Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 20

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  contemporary Polish
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Przysłowie Diabeł tkwi w szczegółach we współczesnej polszczyźnie. Retoryczność, mistyfikacja, stereotyp

100%
Wasiuta S.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2016
|
issue 21
203-213
EN
The paper is devoted to the functioning of the proverb diabeł tkwi w szczegółach in multi-genre texts of contemporary Polish. The author discusses the rhetoric potential of the phrase, used when there are problems with the realization of some undertaking. Senders like to use it in the beginning (in the title) and at the end of the text. The persuasive efficiency of an utterance containing the discussed phrase is raised by granting the status of a proverb to the sentence diabeł tkwi w szczegółach, and in particular, by garnishing it with such adjectives as dawne, stare, tradycyjne (‘ancient’, ‘old’, ‘traditional’), or a stylistic qualifier jak to mówią chłopi ‘as peasants say’. In actual fact, the antiquity and popularity of this maxim are a mistification. The last part of the paper is devoted to a reconstruction of the semantics of the proverb, especially with regard to the formally similar phrase bóg tkwi w szczegółach ‘the god is in the detail’.
2
Content available remote

Serial verb constructions containing the element idź in contemporary colloquial Polish

100%
Gębka-Wolak M., Moroz A.
Slovo a slovesnost: časopis pro otázky teorie a kultury jazyka (Slovo a slovesnost: A journal for the theory of language and language cultivation)
|
2021
|
vol. 82
|
issue 3
209-231
EN
The article will attempt to verify the hypothesis stating that, in contemporary Polish (especially in colloquial language), syntactic structures containing two imperative verb forms may be defined as serial verb constructions (SVCs). As our starting point, we assume that structures such as idź głoś, idź się utop (lit. resp. ‘go preach’, ‘go drown’) which are the subject of our analysis, fall into the definition of SVC containing five components: compositionality, being monoclausal, the two verbs being independent and having no linking element and no predicate-argument relation between them. In the analysis that follows, we will concentrate on structures containing the element idź (‘go’) and discuss their characteristic features concerning prosody, morphology (mode and number adjustments), semantics and syntax. We consider those characteristics as non-standard, i.e. specific for those types of serial verb constructions.
3
Content available remote

Podstawy strukturalnej charakterystyki współczesnych polskich formacji słowotwórczych

100%
Wiśniewski M.
Slavia Meridionalis
|
2013
|
vol. 13
EN
Basics of structural characteristics of contemporary Polish word formationsThis article is an attempt to reconstruct the formative mechanisms of contemporary Polish. The object of observation are the Polish formatives, which are motivated from the synchronous point of view. Establishing of the inventory of formatives is a result of multistage logical division based on the following (structural) dichotomy criteria: – on the first stage: quality (alternate) and quantitative (reduction) operations transform the theme of base in the theme of derivatives, – on the other stages: type of segmental elements added to the theme of derivatives.
4
Content available remote

Cechy składniowe i semantyczne dotąd

88%
Alberski B.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2018
|
issue 25
55-63
EN
The paper discusses the expression dotąd. The author makes a distinction between contextual (endophoric) and consituational (exophoric) uses. The analysis is limited to the latter because exophoric uses allow for a locative and temporal interpretation. The author distinguishes two units of language: a pronoun which replaces a temporal or locative expression, and the relator dotąd, aż which indicates a temporal relation between the events described in component sentences.
5
Publication available in full text mode
Content available

Kilka uwag o nieodnotowanych w słownikach współczesnej polszczyzny formacjach feminatywnych

87%
Piotrowicz A., Witaszek-Samborska M.
Poznańskie Spotkania Językoznawcze
|
2015
|
issue 29
EN
Słowa, słowa... Czy je znasz? edited by Teresa Smółkowa (Kraków 2013), despite the fact that it has been recorded the male equivalents (eg. lack of forms jajcara, siecioholiczka, zasiłkowiczka, although there are jajcarz, siecioholik, zasiłkowicz). The authors proved the presence of such potential female names in the National Corpus of Polish and on the Internet using Google search. Of the 263 units unrecorded in the lexicon until 218 are present – with varying attendance – in the tested texts. This means that these female names are present in the social use. They do not limit themselves to the female equivalent of male names of professions. They also include semantic categories such as sports and hobbies, and names: representatives of certain attitudes and beliefs, women with specific characteristics of mental (including addicted women) and physical (including sick women), Internet users (including online offenders). These names are the result of suffixal derivation, mainly using the suffix -ka, eg. erasmuska < erasmus, netoholiczka < netoholik (but also such as: -ini/-yni, -ica/-yca, -anka and -ara), and the paradigmatic derivation, eg. dredziara < dredziarz, sprawna inaczej < sprawny inaczej. Functioning described in the article female names in the social circuit is proof that in the past ten years there has been a significant change in the Polish language in the pragmatic aspects of the nomination of women.
6
Content available remote

