Search results

1

Agnieszka Słaby, „Rządzicha oleszycka” – dwór Elżbiety z Lubomirskich Sieniawskiej jako przykład patronatu kobiecego w czasach saskich, Wydawnictwo LIBRON – Filip Lohner, Kraków 2014

100%

Leśniak F.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2016

|

vol. 2

168-172

2

Skarga ubogiego szlachcica na niesprawiedliwość świata tego – źródło do historii mentalności czasów saskich.

80%

Popiołek B.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2008

|

vol. 7

33-46

PL

The article is devoted to a 18th cetnury confession-complaint, which was written down by Franciszek Husarzewski, a poor noblmen from Podlasie, a lieutnant of infantry of king August II. It is difficult to establish why in 1753 Franciszek, on four little pages, described the unhappy turns of his life: was it for the record for his descendants, or was complaining about his fate to a higher authotity. He enumerates the events of life in a few points, starting with the marriage with Marianna Szczygielska, as badly-off as himself, and taking over of a small and, as it turned out, ruined manor Szczygły, his wife's dowry. Not much is known about Franciszek. He was probably born at the turn of the 1680s and 1690s, in the family of a minor noblemen from Podlasie. In his youth Franciszek was a soldier, a lieutant of the royal infantry, but most of his life he was trying his luck at the courts of more wealthy noblemen. On the 28th of February, 1713 Franciszek married young Marianna Szczygielska, dauther of Konstancja Szczygielska and Tomasz Szczygielski: her mother was a douther of a court official of Podlasie. Marianna and Franciszek led a life full of hardship, worries, and conflicts with the neighbours, in the times of the Northern War. The analyzed text displays not only the tragic figure of Franciszek Husarzewski, strugging with poverty and dishonest neighbours all of his life, but also reality of the Saxon rule in Poland. poverty of minor noblemen, especially in such regions as Podlasie, who owned small manors, usually indebted and ruined by the war, forced them toi try other ways of making a living: it was usually military or court service, in the armies of aristocrats or as officials in gentry's estates.

3

War Reporting in 18th Century Polish Handwritten Newssheets

70%

Popiołek B.

Rocznik Historii Prasy Polskiej

|

2014

|

vol. 17

|

issue 3

EN

Polish newssheets of the 18th century not only had a great infl uence on the attitudes and patterns of behaviour of their readers but also imprinted the stereotypes they peddled into the social consciousness of the Poles. A number of the newssheet editors had a considerable knowledge of both national and international politics, which they saw primarily in terms of waging wars and diplomatic gamesmanship. They tested their own opinions against the views of their readers thus helping to spread perceptions and attitudes that were already functioning in some sections of the public opinion or, alternately, popularizing new patterns of behaviour (funded on the ideas of pacifi sm and toleration). In either case, they helped to wake up in their readers an interest in the wider world

4

Rytmy życia: codzienność i święto w gazetach rękopiśmiennych czasów saskich

41%

Bożena P.

Rocznik Historii Prasy Polskiej

|

2013

|

vol. 16

|

issue 2(32)

5-18

PL

Codzienność i święto to dwie odrębne kategorie rzeczywistości, które różnią się przede wszystkim odmiennym rodzajem ludzkich doświadczeń i w taki sposób były postrzegane przez redaktorów rękopiśmiennych awizów. Rękopiśmienne gazetki są więc przede wszystkim zapisem rzeczy nadzwyczajnych – spektakularnych widowisk, odświętnych ceremonii, rzadkich lub wstrząsających wydarzeń politycznych, które wpisywały się w społeczny odbiór. „Inność”, „odmienność” i „niecodzienność”, a więc to co zmienia i zaburza porządek codzienności, stanowiły ich podstawowy kanon informacyjny

EN

Everyday life and festival time, when the humdrum routine is suspended, are two categories of reality which correlate with different types of response. The value of the latter category was by no means missed by the 18th-century Polish editors when they compiled the contents of their avvisi. These handwritten newssheets bear witness to both their editors’ and readers’ preference for all things extraordinary, such as spectacles, pageants, ceremonies, uncommon or shocking political events. Or, in other words, ‘otherness’, ‘strangeness’ and anything that changed or challenged the familiar patterns of everyday life defi ned their information canon

5

The Good and the Evil in Polish Historiography of the Saxon Times

41%

Dolański D.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2004

|

vol. 34

6

Mit srebrnej łyżeczki? Przedmioty prestiżowe w szlacheckich inwentarzach majątkowych z ksiąg grodzkich województwa krakowskiego w czasach saskich

41%

Penkała-Jastrzębska A.

