Search results

1

Sprawiedliwość w polskim dyskursie konstytucyjnym i jej konotacje społeczne

100%

Szczepankowska I., Gorlewska E.

Studia Iuridica

|

2020

|

vol. 83

234-249

PL

The analysis of the use of the notion of justice in the Polish Constitution proves that in the course of historical development, the designated value was given various conceptual profiles. It was associated mostly with the law within the subjective (‘justified entitlement’) and objective scope (‘legitimacy’), with the judicial authorities (‘fair hearing’), and with the punishment (‘just decision’). Apart from juridical meaning, the notion of justice shall connote ‘equality’ or ‘equal treatment of all people’, including ‘equal justice under law’ or ‘objectivity of a judicial ruling’. Over time the justice gains social and political value which is reflected in the ideal of social justice meant as ‘the equality of all citizens and equal evaluation thereof’. The latter is highlighted in the Polish Constitution (of 1997) where justice is treated as the guiding moral and constitutional principle in the Republic of Poland. The significant profiles of names designating justice in the texts of the Constitution are confronted with the connotations appearing in the questionnaires filled up by the students of the universities in Białystok. In the eyes of young Poles, justice seems to be a human value which is important in their environment an shall be protected by the state.

2

Koncepcja opisu konotacji nazw własnych w Słowniku metafor i konotacji nazw własnych

88%

Rutkowski M.

Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza

|

2012

|

vol. 19

|

issue 1

141-148

PL

The article discusses issues related to the rules for a description and explanation of connotations of proper names in Słownik metafor i konotacji nazw własnych [Dictionary of Proper Names and their Metaphors and Connotations] due to be published soon. The discussion covers a range of detailed problem issues that, in view of the fact that no lexicographical patterns are available, have to be resolved arbitrarily − in particular with reference to the shape or form of definitions in the dictionary.

3

Owady w polskim i rosyjskim językowym obrazie świata

88%

Kuligowska K.

Studia Rossica Posnaniensia

|

2018

|

issue 43

167-180

RU

The paper is devoted to insects in Polish and Russian linguistic views of the world. The figurative meanings, derivational potential and semantic connotations of insects’ names, as well as idioms have been analysed to reveal the position of these animals in the language awareness of Poles and Russians.

4

Językowo-kulturowa kreacja starości

87%

Grzelakowa E.

Studia Europaea Gnesnensia

|

2016

|

issue 13

225-247

EN

The author presents contemporary connotations of the notion of old-age in the context of previous historical and cultural research in that area. Current data obtained from studies of interpersonal relationships is compared with the image of old age created in cultural texts and historical documents. Thus it is possible to verify contemporary axiological attributes of the notion of old age as well as its correspondences with the attributes and connotations established in the cultural memory of Poles today.

5

O zasadach ustalania wartości konotacyjnej nazw własnych

75%

Rutkowski M.

Prace Językoznawcze

|

2011

|

issue 13

207-213

EN

Paper provides the basic problems regarding the setting the connotative values of proper names for the dictionary. Author proposes that following linguistic phenomena have to be considered: metaphorical usage of proper names, words from proper names, phrasal constructions, as well as collocations with proper names. All these phenomena makes it possible to get the connotative characteristics of the names. Tentative and sketchy remarks that are considered in the paper may to be useful to preparing the entries for, which is being written by the author.

6

Schetynówką do jaroszewiczówki na Palikotówkę za kuroniówkę. Rzeczowniki z sufiksem -ówka motywowane nazwiskami polityków

63%

Dawidziak-Kładoczna M.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2021

|

vol. 7

95-111

EN

In this article, I deal with derivatives created with the suffix -ówka, motivated by the name of a politician. In total, I collected 53 such units. They were confirmed in 86 meanings. They represent various categories, including names of the roads (gierkówka, schetynówka), villas (cyrankiewiczówka, jaroszewiczówka), financial amounts (wałęsówka, religówka), alcoholic beverages (Palikotówka, Misiewiczówka) and names of weapons (batorówka, kościuszkówka). The most meaningful formations are: tuskówka, korfantówka and kuroniówka. The popularity of this confluence is the result of the rich connotations possessed by word-formation bases. Therefore, the meanings of derivatives depend on knowledge and the broadly understood context.

