Search results

1

Zabytki cechowe w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie

100%

Pawłowska A.

Przegląd Zachodniopomorski

|

2013

|

issue 4

23-40

EN

Craft guilds participated actively in the socio-economic life of towns from the 13th century up to the 19th century. A valuable and interesting source to study their history are material relics that remained of their activities. The article describes the guild artefacts which are to be found in the collection of the National Museum in Szczecin. They have been divided into several groups according to their application: fi ttings of the guild chamber or inn, objects used in the formal activities of the guilds, and identifi cation and legal signs. The article is a starting point and a hint for the researchers who will decide to use other than written sources in their investigations. A closer analysis of particular objects may be useful not only in the description of the functioning and importance of the organisations analysed, but in establishing their chronology.

2

Franz (Franciscus Hieronimus) Thomasberger – morawski rzeźbiarz na Śląsku i w Wielkopolsce w pierwszej połowie XVIII wieku

67%

Łyczak B.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2023

|

vol. 85

|

issue 2

87-108

EN

In 1934, Alfred Brosig published the contents of a contract for the making of figures for the façade of the church of the Seraphic St Francis in Poznań, concluded in 1729 in Wschowa between the Bernardines and one “Franciszek Domusbergier, woodcarver and stonemason”. This document, now lost, was until recently the only evidence of this artist’s activity. Source queries in Polish and Czech archives have established that Franz (Franciscus Hieronymus) Thomasberger was born in Brno in 1696 and that his father was the sculptor Matthias Thomasberger. In 1721, he settled in Nysa, where he married, soon after obtaining citizenship and the title of a master craftsman. While in Nysa he worked, among others, on the decoration of the fountain (now lost) in the garden of the residence of the bishops of Wrocław. In the late 1720s, he moved to Wschowa, a town located in the Commonwealth of Poland and Lithuania, becoming its citizen in 1729. Two years later he was granted membership in the guild of masons and stonemasons; he died in 1744. Several statues in Wschowa, mainly in the Bernardine church, and a sculpture of St John of Nepomuk in Kościan, originally probably in the local Bernardine monastery, have been attributed to him on the basis of stylistic similarities.

PL

W 1934 r. Alfred Brosig opublikował treść kontraktu na wykonanie figur na fasadę kościoła św. Franciszka Serafickiego w Poznaniu zawartego w 1729 r. we Wschowie między bernardynami a „Franciszkiem Domusbergier, snycerzem i kamieniarzem”. Ten zaginiony obecnie dokument był dotąd jedynym świadectwem działalności tego twórcy. Kwerendy źródłowe w polskich i czeskich archiwach pozwoliły ustalić, że Franz (Franciscus Hieronimus) Thomasberger urodził się w Brnie w 1696 r., a jego ojcem był rzeźbiarz Matthias Thomasberger. W 1721 r. osiadł w Nysie, gdzie ożenił się, uzyskał obywatelstwo i tytuł mistrzowski. Pracował tam m.in. nad dekoracją niezachowanej fontanny w ogrodzie rezydencji biskupów wrocławskich. Pod koniec lat 20. Thomasberger przeniósł się do leżącej w Rzeczypospolitej Wschowy: w 1729 r. został obywatelem miasta, a dwa lata później członkiem cechu murarzy i kamieniarzy, zmarł w 1744 r. Na podstawie analizy stylistyczno-porównawczej można mu przypisać kilka figur na terenie Wschowy, głównie w kościele Bernardynów, oraz rzeźbę św. Jana Nepomucena w Kościanie, zapewne pochodzącą z tamtejszej świątyni bernardyńskiej.

3

Wileński socjolekt rzemieślniczy XVI–XVIII wieku w świetle badań pogranicza językowego. Zarys problematyki

67%

Pihan-Kijasowa A.

TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

|

2020

|

vol. 6

|

issue Numer Specjalny

237-249

UK

Ремісничі цехи – організації, які об’єднували ремісників однієї або декількох професій, що діяли у Вільнюсі з XV століття, створили сприятливі умови для утвердження варіанта мови – соціолекту, властивого цій суспільній групі. Оскільки він виник і функіонував на території етнічно, культурно і мовно неоднорідній, то поглинув елементи мов тих націй, які належали до цехів. Діловою мовою північно-східних кресів до кінця XVII століття була польська мова, тому саме вона стала основою ремісничого соціолекту. Крім того, у ньому помітні також численні (біло)руські та німецькі елементи. Документи вільнюських цехів XVI – першої половини XVIII ст., що є основою досліджень, це тексти, написані латинською, польською і білоруською мовами, причому у польськомовних документах спостерігаємо численні руські впливи, а в білоруських документах помітні впливи польської мови. Отже, ці документи є результатом складної мовної ситуації на описуваній території.

EN

The organizations associating craftsmen of one or several similar trades-the handicraft guilds-operating in Vilnius from the 15th century, created the conditions conducive for the development of a sociolect – a linguistic variety characteristic of this social group. Because this variety was formed and used on the ethnically, culturally and linguistically diversified area, it absorbed the elements of languages of the nations which belonged to the guilds. The Polish language was the official language in North-Eastern Borderlands until the end of the 17th century, thus it was the foundation of the sociolect of craftsmen. But we also observe in it (Belo)Russian and German elements. The documents of the guilds from Vilnius from the 16th until mid-18th centuries, wich serve as the basis for our considerations, are texts written in Latin, Polish and Belorussian. However, in the Polish-language documents we can observe numerous Russian influences, whereas in the Belorussian documents, the influences of Polish. Consequently, these documents are the result of a complex linguistic situation in this area.

PL

Działające w Wilnie od XV wieku organizacje zrzeszające rzemieślników jednej bądź kilku podobnych profesji – cechy rzemieślnicze – stworzyły warunki sprzyjające ukonstytuowaniu się właściwej dla tej grupy społecznej odmiany językowej – socjolektu. Ponieważ wytworzył się on i funkcjonował na terenie etnicznie, kulturowo i językowo mieszanym, wobec tego wchłonął elementy języków tych nacji, które do cechów należały. Językiem urzędowym do końca XVII wieku był na kresach północno-wschodnich język polski, więc on stanowił podstawę socjolektu rzemieślniczego. Ale obserwujemy w nim elementy także (biało)ruskie i niemieckie. Dokumenty cechów wileńskich XVI–połowy XVIII wieku, które są podstawą rozważań, to teksty pisane w językach: łacińskim, polskim i białoruskim, przy czym w dokumentach polskojęzycznych obserwujemy liczne wpływy ruskie, zaś w dokumentach białoruskich – wpływy języka polskiego. Są więc te dokumenty efektem skomplikowanej sytuacji językowej na tym terenie.

4

Dekoracja stropu w kamienicy Jacoba Heinricha Zerneckego przy ul. Żeglarskiej 16 oraz dzieje toruńskiej rodziny malarskiej Tiedemanów

67%

Mikulski K., Łyczak B.

Rocznik Toruński

|

2018

|

issue 45

EN

During the renovation works in the burgher house at 16 Żeglarska Street in Toruń a decoration in the form of forced perspective was discovered in the wooden roof of the room. The central scene presents the allegory of Veritas temporis filia est: Chronos raising a naked woman to the sky – the personification of Truth which saves her from the influence of Discord and Envy shown as women sitting on the edge of the scene. The painting constitutes the replication of the composition by Nicolas Poussin made in 1641 upon the commission of Cardinal Richelieu. It was destined to be placed in the ceiling of his private apartment in the cardinal’s palace in Paris. The work of art became quite commonly recognized owing to a few versions of engravings – the closest to the Toruń version is the one made by Bernard Picard. The roof decoration is complemented with puttos holding fruit, angels and four portraits which are stylized to be sculpture busts. They show the owner of the burgher house Jacob Heinrich Zernecke, his wife Concordia and his parents: Johanna and Christina.On the basis of the analysis of the archival sources one may put forward a thesis that the decorations were made by the local painter Johann Tiedeman the younger. On 13 August 1702 the god parents of his son Georg became Johann and Concordia Zernecke. The time when the painting was made falls shortly after the return of the newly married Jacob Heinrich and Concordia Zernecke to Toruń in June 1702.Three painters came from the Tiedeman family associated with Toruń since 1631. They were members of Toruń’s guild: Johan the older (1633-1705) and his sons Johann the younger (1669- after 1718) and Daniel (1674- after 1722). Moreover, Michael (1671-1747), the third son of Johann the older, made a career as a clerk – he eventually became a senior member of the Bench of the New City of Toruń.

