Search results

1

Z historii nazw demonów domowych rejestrowanych w dobie staro- i średniopolskiej

100%

Krótki Z.

Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny

|

2017

|

vol. 16

175-187

PL

W artykule analizie poddano dawne, XV-, XVI-, XVII- oraz XVIII-wieczne nazwy demonów domowych. Zebrany ze wszystkich dostępnych źródeł leksykograficznych materiał uzupełniony został o fragmenty dzieł literackich, w których pojawiły się nazwy tych demonów. Okazało się, że jednostki, które pod koniec doby średniopolskiej posiadały znaczenie ‘duchy- -opiekunowie domu’, w XVI i XVII wieku charakteryzowały najczęściej ‘dżina’ lub ‘diabła’. Na charakter tych wierzeń ogromny wpływ wywarła literatura z czasów kontrreformacji. Doprowadziła ona do przemieszania wyobrażeń dawnych, mitycznych sprzymierzeńców ludzi z wyobrażeniami diabła i jego pomocników. Na początku doby nowopolskiej natomiast, pod wpływem kultury zachodniej, analizowane jednostki utraciły negatywne nacechowanie.

EN

The article presents the names of the domestic demons registered in the 15th to 18th centuries. The material, collected from all the accessible lexicographical sources was supplemented with the fragments of the literary works in which the names of these demons occurred. It has turned out that the lexical units which in the late Middle Polish period had the meaning of a ‘protective household spirit’, in the 16th and 17th centuries characterized most frequently a ‘genie’ or a ‘devil’. These beliefs were immensely affected by the Counter Reformation literature. It caused the confusion of the notions of the ancient mythical human allies with the notions of the devil and his helpers. In the early New Polish period the analysed lexical units lost their negative markedness under the influence of the Western culture.

2

Symbolika czasu i przestrzeni oraz ludowa demonologia w Podaniach i baśniach ludu Romana Zmorskiego

84%

Raczyńska S.

Literatura Ludowa

|

2017

|

issue 6

PL

Celem artykułu było wykazanie, w jaki sposób Roman Zmorski – reprezentant typowego w pierwszej połowie XIX wieku na ziemiach polskich modelu zainteresowania kulturą ludową, związanego z wędrówkami po wsiach i spisywaniem opowieści ludu – odwzorował w Podaniach i baśniach ludu elementy ludowej wyobraźni. Przyjmując założenie, że folkloryści i pisarze tego okresu mieli ograniczoną wiedzę na temat ludowego myślenia magicznego, starano się odnaleźć te znaczenia, które Zmorski – świadomie bądź nie – utrwalił w swoich utworach. Analizie poddano wybrane teksty ze zbioru, skupiając się wpierw na zawartej w nich symbolice czasu i przestrzeni, następnie na znaczeniu pojawiających się w opowieściach demonów oraz postaci diabłów i czarownic.

EN

The aim of the article is to show how Roman Zmorski, who represents a model of interest in folk culture, based on visiting villages and writing down folk tales typical of the first half of the nineteenth century in Poland, portrayed elements of folk imagination in his Podania i baśni ludu [Folk Legends and Fairy Tales]. Assuming that folklorists and writers of this period had limited knowledge of folk magical thinking, the article tries to find meanings that Zmorski – knowingly or not – recounted in his works. The analysis focuses on selected stories from Podania i baśni ludu; firstly, the article describes the imagery of time and space that appears in Zmorski’s stories; secondly, it discusses the meaning of demons, devils and witches.

3

Ostrożnie z wyobraźnią. Uwagi o antropologii i demonologii

84%

Zowczak M.

