Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 11

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  cyrylica
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Tabliczki z Podebłocia w świetle inskrypcji greckich na Rusi Kijowskiej

100%
Bednarczuk L.
Studia Wschodniosłowiańskie
|
2014
|
vol. 14
143-150
EN
In 1986, during excavations at Podebłocie (a locality near Vistula c. 100 km south of Warsaw) 3 clay tablets dated between IX–XI centuries A. D. were found. Professor T. Wasilewski (1987) interpreted the inscription as placed on them as I X C H which represents the Byzantine Christogram: IC/XC – NI/KA = IHCOYC XPICTOCNIKA. This Christogramm occurs often in different inscriptions in KievanRus’, namely in 3 stones of duce Borys in Dvina near Połock, 1128, in Cross on stone of duce Rogvolod near of town Druck as well as in of Kievanencolpions. In the territory of Poland were discovered over 50 encolpions. One of them fund in excavation Horodyszcze in Trepcza near Sanok (XII–XIII c.) has Christogram IC / XC N (K ), whereas X P was engravedon the bronze encolpion in Ostrów Lednicki near Gniezno (first half of XI c.). As it seems, also tablets from Podebłocie are of Church Russian origin. Its author might be captive Orthodox believer taken during Kiev expedition of Bolesław the Brave in 1018 and then settled in Podebłocie, where he engraved inscription in the tablets.
2
Publication available in full text mode
Content available

Druki ewangeliarzy pełnych w tradycji wschodniosłowiańskiej

75%
Ostapczuk J.
Latopisy Akademii Supraskiej
|
2017
|
vol. Cerkiew a asymilacja- swój i obcy
|
issue 8
257-264
EN
Article is devoted to short description of the three East Slavonic full Gospel lectionary (Kiev 1707, Moscow 1584 and 1904) with special consideration of their origins.
3
Publication available in full text mode
Content available

Stare druki cyrylickie XVII - XVIII wieku z czernihowskiej drukarni Cyryla Trankwiliona Stawrowieckiego i Drukarni Klasztoru św. Trójcy w zbiorach Biblioteki Narodowej

63%
Tsekh N.
Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
|
2021
|
vol. 28
|
issue 2
157-169
EN
The largest collection of Cyrillic prints in Poland is held in the National Library. Works originating from Chernihiv typography constitute an important part of this collection. The first printing house in this region was founded by Cyril Tranquilion Stavrovetsky. He printed his own religious works. His activity was continued by Lazarus Baranovich, who also established a printing house to print his own works. He founded it at the Holy Trinity Monastery in Chernihiv, and after his death, typography thus continued to function at the monastery and contributed to the dissemination of secular and religious literature.
PL
Największa w Polsce kolekcja druków cyrylickiej znajduje się w Bibliotece Narodowej. Ważną część tego zbioru stanowią dzieła, pochodzące z typografii czernihowskich. Pierwszą drukarnię w tym regionie założył Cyryl Trankwillion Stawrowiecki. Drukował on własne dzieła o charakterze religijnym. Kontynuatorem jego działalności był Łazarz Baranowicz, który również założył drukarnię w celu drukowania dzieł własnych. Swoja oficynę ufundował przy klasztorze p.w. św. Trójcy w Czernihowie, dzięki czemu po jego śmierci typografia nadal działała przy klasztorze i przyczyniła się do rozpowszechniania literatury świeckiej i religijnej.
4
Content available remote

О латинизации русского письма в XVIII–XIX вв.