Kwartalnik Historyczny

|

2020

|

vol. 127

|

issue 1

PL

Podjęta analiza ma na celu próbę charakterystyki i określenie skali wzmiankowania przedmiotów świadczących o prestiżu właścicieli w szlacheckich inwentarzach pośmiertnych z pierwszej połowy XVIII w. W ramach podjętych badań przestudiowano, w jaki sposób rzeczywiście postrzegano prestiż w kręgach magnackich oraz na ile średnia i uboższa szlachta – której inwentarze dominują w analizowanym materiale źródłowym – inspirowała się i wzorowała na stylu życia najzamożniejszych. Szczegółowa analiza zachowanych źródeł tego typu jest przyczynkiem do scharakteryzowania szlacheckiego standardu życia i próbą wyznaczenia rangi, jaką w szlacheckim świecie wiązano z posiadaniem określonych mobiliów.

EN

The analysis conducted here is an attempt to characterize and determine the scale of references made to objects conferring prestige on their owners in noble post-mortem inventories from the first half of the eighteenth century. The autor has examined how prestige was regarded in magnate circles and to extent to which the middle and lower nobility – whose inventories dominate in the analysed source material – imitated the lifestyle of the most wealthy. A thorough analysis of the preserved sources is a contribution to the characterization of the standard of living of the nobility and an attempt to determine the importance attached to the possession of certain kinds of movable property.

7

Pałac Przebendowskich w Warszawie i geneza jego architektury

41%

Sito J.

TECHNE. Seria Nowa

|

2022

|

issue 9

101-118

EN

The late Baroque palace of the Grand Treasurer of the Crown, Jan Jerzy Przebendowski in Warsaw, built – as previously unknown sources indicate – in the years 1720–1727, has long attracted the attention of architectural historians with its distinctive form. It represents a type of detached residence, with corps-de-logis essentially two-story, with rectangular, single-axis pavillons at the corners. What distinguishes it from the numerous capital palaces in the era of Augustus II are two interconnected, two-storey blocks built into the body on the main axis of the palace: from the garden, a quadrilateral with a vestibule and a hall on successive storeys, and from the front, an oval protruding towards the front courtyard, with a staircase leading to the piano nobile. The use of an oval, rare in Poland, with a surprising communication function, is the most characteristic motif of the building. The spatial organization of the Przebendowski's palace directs our attention to the circle of palace architecture in Vienna at the turn of the 17th and 18th centuries. Particular analogies connect the Warsaw building with the designs of such architects as Johann B. Fischer von Erlach, Giovanni Battista Alliprandi, and Johann Lucas von Hildebrandt. The thesis that the design of one of the Viennese architects of the Reichstil era was used in Warsaw gains credibility in the light of the information about the Przebendowski's intent of future use, not as his own seat, but his half-cousin – Jan Przebendowski, who in 1714–1715 served as an envoy of the Polish Commonwealth in Vienna. The exaltation of the family by creating a magnificent residence was a typical manifestation of the Baroque magnificentia, an attitude which was particularly close to the families in the ascendant, as Przebendowski family was.