Stan Rzeczy

|

2011

|

issue 1(1)

131-145

PL

Demonologia w antropologii a refleksyjność zwrotna. Teodycea jako kosmologiczna egzegeza i strategia społeczna: zrzucenie na kogoś–coś winy za niesprawiedliwość świata; punkt wyjścia oskarżeń o praktyki magiczne (Michael Herzfeld). Teodycea ślepym zaułkiem racjonalizacji wiary religijnej w hermeneutyce Paula Ricoeura: krytyka schematu odpłaty. Przemiany w polskiej etno-antropologii ostatnich 30 lat na przykładzie stosunku do demonologii. Systematyka demonów Kazimierza Moszyńskiego a doświadczenie „niewidzialnego ludu” Kirsten Hastrup: opozycja wyjściowa dla konstrukcji typu idealnego, przedstawiającego stosunek badacza do zjawisk nadnaturalnych: pomiędzy rejestracją faktów a ich konstruowaniem, irracjonalną fantazją ludu a wyobraźnią jako potencjalnym czynnikiem społecznej zmiany. Mechanizm bricolage’u techniką wyobraźni – i myśli symbolicznej. Uniwersum demonologii opracowane w polskiej etnologii lat 70/80. otwarte na analizę w kategoriach faktów społecznych.

EN

Demonology in anthropology and the reflexivity. Theodicy as a cosmological exegesis and a social strategy blaming someone/something for the injustice of the world; the starting point for accusations of magical practices (Michael Herzfeld). Theodicy as a cul-de-sac of rationalizing religious faith in Paul Ricoeur’s hermeneutics; critique of the retribution scheme. Transformations of Polish ethno-anthropology in the last 30 years from the perspective of demonology. Between the Kazimierz Moszynski’s taxonomy of demons and the Kirsten Hastrup’s experience of the „invisible people”: the basic dichotomy for constructing of the „ideal type” of the anthropologists’ attitude to the supernatural phenomena; between the recording of facts and their construction, irrational folk fantasy and imagination as a potential agent of social change. Bricolage as a technique of imagination and of symbolic thinking. The universe of demonology elaborated by Polish ethnology in the 70s and 80s open to analysis in terms of social facts.

4

„Nie dawajcie miejsca diabłu!” (Ef 4,27) Walka duchowa w ascetycznym doświadczeniu pierwszych mnichów ruskich na podstawie Pateryka Kijowsko-Pieczerskiego

67%

Saszko I., p., Ławreszuk M., Kostiuczuk J., Ignatiuk K., p., Ławreszuk M., Ignatiuk K.

ELPIS

|

2017

|

issue 19

PL

Pateryk Kijowsko-Pieczerski jest zabytkiem piśmiennictwa Rusi Kijowskiej. To zbiór hagiograficznych opowiadań, dotyczących świętych starców monasteru Kijowsko-Pieczerskiego, który został założony w XI w. Przewodnim tematem Pateryka jest nieustanna duchowa walka ascetów o osiąganie i trwanie w świętości życia, rozumianego jako wspólnota (gr. koinonia) z Bogiem. Artykuł jest gruntowną analizą demonologii Pateryka Kijowsko-Pieczerskiego. Przedstawione w nim zostały różnego rodzaju sposoby walki mnichów pieczerskich z demonicznymi pokusami i atakami złych duchów. Wskazane zostały również istotne elementy metody hezychastycznej, z których korzystali święci starcy Rusi Kijowskiej w życiu duchowym.

5

De capite loquente – geneza legendy o mówiącej głowie papieża Sylwestra II

67%

Balcerzyk E.

Przegląd Humanistyczny

|

2016

|

vol. 60(2 (453))

121-135

PL

The article is an attempt to trace the origins of the medieval legend of Pope Sylvester II. The main focus of the paper is to reveal what ancient and medieval notions have influenced the part of the tale that deals with an oracular talking head supposedly created by the magical powers of the pope, as described in the 12th-century chronicle of William of Malmesbury. The article aims to show that the concept owes its origin to the ancient ideas about necromancy and the Jewish legends about the so-called teraphim. Another key factor that played a part in the development of the legend is the tradition of automata. Other aspects of the legend discussed in the article are its astrological and demonological elements, and the ambiguous form of the prophecy pronounced by the talking head.

6

The role of literature in Ryszard Berwińskiʼs “Studies in Folk Literature”

67%

Raczyńska S., Raczyńska S.

Ruch Literacki

|

2020

|

issue 5

7

Władza złych duchów nad człowiekiem według Jana Kasjana

67%

Nocoń A.

