Search results

1

Współczesna ikona Boga Ojca. Nowatorstwo czy herezja?

100%

Bator Z.

Teologia w Polsce

|

2015

|

vol. 9

|

issue 1

97-108

PL

Zainteresowanie ikonami w ostatnich dziesięcioleciach na Zachodzie doprowadziło do powstania nowych kompozycji. Należy do nich ikona Boga Ojca, ukazująca postać młodzieńca siedzącego na tronie, namalowana przez Lię Gladiolo. Uzasadniając to nowatorskie przedstawienie, artystka powołuje się na objawienia św. Eugenii Rasavio, zatwierdzone przez Kościół. Z tego powodu ikona zyskuje coraz większą popularność, wprowadza się ją do kultu oraz umieszcza na okładkach publikacji. Jej nowatorska forma skłania jednak do refl eksji, czy mieści się ona w chrześcijańskiej tradycji ikonografi cznej. Autorka w niniejszym podejmuje próbę krytycznej analizy tej ikony w świetle wschodniej i zachodniej sztuki chrześcijańskiej, nawiązując również do objawień s. Eugenii.

EN

Interest in icons that can be seen in the Western World during some last decades caused that new compositions come into existence. One of them is the icon of God the Father presenting a youthful carefreeness fi gure sitting on the throne. Lia Glandiolo – the author – justifi es her inventive depiction pointing to the revelations of Mother Eugenia Rasavio. Due to the fact that the content of the revelations has been printed and widespread, the icon gains more and more popularity. Its innovative form leans however to refl ection: may it stay within the range of the Christian iconographic tradition? In the article, the author – referring to Sister Eugenia’s revelations – tries to present the critical analysis of this icon in the light of Eastern and Western Christian art.

2

Współczesna ikona Boga Ojca. Nowatorstwo czy herezja?

100%

Bator Z.

Teologia w Polsce

|

2015

|

vol. 9

|

issue 1

97-108

EN

Interest in icons that can be seen in the Western World during some last decades caused that new compositions come into existence. One of them is the icon of God the Father presenting a youthful carefreeness figure sitting on the throne. Lia Glandiolo – the author – justifies her inventive depiction pointing to the revelations of Mother Eugenia Rasavio. Due to the fact that the content of the revelations has been printed and widespread, the icon gains more and more popularity. Its innovative form leans however to reflection: may it stay within the range of the Christian iconographic tradition? In the article, the author – referring to Sister Eugenia’s revelations – tries to present the critical analysis of this icon in the light of Eastern and Western Christian art.

PL

Zainteresowanie ikonami w ostatnich dziesięcioleciach na Zachodzie doprowadziło do powstania nowych kompozycji. Należy do nich ikona Boga Ojca, ukazująca postać młodzieńca siedzącego na tronie, namalowana przez Lię Gladiolo. Uzasadniając to nowatorskie przedstawienie, artystka powołuje się na objawienia św. Eugenii Rasavio, zatwierdzone przez Kościół. Z tego powodu ikona zyskuje coraz większą popularność, wprowadza się ją do kultu oraz umieszcza na okładkach publikacji. Jej nowatorska forma skłania jednak do refleksji, czy mieści się ona w chrześcijańskiej tradycji ikonograficznej. Autorka w niniejszym artykule podejmuje próbę krytycznej analizy tej ikony w świetle wschodniej i zachodniej sztuki chrześcijańskiej, nawiązując również do objawień s. Eugenii.

3

Postać św. Franciszka w sztuce i myśli Jerzego Nowosielskiego. Wystrój kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na Azorach w Krakowie (1977–1978)

80%

Czerni K.

Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

|

2015

|

vol. 8

73-105

PL

Św. Franciszek – jeden z najbardziej popularnych świętych, kanonizowany w 1228 roku, pozostaje świętym „ekumenicznym” – szanowanym również przez prawosławie. „Biedaczyna z Asyżu” okazał się także niezwykle ważny zarówno dla duchowości, jak i sztuki krakowskiego awangardowego malarza i prawosławnego myśliciela – Jerzego Nowosielskiego, który ubolewał, że zachodnia świadomość chrześcijańska całkowicie spłyciła główne idee świętego, sprowadzając je do naiwnego sentymentalizmu. W powrocie do idei św. Franciszka artysta upatrywał nadzieję na odrodzenie się chrześcijaństwa i ożywienie współczesnej myśli teologicznej. Jednym z ważnych śladów tradycji franciszkańskiej w sztuce Nowosielskiego są tzw. krzyże franciszkańskie – polichromowane wyobrażenia Ukrzyżowanego, typu croce dipinta, croce storiata, wzorowane na słynnym krzyżu z San Damiano. Nowosielski namalował takich krzyży kilkadziesiąt, przeznaczając je zarówno do celów liturgicznych (jako zwieńczenie ikonostasu lub tetrapodu), jak i do dewocji prywatnej. Postać św. Franciszka pojawiła się także kilkakrotnie w jego sztuce monumentalnej: polichromii kościoła w Olszynach (1957) i w Zbylitowskiej Górze (1956–1957), a także w mozaice Stygmatyzacja św. Franciszka dla kościoła w Izabelinie pod Warszawą (1980) – jednak realizacje te uległy niestety zniszczeniu. Najciekawszą i najbardziej rozbudowaną „franciszkańską” realizacją Nowosielskiego pozostaje wystrój wnętrza kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na Azorach w Krakowie, nawiązujący do kanonu kościołów reformackich: stacje drogi krzyżowej oraz wielkie panneau ołtarzowe. Do dzieł tych – łączących duchowość ikony z estetyką awangardy – artysta wprowadził wątki ikonograficzne charakterystyczne dla tradycji wschodniej: dwukrotnie użyty motyw mandylionu, temat Anastazis, motyw Orantki, formę Płaszczanicy jako ostatnią stację drogi krzyżowej (Złożenia do grobu) oraz wizerunki trzech skazańców w scenach pasyjnych, odwołujące się do żywego w prawosławiu kultu św. Łotra. Również przedstawienie wielookiego Serafina zdradza wpływ wcześniejszej, bizantyńskiej ikonografii angelologicznej, z kolei interpretacja stygmatyzacji św. Franciszka nawiązuje do trzynastowiecznej ikonografii włoskiej, ale także do wizerunku św. Franciszka z witrażu Stanisława Wyspiańskiego z przełomu wieków XIX i XX w krakowskim kościele Franciszkanów. Rozbudowana symbolika retabulum z Azorów, łącząca wątki franciszkańskie, eucharystyczne i pasyjne, oraz czerpiąca wiele wątków z tradycji prawosławnej zyskała w interpretacji krakowskiego malarza – dzięki lapidarności ascetycznej formy i odważnej kolorystyce – charakter monumentalny.

