Search results

1

Zrozumieć wolność. Rozum czy namiętności?

100%

Biegalska A.

Filozofia Chrześcijańska

|

2013

|

vol. 10

103-112

EN

What does human ability to take decisions depend on? Reason or passions? What mechanism governs the process of shaping our beliefs? Why do we consider a given opinion credible? All these questions are familiar to anyone who even once pondered on the phenomenon of human freedom – a phenomenon whose existence is commonly believed to be obvious. The article is yet another attempt to address the above questions. The presented reflections will be set against the background of the thought of William James.

2

Przyszłość to historia

100%

Majchrowski L.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

|

2016

|

issue 22

277-290

PL

Artykuł porusza kwestie determinizmu oraz wolnej woli. Zagadnienie to, jak się zdaje, pomimo upływu lat nadal budzi wiele emocji i pozostaje aktualne. Pytanie o ludzką wolność jest bowiem jednym z tych, od których odpowiedzi (pozytywnej lub negatywnej) głęboko uzależnione jest nasze pojmowanie własnej egzystencji, ogólny obraz świata (np. przekonanie, że życiem rządzi przeznaczenie), stosunek do rozmaitych koncepcji metafizycznych (bądź religijnych), a także rozumienie takich pojęć jak: moralność, sprawiedliwość, wina (grzech), odpowiedzialność czy autonomia. Z determinizmem dodatkowo łączy się egzystencjalny lęk o to, czy jesteśmy w stanie panować nad własnymi decyzjami i czy życie nasze, w związku z tym, nie jest li tylko igraszką w rękach losu. Celem niniejszego artykułu, którego inspiracją była analiza pism F. Nietzschego1, jest próba uzasadnienia stanowiska odrzucającego koncepcję wolnej woli jako swego rodzaju złu dzenia panującego w ogólnoludzkiej świadomości. W związku z tym, tekst w głównej mierze koncentruje się na argumentach negujących idee wolnej woli, w mniejszym zaś stopniu na tych, które mogłyby przemawiać za jej utrzymaniem: nie uwzględnia np. zagadnień związanych z fizyką kwantową czy zasadą Heisenberga. Zamiarem moim było zabranie głosu w sporze o wolną wolę i jednoznaczne opowiedzenie się za stanowiskiem deterministycznym w taki sposób, aby sprowokować Czytelnika do własnych przemyśleń, a nawet zainspirować do napisania własnego artykułu, w którym będzie On argumentował np. za utrzymaniem koncepcji wolnej woli poprzez wskazanie na błędy w moim rozumowaniu. W tekście staram się m.in. sformułować definicję wolnej woli, przedstawić jej genezę oraz konsekwencje wynikające z przyjęcia deterministycznej wizji świata.

3

Przyszłość. Poradnik użytkownika

86%

Chlebuś M.

Przyszłość. Świat-Europa-Polska

|

2014

|

issue 2/30/

159-167

PL

Przyszłość nie zawsze jest określona przez przeszłość. Czasami jest ona zdeterminowana przez bardziej odległe przyszłości, a czasem przez nasze działania w teraźniejszości. Aby skutecznie myśleć o przyszłości, trzeba wyjść poza paradygmat klasycznego determinizmu.

EN

The future is not always defined by the past. Sometimes, it is determinated by a more distant future, and sometimes by our actions in the presence. To effectively think about the future, one needs to go beyond the paradigm of classical determinism.

4

God’s Insurmountable Will and the Mystery of the Freedom of Created Beings: Comments on the book Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz

81%

Judycki S.

|

2020

|

vol. 68

|

issue 3

137-147

EN

This article is a commentary on Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz. The main thesis is that freedom in the sense of a non-causal free-act generator does not exist. We will experience freedom, true freedom, only in eternal life, and it will become real only when our individual essence is revealed to us. Eternal life will consist, among other things, in being able to see how all our actions flow from our individual essence

PL

Nieprzezwyciężona wola Boga i tajemnica wolności stworzonych bytów. Komentarz do książki Opatrzność Boża, wolność, przypadek Dariusza Łukasiewicza Artykuł jest komentarzem do książki Dariusza Łukasiewicza Opatrzność Boża, wolność, przypadek. Zasadniczą jego tezą jest to, że nie istnieje wolność ludzka jako nie-kauzalny generator wolnych aktów. Prawdziwej wolności doświadczymy tylko w życiu wiecznym, a stanie się ona dla nas czymś realnym dopiero wtedy, gdy zostanie nam ujawniona nasza indywidualna istota. Życie wieczne polegać będzie, między innymi, na ujrzeniu, w jaki sposób wszystkie nasze działania wypływają z naszej indywidualnej istoty.