Angielskie zapożyczenia fonetyczne i graficzne w polszczyźnie ogólnej przełomu XX i XXI wieku

75%
Olkowska K. M.
Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
|
2010
|
vol. 9
161-207
EN
The aim of this article is to analyse phonetic and graphic mechanisms of the English borrowings adaptation to the Polish language at the turn of the 21st century. The lexemes taken into consideration are collected from Wielki słownik wyrazów obcych (ed. 2003) and Uniwersalny słownik języka polskiego (ed. 2003). However, the author has chosen only those lexemes that are not found in Słownik wyrazów obcych (ed. 1995) and Słownik języka polskiego (ed. 1993). Additionaly, the material has been verifi ed with Trzaski, Everta, Michalskiego encyklopedyczny słownik wyrazów obcych (ed. 1939). In this way the linguistic base constitutes of 299 words. Moreover, the newest phonetic and graphic adaptations of the lexemes borrowed before the year 1995 has been gathered, so the final number of the lexemes is 324. For the sake of clarity, first vowels and then consonants are analysed as far as the phonetic adaptation is concerned. Next, the graphic and phonetic-graphic mechanisms are described in detail. The final stage is the analysis of the semantic fields in which the newest English borrowings appear the most frequently.
7

Nowe zastosowania form czasownikowych 1. i 2. os. lp. rodzaju nijakiego czasu przeszłego we współczesnych tekstach

75%
Żmigrodzka B.
Język Polski
|
2016
|
vol. 96
|
issue 2
51-72
PL
Artykuł dotyczy bardzo rzadkich w języku polskim form czasownikowych 1. i 2. os. lp. rodzaju nijakiego czasu przeszłego (typu „byłom”, „byłoś”), których zakres użycia ograniczony był tradycyjnie do funkcji antropomorfizacji przedmiotów mających nazwę będącą leksemem o nijakim rodzaju gramatycznym. We współczesnych tekstach literackich i wypowiedziach internetowych formy te pojawiają się w funkcjach, w których odnoszą się do osób – nadawcy i odbiorcy w akcie komunikacji. Nowe funkcje wiążą się z wyrażaniem nietypowości, nienormatywności, trudności kategoryzowania owych osób – zarówno pod względem płci, jak i w sferze społecznej, ideologicznej, osobowościowej. Mogą także sygnalizować stany chwilowej dezorientacji. Odnoszone bywają do dziecka jeszcze nie narodzonego, do momentu poznania jego płci, lub sugerują „dziecinność” osoby dorosłej. Omawiane formy mogą także stanowić element konstrukcji tekstu wprowadzający wielopoziomowość narracji. W literaturze odnoszą się do osób bezpłciowych i postpłciowych oraz postaci wirtualnych.
EN
The article describes very rare neuter gender verb forms in the first and second person singular past tens (like "byłom", "byłoś"), the use of which was traditionally constrained to anthropomorphism of objects, whose names were in the neuter grammatical gender. In the contemporary literary texts and internet utterances these forms surface as ways of addressing people – the sender and the recipient in the act of communication. New functions are connected to expressing untypicality, non-normativeness, difficulty of categorizing said people – on the basis of their gender, but also community, ideology and personal affiliations. They can also signal states of temporary confusion. They are used to refer to an unborn child before its sex can be identified or suggest “childlikeness” of an adult person. Forms discussed in the article can also serve as an element introducing multidimensional narration. In literature, they refer to postgender and genderless persons, as well as virtual characters.
8