63%
Narloch A.
Studia Rossica Gedanensia
|
2014
|
issue 1
38-50
EN
The paper discusses the role of the Latin alphabet in Russian writing in the XVIII–XIX cent. The Old Russian language adopted the Cyrillic script during the 10-th century at about at the same time as the introduction of Eastern Christianity into the territories inhabited by the Eastern Slavs. The printed Russian alphabet began to assume its modern shape when Peter I introduced his civil script in 1708–1710. The reform eliminated several letters, all diacritics and accents from secular usage. Some of the Russian letters looked like the Latin letters. Throughout the 19-th century projects of introduction of Latin alphabet into Russian writing appeared. Pro-Western Russian intellectuals (V.G. Belinsky) considered that the adoption of the Latin script for the Russian language completed the reformation of the Russian society in a European manner. On the other side, the Slavophile elements considered that the logical result of Peter I’s refom had to be the transliteration of all the languages of the peoples of the Russian Empire to the Cyrilic script.
PL
Pismo rosyjskie oparte na cyrylicy służy nie tylko do zapisu języka rosyjskiego, lecz także wskazuje na ścisły związek z tradycją bizantyjsko-słowiańską (Słowianie prawosławni posługiwali się pismem greckim, przekształconym później w cyrylicę, a Słowianie, którzy zetknęli się z obrządkiem rzymskim, posługiwali się pismem łacińskim). Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie wybranych faktów historycznych z XVIII–XIX wieku, dotyczących tzw. latynizacji pisma rosyjskiego. W wyniku reformy graficznej, przeprowadzonej w latach 1708–1710 przez cara Piotra I, pojawił się nowy typ pisma — grażdanka. Litery grażdanki były zbliżone formą do łacinki. Grażdanką drukowano księgi świeckie, cyrylicą —księgi cerkiewne. Rozwój języka rosyjskiego sprawił, że część liter starej cyrylicy stała się bezużyteczna. W XVIII wieku z rosyjskiej grażdanki wyeliminowano niektóre znaki, jednak część zbędnych liter (których użycie regulowały skomplikowane i przestarzałe zasady ortograficzne) pozostała. Jednym ze sposobów tzw. uproszczenia pisowni rosyjskiej było przejście na alfabet łaciński. Latynizacja pisma rosyjskiego w XIX wieku (projekty K.M. Kodinskiego i W.G. Bielinskiego) była ściśle związana z okcydentalizmem (zapadniczestwem) i w kręgach słowianofilskich spotkała się z dezaprobatą.
5
Publication available in full text mode
Content available

Cyrylickie kryptogramy w łacińskim tekście– sekret czy żart. Księga regestów spraw o granice dóbr wielkopolskich w XV–XVII wieku w zbiorach Biblioteki Kórnickiej

63%
Pietkiewicz K.
Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej
|
2021
|
issue 38
37-58
EN
The holdings of the Kórnik Library include a book of abstracts of lawsuits concerning the boundaries of estates in Greater Poland in the 15th–17th century, written in Latin. Its presumed author, the otherwise unknown Piotr Biernacki, had the ability to write in both the Latin and the Cyrillic alphabet. This article focuses on the reading and the palaeographic and linguistic analysis of several Latin sentences, one heading and more than 20 margin notes written in the Cyrillic alphabet. The Cyrillic handwriting found in the book is a Russian skoropis used in Ukrainian areas of Poland in the 17th century. When writing the Latin text with the Cyrillic alphabet, the author utilised the Polish language of the time in the reading of Latin. The cryptograms found in the book have a technical/informative nature and do not contribute any significant information to the text. In combination with the fact that the Cyrillic alphabet was not at all used in Greater Poland, the above suggests that the author was playing with the reader, who was thus forced to look for the meaning of the incomprehensible text.
PL
W zbiorach Biblioteki Kórnickiej znajduje się napisana po łacinie księga regestów spraw o granice dóbr w Wielkopolsce w XV–XVII wieku. Jej domniemany autor, nieznany skądinąd Piotr Biernacki, posiadał umiejętność pisania po łacinie oraz alfabetem cyrylickim. Artykuł poświęcony jest odczytaniu i analizie paleograficznej i językowej zapisanych cyrylicą kilku łacińskich zdań, jednego nagłówka oraz ponad 20 zapisek marginalnych. Użyte w księdze pismo cyrylickie to skoropis ruski używany na ziemiach ukraińskich Polski w XVII wieku. Przy zapisywaniu tekstu łacińskiego alfabetem cyrylickim autor zastosował charakterystyczne dla ówczesnego języka polskiego odczytanie łaciny. Znajdujące się w księdze kryptogramy mają charakter techniczno-informacyjny i nie wnoszą do jej treści istotnych informacji. W połączeniu z faktem, że cyrylica w ogóle nie była użytkowana w Wielkopolsce, wskazuje to raczej na zabawę autora z ewentualnym czytelnikiem zmuszonym do poszukiwania znaczenia niezrozumiałego tekstu.
6
Publication available in full text mode
Content available