PL

W artykule podejmuję problemy derywatów utworzonych za pomocą sufiksu -ówka motywowanych nazwiskiem polityka. Łącznie zgromadziłam 53 takie jednostki, które zostały poświadczone w 86 znaczeniach. Reprezentują one różne kategorie, między innymi nazwy dróg (gierkówka, schetynówka), willi (cyrankiewiczówka, jaroszewiczówka), kwot finansowych (wałęsówka, religówka), alkoholi (Palikotówka, Misiewiczówka) i nazwy broni (batorówka, kościuszkówka). Najwięcej znaczeń mają takie formacje, jak: tuskówka, korfantówka i kuroniówka. Popularność tego zabiegu jest rezultatem bogatych konotacji, jakie mają podstawy słowotwórcze. Znaczenia derywatów są zatem zależne od wiedzy oraz od szeroko pojętego kontekstu.

7

Skojarzenia słowne w kontekście badań etnolingwistycznych. O potrzebie realizacji projektu Polsko-niemiecko-rosyjskiego słownika asocjacyjnego

63%

Gawarkiewicz R., Rodziewicz B.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2020

|

vol. 19

115-129

EN

This text is the linguists’ voice in the discussion on the human identity, undertaken in the field of social sciences and humanities. An individual is often reduced in this context to the role of a possessor and user of the group ideologies, of which the consequence is accepting the assumption that the differences, distances or discrepancies of interests can be balanced by the similarities, the sense of proximity and the mutual overarching goals, ideas or interests which, however, proves to be difficult task to achieve, particularly when we find ourselves in the melting pot of languages and cultures. According to the authors, an opportunity to enhance the effectiveness of communication in the intercultural relations is provided, among others, by the psycholinguistic research into free associations, as they enable the diagnose of the differences in perception that are one of the most frequent reasons of misunderstandings. The studies on free associations performed so far have revealed such differences which, according to the authors, justifies the need to carry out an associative experiment on the samples of students of three nationalities, i.e. the Poles, Germans and Russians, in order to develop the Polish-German-Russian dictionary of associations, supplemented with a scientific monograph.

PL

Tekst jest głosem językoznawców w dyskusji o tożsamości człowieka podejmowanej na gruncie nauk społecznych i humanistycznych. Jednostka jest w tym kontekście często sprowadzana do roli posiadacza i użytkownika grupowych ideologii, czego konsekwencją bywa przyjmowanie założenia, że różnice, dystanse czy rozbieżności interesów mogą być równoważone przez podobieństwa, poczucie bliskości oraz wspólnotę nadrzędnych celów, idei lub interesów, co okazuje się jednak zadaniem niełatwym, szczególnie wtedy, kiedy znajdziemy się w tyglu języków i kultur. W przekonaniu autorów tekstu pewną szansę podniesienia skuteczności porozumiewania się w relacjach międzykulturowych stwarzają m.in. psycholingwistyczne badania skojarzeń swobodnych. Pozwalają bowiem diagnozować różnice w spostrzeganiu, a to właśnie one są jedną z najczęstszych przyczyn wszelkich nieporozumień. Dotychczasowe badania skojarzeniowe takie różnice ujawniły, co zdaniem autorów opracowania uzasadnia potrzebę przeprowadzenia eksperymentu lingwistycznego na studenckich reprezentacjach trzech grup narodowych, tj. Polaków, Niemców i Rosjan, w celu opracowania polsko-niemiecko-rosyjskiego słownika asocjacyjnego z suplementem w postaci monografii naukowej.

8

Prozodia semantyczna. Pojęcie, problemy, przydatność

63%

Kamasa V.

Socjolingwistyka

|

2015

|

issue 29

105-120

PL

Rozwój technologii i związana z nim możliwość obserwacji ogromnych zbiorów tekstów skierowały uwagę badaczy języka na wzorce współwystępowania jednostek w tekście. Niniejszy tekst poświęcony jest jednemu z takich wzorców — prozodii semantycznej. W kolejnych częściach tekstu omawiamy definicję tego zjawiska, związane z nim kontrowersje, takie jak pytanie o jednostkę prozodii semantycznej czy też zasadność założenia o transferze znaczenia między kolokatami. Wskazujemy też najczęstsze sposoby pomiaru prozodii. Tekst kończymy przeglądem zastosowań opisów prozodii semantycznej ze szczególnym na ciskiem na społecznie zorientowane badania nad dyskursem.