PL

Podczas prac remontowych w kamienicy przy ul. Żeglarskiej 16 w Toruniu odkryto dekorację w formie malarstwa iluzjonistycznego, umieszczoną na drewnianym stropie sieni. Centralna scena przedstawia alegorię Prawda córką Czasu: Chronosa unoszącego w niebiosa nagą kobietę – personifikację Prawdy, ratującego ją od wpływów Niezgody i Zawiści ukazanych jako kobiety siedzące na skraju sceny. Malowidło jest powtórzeniem kompozycji Nicolasa Poussina, wykonanej w 1641 r. na zlecenie kardynała Richelieu i przeznaczonej na sufit jego prywatnego apartamentu w pałacu kardynalskim w Paryżu. Dzieło to rozpowszechnione było w Europie za sprawą kilku wersji rycin, z których najbliższa toruńskiej wersji jest ta autorstwa Bernarda Picarda. Dekoracje stropu uzupełniają putta z koszami owocowymi, anioły oraz cztery portrety stylizowane na rzeźbione popiersia. Przedstawiają one właściciela kamienicy Jacoba Heinricha Zernecke, jego żonę Concordię oraz jego rodziców: Johanna i Christinę.Na podstawie analizy źródeł archiwalnych można wysunąć tezę o powierzeniu prac dekoracyjnych miejscowemu mistrzowi Johannowi Tiedemanowi młodszemu, którego syn Georg trzymany był do chrztu przez Johanna i Concordię Zernecke 13 sierpnia 1702 r. Czas powstania malowidła wyznaczyć należy na okres krótko po powrocie świeżo zaślubionych Jacoba Heinricha i Concordii Zernecke do Torunia w czerwcu 1702 r.Z rodziny Tiedemanów, związanej z Toruniem od 1631 r., wywodziło się trzech malarzy, członków toruńskiego cechu: Johann starszy (1633-1705) oraz jego synowie Johann młodszy (1669 - po 1718) i Daniel (1674 - po 1722). Dodatkowo Michael (1671-1747), trzeci z synów Johanna starszego, zrobił karierę urzędniczą przypieczętowaną funkcją starszego Ławy Nowomiejskiej w Toruniu.

DE

Bei Renovierungsarbeiten im Haus in der ul. Żeglarska 16 in Thorn wurde eine Dekoration in Form einer illusionistischen Malerei gefunden, die an der Holzdecke im Flur angebracht ist. Die zentrale Szene zeigt eine Allegorie Die Wahrheit als Tochter der Zeit, auf der Chronos eine nackte Frau, die Personifikation der Wahrheit, in den Himmel trägt und sie vor den Einflüssen der Zwietracht und des Neides rettet, die als zwei Frauen gezeigt werden, die am Rand der Szene sitzen. Die Malerei ist die Wiederholung einer Komposition von Nicolas Poussin, die er im Jahr 1641 im Auftrag von Kardinal Richelieu ausführte und die für die Decke des privaten Appartements in dessen Kardinalspalast in Paris bestimmt war. Dieses Werk wurde in Europa durch mehrere Versionen von Abbildungen verbreitet, von denen die von Bernard Picard der Thorner Version am nächsten steht. Die Verzierung der Decke wird vervollständigt durch Putten mit Obstkörben, Engel sowie vier Porträts, die als skulptierte Büsten stilisiert sind. Sie stellen den Eigentümer des Hauses, Jacob Heinrich Zernecke, seine Frau Concordia und seine Eltern Johann und Christine dar. Die Analyse archivalischer Quellen lässt den Schluss zu, dass mit den Dekorationsarbeiten der örtliche Meister Johann Tiedeman der Jüngere beauftragt war, dessen Sohn Georg bei seiner Taufe am 13. August 1702 Johanna und Concordia Zernecke als Taufpaten hatte. Die Entstehungszeit der Malerei lässt sich auf die Zeit kurz nach der Rückkehr der frisch verheirateten Jacob Heinrich und Concordia Zernecke nach Thorn im Juni 1702 datieren. Aus der Familie Tiedeman, die seit 1631 mit Thorn verbunden war, stammten drei Maler, die Mitglied der Thorner Zunft waren: Johann der Ältere (1633-1705) sowie seine Söhne Johann der Jünger (1669 – nach 1718) und Daniel (1674 – nach 1722). Darüber hinaus machte Michael (1671-1747), der dritte Sohn von Johann dem Älteren, eine Beamtenkarriere, die er mit der Funktion des Ältesten im Stadtrat der Thorner Neustadt krönte.