Profesor Ignacy Daniłowicz i jego spuścizna paleograficzna. Uwagi na marginesie transliteracji „Latopisca Litwy i Kroniki Ruskiej”

51%
Citko L.
Studia Białorutenistyczne
|
2020
|
vol. 14
EN
Ignacy Daniłowicz, the 19th century scholar from Podlasie, a professor at the Vilnius University, then, successively, at the Kharkiv University, the Kiev University, and the Moscow University, left behind a rich and valuable scholarly legacy. A lawyer and historian by education, he also showed considerable linguistic and palaeographic skills and was fascinated with the language of Rus’ documents pertaining to the history of Lithuania. His work with said files was undoubtedly facilitated by his knowledge of the dialect of Podlasie. The text focuses mainly on the methods of transposing the Supraśl letopis, written at the beginning of the 16th century in the Cyrillic script, into the Latin alphabet. The analysis of the solution used by Daniłowicz in terms of the transliteration of vowels and consonants reveals a good command of the palaeographer’s toolkit in spite of the lack of linguistic training.
PL
Pochodzący z Podlasia XIX-wieczny uczony, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, a następnie kolejno Charkowskiego, Kijowskiego oraz Moskiewskiego, Ignacy Daniłowicz pozostawił po sobie bogatą i wartościową spuściznę naukową. Prawnik i historyk z wykształcenia, przejawiał też niemałe zdolności językoznawcy i paleografa zafascynowanego językiem ruskich dokumentów do dziejów Litwy. Pracę z nimi niewątpliwie ułatwiała mu znajomość podlaskiej mowy. Główna uwaga w tekście skupiona została na sposobach transponowania na alfabet łaciński Latopisu supraskiego, który powstał na początku XVI wieku jako tekst cyrylicki. Analiza zastosowanych przez Daniłowicza rozwiązań w zakresie transliterowania samogłosek i spółgłosek pokazała dobre opanowanie warsztatu paleografa mimo braku przygotowania językoznawczego.
RU
Вучоны XIX ст., прафесар Віленскага, а пазней Харкаўскага, Кіеўскага і Маскоўскага ўніверсітэтаў Ігнат Даніловіч, які паходзіў з Падляшша, пакінуў пасля сябе багатую і каштоўную навуковую спадчыну. Юрыст і гісторык па прафесіі, ён таксама праявіў значныя здольнасці лінгвіста і палеографа, захопленага мовай рускіх дакументаў па гісторыі Літвы. Працу з імі, несумненна, аблягчала веданне ім падляшскай гаворкі. Асноўная ўвага ў тэксце звернута на спосабы трансляцыі на лацінку Супрасльскага летапісу, напісанага ў пачатку XVI ст. кірыліцай. Аналіз прыёмаў, выкарыстаных Даніловічам у працэсе транслітарацыі галосных і зычных, паказаў, што, нягледзячы на адсутнасць мовазнаўчай падрыхтоўкі, даследчык добра валодаў палеаграфічнай методыкай.
7
Publication available in full text mode
Content available

Perykopy liturgiczne okresu po święcie Pięćdziesiątnicy w dwu serbskich apostołach-ewangeliarzach krótkich (Sv-17 i KM-512)

51%
Ostapczuk J.
Rocznik Teologiczny
|
2012
|
vol. 54
|
issue 1-2
31-68
EN
The article is devoted to two Serbian Apostol-Gospel abbreviated lectionaries, from collections: the Russian State Library in Moscow, P.I. Sevastianov collection (f. 270), no. 17 (Sv-17) and Bulgarian National Library (St.St. Cyril and Methodius) in Sofia, no. 512 (KM-512). The collation of liturgical readings from the Gospel of Matthew (from second period of Synaxarion (after Pentecost)), based on 70 manuscripts, has shown that these two Cyrillic manuscripts have unusual textual readings (translation, additions, omissions, harmonizations, etc.) that are characteristic only for these two lectionaries. On this basis Sv-17 and KM-512 can be classified as textologically homogeneous manuscripts with common archetype.
8
Publication available in full text mode
Content available