EN

Possibility to observe large samples of texts related to advances in technology have allowed the researchers to see diverse patterns of co-occurrence. In this paper we introduce one of such patterns — semantic prosody. We start with an overview of semantic prosody definitions. Then we move to some controversial points such as the unit of the prosody or the problem of meaning transfer between collocates. We also describe how to determine semantic prosody, to finally conclude with examples of its application focusing on socially oriented discourse analyses.

9

Porównania z komponentem proprialnym a konotacje nazw

63%

Rutkowski M.

Prace Językoznawcze

|

2012

|

issue 14

247-252

EN

The scope of this paper is a problem of a simile including a proper name. As it was claimed by Lech Krajewski, it is possible to create a simile on the basis of selected, stereotypical features of object names. This characteristic is clear when it comes to similes with proper names. Such similes are, as well as metaphors and words-from-names, one of the most important connotative expressions that were taken under consideration during the work on “A Dictionary of Proper Names, Metaphors and Connotaions’’.

10

Konotacje nazw barw w toponimii i hydronimii śląskiej (czarny, biały, zielony)

63%

Lech-Kirstein D.

Prace Językoznawcze

|

2021

|

vol. XXIII/2

91–103

PL

Kolory należą do podstawowych środków orientacji człowieka w świecie. Niosą informacje o wartościach wyznawanych przez dane społeczeństwo, są wyrazem tożsamości jednostkowej i zbiorowej, wywołują różne skojarzenia i emocje, odzwierciedlają sposób postrzegania otaczającej rzeczywistości. Przedmiotem artykułu są nazwy geograficzne Śląska zawierające element kolorystyczny: czarny, biały i zielony – najbardziej charakterystyczne barwy Śląska. Badaniu zostały poddane zarówno nazwy genetycznie polskie, jak i niemieckie, gdyż historia Śląska i naturalna symbioza językowo-kulturowa pozwalają traktować je na równi. Badania nazw kolorów w obu językach nie wykazują też większych różnic w konotacjach i prototypach tych nazw. W pierwszej części artykułu wyjaśniono terminy związane z tematem, jak barwa / kolor, konotacje. Następnie przedstawiono kolejno trzy elementy kolorystyczne, poczynając od etymologii tych wyrazów, poprzez ich konotacje wynikłe z ludowego postrzegania świata, wierzeń i tradycji, kończąc na analizie nazw geograficznych zawierających te elementy. Złożenia, zrosty i zestawienia łączące przymiotniki z rzeczownikami potwierdzają prototypowe wzorce bieli, zieleni i czerni, ale wprowadzają też nowe, nieznane konotacje. Nazwy z elementem kolorystycznym tworzą specyficzny obraz Śląska jako krainy z jednej strony ciemnej, mrocznej i dzikiej, ale z drugiej strony jasnej, czystej i pełnej życia.

EN

Colours belong to the basic means of human orientation in the world. They convey information about values followed by a given society, are an expression of individual and collective identity, evoke various associations and emotions, and reflect the perception of the surrounding reality. The subject of the paper are geographical names of Silesia containing a colour element: black, white and green – the most characteristic colours of Silesia. Both genetically Polish and German names were examined, as the history of Silesia and the natural linguistic and cultural symbiosis make it possible to treat them equally. Research on the names of colours in both languages does not show any major differences in the connotations and prototypes of these names. The first part of the paper explains terms related to the topic, such as hue vs. colour, and connotations. Then, three colour elements are presented , starting from the etymology of the words, through their connotations resulting from the folk perception of the world, beliefs and traditions, ending with the analysis of geographical names containing these elements. Compounds proper, solid compounds and juxtapositions linking adjectives with nouns confirm the prototype patterns of white, green and black, but they also introduce new, unknown connotations. The names with a colour element create a specific image of Silesia as a land that is dark, dusky and wild, on the one hand, but bright, clean and full of life, on the other hand.

11

Imię Maria w języku i kulturze

63%

Kuć J.