Vox Patrum

|

2013

|

vol. 59

197-208

EN

Much of the literary activity of John Cassian, that supreme master of the spiritual life, concentrates on the struggle with the devil, the discernment of his strategies, and the search for effective defense mechanisms against his attacks. The question of the power of evil spirits over man also arises. Generally, Cassian’s teaching on this subject of the power of spirits over man strikes a positive note: when faced with diabolic attacks and temptations, man enjoys not only the possibility of success but even the possibility of advantage: God Himself, the merciful judge (Collationes Patrum VII 20) watches over man’s struggles to overcome diabolic attacks and in that struggle He favours man. Obviously, since we are talking of a continuous struggle, evil spirits can attempt to, and sometimes even do demonize man – but not because of their desire so to do but because of God will (evil spirits may not do with man as they please but only what God permits them to do). The power of evil spirits over man is therefore limited: a) by the concession of God; and b) by man’s will which possesses „both the freedom of acquiescing to temptation and of repulsing it” (Collationes Patrum VII 8). The general tenor of Cassian’s teaching, therefore, is permeated by a positivism and is free of any form of fatalism or obsession on matters of demonology, while at the same time conscious of the evil that demonic spirits can exert on man’s body and spirit (soul). He continues to hold that spiritual evil, or vice, is something much more dangerous and to be avoided at all costs. Quoting St. Paul, Cassian assures us that definitive victory belongs to Christ and to his followers: when Christ „hands over the kingdom to God the Father after he has destroyed all dominion, authority and power” (1Cor 15, 24), at that moment, all those who have been held captive by these „dominions”, „authorities” and „powers” will be freed from all subjugation (Collationes Patrum VIII 14).

8

Uczta demonów: Orygenesa "Contra celsum" VIII 30 i Porfiriusza "De abstinentia" II 42-43

67%

Osek E.

Vox Patrum

|

2018

|

vol. 69

547-560

EN

The paper is to compare two parallel passages: Origen Contra Celsum VIII 30 and Porphyry De abstinentia II 42-43, which both concern meat-eating demonized as “demons’ feast”, and to inquire into a cause of this parallelism. The cause was a closest personal relationship between Origen and Porphyry in the years A.D. 244-249, as well as their indebtedness in a common source, hypothetically, Origen the Egyptian who published his treatise De daemonibus before A.D. 253.

9

Anielskie tropy w literackiej twórczości Gustawa Morcinka

67%

Goszyc-Góreczna H.

Bibliotheca Nostra. Śląski Kwartalnik Naukowy

|

2021

|

issue 2(62)

65-85

EN

Angelic beings, due to the extraordinary charisms assigned to them and their belonging to the world of transcendence, have been the centre of human interest since the dawn of time, which in turn is reflected in literature, especially in fairy tales and fairy tales, which are as esoteric as the figure of the angel himself. These creatures are usually referred to as immaterial beings, whose attributes are wings and halo. When these figures are personified, they represent typically human qualities: kindness, caring, and compassion, which makes angels even closer to man. This article is the result of interdisciplinary research covering such scientific fields as literary, cultural, and religious studies. The studies concern the methodology of introducing angelic motifs into the literary works of Gustaw Morcinek. The analysis aimed to present how the motif of the angel functions in the writer’s work, what its role is and what metamorphoses the figure of this winged celestial spirit was subjected to in selected works of the author. Based on the selected literature on the subject and based on the analysis of scientific discourses dealing with the issue of angelic beings, it has been shown that folk culture has produced many functions other than the biblical functions of winged beings. Morcinek’s angels determine the good (due to their positive character traits and functions). They spoil, they prank, but their action brings positive results; they are mining for Jesus together with the miners, and sometimes they become humanized and take the form of a woman or the Treasurer – the Guardian Angel of miners. However, it happens that they become a system of justice for a man whom they punish for the offences he has committed against God. Nowadays, interest in the angel’s essence is the result of a rich folk imagination and is increasingly becoming a popular research topic, i.a.: ethnologists, folklorists, and literary scholars. Earlier, folk ideas about angels were concretized, unambiguously depicting angels as inherent in the concept of folklore. Over time, however, this image began to change. Currently, it is undergoing various metamorphoses, as evidenced by the texts of Gustaw Morcinek discussed in the article.