„Masakra" — wyraz modny współczesnej polszczyzny

75%
Słabczyński R.
Język Polski
|
2015
|
vol. 95
|
issue 3
239-249
PL
Artykuł przedstawia znaczenie i pragmatyczne funkcje słowa masakra, które we współczesnej polszczynie stopniowo traci swoje negatywne konotacje semantyczne związane z okrutnym zabijaniem, rzezią i staje się uniwersalnym wyrazem służącym wyrażaniu emocji, oceny (zarówno negatywnej, jak i pozytywnej), dużego natężenia jakiejś cechy albo zjawiska. W pracy zaprezentowano funkcjonowanie tego wyrazu w tekstach mówionych i pisanych, m.in. w wypowiedziach charakterystycznych dla codziennej komunikacji nieoficjalnej, w artykułach, komentarzach i reklamach zamieszczonych na różnych stronach internetowych.
EN
The article presents the meaning and pragmatic functions of the word masakra (massacre). In contemporary Polish the word is gradually losing negative semantic connotations related to savage killing, slaughter and is becoming a universal form serving to express emotions, opinions (both negative and positive), high intensity of a feature or a phenomenon. In the paper, the author shows functioning of the fashionable word in spoken and written texts, inter alia, in statements typical of everyday informal communication, in articles, comments and advertising placed on different websites.
9

O nowych użyciach czasownika „masakrować” we współczesnej polszczyźnie

75%
Buława M.
Język Polski
|
2017
|
vol. 97
|
issue 1
127-139
PL
W artykule przedstawiony został rozwój semantyczny czasownika „masakrować” w powojennej polszczyźnie. Omówione zostały znaczenia tego leksemu nienotowane przez słowniki języka polskiego; szczególną uwagę zwrócono na popularność, jaką w ostatnim czasie zyskuje on w tekstach dotyczących tematyki politycznej, służąc w nich do referowania wypowiedzi osoby trzeciej (w zdaniach typu „Korwin masakruje lewaka”).
EN
The article presents the semantic development of the verb “masakrować” in contemporary Polish. Meanings of this lexeme not recorded in dictionaries of Polish have been discussed. Particular attention has been paid to the popularity it is gaining in texts regarding political topics where it is used to report words of a third party (in sentences like “Korwin masakruje lewaka”).
10
Publication available in full text mode
Content available

Właściwości składniowe i semantyczne jednostek z ciągiem potąd

71%
Alberski B.
Polonica
|
2019
|
vol. 39
169-178
EN
The paper discusses the expression potąd. The author makes a distinction between its anaphoric (endophoric) and deictic (exophoric) uses. The author distinguishes between two units of language: ktoś ma kogoś/czegoś(genitive) potąd and a pronoun potąd which replaces a locative expression. The first unit expresses an excess of objects which is the reason of the speaker's dissatisfaction. This unit very often coexsist with the gestures and the potąd segment is stressed in the phrase. The pronoun can be used only to describe the area near the speaker's, it is rhematic (TRS) and the coexisting noun is in accusative
PL
Przedmiotem analizy jest wyrażenie potąd. Autor wyszczególnia dwie jednostki języka: [ktoś] ma [kogoś/ czegoś(genitive)] potąd oraz zaimek potąd zastępujący wyrażenie lokatywne. Pierwsza z nich oznacza nadmiar obiektów lub stanów rzeczy w ocenie mówiącego i jego niezadowolenie z tego faktu. Ta nieciągła jednostka języka często współwystępuje z gestem, a segment potąd jest akcentowany. Z kolei zaimek potąd jest wyrażeniem rematycznym, współwystępujący rzeczownik przyjmuje postać biernika, a samo wyrażenie może być użyte wyłącznie do opisu przestrzeni bliskiej mówiącego.
11
Publication available in full text mode
Content available