Prace Językoznawcze

|

2021

|

vol. XXIII/2

121–135

PL

Imiona są częścią oficjalnych i obyczajowych tradycji każdego społeczeństwa. Zachowują one elementy kultury materialnej i duchowej. W systemie leksykalnym i gramatycznym ujawniają związek genetyczny z ogólnym systemem języka. Imiona funkcjonują w społeczeństwie jako jeden z elementów kultury duchowej narodu. Imię Maria pojawia się w swojej pierwotnej funkcji – jako imię, ale również jako tworzywo nazw sekundarnych – nazwisk, nazw geograficznych (miejscowych, toponimicznych), włączając się w onomastykon kulturowy i językowy wielorakimi znaczeniami.

EN

Personal names are part of legal and moral traditions of each society. They preserve various elements of material and spiritual culture. A genetic link between names and language manifests itself in the lexical and grammatical system. Names function in society as one of the components of culture. The name Maria appears in its original function – as a personal name, but also as a base of secondary names: surnames, geographical names (local, toponyms), participating in the cultural and linguistic onomasticon with multiple meanings

12

Świat przyrody widziany przez nazwiska pochodzenia gwarowego

51%

Magda-Czekaj M.

Onomastica

|

2016

|

vol. 60

151-162

EN

The subjects of my examination are samples of Silesian surnames derived from the dialectal words determining objects of an animate and inanimate nature. The names of animals were more often used as a base to create the surnames derived from nicknames (derived from appellatives). They were more expressive due to their metaphoric meaning reflecting specific features of people and their evaluations. The signification of botanic (inanimate) nouns used within names was less transparent, however they are thought to refer to an anthropomorphic view of plant behaviour, e.g. dialectal woska/osika [aspen] - trembling. The belief that specific phenomena in nature have supernatural, magic or demonic powers, as well as other difficult to grasp factors, played a very important role in the creation of nicknames and later surnames for the Silesian population. The dialectal “nature” appellatives, which were the source for surnames derived from nicknames, also show that the same dialectal lexeme can have a different meaning in different Polish regions. On the other hand, dialectal lexemes which sound identical in specific Polish regions but differ semantically determine the cultural identity of the micro-speaking country. The same phenomenon can be observed within surnames.

13

Leksyka religijna jako wartościujący komponent chrematonimii marketingowej

51%

Łuc I.

|

2020

|

vol. 68

|

issue 6

123-140

EN

The object of the article are the valuating connotations evoked by marketing nomination including in their base the lexemes from the semantic field of religion (religia). The selected category of marketing chrematonyms having in their base the religious components of sacrum and profanum sphere shows that these indicators were used by the creators as persuasive valuating operators, inscribing these names into the consumptional Polish language repertoire. The selected category of onyms was described from the cultural and marketing linguistics perspective, considering the marketing context of creating aritficial relations between values, culture and media. This analysis enables the author to indicate the specified structural models (including serial), to select peculiar word combinations (collocations) which serve nomination valuating and to specify the role of meaning field of their structural components.

PL

Przedmiotem artykułu uczyniono konotacje wartościujące ewokowane przez nazewnictwo marketingowe o podstawach leksykalnych z pola semantycznego religia. Wybrana do opisu kategoria chrematonimów marketingowych z komponentami religijnymi sfery sacrum i profanum pokazuje, że wykładniki te posłużyły ich twórcom jako perswazyjne operatory wartościowania, wpisujące nazwy te w repertuar polszczyzny konsumpcyjnej. Wybraną do opisu kategorię onimów opisano z perspektywy lingwistyki kulturowej i marketingowej, uwzględniając marketingowy kontekst tworzenia sztucznych zależności między wartościami, kulturą a mediami. Owa analiza umożliwiła wskazanie określonych modeli strukturalnych (w tym seryjnych), wytypowanie swoistych połączeń wyrazowych (kolokacji) służących nazewniczemu wartościowaniu oraz określenie roli pola znaczeniowego poszczególnych ich komponentów strukturalnych.