Rozważania o genezie cyrylickiego kijowskiego ewangeliarza pełnego z 1707 roku

51%
Ostapczuk J.
Rocznik Teologiczny
|
2017
|
vol. 03
425-468
PL
Wśród wielu cyrylickich starych druków znany jest tylko jeden Ewangeliarz pełny. Został on wydrukowany w Kijowie w 1707 roku. Jego geneza związana jest ze świętą Górą Atos. Z zawartych we Wstępie informacji wiadomo tylko, że jakiś archimandryta ze św. Góry Atos podarował hetmanowi I. Mazepie Ewangelię, którą ten nakazał wydrukować. Nic więcej nie wiadomo o okolicznościach przekazania prezentu atoskiego, jego pochodzeniu i późniejszej historii. Artykuł jest próbą powiązania faktów historycznych z okolicznościami powstania jedynego cyrylickiego starego druku ewangeliarza pełnego i analizy późniejszej historii prezentu atoskiego.
EN
Among many Cyrillic early printed books there is only one full Gospel lectionary. It was printed in Kiev in 1707. Its origins draw back to the Holy Mount Athos. The only information can be read in the book’s preface, stating that one of the archimandrites from Holy Mount Athos donated the manuscript Gospel to hetman Mazepa, who decided to print it. Nothing more is known about the circumstances of donation of the book from Athos, its origins nor later history. Th e article is an attempt to link historical facts with possible origins of the unique early printed full Gospel lectionary as well as an eff ort to analyze its further fate.
9
Publication available in full text mode
Content available

Raz jeszcze o edycji tekstu i erratach Ewangeliarza Archangielskiego (1092 r.)

45%
Ostapczuk J.
Rocznik Teologiczny
|
2014
|
vol. 56
|
issue 1
41-48
PL
Ewangeliarz archangielski z 1092 roku jest jednym z najważniejszych źródeł w badaniach wschodniosłowiańskiej tradycji rękopiśmiennej. Był publikowany dwukrotnie: w 1912 (faksymile) i 1997 roku. Drugie wydanie (edycja tekstu) nie było wierne oryginałowi. Jej pierwsza trudno dostępna errata została opublikowana w roku 1998 (po japońsku), druga w 2012 (i 2013) roku. Niestety, w tych dwóch publikacjach nie zostały wymienione wszystkie niedokładności między edycją tekstu Ewangeliarza archangielskiego i jego oryginałem. Niniejszy artykuł zawiera tylko nieścisłości opuszczone w drugiej erracie z 2012 (i 2013) roku.
EN
The Archangelsk Gospel from the year 1092 is one of the most important sources for research of the east Slavonic manuscript tradition. It was published twice: in the year 1912 (facsimile) and 1997. The second edition (with edited text) wasn’t faithful to its original. Its first errata, hardly accessible, was published in 1998 (in Japanese) and second in 2012 (and 2013).Unfortunately these two publications didn’t enumerate all discrepancies between the edition of Archangelsk Gospel in 1997 and its original. This article mentions only the inaccuracies that weren’t published at errata form 2012 (and 2013).
10
Publication available in full text mode
Content available

Український алфавіт латинськими буквами простий для спілкування сучасними електронними засобами Переведення українського кириличного алфавіту в український латинськими буквами