PL

Istoty anielskie, ze względu na przypisane im niezwykłe charyzmaty oraz ich przynależność do świata transcendencji, od zarania dziejów mieszczą się w centrum zainteresowań człowieka, co z kolei znajduje swoje odzwierciedlenie w literaturze, zwłaszcza w bajkach i baśniach, które gatunkowo są równie ezoteryczne jak postać samego anioła. Stworzenia te zwykle określane są jako byty niematerialne z atrybutami, takimi jak skrzydła i aureola. Gdy postaci te są upersonifikowane, reprezentują cechy typowo ludzkie: dobroć, opiekuńczość, życzliwość, współczucie, co sprawia, że anioły stają się jeszcze bliższe człowiekowi. Niniejszy artykuł to efekt przeprowadzonych interdyscyplinarnych badań obejmujących takie dyscypliny naukowe, jak: literaturoznawstwo, kulturoznawstwo oraz religioznawstwo. Poczynione studia dotyczą metodyki wprowadzania anielskich wątków do utworów literackich Gustawa Morcinka. Celem analizy było przedstawienie, w jaki sposób motyw anioła funkcjonuje w twórczości pisarza, jaka jest jego rola oraz to, jakim metamorfozom poddana została postać tego skrzydlatego niebiańskiego ducha w wybranych dziełach autora. W oparciu o wybraną literaturę podmiotu oraz na podstawie analizy naukowych dyskursów podejmujących kwestię anielskich istot wykazano, że kultura ludowa wytworzyła wiele innych niż biblijne funkcji skrzydlatych istot. Morcinkowe anioły określają dobro (ze względu na przypisane im pozytywne cechy charakteru oraz funkcje). Psocą, figlują, ale ich działanie przynosi pozytywne skutki, wspólnie z górnikami fedrują dla Jezuska, czasem ulegają uczłowieczeniu i przybierają postać kobiety lub też Skarbnika – Anioła Stróża górników. Stają się też ramieniem sprawiedliwości dla człowieka, któremu wymierzają karę za przewinienia, jakie popełnił przeciw Bogu. Współcześnie zainteresowanie istotą anioła jest pokłosiem bogatej wyobraźni ludowej a sama postać coraz częściej staje się popularnym tematem badań m.in. etnologów, folklorystów, a także literaturoznawców. Wcześniejsze, ludowe wyobrażenia o aniołach, były skonkretyzowane, przedstawiały anioły w sposób jednoznaczny, jako nieodłącznie powiązane z pojęciem folkloru. Z czasem jednak wizerunek ten zaczął się zmieniać. Aktualnie poddawany jest rozmaitym metamorfozom, czego dowodzą omówione w artykule teksty Gustawa Morcinka.

10

Antropomorficzna demonologia kontekstualna w niderlandzkim romansie rycerskim "Jonathas ende Rosafiere"

67%

Nadbrzeżny A., Dowlaszewicz M.

Teologia w Polsce

|

2017

|

vol. 11

|

issue 2

45-63

EN

This article outlines the literary and theological view on the demonology as presented in the medieval Dutch romance “Jonathas ende Rosafiere”. After the discovery made by Remco Sleiderink of unknown fragments from 14th century this text has received some new attention mainly regarding the content that has been rearranged. Among many questions that have to be answered was that of the devilish element. The text reaches its climax in a rape scene on one of the main characters Rosafiere by her own father, who sneaks into the convent, accompanied by and with the help of the devil, both in the form of a nun. In this article the motif of the anthropomorphic devil is presented from theological point of view as a locus theologicus and analysed and explained by means of literary theology. At the same time the article is challenging the contemporary research in the humanities and its link to the recent developments.

PL

Średniowieczne utwory niderlandzkie stanowią interesujący przedmiot badań interdyscyplinarnych. Ich wyraźnie moralizatorski charakter nie wyklucza istnienia głębszych wymiarów teologicznych, których odkrycie i twórcze zinterpretowanie może pobudzić współczesnego czytelnika do bardziej odważnego poszukiwania śladów Transcendencji w nierzadko tragicznym ludzkim losie.

11

Demonologia w Sermones św. Piotra Chryzologa

59%

Kochaniewicz B.