5

Przemianki, czyli miana towarzyskie jako znak inicjacji w polskich cechach rzemieślniczych

67%

Lech-Kirstein D.

Socjolingwistyka

|

2019

|

issue 33

231-242

PL

Przedmiotem artykułu są tzw. przemianki, czyli miana towarzyskie, które zostały wyekscerpowane z opolskiej księgi cechowej garncarzy z lat 1727-1820 znajdującej się w Archiwum Państwowym w Opolu. Temat ten jest ważnym uzupełnieniem ustaleń dotyczących polskiej antroponimii, gdyż jak twierdzą historycy, nazwy te, mające charakter przezwiskowy (np. Płaczybabka, Marionek, Fiolla, Goniwiecha), stawały się w późniejszym okresie oficjalnymi nazwiskami. Nazwy osobowe pokazane są na tle funkcjonowania grupy społecznej XVIII-XIX-wiecznych rzemieślników, w szczególności ukazana jest rola cechów w szkoleniu młodych fachowców oraz związane z tym zwyczaje. Przemianki są bowiem dowodem istnienia obrzędów przejścia w polskich cechach rzemieślniczych oraz reliktem dawnych obrzędów inicjacji.

EN

The subject of the paper are the so-called przemianki (social names), which were excerpted from the Opole guild book of potters from 1727–1820 available in the State Archives in Opole. This topic is an important supplement to the findings concerning the Polish anthroponymy, because, as historians claim, these names, which have a nickname character (e.g. Płaczybabka, Marionek, Fiolla, Goniwiecha), later became official surnames. The personal names are shown in the context of the functioning of the social group of the eighteenth- nineteenth-century craftsmen, in particular, the role of guilds in the training of young professionals and the associated customs are shown. The social names are the proof of the existence of rites of passage in Polish guilds and a relic of ancient rites of initiation.

Refine search results

1 Biuletyn Historii Sztuki

1 Przegląd Zachodniopomorski

1 Rocznik Toruński

1 Socjolingwistyka

1 TEKA Komisji Polsko-Ukraińskich Związków Kulturowych

2 Łyczak B.

1 Lech-Kirstein D.

1 Mikulski K.

1 Pawłowska A.

1 Pihan-Kijasowa A.

1 2023

1 2021

1 2019

1 2018

1 2013

Zabytki cechowe w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie

Franz (Franciscus Hieronimus) Thomasberger – morawski rzeźbiarz na Śląsku i w Wielkopolsce w pierwszej połowie XVIII wieku

Wileński socjolekt rzemieślniczy XVI–XVIII wieku w świetle badań pogranicza językowego. Zarys problematyki

Dekoracja stropu w kamienicy Jacoba Heinricha Zerneckego przy ul. Żeglarskiej 16 oraz dzieje toruńskiej rodziny malarskiej Tiedemanów

Przemianki, czyli miana towarzyskie jako znak inicjacji w polskich cechach rzemieślniczych