38%
Марушечко І.
Studia Orientalne
|
2016
|
issue 2(10)
59-78
RU
В течение последних полутора столетий было несколько попыток записывания украинского языка латинским алфавитом, включая в это разные законодательные акты, которые имели место уже после провозглашения независимости Украины в 1991 году. Но все они были непрактичны и их не стали широко использовать. А это потому, что не сохраняли они характера украинского языка; некоторые буквы кириллицы передавали с помощью комбинации нескольких латинских букв и искривляли само звучание (фонетику) украинского языка. Однако, общественные процессы, которые происходят в Украине с момента провозглашения независимости, то есть высокий уровень рабочей эмиграции, идущий на миллионы, а также проблемы общения с семьями, оставшимися в Украине, с помощью компьютеров и современной техники, которая оснащена только латинской клавиатурой, без доступа до кириллицы, вызывают острую необходимость в создании варианта латинского алфавита для записи украинского языка, который бы сохранял ее характер и был прост в использовании. Эта статья представляет проработанную мной новую версию латинского алфавита для украинского языка. Это не замена кириллицы, а параллель для нее и альтернатива для всех других версий латинского алфавита, которые используются для записи украинского языка. Этот алфавит я назвал «Украинка» в честь украинских женщин, которые составляют основную часть наших эмигрантов. «Украинка» – это полностью унифицированный алфавит, свободный от недостатков своих предшественников. Его основное преимущество заключается в том, что заменяется одна буква кириллицы на одну букву латиницы. Это транслитерация 1:1, которая не нарушает и не вводит никаких новых правил в украинское правописание и сохраняет фонетику украинского языка. Кроме этого: – всегда пишутся те же латинские буквы, независимо от их позиции в слове; – слово в кириллице, записанное в «Украинке» всегда будет выглядеть одинаково (с тем же набором букв) и не будет нескольких вариантов записи одного слова; – сохранены характерные для украинского языка способы обозначения смягчения согласных – сохранен мягкий знак «ь» и апостроф как разделительный знак, отделяющий определенные звуки друг от друга в середине слова; – для букв Ж, Ч, Ш используются знаки, которые в других языках с латинским алфавитом означают тот же звук, как и в украинском языке, а именно Ž, Č, Š, а для Є, Ю, Я, Щ подобраны знаки графического вида по аналогии к тем, которые указаны выше Ě, Ŭ, Ă, Ş. Основным элементом этой статьи является таблица знаков, а описание поясняет их введение и показывает способ использования в комп’ютерах и примеры транслитерации разных текстов.
PL
W języku ukraińskim na przestrzeni ostatnich 150 lat podejmowano kilka prób wprowadzenia zapisu w alfabecie łacińskim, włącznie z regulacjami prawnymi, które wprowadzono już po uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości w 1991 roku. Wszystkie te warianty były niepraktyczne i nie weszły do szerszego obiegu ze względu na to, że nie zachowywały charakteru języka ukraińskiego, wprowadzały wieloliterowe kombinacje na oddanie jednej litery z alfabetu cyrylicznego i deformowały samo brzmienie języka ukraińskiego. Jednak procesy społeczne, które zachodzą na Ukrainie od momentu uzyskania niepodległości, tj. wielka zarobkowa emigracja, licząca wiele milionów obywateli, oraz problem z komunikacją z domem rodzinnym za pomocą współczesnych urządzeń, które nie mają klawiatury cyrylicznej, wymuszają stworzenie alfabetu łacińskiego, który zachowywałby charakter języka ukraińskiego i był prosty w użyciu. Artykuł ten przedstawia opracowaną przeze mnie nową wersję alfabetu łacińskiego dla języka ukraińskiego, który byłby wersją równoległą do cyrylicy, a nie jej zamiennikiem i stanowiłby alternatywę dla dotychczasowych wersji łacinki zapisującej cyrylicę. Alfabet ten nazwałem „Ukrainką” na cześć ukraińskich kobiet, które stanowią główny trzon ukraińskich emigrantów. „Ukrainka” jest ujednoliconym zapisem alfabetu wykorzystującym litery łacińskie – wolnym od niedociągnięć swoich poprzedników. Podstawową jego cechą jest to, że zamienia jedną literę cyrylicznego alfabetu na dokładnie jedną literę łacińskiego i nie zmienia ani też nie wprowadza żadnych nowych reguł do pisowni w języku ukraińskim oraz do wymowy (fonetyki). Poza tym: – litery łacińskie są zawsze takie same, niezależnie od ich pozycji w wyrazie; – wyraz zapisany cyrylicą w transliteracji wygląda zawsze tak samo, nie ma kilku wariantów tego samego słowa w zapisie „Ukrainką”; – zostały zachowane właściwe dla języka ukraińskiego sposoby zaznaczania zmiękczenia spółgłosek – zachowano miękki znak i apostrof w funkcji znaku rozdzielającego wewnątrz słowa; – dla liter Ж, Ч, Ш wykorzystano znaki, które w innych językach z alfabetem łacińskim oznaczają te same dźwięki, a mianowicie Ž, Č, Š, a dla Є, Ю, Я, Щ dobrano znaki według podobieństwa graficznego do tych wyżej, tj. Ě, Ŭ, Ă, Ş. Podstawową częścią tej publikacji jest tablica znaków, a materiał opisowy uzasadnia ich wprowadzenie i przedstawia sposób wykorzystania na komputerach oraz przykłady transliteracji różnych tekstów.