PL

Warszawski, poźnobarokowy pałac podskarbiego wielkiego koronnego Jana Jerzego Przebendowskiego, zbudowany – jak wskazują nieznane dotąd źródła – w latach 1720–1727, od dawna zwracał uwagę historyków architektury swoją szczególną formą. Reprezentuje on typ wolnostojącej rezydencji, z corps-de-logis zasadniczo piętrowym, opatrzonym prostokątnymi, jednoosiowymi alkierzami w narożach. Tym, co wyróżnia go spośród licznych stołecznych pałaców epoki Augusta II, są dwie sprzężone ze sobą, dwupiętrowe bryły wbudowane w korpus na osi głównej pałacu: od ogrodu czworobok mieszczący na kolejnych kondygnacjach westybul i salę, od frontu zaś stojący owal wysunięty ku dziedzińcowi honorowemu, mieszczący klatkę schodową prowadzącą na piano nobile. Zastosowanie w bryle rzadkiego w Polsce owalu o zaskakującej funkcji komunikacyjnej jest najbardziej charakterystycznym motywem budowli. Organizacja przestrzenna obiektu kieruje naszą uwagę na krąg architektury pałacowej Wiednia przełomu XVII i XVIII wieku. Szczególne analogie łączą warszawską budowlę z projektami takich architektów, jak Johann B. Fischer von Erlach, Giovanni Battista Alliprandi, czy Johann Lucas von Hildebrandt. Teza o posłużeniu się w Warszawie projektem jednego z wiedeńskich architektów epoki Reichstilu nabiera wiarygodności w świetle informacji o przeznaczeniu pałacu na siedzibę nie własną podskarbiego, ale jego przyrodniego brata stryjecznego – Jana Przebendowskiego, pełniącego w 1714–1715 roku funkcję posła Rzeczypospolitej w Wiedniu. Wywyższenie rodu przez budowę okazałej siedziby było typowym przejawem barokowej magnificentii, postawy bliskiej szczególnie awansującym dopiero rodom, do jakich należeli Przebendowscy.

8

Drudzy po królu. Marszałkowie koronni jako fundatorzy i właściciele rezydencji – inicjatywy warszawskie z XVII–XVIII wieku

36%

Barczyk A.

TECHNE. Seria Nowa

|

2022

|

issue 9

155-183

EN

Thanks to their political and social position and financial resources, Crown Marshals were able to undertake extensive architectural investments. They were also aware of the importance of visual and ceremonial setting. The profiles of individual magnates (who performed this honourable function), as well as specific individual buildings, have been discussed in detail. The patronage of Stanisław Herakliusz Lubomirski – which manifested itself in the creation of the famous Łazienka (bath house) at Ujazdów – or the activity of Franciszek Bieliński, who ordered the design of the boudoir from J.A. Meissonier, can be mentioned here. However, no attempt has been made to indicate the features common to the marshals’ foundation mechanisms, or to answer the questions as to whether – and, if so, how - the marshal’s office determined the intensification or change of its foundation policy. The main goal of this article is an attempt at a synthetic and cross-sectional view of the activity of Crown Marshals in the space of the Royal City of Warsaw. Three important ways of marking their presence in urban space can be distinguished: establishing and taking over juridical estates (e.g. Bielino), founding monuments (e.g. the statue of St. John of Nepomuk at Three Crosses Square), and erecting or transforming residences and gardens. Interesting conclusions are also provided by an analysis of the location of Marshal’s palaces, most of which were situated near royal residences (the Castle, Saxon Palace), and at the same time near main transport arteries (e.g. on the road from Wola or on Nowy Świat Street). The choice of location was certainly not accidental – especially with regard to palaces performing various ceremonial functions. Reflection on the specific nature of the founding activity of the Lubomirski, Bieliński and Mniszech families and the ways in which they annexed urban space allows for a closer look at both the ambitions of the marshal’s families and the spatial development of Warsaw.