Poznańskie Studia Teologiczne

|

2019

|

issue 34

131-147

EN

The article presents the role of evil spirits in the history of salvation according to Saint Peter Chrysologus. This argument has not been examined so far though it is to be found in many homilies of the Bishop of Ravenna. His sermons explain the reason for the fall of the angels created by God as wonderful heavenly beings. They explain the devil’s role in temptation, indicating the cause of evil to the world. The preacher emphasizes the victory of Christ over Satan and points to him as a source of hope for Christians in their spiritual struggle, in which practice of prayer and fasting are helpful.

12

Obrzęd egzorcyzmu większego źródłem przepowiadania

51%

Szałanda T.

Studia Warmińskie

|

2015

|

issue 52

163-175

PL

Posługa egzorcysty istniała w Kościele od jego początku. Jednakże w wiekach nowożytnych uległa widocznej degradacji. Dopiero na przełomie XX i XXI w. przeżywa swój renesans. Pomimo że prawie po 400 latach, w 1998 r. wydano nowy Rytuał (poprzedni obowiązywał od 1614 r.), to obecnie, na mocy specjalnego pozwolenia Stolicy Apostolskiej, można przeprowadzać egzorcyzmy także według „starego”. Obie więc księgi liturgiczne równolegle „funkcjonują” w Kościele. Dla współczesnego kaznodziejstwa są one ważnym źródłem, którego nie powinno się zaniedbywać. Z nich bowiem wypływa mądrość Kościoła, który w Trójjedynym Bogu znajduje pomoc i obronę w walce z Szatanem i demonami.

EN

The ministry of an exorcist has existed in the Church from the beginning, but went into visible decline in the early modern centuries. It is only now, at the turn of the 20th and 21st centuries, that this ministry is having a renaissance. Although the new Rite was published in 1998, after nearly 400 years (the previous one had been in force since 1614), exorcisms can still be performed according to the “old” rite under special permission from the Holy See. Thus, both liturgical books “function” in the Church. For contemporary preaching, both of them are an important source that should not be neglected. After all, it is them that contain the wisdom of the Church, which finds help and protection in the Triune God in its struggle against Satan and demons.

DE

Das Mysterium des Exorzismus war von Anfang an Teil Kirche. Doch in der modernen Zeit gab es eine sichtbare Verschlechterung. Erst um die Wende vom 20. zum 21. Jahrhundert erlebt er eine Renaissance. Obwohl fast 400 Jahre alt, wurde im Jahr 1998 ein neues Ritual veröffentlicht (das vorherige Ritual war seit 1614 gültig). Heute ist es möglich, dass unter Sondergenehmigung des Heiligen Stuhls Exorzismen nach dem „alten“ Ritual durchgeführt werden. Also „funktionieren“ die beiden liturgischen Bücher in der Kirche. Für eine moderne Predigt sind sie wichtige Quellen, die nicht vernachlässigt werden sollten. Mit ihnen kommt die Weisheit der Kirche, in der sich der Dreieinige Gott, die Hilfe und die Verteidigung im Kampf gegen den Satan und Dämonen findet.

Refine search results

Z historii nazw demonów domowych rejestrowanych w dobie staro- i średniopolskiej

Symbolika czasu i przestrzeni oraz ludowa demonologia w Podaniach i baśniach ludu Romana Zmorskiego

Ostrożnie z wyobraźnią. Uwagi o antropologii i demonologii

„Nie dawajcie miejsca diabłu!” (Ef 4,27) Walka duchowa w ascetycznym doświadczeniu pierwszych mnichów ruskich na podstawie Pateryka Kijowsko-Pieczerskiego

De capite loquente – geneza legendy o mówiącej głowie papieża Sylwestra II

The role of literature in Ryszard Berwińskiʼs “Studies in Folk Literature”

Władza złych duchów nad człowiekiem według Jana Kasjana

Uczta demonów: Orygenesa "Contra celsum" VIII 30 i Porfiriusza "De abstinentia" II 42-43

Anielskie tropy w literackiej twórczości Gustawa Morcinka

Antropomorficzna demonologia kontekstualna w niderlandzkim romansie rycerskim "Jonathas ende Rosafiere"

Demonologia w Sermones św. Piotra Chryzologa

Obrzęd egzorcyzmu większego źródłem przepowiadania