5

About some limitations in researching the human being. Theological perspective

72%

Jastrzębski A.

Polonia Sacra

|

2019

|

vol. 23

|

issue 2(56)

209-222

EN

The concept of a person has gone through several stages of development in the history of thought. In the classical tradition, a person is considered to be a substance. In modernity, John Locke brought forward the notion that social existence and consciousness are the most salient properties of a person, which brought about a possibility of renouncing one’s personhood because of a lack of some perceivable and observable traits. This is why in a Christian anthropology there is such an emphasis on personalism, which from the very beginning of the twentieth century has been opposed to the treatment of people as obscure elements of matter, or elements be manipulated unquestioningly. In this paper we have indicated some elements of anthropology that demonstrate important limitation of any attempt at explaining away the mystery of being a human person.

PL

Pojęcie osoby przeszło wiele zmian w historii myśli ludzkiej. W tradycji klasycznej osoba jest uważana za substancję. W oświeceniu John Locke przedstawił pogląd, że egzystencja społeczna i świadomość są najważniejszymi właściwościami osoby, co spowodowało możliwość utracenia godności osobowej z powodu braku pewnych dostrzegalnych i możliwych do zaobserwowania cech. Właśnie dlatego w antropologii chrześcijańskiej kładzie się tak duży nacisk na personalizm, który od samego początku stanowi przeciwwagę wobec traktowania ludzi li tylko jako elementów materii, którymi można dowolnie manipulować. W niniejszym artykule przedstawimy taką charakterystykę antropologii, która ukazuje istotne ograniczenie wszelkich prób wyjaśnienia tajemnicy bycia człowiekiem.

6

Językowe poznawanie rzeczywistości w świetle hipotezy Sapira-Whorfa i jego implikacje logopedyczne

72%

Michalik J.

Eruditio et Ars

|

2022

|

vol. 4

|

issue 1

65-77

EN

The starting point for the reflection on the linguistic cognizance of reality in the light of hypotheses of Sapiro-Whorf is the selected philosophical concepts, starting with the ancient Greeks and their understanding of cognition, entities and ideas, through the Aristotelian approach towards cognition demonstrated by St. Thomas of Aquinas up to the modern philosophy of Descartes and Immanuel Kant. Reflections on cognizance on the grounds of linguistics stem from structuralism and F. de Saussure distinguishing the la langue – la parole opposition. Further theories on the relations between cognition and language are related to the generative-transformative movement which assumed existence of an inherent and genetically conditioned language competence and simultaneous separation between language and cognition processes. Cognitivism which assumed strict and direct relation between cognition and language formed in opposition to generativism. The Sapiro-Whorf hypothesis interpreted in the paper in terms of logopaedics distinguishes between two primary oppositions: determinism – relativism and perceptual objectivism – subjectivism. The first opposition refers to differences between a stronger and more radical opinion of determinism which assumes that perception of reality is fully dependent on language which a person commands and relativism which considers influence of language on perception of the world.

PL

Punktem wyjścia dla rozważań o językowym poznawaniu rzeczywistości w świetle hipotezy Sapira-Whorfa są wybrane koncepcje filozoficzne, począwszy od starożytnych Greków i ich rozumienia poznania, bytów i idei, przez Arystotelesowskie ujęcie poznania św. Tomasza z Akwinu i nowożytną myśl filozoficzną Kartezjusza i Immanuela Kanta. Rozważania o poznaniu na gruncie lingwistyki zapoczątkowane zostały przez strukturalizm i wyróżnienie przez Ferdinanda de Saussure’a opozycji la langue – la parole. Dalsze teorie o związku poznania z językiem związane są z nurtem generatywno-transformacyjnym, który zakładał istnienie wrodzonej i uwarunkowanej genetycznie kompetencji językowej przy jednoczesnym rozdzieleniu języka i procesów poznawczych. W opozycji do generatywizmu ukształtował się kognitywizm, który zakładał ścisły związek poznania i języka. Hipoteza Sapira-Whorfa, interpretowana w artykule logopedycznie, wyróżnia dwie zasadnicze opozycje: determinizm – relatywizm i obiektywizm – subiektywizm postrzeżeniowy. Pierwsza z nich odnosi się do różnic między silniejszym i bardziej radykalnym stanowiskiem determinizmu, zakładającym, że postrzeganie rzeczywistości jest w pełni zależne od języka, jakim włada człowiek, a relatywizmem uwzględniającym wpływ języka na sposób spostrzegania świata.