14

Językowy obraz świata a niektóre założenia kognitywizmu

45%

Tokarski R.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1997-1998

|

vol. 9-10

7–24

PL

Jednym z podstawowych zadań w badaniach nad językowym obrazem świata jest takie ukształtowanie semantycznej definicji słowa, które zdawałoby sprawę z tego, jak ludzie rozumieją bądź jak mogą rozumieć słowo w określonym kontekście. Artykuł proponuje model definicji kognitywnej, która ma charakter otwarty i potrafi uwzględniać wszystkie konotacje w języku słabiej utrwalone. Na przykładzie polskich nazw barw przedstawiona została zasada wzajemnej motywacji (przewidywalności) elementów znaczeniowych, polegająca na odtworzeniu wewnętrznej hierarchizacji składników semantycznych i ustaleniu między nimi zależności znaczeniowych. Prototypowy wzorzec barwy wpływał na wielokierunkowy rozwój konotacji semantycznych, motywując kolejne ciągi transformacyjne o różnym stopniu uszczegółowienia. W konsekwencji całościowa rama interpretacyjna jednostki leksykalnej składa się z grona wzajemnie się dopełniających subram szczegółowych. Każdy z postulowanych składników znaczenia motywował bądź był motywowany przez inne składniki semantyczne.

EN

One of the basic tasks in the study of the linguistic picture of the world is to shape a word's semantic definition in such a way as to reveal how the word is or may be understood in a particular context. In the paper, a model of an open cognitive definition capable of capturing all loose connotations is proposed. On the basis of Polish colour terms, a principle of mutual motivation (predictability) of semantic components is presented. The principle consists in reconstructing the inner hierarchy of semantic components and establishing semantic interrelationships among them. The prototypical colour template influenced a multidirectional development of semantic connotations and motivated successive transformational chains specified to various degrees. Hence the global interpretational frame of a lexical unit consists of a cluster of specific complementary subframes. Each of the postulated semantic components either motivated or was motivated by other components of the frame.

15

WIE KALT IST DIE RECHTSSPRACHE? – NEUTRALITÄTSPOSTULAT UND VERBALE EXPRESSIVITÄT IN GESETZESTEXTEN DES STRAFRECHTS. EIN DEUTSCH-POLNISCHER VERGLEICH

38%

KĘSICKA K.

Comparative Legilinguistics

|

2015

|

vol. 24

101-118

PL

Poprzez lapidarny i bezosobowy styl wypowiedzi oraz abstrakcyjną pojęciowość język prawny dąży do obiektywizmu, pozostając przy tym narzędziem pozwalającym na wyrażenie relacji autorytarności i podporządkowania. Mimo postulowanej wobec języka prawnego jako języka fachowego estetycznej, ekspresywnej oraz moralnej neutralności język ten nie jest wcale aż tak neutralny. Zawiera w sobie elementy subiektywności i ekspresywności w postaci nacechowania emocjonalnego terminologii, obecności emfazy czy stosowania wyrażeń ocennych. Niniejszy artykuł ma na celu prześledzenie przejawów ekspresji w obszarze leksyki z dziedziny prawa karnego, określenie roli ekspresywności i porównanie stopnia jej intensywności w analizowanych niemieckich i polskich przykładach z tekstów prawnych oraz przedstawienie problematyki ich przekładu. Uwaga skierowana zostanie ponadto na elementy subiektywności obecne w samym procesie przekładu, takie jak nadmierna estetyzacja przekładu oraz ocena i wybór stopnia intensywności zabarwienia emocjonalnego w tłumaczeniu. Jako materiał badawczy do analizy posłużą wybrane fragmenty niemieckiego i polskiego kodeksu karnego wraz z tłumaczeniami.

EN

The succinct and neutral style of discourse and the abstractiveness of legal terms are the ways to reaching the objectivity by the legal language. It remains at the same time an instrument to express the authority-obedience-relationship. We expect the legal language as a language for special purposes to be aesthetic, expressive and moral neutral. However it seems to be not as much neutral as expected. It contains subjective and expressive elements in the form of emotionally marked terminology, using of emphasis or vague terms and phrases. In this paper I shall illuminate the phenomenon of expressiveness in the language of law based on empirically examining of the selected terminology from the German and Polish Criminal Code. Our purpose is to show the variety of measures for the verbalisation of expressiviness in the analyzed legal texts, to clarify their text function, to research how the examined German and Polish legal terms differ in terms of the degree of expressive intensity and to outline the issues of translation of verbal expression. Finally, our focus is on showing of subjective elements in the process of translation itself such as aestheticization of translation and translators individual decision how far to emphasize the expressive component in the translation.