Ocena stabilności ekspresywnej leksemu trawelebryta

63%
Hwaszcz K.
Orbis Linguarum
|
2018
|
issue 51
53-66
EN
An appraisal of the expressive stability of the word „trawelebryta” The aim of this paper is to define the meanings as well as to establish the contexts in which one can find the relatively new lexeme trawelebryta ‘travelebrity’ in the Polish language. Its novelty manifests itself in the lack of the spelling unification, which additionally implies that the word is not well-ingrained in the language yet. On the other hand, the lexeme serves as a word-formation base for other lexemes, which in turn indicates that the word is already a part of the mental lexicon of native speakers of Polish. Although it was determined that the lexeme is relatively stable, we found five distinctive meanings, which are still undergoing certain semantic and formal modifications. The evolution of its meaning shows a tendency to shift towards negative connotations, from neutral to colloquial, and, in extreme cases, even to the offensive ones. It was evidenced by sets of synonyms and contexts to which the lexeme was assigned. The paper ultimately shows that the adaptation process of the lexeme in the Polish language is not over yet.
12

Status czasownikowej formy "kole" we współczesnej polszczyźnie

63%
Przybyszewski S., Czerepowicka M., Kosek I.
Język Polski
|
2018
|
vol. 98
|
issue 4
5-14
PL
Przedmiotem zainteresowania w niniejszym artykule jest status ciągu kole we współczesnej polszczyźnie. Tytułowy element jestskładnikiem m.in. frazeologizmów coś kłuje / kole kogoś w zęby, coś kłuje / kole kogoś w oczy. Słownik gramatyczny języka polskiego (sgjp.pl) traktuje kole jako niefleksyjne. Celem analizy jest zweryfikowanie tego twierdzenia. Część pierwsza artykułu to rys historyczny, w drugiej rozważane są współczesne wystąpienia tekstowe i słownikowe opisy interesującego nas elementu. Analiza dowodzi, że kole nie da się traktować współcześnie jako elementu izolowanego. Autorzy artykułu postulują interpretowanie form o temacie kole / kol jako obocznych wobec kłuje / kłuj. Ani w systemie, ani w uzusie nie wykształcił się pełny wzorzec paradygmatu, nie można więc mówić o istnieniu odrębnego leksemu czasownikowego.
EN
The paper is devoted to the analysis of the string kole in contemporary Polish. Among other occurrences, the word is an element of the following phrases: coś kłuje / kole kogoś w zęby (‘sth isnot to sb’s taste’, lit. sth stings sb’s teeth), coś kłuje / kole kogoś w oczy (‘sth irritates sb’, lit.sth stings sb’s eyes). In the "Grammatical Dictionary of Polish Language" (sgjp.pl), kole is treated as non-inflected, isolated form that appears solely in the proverbial phrase prawda w oczy kole (‘the truth hurts’, lit. the truth stings eyes). Verification of this claim is the aim of the paper. In the first part of the article, historical outline of the analysed item is presented and in the second part, contemporary usages found in corpora and dictionaries are scrutinized. The analysis proves that there are more verbal forms based on the same stem as kole in contemporary Polish, in both phraseological and non-phraseological contexts. Thus, it should not be treated as an isolateditem. The authors suggest that forms of the type kole / kol should be treated as variants of the type kłuje / kłuj. Neither in the system of language, nor in the language usage, one can find sufficient evidence for a full paradigm alternative to contemporary prevailing type kłuje / kłuj, therefore one cannot assume existence of a distinct verbal lexeme.
13

Współczesne przysłowie - rozważania teoretyczne vs. badanie ankietowe

63%
Szpila G.
Język Polski
|
2017
|
vol. 97
|
issue 2
5-22
PL
Artykuł podejmuje tematykę powstawania nowych przysłów we współczesnym języku polskim. Autor prezentuje poglądy paremiologów w kwestii definicyjnych cech klasycznie definiowanych proverbiów i odnosi je do nowych zjawisk paremicznych obserwowanych we współczesnej komunikacji. Opowiada się za rewizją wagi takich cech paremii, jak tradycja, powszechność użycia i znajomość przysłów. Rozważania teoretyczne uzupełnia omówienie wyników ankiety przeprowadzonej wśród młodzieży szkolnej, której celem było ustalenie, jak młodzi użytkownicy języka polskiego definiują i egzemplifikują pojęcie „nowe przysłowie”.
EN
The paper discusses the concept of “new proverbs” in modern Polish, with reference to two of the main defining characteristics of paremias, such as traditionality and currency. The article presents the results of a questionnaire conducted in a group of secondary school students and analyzes the data with special regard to the types of “new proverbs” identified. On the basis of the study the author offers general observations concerning modern proverbs in Polish.
14