EN

One of the most popular saints, St Francis, canonized in 1228, remains “ecumenical”, venerated also by the Eastern Orthodox Church. The saint of Assisi proved especially important for the spirituality and art of the Kraków-based avant-garde painter and Eastern Orthodox thinker, Jerzy Nowosielski, who lamented that the Western Christian consciousness had completely flattened the main ideas of the saint, reducing them to naïve sentimentality. Turning back to St Francis, the artist hoped for a renewal of Christianity and the revival of contemporary theological thought. Important elements of the Franciscan tradition in Nowosielski’s art show up in his so-called Franciscan crosses: polychrome images of the crucified Christ of the croce dipinta, croce storiata type, modeled on the San Damiano Cross. Nowosielski painted dozens of such crosses, both for liturgical purposes (to fit at the top of an iconostasis or a tetrapod), and for private devotion. The figure of St Francis also appeared several times in his monumental art: the polychromes in the churches in Olszyny (1957) and in Zbylitowska Góra (1956–1957), as well as in the mosaic entitled The Stigmatization of St Francis produced for the church in Izabelin near Warsaw (1980); these, however, have not survived to the present day. His most interesting and elaborate “Franciscan” project is the interior of the Reformed Franciscan Church of the Immaculate Conception of the Holy Virgin Mary in the neighborhood of Azory in Kraków, harking back to the canon of Reformed Franciscan churches: the Stations of the Cross and the large altarpiece. These works combined the spirituality of the icon with avant-garde esthetics; the artist also infused them with iconographic motifs from the Eastern Orthodox tradition: the Mandylion (used twice), the theme of Anastasis, the Orant, the Plashchanitsa serving as the last Station of the Cross (Jesus is laid in the tomb), and the images of the three convicts in scenes of the Passion, alluding to the Eastern Orthodox worship of the Good Thief. The multi-eyed depiction of the Seraph is rooted in an earlier, Byzantine angelological iconography; the stigmatization of St Francis, in turn, is modeled on 13th Italian iconography but also on the image of St Francis as seen in the stained-glass window produced by Stanisław Wyspiański for the Franciscan church in Kraków at the turn of the 19th and 20th century. The elaborate symbolism of the retable of Azory combined Franciscan themes with motifs of the Eucharist and the Passion, drawing profusely on the Eastern Orthodox tradition; thanks to its concise and ascetic form, as well as its audacious colors, it took on a truly monumental dimension.

4

Projekty i realizacje sakralne Jerzego Nowosielskiego dla świątyń obrządku wschodniego we Wrocławiu

80%

Czerni K.

Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

|

2014

|

vol. 7

63-103

PL

Jerzy Nowosielski (1923–2011) był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy XX wieku, a jego dorobek obejmuje również projekty i realizacje w zakresie monumentalnej sztuki sakralnej. Z pochodzenia Ukrainiec, z wyznania prawosławny, stworzył oryginalną koncepcję współczesnej ikony, łącząc estetykę malarstwa nowoczesnego z tradycją bizantyńską. Projektował obrazy przeznaczone do dewocji prywatnej, a także wnętrza świątyń różnych wyznań. We Wrocławiu pracował przy dekoracji zarówno cerkwi prawosławnych, jak i greckokatolickich. Dla katedry prawosławnej pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (dawny kościół św. Barbary) zaprojektował rząd ikon świątecznych w ikonostasie oraz polichromię, z której wykonano zaledwie część: malowidła na sklepieniu prezbiterium i w kaplicy Podwyższenia Krzyża Św. Plany związane z drugą prawosławną cerkwią we Wrocławiu – w polskojęzycznej parafii pw. św. św. Cyryla i Metodego na Piasku – niestety nie zostały urzeczywistnione, choć artysta wykonał wiele projektów, m.in. ikonostasu i Golgoty. Bardziej owocna była współpraca Nowosielskiego z unitami, chociaż niepewny status prawny Cerkwi greckokatolickiej w Polsce zaszkodził także i tym pracom. Dla pierwotnej świątyni unickiej we Wrocławiu – krypty pw. św. Bartłomieja (dolny kościół pw. Św. Krzyża) – Nowosielski zaprojektował elementy polichromii oraz witraże, z których zrealizowano dziesięć. Wykonał także wiele ruchomych elementów wystroju (ikonostas, chorągwie i sprzęty liturgiczne, ikony), które w 1999 roku przeniesiono do nowej wrocławskiej cerkwi unickiej – kościoła pw. św. św. Wincentego i Jakuba. Oryginalna i odważna sztuka sakralna Nowosielskiego mimo ugruntowania w głębokiej wierze artysty i jego bogatych doświadczeń duchowych wśród wiernych budziła nierzadko kontrowersje – stąd jej burzliwe losy, kłopoty z projektami, dotykające ją akty agresji i zniszczenia. Dziś nie ulega wątpliwości, że w dziedzinie monumentalnej sztuki sakralnej Jerzy Nowosielski stworzył dzieła wybitne, dlatego każdy ich ślad, okoliczności powstania i historia zasługują na uwagę badaczy.