DE

Durch den Lapidarstil, den Agensschwund und die begriffliche Abstraktheit bestrebt die Rechtssprache die Erzielung von Objektivität, wobei sie gleichzeitig als ein Werkzeug dient, die Autorität-Gehorsamkeit-Relation zum Ausdruck zu bringen. Von der Rechtssprache wird wie von jeder anderen Fachsprache erwartet, dass sie sich durch ästhetische, expressive sowie moralische Neutralität kennzeichnet. Die Beachtung des Neutralitätspostulats erweist sich in Bezug auf Rechtssprache allerdings nicht so offensichtlich, wie es angenommen wird. Die Rechtssprache ist wie die Gemeinsprache durch Subjektivität und verbale Expressivität gekennzeichnet, die u.a. durch Gefühlsbetontheit in der Fachterminologie, emphatische Floskeln oder wertausfüllungsbedürftige Ausdrücke zum Vorschein kommt. Das Hauptanliegen dieses Beitrags liegt in der Erörterung der genannten Problematik am Beispiel der deutschen und polnischen Rechtssprache. An ausgewählten Beispielen aus dem deutschen und polnischen Strafgesetzbuch sowie ihren Übersetzungen werden verschiedene Facetten von Expressivität und Subjektivität sprachvergleichend dargestellt und anschließend im Hinblick auf ihre Funktion in einem Gesetzestext und Übersetzungsproblematik analysiert. Ergänzend wird darüber hinaus auf Subjektivitätszüge im Übersetzungsprozess an sich wie verschönernde Ästhetisierung der Übersetzungstextes, die Bestimmung und Wahl des Intensitätsgrades von Affektvollem in Übersetzung oder Hervorhebung des Druck-Effekts bei der Wiedergabe von emphatischen Phrasen hingewiesen.

16

Natura jako element nominacyjny w kreacji nazw miejskich lokali gastronomicznych

38%

Rudnicka-Fira E.

Prace Językoznawcze

|

2018

|

vol. XX/3

139–150

EN

The article attempts to examine the nomination of urban gastronomic establishments that use nature in its creations, a broadly understood nature that is an inseparable part of urban space. In creating the names of studied service objects, elements of the natural world were used, coming from very different areas (including fauna, f lora, geology, geography, meteorology, astronomy, hydrology, etc.). These names evoke different associations, contain usually a certain persuasion acting on the emotions and will of the recipient, thus obtaining marketing value. Material from two geographically and economically diverse regions of Poland (Silesia and the south-eastern borderland) was analyzed. It has few features that refer to the region.

Refine search results

Sprawiedliwość w polskim dyskursie konstytucyjnym i jej konotacje społeczne

Koncepcja opisu konotacji nazw własnych w Słowniku metafor i konotacji nazw własnych

Owady w polskim i rosyjskim językowym obrazie świata

Językowo-kulturowa kreacja starości

O zasadach ustalania wartości konotacyjnej nazw własnych

Schetynówką do jaroszewiczówki na Palikotówkę za kuroniówkę. Rzeczowniki z sufiksem -ówka motywowane nazwiskami polityków

Skojarzenia słowne w kontekście badań etnolingwistycznych. O potrzebie realizacji projektu Polsko-niemiecko-rosyjskiego słownika asocjacyjnego

Prozodia semantyczna. Pojęcie, problemy, przydatność

Porównania z komponentem proprialnym a konotacje nazw

Konotacje nazw barw w toponimii i hydronimii śląskiej (czarny, biały, zielony)

Imię Maria w języku i kulturze

Świat przyrody widziany przez nazwiska pochodzenia gwarowego

Leksyka religijna jako wartościujący komponent chrematonimii marketingowej

Językowy obraz świata a niektóre założenia kognitywizmu

WIE KALT IST DIE RECHTSSPRACHE? – NEUTRALITÄTSPOSTULAT UND VERBALE EXPRESSIVITÄT IN GESETZESTEXTEN DES STRAFRECHTS. EIN DEUTSCH-POLNISCHER VERGLEICH

Natura jako element nominacyjny w kreacji nazw miejskich lokali gastronomicznych