Historia leksemu "badylarz" (na marginesie prac nad "Wielkim słownikiem języka polskiego PAN")

63%
Bobrowski J.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 3
100-112
PL
W artykule przedstawiono semantyczną i pragmatyczną ewolucję jednostki leksykalnej badylarz. Autor podważa ogólnie przyjęte opinie na temat jej historii, wykorzystując dane ze słowników, bibliotek cyfrowych i korpusów języka polskiego. Powszechnie uważa się, że wyraz ten powstał w okresie PRL-u i należał do typowych elementów komunistycznego dyskursu propagandowego. Analiza zgromadzonych danych pokazała, że słowo badylarz istniało już w drugiej połowie XIX w. Pierwotnie był to leksem neutralny, jednak w okresie międzywojennym stał się jednym z pogardliwych określeń wrogów klasowych używanych często w prasie lewicowej. Po wojnie negatywne konotacje słowa upowszechniły się w literaturze i kulturze popularnej. Obecnie badylarz funkcjonuje jako eksponent pamięci kulturowej o czasach komunistycznych.
EN
The article explores the semantic and pragmatic evolution of the lexical unit "badylarz" (‘vegetable gardener’). The author challenges the generally accepted opinions about its history, making use of data from dictionaries, digital libraries and corpora of the Polish language. It is commonly believed that the word came into existence during the PRL era and belonged to the typical elements of the discourse of communist propaganda. An analysis of the collected data showed that the word "badylarz" existed as far back as the second half of the 19th century. Originally, it was a neutral lexeme, but in the interwar period it became one of the offensive names of class enemies, often used in left-wing newspapers. After the war, negative connotations of the word were disseminated through literature and popular culture. Nowadays, "badylarz" functions as the lexical exponent of cultural memory of communist times.
15

Nazwy osób we współczesnej polszczyźnie (na materiale Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego)

63%
Senderska J.
Prace Językoznawcze
|
2021
|
vol. XXIII/3
25–53
PL
Celem artykułu jest analiza nazw osób pod kątem wskazania najbardziej wyrazistych tendencji związanych ze wzbogacaniem słownictwa polskiego, tj. z tworzeniem nowych jednostek leksykalnych oraz z zapożyczaniem ich, albo tylko ich znaczeń, z innych języków. Materiał źródłowy pochodzi ze stron Obserwatorium Językowego Uniwersytetu Warszawskiego, na których rejestrowana jest najnowsza leksyka polska. Nazwy osób stanowią ok. 690 jednostek leksykalnych, przy czym przeważającą większość (ok. 630 jednostek) stanowią neologizmy leksykalne, tj. nowe derywaty i composita oraz zapożyczenia i kalki leksykalne. Pozostałe jednostki to neologizmy semantyczne (neosemantyzmy i zapożyczenia semantyczne) oraz frazeologiczne (nowe frazeologizmy i kalki frazeologiczne). Obserwacja wyekscerpowanych neologizmów potwierdza niesłabnące oddziaływanie języka angielskiego na współczesną polszczyznę, nie tylko w zakresie leksyki, lecz także w zakresie systemu słowotwórczego.
EN
The aim of the article is to analyse people’s names in order to point out the most noticeable tendencies enriching Polish vocabulary, i.e. creating and borrowing new lexical items or only their meanings from other languages. The source material was excerpted from the website of the University of Warsaw Language Observatory (Obserwatorium Językowe Uniwersytetu Warszawskiego), where the newest Polish lexis is registered. There are about 690 people’s names, an overwhelming majority of them (about 630) being lexical neologisms, i.e. new derivatives, compounds, loan words and loan translations. The remaining lexical items are semantic neologisms (with new meanings assigned to existing lexical items) and phraseological neologisms (new idioms and phraseological calques). The scrutiny of excerpted neologisms confirms that English still has a strong influence on contemporary Polish, not only in terms of lexis but also in terms of the derivational system.
16
Publication available in full text mode
Content available

Kiedy firanka jest firaną? Semantyka i pragmatyka słowa od XIX wieku do czasów współczesnych (na marginesie prac nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN)

