Conrad, Adele E. Clarke), czyli tendencji modernizacyjnych, które zmierzają do podporządkowania praktyk społecznych szeroko pojmowanej jurysdykcji medycznej. W przestrzeni tak zarysowanej optyki badawczej prezentowany artykuł jest jednocześnie interdyscyplinarnym projektem badawczym zmierzającym w kierunku takiej konceptualizacji podmiotowości jednostkowej, w której perspektywa wyznaczona przez opozycję agency-structure (Anthony Giddens, Piotr Sztompka) zostaje uzupełniona przez rozważania dotyczące cielesności człowieka. Możliwość włączenia problematyki biologicznej i biomedycznej w ramy humanistycznych teorii podmiotowości bez ryzyka bycia narażonym na zarzut nieuprawnionego redukcjonizmu biologicznego pojawia się w jako rezultat takiej konceptualizacji podmiotowości, która uwzględnia jej probabilistyczny charakter. Podmiotowość probabilistyczna jest natomiast postrzegana jako konstrukt teoretyczny, którego znaczenie dla nauk o kulturze jest konsekwencją rozwoju genetyki i biologii molekularnej oraz ich wiodącego wkładu w przebieg procesów biomedykalizacji. Masks Off. Reflections on Subjectivity from a Perspective of (Bio)medicalization Processes The paper deploys conceptualizations and theories typical of cultural studies in order to discuss mechanisms orchestrating the formation of human subjectivity from a perspective of (bio)medicalization processes (Peter Conrad, Adele E. Clarke); that is, modernization tendencies aiming to subordinate social practices to medical jurisdiction. In this methodological context, the article is also an interdisciplinary research project which gestures towards a conceptualization of human subjectivity in which considerations referring to the dichotomy of agency and structure (Anthony Giddens, Piotr Sztompka) are supplemented by the factor of human corporality. The opportunity to subsume biological and biomedical issues within cultural studies without a risk of biological reductionism is result of providing a theory of subjectivity that involves its probabilistic character. The notion of probabilistic subjectivity is a theoretical construct whose significance for cultural theories springs from the development of genetics and molecular biology and their contribution to processes of biomedicalization.
Artykuł zawiera analizę opowieści Amazonek - Ochotniczek – działających w jednym z polskich stowarzyszeń samopomocowych – na temat życia w remisji choroby nowotworowej piersi. Podstawą rozważań są świadectwa etnograficzne w postaci wywiadów narracyjnych i obserwacji uczestniczącej prowadzonych podczas badań terenowych we wspomnianej grupie samopomocowej. Przedmiotem uwagi czynimy wariantywność opowieści Rozmówczyń a także hierarchizacje praktyk narracyjnych. W oparciu o typologię Artura Franka wyróżniamy dwa typy konstrukcji narracyjnych w opowieściach kobiet: narracje restytucji zdrowia oraz narracje poszukiwania. Pierwszy typ narracji ujmujący chorobę i jej skutki jako stan przejściowy prowadzący do wyzdrowienia stanowi modus operendi stowarzyszenia, służy on przede wszystkim niesieniu nadziei i wsparcia osobom aktualnie chorującym. Narracje poszukiwania zdają sprawę z tego, co pomija narracja restytucji zdrowia, czyli przypadków wznowy raka, utraty poczucia kobiecości, a także osamotnienia jakiego doświadczają osoby po mastektomii piersi. Analizowany przez nas przypadek zróżnicowanie narracji i praktyk narracyjnych w stowarzyszeniu samopomocowym rzuca światło na konsekwencje procesów biomedykalizacji chorób. Biorąc pod uwagę analizowane świadectwa można stwierdzić, że systemy i aparaty biomedyczne współkształtują ale nie determinuje w całości sposobów narratywizowania doświadczenia remisji raka piersi. Narracje restytucji zdrowia dominują w wielu kontekstach działalności stowarzyszenia, narracje poszukiwania ujawniają się w prywatnych rozmowach i wywiadach biograficznych. W narracjach poszukiwania ujawnia się sprawstwo kobiet. Przełamują schemat narracji restytucji zdrowia będący wyrazem biomedycznego sposobu myślenia o chorobie i życiu w remisji choroby. Wymowa opowieści poszukiwania pozostaje ambiwalentna. Poczucie dumy z pokonania choroby i znalezienia trwałych znaczących relacji z innymi, miesza się w nich z doświadczeniem wznowy, poczuciem utraty kobiecości, osamotnieniem. Artykuł jest przyczynkiem do dyskusji o przemianach społecznej i politycznej organizacji doświadczenia życia z remisją choroby nowotworowej w efekcie biomedykalizacji. Analiza pokazuje pewien przypadek zróżnicowania konstrukcji narracyjnych i praktyk narratywizowania. Narracje restytucji zdrowia dominują w publicznych wystąpieniach kobiet, narracje poszukiwania spycha się do sfery prywatnej i nieformalnych wypowiedzi. Są one wyrazem sprawstwa osób po mastektomii, chociaż nie stanowią zarzewia buntu wobec dominujących publicznie sposobów narratywizowania doświadczenia raka piersi i życia w remisji tej choroby.
Skupiając się na rozważaniu społecznych i technologicznych przemian w obrębie medycyny artykuł ten jest próbą nakreślenia nowego modelu tożsamościowego, w którym cielesność jednostki jest włączona w obręb zaawansowanych biotechnologii, a zwłaszcza genetyki i genomiki. Proponowane pojęcie „post-pacjenta” określa wymiar tożsamości indywidualnej rozumianej jako konstrukt kulturowy, który odnosi obecny stan zdrowia jednostki do całego spektrum możliwych scenariuszy sformułowanych na podstawie oceny stopnia genetycznej podatności pacjenta na określone jednostki chorobowe. W tym kontekście geny są postrzegane w kategoriach zindywidualizowanych czynników ryzyka stosowanych do oceny stopnia podatności jednostki na choroby cywilizacyjne. Post-pacjent nie jest zatem ani zdrowy ani chory, a jego obecny stan nie ma większego wpływu dla ukształtowanie się subiektywnego poczucia cielesności.
EN
By discussing social and technological developments in the system of biomedicine, the article aims to postulate an identity pattern in which human embodiment is inscribed in the context of advanced biotechnologies, especially genetics and genomics. The concept of post-patienthood refers to individual identity as a construct that relates the person’s present medical condition to a range of possible future scenarios, each formulated on the basis of genetic susceptibility to a particular disease. The post-patient, therefore, is neither healthy nor ill, and the present medical condition could be irrelevant to their sense of embodiment.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.