7

Wilhelm Ockham i Tomasz Bradwardine o wolnej woli Boga i człowieka

72%

Jung E.

|

2017

|

vol. 65

|

issue 3

127-149

PL

Artykuł przedstawia czternastowieczną dyskusję teologiczną dotyczącą problemu Bożej i ludzkiej wolnej woli. Jego głównymi bohaterami są Wilhelm Ockham i Tomasz Bradwardine. W swym opus magnum zatytułowanym O sprawie Boga przeciw Pelagianom... Bradwardine przywołuje dyskusję między św. Augustynem a Pelagiuszem dotyczącą wolnej woli, wolnego wyboru i predestynacji. Siebie uważa za augustynika, natomiast Ockhama oskarża o poglądy semipelagiańskie. W artykule przedstawiam opinie obydwu angielskich teologów, umieszczając je w kontekście Bradwardine’a krytyki semipelagianizmu.

EN

The paper deals with the fourteenth century theological discussion on the God’s and human free will. The dramatis personae are William of Ockham and Thomas Bradwardine. In his opus magnum entitled De causa Dei contra Pelagianum... Bradwardine recalls a quarrel between St. Augustine and Pelagius concerning free will, free choice and predestination. Considering yourself as the true Augustinian, Bradwardine accuses Ockham of being the Pelagian. The paper presents opinions of both English theologians against the background of Bradwardine critics of semi-pelagianism.

8

Status możliwości w logice trójwartościowej Jana Łukasiewicza

72%

Balcerak P.

Galicja. Studia i materiały

|

2022

|

issue 8: "Filozofia w Galicji III"

169-178

EN

This paper will examine the motivations behind Jan Łukasiewicz’s rejection of the principle of bivalence. In particular, the relationship between the category of possibility and the logical value of judgements will be examined. This category is clearly linked to the view of the determinism/ indeterminism controversy presented by Łukasiewicz. The paper will close with remarks on the statute of possibility and an attempt to answer the question whether Łukasiewicz’s approach can be treated as something more than an intellectual exercise in constructing formal tools corresponding to certain conventions.

PL

W artykule przeanalizowane zostaną motywacje odrzucenia przez Jana Łukasiewicza zasady dwuwartościowości. W szczególności badanie dotyczyć będzie relacji między kategorią możliwości a wartością logiczną sądów. Kategoria ta jednoznacznie łączy się ze spojrzeniem na kontrowersję determinizm/indeterminizm prezentowanym przez Łukasiewicza. Pracę zamkną uwagi o statucie możliwości i próba odpowiedzi na pytanie, czy podejście Łukasiewicza może być traktowane jako coś więcej niż tylko intelektualne ćwiczenie w konstruowaniu narzędzi formalnych odpowiadających pewnym konwencjom.

9

„Otvorený vesmír“ ako podmienka možnosti slobody podľa K. R. Poppera

71%

Karaba M.