63%
Miśkiewicz M.
Język Polski
|
2023
|
vol. 103
|
issue 2
52-65
EN
The article explores the geographic, stylistic and pragmatic evolution of the lexical unit firana (‘curtain’) from a diachronic perspective, using data from dictionaries, digital libraries and corpora of the Polish language. The author points out that this word is an example of derivation called “truncation”, and presents it as a dialect, regional (Poznań origin) and augmentative word. The researcher draws attention to the use of the word in literature and commercial texts. She comes to the conclusion that the derivative in question essentially does not differ in meaning from the word-formation basis, but it responds to the different needs of Polish speakers.
PL
Celem artykułu jest wykazanie geograficznego, stylistycznego i środowiskowego nacechowania wyrazu firana w perspektywie diachronicznej na podstawie słowników języka polskiego i cyfrowych zasobów źródłowych. Autorka zwraca uwagę, że leksem jest przykładem derywacji wstecznej, przedstawia go jako wyraz gwarowy, regionalny (poznański) czy augmentatywny. Zwraca uwagę na jego użycia w literaturze i tekstach handlowych. Dochodzi do wniosku, że omawiany derywat zasadniczo nie różni się znaczeniowo od podstawy słowotwórczej, ale odpowiada na inne potrzeby użytkowników polszczyzny.
17

Afektonimy w najnowszej polszczyźnie

63%
Staroń J.
|
2013
|
vol. 61
|
issue 6: Językoznawstwo
109-119
EN
This paper touches upon contemporary Polish affective names as a specific lexical category. The paper discusses the material collected in Annex, which is to illustrate changes within the onomastic category under analysis. The analyses proposed by the author draw upon the dictionary of Terms of Endearment by Mirosław Basko and Agnieszka Zygmunt, published in 2010. The author also relies on the collection of intimate vocabulary extracted from the letters of some 20th-century writers to their loved ones. The corpus of affectionate names is analysed in terms of their grammatical and thematic status quo: the majority of cases are nouns and adjectives; morphologically – most of them are diminutives, hypocorisms and augmentatives. The author also focuses on the use of vulgarisms - sexual expressions in particular – in naming intimately close persons, and on affectionate names inspired by English, such as names of characters from famous films, cartoons or satirical series and dramas.
18
Content available remote

Pojęcie równości i jego profilowanie we współczesnym języku polskim

51%
Bartmiński J., Żuk G.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2009
|
vol. 21
47-67
PL
Autorzy stawiają sobie za cel rekonstrukcję pojęcia równości metodą „definicji kognitywnej”, opartej na założeniach zaprezentowanych w pracach Anny Wierzbickiej i Jerzego Bartmińskiego. Dzięki tej metodzie można przedstawić całe bogactwo znaczeniowe słowa, jego miejsce w polu leksykalno-semantycznym oraz w sieci relacji konceptualnych. Jako że pojęcie równości ma być w porównywalne w różnych językach europejskich, za tertium comparationis przyjęto styl potoczny w jego rozumieniu antropologicznym, który odpowiada określonemu przez van Dijka uniwersum komunikacyjnemu, jakim jest cultural common ground (wspólna baza kulturowa). Materiał językowy został zaczerpnięty z trzech typów źródeł: ze słowników języka polskiego (S), z empirycznych badań ankietowych (A) oraz ze zróżnicowanych stylowo i gatunkowo tekstów (T), głównie prasowych. Na jego podstawie ustalono zespół cech przypisywanych równości przez użytkowników języka polskiego, w tym 1) elementy bazowe, wspólne różnym dyskursom oraz 2) posiadające ograniczony (zazwyczaj do jednego typu dyskursu) zakres występowania. Podstawowe cechy definicyjne w rozumieniu równości to pojmowanie równości 1) jako zasady do praktykowania, postulatu 2) odnoszonego do społecznego świata ludzi, tj. do relacji między ludźmi i grupami ludzi; 3) odchodzenie od naturalnych różnic między ludźmi i nieczynienie -- w pewnym określonym zakresie -- różnic między nimi; 4) dlatego, że ludzie mają właściwą sobie godność; 5) dlatego, że ludziom przysługują jednakowe prawa; 6) dlatego, że nieczynienie różnic -- w pewnym zakresie -- jest dobre dla ludzi, przynosi pożytek społeczny. Kształtowanie wariantów pojęcia równości na poziomie dyskursu pozostaje w związku z przyjmowanym przez mówiących punktem widzenia i celami, do których dążą, a także całym przyjętym przez mówiących systemem wartości, zatem ukierunkowaniem ideologicznym dyskursu. Wyróżniono dyskursy: lewicowy, feministyczny (umiarkowany i radykalny), liberalnodemokratyczny, anarchistyczny (radykalnie liberalny), narodowoprawicowy i kościelnokatolicki. Każdy z wymienionych typów dyskursu jest podtrzymywany przez określony podmiot społeczny.
EN
The aim of the article is to reconstruct the concept of equality through the cognitive definition, in accordance with the ideas proposed by Anna Wierzbicka and Jerzy Bartmiński. The method allows the scholar to present the whole semantic richness of a word, its place in the lexical-semantic field and in the network of conceptual relations. Because the notion of equality will be subjected to cross-linguistic analysis, the tertium comparationis is the colloquial style in an anthropological understanding, which corresponds to van Dijk’s communicative universe, i.e. the cultural common ground. The data come from three types of sources: dictionaries of the Polish language, questionnaires, and texts of various styles and genres, mainly journalistic. On this basis, the properties of eqality recognized by speakers of Polish have been identified, including base elements, common to various types of discourse, and elements of a limited range, usually associated with one discourse type. The basic defining features of equality include: (1) the principle to be practised; (2) a relational aspect, obtaining between people and groups of people; (3) omission of the differences between people (within a certain range): (4) the omission resulting from human dignity or (5) from the same rights, or else (6) because omission of differences (within a range) is socially beneficial. The shaping of the variants of equality at the level of discourse is connected with the speakers’ points of view and goals, as well as with their value system (the ideological directionality of the discourse). The following types of discourse have been identified: leftwing, feminist (moderate and radical), liberaldemocratic, anarchist (radically liberal), national and rightwing, Catholic (typical of the Catholic Church). Each type is maintained by a specific social subject.
19