EN

Jerzy Nowosielski (1923–2011) was one of the most outstanding Polish painters of the 20th century. His oeuvre also includes many projects in the field of monumental religious art. Born to an Orthodox family in the Ukraine, he is the author of an original concept of the modern icon, which combines the esthetics of modern painting with Byzantine tradition. He has designed paintings for private devotion, as well as for churches of different denominations. In Wrocław, he has worked with both Eastern Orthodox and Greek Catholic churches. For the Eastern Orthodox Cathedral of the Nativity of the Mother of God (the former Church of St Barbara), he designed the Feast tier of the iconostas and a polychrome decoration, only parts of which were actually painted in the end: in the vaulting of the presbytery and the chapel of the Exaltation of the Cross. His plans for the other Eastern Orthodox church in Wrocław, the Polish-language Church of St Cyril and St Methodius in Piasek, unfortunately never materialized, even though all the designs, e.g. for the iconostas and the Golgotha, were ready. Nowosielski’s cooperation with the Greek Catholic was more fruitful; however, the uncertain legal status of the Greek Catholic Church in Poland also proved a hindrance to the projects. In the crypt of St Bartholomew (the lower church of the Exaltation of the Cross), the original Greek Catholic church in Wrocław, Nowosielski designed polychrome elements and stained-glass windows, ten of which were actually produced. He also made many moveable elements for the interior (the iconostas, banners, liturgical equipment, icons), which were transferred to the new church, the Church of St Vincent and St James, in 1999. Even though it was rooted in deep faith and rich spiritual experience, Nowosielski’s bold and original religious art often sparked controversies among the common people, hence its checkered fate, frequent problems with producing the designs, as well as acts of aggression and destruction against them. Today, there is no doubt that Jerzy Nowosielski has created outstanding masterpieces in the field of monumental religious art; their every trace, circumstances of creation, and history deserve scholarly attention.

5

Żeby ośmielić się tworzyć trzeba mieć odwagę myślenia. Czyli ikonografia prof. Jerzego Nowosielskiego jako wyraz świadomości religijnej

80%

Tarasiuk T., p., Ławreszuk M., Kostiuczuk J., Ignatiuk K., p., Ławreszuk M., Ignatiuk K.

ELPIS

|

2017

|

issue 19

PL

Praca ta, to synteza treści, które trafnie i prosto ujawnią nam zawartość obrazu sakralnego powszechnie nazywanego dziś ikoną. Treści te wypływają bezpośrednio z Tradycji Kościoła prawosławnego i żywego doświadczenia religijnego, a profesor tłumaczy je nam współczesnym, jakże zrozumiałym językiem. Tekst pokazuje, że nowość w sztuce ikonograficznej nie jest jedynieowocem kontemplacji oraz twórczo uzasadnionej wizji artystycznej, sprawą alegoryzmu lub rzemiosła, ale również połączeniem religijnego oświecenia oraz artystycznego natchnienia. Dowodzi, że kanon w ikonie nie jest rozumiany jako zewnętrzne ramy, ale jako rdzeń, dzięki któremu ikona istnieje jako dzieło sztuki – tekst wiary Kościoła ukazany na glebie osobistego doświadczenia mistycznego i talentu ikonografia.

Refine search results

2 Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

2 Teologia w Polsce

1 ELPIS

1 2017

1 2016

2 2015

1 2014

2 Bator Z.

2 Czerni K.

1 Ignatiuk K.

1 Kostiuczuk J.

1 Tarasiuk T.

1 p.

1 Ławreszuk M.

Współczesna ikona Boga Ojca. Nowatorstwo czy herezja?

Współczesna ikona Boga Ojca. Nowatorstwo czy herezja?

Postać św. Franciszka w sztuce i myśli Jerzego Nowosielskiego. Wystrój kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na Azorach w Krakowie (1977–1978)

Projekty i realizacje sakralne Jerzego Nowosielskiego dla świątyń obrządku wschodniego we Wrocławiu

Żeby ośmielić się tworzyć trzeba mieć odwagę myślenia. Czyli ikonografia prof. Jerzego Nowosielskiego jako wyraz świadomości religijnej