EN
For the last 150 years there were several attempts to write down Ukrainian language with Latin alphabet, including the attempts of adopting several laws that took place after declaration of independence of Ukraine in 1991. But there were not practical and popularize. The main reason is that they haven’t kept the spirit of the Ukrainian language, some Cyrillic letter handed combination of several Latin letters and the same distorted sound (phonetics) of Ukrainian language. But the social processes that take place in Ukraine since the declaration of its independence, i.e. significant emigration of workers that counted in the millions, and also problems with communication with the families that stayed in Ukraine using modern computers and technologies which are equipped only with Latin keyboard without access to Cyrillic alphabet, call for a great need for a creation of the opportunity to use Latin alphabet to record the Ukrainian language, which would retain its nature and was easy to use. This article presents a new version of Latin alphabet for the Ukrainian language. It does not replace the Cyrillic alphabet – but a parallel alternative for it and for all other versions of the alphabet that are used to record the Ukrainian language. This alphabet I called “Ukrainka” in honor of Ukrainian ladies who represent the majority of our emigrants. “Ukrainka” is completely unified alphabet, without any disadvantages from their predecessors. The main idea is in replacing one letter of Cyrillic alphabet to exactly one Latin letter – a transliteration of 1:1, does not break and does not introduce any new rules in Ukrainian spelling and phonetics, thus saving the Ukrainian language. There are other advantages: – no change in letters, regardless of their position in the word; – the word written in the Cyrillic “Ukrainka” always looks the same (the same set of letters) and there are no several options to write the same word; – saved Ukrainian language peculiarity to soften the consonants – saved not only a soft sign but also an apostrophe as a dividing option for separating from certain sounds in the middle of a word; – for the letters Ж, Ч, Ш, it’s used letters that mean the same in other languages with the Latin alphabet, namely Ž, Č, Š, and for Є, Ю, Я, Щ picked up letters graphically similar as the above – Ě, Ŭ, Ă, Ş. The main element of this article is a table of characters, the description justifying their introduction and showing how to use in computers, as well as examples of different tests transliteration.
11
Publication available in full text mode
Content available

Cyrylickie pergaminy MS Fragm. 244 ze zbiorów Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie

38%
Wołoszczenko S.
Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi
|
2022
|
vol. 16
|
issue 4
439-478
EN
This article is devoted to the recently attributed eight parchment strips stored in the Сollection of the Archdiocese Archives in Gniezno (MS Fragm. 244). These fragments have not previously appeared in the scientific literature, so the main purpose of this publication is to inform the scientific community about the new sources and their introduction into circulation. All the bits are written with the Ustav script. These fragments were separated from two different Church Slavonic codices as the analysis of handwriting and the content has shown. Six strips belong to the one manuscript with the text from the New Testament. These are two incomplete passages from Eph 3,14–21 and Eph 4,14–16, that allow identifying the original codex as Apostol Aprakos. Two other strips from the liturgical codex. They contain excerpts from prayers, which were read at the evening service on the eve of the feast of the Trinity. The attribution of the content of these two strips has allowed us to consider them an additional part of the Liturgiсon. Those fragments may be dated to the 12th – 13th centuries according to the studies of the material side of the pieces, palaeography of scripts, graphic and orthographic identification, and linguistic features.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.