O nieswobodnej grupie syntaktycznej

51%
Gębka-Wolak M., Moroz A.
Prace Językoznawcze
|
2014
|
issue 16/1
45-61
EN
The purpose of this paper is to identify and define the characteristic features of non-free (set) phrases. Following I. Mel’čuk’s theory, we shall interpret such structures as a type of phraseme. The non-free phrases convey a certain meaning thanks to their unique configuration of segmental and supra-segmental elements. Segmental elements include lexemic variables, i.e. lexemes interchangeable in a given type of phraseme, which may take different inflectional forms within the same expression, cf. skandal nad skandale, owoc nad owoce, pieśń nad pieśniami, and lexemic stables, i.e. grammatical elements such as prepositions or conjunctions, cf. nad. Supra-segmental elements include sentence stress and intonation and other prosodic features. Information presented in this paper concerning the internal structure and syntax of non-free phrases can be used in order to facilitate identifying such phrases in Polish texts, allowing us to have a clearer idea on the range and number of these structures in contemporary Polish.
20
Publication available in full text mode
Content available

Dawne i zapomniane słowa w XIX-wiecznym "Hymnie do Boga" Jana Pawła Woronicza

45%
Sędziak H.
Język - Szkoła - Religia
|
2013
|
vol. 8
|
issue 1
61-69
EN
The subject of the article is the analysis of the archaic and obsolete vocabulary in Jan Pawel Woronicz’s 19th-Century Hymn do Boga. The vocabulary of the poem can be divided into two groups: 1)Vocabulary cited by Doroszewski’s Dictionary of the Polish Language (SJPD) - 77.4%; 2)Vocabulary not cited in SJPD - 22.6%. The majority (69.3%) of vocabulary cited by SJPD are obsolete, archaic and historic words with relevant qualifiers in the Dictionary. Only a handful (8.1%) of words have the expressive qualifier literary. The vocabulary not cited by SJPD constitute a separate group. Only a few of them can be found in Linde’s Dictionary. Those words were created by Woronicz himself, whose poetry, in Klemensiewicz’s words, „is abundant with neologisms”. In Hymn do Boga the poet used a number of neologisms, not cited by the dictionaries of general Old Polish and contemporary Polish. Klemensiewicz mentions them in vol. 2 of his Historia języka polskiego.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.