PL

Marszałkowie koronni dzięki swojej pozycji polityczno-społecznej i możliwościom finansowym byli w stanie podejmować pełne rozmachu inwestycje architektoniczne. Nie bez znaczenia pozostawała świadomość, jak ważnym elementem kreującym wizerunek jest oprawa wizualna i ceremonialna. Dokładnego omówienia doczekały się sylwetki poszczególnych magnatów (pełniących tę zaszczytną funkcję), a także konkretne, pojedyncze obiekty. Wspomnieć można chociażby mecenat Stanisława Herakliusza Lubomirskiego – którego przejawem było powstanie słynnej Łazienki w Ujazdowie – czy działalność Franciszka Bielińskiego, zamawiającego projekt buduaru u J.A. Meissoniera. Nie podjęto się natomiast wskazania cech wspólnych dla mechanizmów fundacyjnych marszałków, a także udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy – i ewentualnie w jaki sposób – urząd marszałkowski determinował wzmożenie lub zmianę prowadzonej polityki fundacyjnej. Głównym celem niniejszego artykułu jest próba syntetycznego i przekrojowego spojrzenia na aktywność marszałków koronnych w przestrzeni królewskiego miasta Warszawy. Wyróżnić można trzy istotne sposoby zaznaczania swej obecności w przestrzeni urbanistycznej: zakładanie i przejmowanie jurydyk (np. Bielino), fundowanie pomników (np. figura św. Jana Nepomucena przy Placu Trzech Krzyży); wznoszenie lub przekształcanie pałaców i założeń ogrodowych. Interesujących wniosków dostarcza także analiza rozlokowania siedzib marszałkowskich, które w większości znajdowały się przy rezydencjach królewskich (Zamku, Pałacu Saskim), a zarazem przy głównych arteriach komunikacyjnych (np. przy drodze z Woli, na Nowym Świecie). Wybór lokalizacji z pewnością nie był przypadkowy – zwłaszcza w odniesieniu do pałaców pełniących różnorodne funkcje ceremonialne. Refleksja nad specyfiką aktywności fundatorskiej Lubomirskich, Bielińskich i Mniszchów oraz sposobami anektowania przestrzeni urbanistycznej pozwala na przybliżenie zarówno ambicji rodów marszałkowskich, jak i rozwoju przestrzennego Warszawy.

9

Ksiądz Benedykt Chmielowski-życie i dzieło Diogenesa Firlejowskiego

31%

Paszyński W.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2015

|

vol. 124

105-136

PL

Celem artykułu jest przybliżenie sylwetki księdza Chmielowskiego, autora pierwszej polskiej encyklopedii powszechnej, znanej jako Nowe Ateny. We wstępie oraz rozdziale pierwszym zwrócono uwagę na istnienie czarnej legendy na temat twórczości Chmielowskiego oraz skąpych danych biograficznych. Rozdział drugi przedstawia możliwe okoliczności nadania imienia, niebagatelne wobec obranej drogi życiowej. W rozdziale trzecim sprostowano błędną atrybucję herbową zaś w czwartym nieścisłości w lokalizacji miejsca narodzin Chmielowskiego, które pokutują w literaturze. Kolejne dwa rozdziały (5-6) omawiają korzenie duchownego i lata edukacji lwowskiej. W rozdziale pt. Na dworze Jabłonowskich poznajemy początki drogi świeżo wyświęconego księdza zaś w rozdziale Firlejów jego codzienne życie – już jako proboszcza. W rozdziale dziewiątym ukazano zmienne koleje fortuny kariery duchownej, by w dziesiątym przedstawić schyłek życia księdza.

EN

This article intends to bring into focus the figure of father Chmielowski who au-thored the first Polish Universal Encyclopedia commonly known as Nowe Ateny (New Athens). The biography depicts his deeply troubled life – highs and lows of his cleri-cal career, his zest for research and finally his zeal in living a parish priest’s life to the fullest. What emerges from the sources scrutinized is a picture of a highly ambitious person endowed with an unusual humility, true vocation and a great deal of creative energy. The article summarizes the state of research on life and legacy of Benedict Chmielowski. Many data and conclusions (such as those referring to birthplace and family coat of arms) had to undergo verification and correction. The aim of the article was therefore to shed new light on this person, as well as to debunk some persisting stereotypes and misconception, thus drawing a picture of a man of flesh and blood.

Refine search results

2 Res Gestae. Czasopismo Historyczne

2 Rocznik Historii Prasy Polskiej

2 TECHNE. Seria Nowa

1 Historyka Studia Metodologiczne

1 Kwartalnik Historyczny

1 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

2 2022

1 2020

1 2016

1 2015

1 2014

1 2013

1 2008

1 2004

2 Popiołek B.

1 Barczyk A.

1 Bożena P.

1 Dolański D.

1 Leśniak F.

1 Paszyński W.

1 Penkała-Jastrzębska A.

1 Sito J.