Studia Bobolanum

|

2020

|

vol. 31

|

issue 1

233-251

PL

Analizując problem wolności i wolnej woli, Popper dostrzegał, że w celu zrozumienia racjonalnego ludzkiego postępowania potrzeba czegoś, co będzie pośrodku między czystym przypadkiem a absolutnym determinizmem. W artykule autor wykazuje, że Popper nie wnosi nowych treści, które wyjaśniałyby problem ludzkiej wolności. Argumenty Poppera to są czyste założenia, dzięki którym pragnie on niejako oddalić trudny do rozwiązania problem. Otwartość w sobie natury otaczającego nas świata ukazuje również, że nie jest on kompletnie zdeterminowany swoimi wewnętrznymi prawami czy przyczynami. W świecie bytów rozumnych mogą zaistnieć zjawiska mające wpływ na nasze postępowanie i determinować nas mentalnie nawet wtedy, kiedy fizycznie jesteśmy wolni od przymusu. Wydaje się, że Popper wypowiada się za indeterminizmem, gdyż dostrzega w tym możliwość wykazania ludzkiej wolności. Jednak taki argument nie ma żadnych podstaw, a jedynie przeświadczenie, że bez prawdziwie wolnych decyzji ludzka egzystencja byłaby tragiczną farsą. I tak, w obronie ludzkiej wolności, Popper powraca ostatecznie do racji moralnych.

EN

In analysing the problem of freedom and free will, Popper concluded that we need something in order to understand rational human behaviour that is by its very nature between total chance and complete determinism. In this article, we state that Popper has in fact not produced any evidence in favour of human freedom. Rather, his arguments are based on an attempt to avert a situation which he finds unacceptable. The openness of the physical world involves only that this world is not entirely determined by its own laws or causes. In the world of mental entities, however, there may be certain phenomena that affect our behaviour, so even though we are not physically determined, we could be mentally determined. Popper’s effort to promote indeterminism and the consequent possibility of human freedom do not seem to be based on evidence, but rather on the belief that without freedom of choice our situation would be merely a tragic farce. That is why Popper ultimately turns to moral motives in his defence of human freedom.

10

„Cichosza. Nie ma Mickiewicza i nie ma Miłosza” — alternatywna historia literatury

58%

Lemann N.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2014

|

vol. 57/114 z. 2

187-200

PL

Celem artykułu jest analiza wybranych przykładów alternatywnej historii literatury, obecnych w powieściach z gatunku historii alternatywnych oraz w naukowych pracach z zakresu historii literatury. Szczegółową analizę poprzedza zdiagnozowanie obecnego stanu historii literatury jako nauki, zwłaszcza w kontekście postulowanej od jakiegoś czasu konieczności gruntownej przebudowy tej dziedziny, otwarcia jej na nowe rejony badawcze i wezwania do postawienia zupełnie nowych pytań. Zdaniem autorki dociekania probabilistyczne mogą stać się dla historii literatury interesującym narzędziem badawczym, lub chociażby eksperymentem poznawczym, pozwalającym na pełniejsze zrozumienie natury procesu twórczego czy tak ważkich dla historii literatury kwestii, jak periodyzacja, formowanie się epok i prądów literackich oraz problemu determinizmu i przypadku w procesie historycznoliterackim. Szczególnie interesujące — i to zarówno dla historyków, jak i teoretyków literatury — może być wyobrażenie sobie alternatywnych biografii literackich. Analizie poddane zostaną tu m.in. następujące powieści z zakresu historii alternatywnych: P’S Correspondence Nathaniela Hawthorne’a, Maszyna różnicowa Bruce’a Sterlinga i Williama Gibsona, Muza dalekich podróży Teodora Parnickiego, Widma. Historia Polski bez Powstania Warszawskiego Łukasza Orbitowskiego czy Dumanowski Wita Szostaka.

EN

The aim of the article is to analyze the alternative history of literature presented in alternative history novels as well as in scholarly and journalistic studies in literary history. First, important proposals for renewing/reviving/modernizing and rethinking the scope and methodology of literary history, for opening it to new areas, asking new question and reorganizing the structure and manners of writing it are discussed. It is suggested that probabilistic inquiry in the field of literary history may be seen as an important and innovative tool for understanding the nature of the creative process, the formation of movements in literary history and its periodization, and, last but not least, the nature of necessity and coincidence therein. For literary historians as well as for theoreticians of literature, imagining altered biographies of famous writers and poets may be an interesting experiment. The richest material for such counterfactual deliberations is provided by alternative history novels; therefore, the following works are analyzed — P’s Correspondence by N. Hawthorne, Different Engine by W. Gibson & B. Sterling, Muza dalekich podróży by T. Parnicki, Widma. Historia Polski bez Powstania Warszawskiego by Ł Orbitowski, Dumanowski by W. Szostak.

11

O pewnym eksperymencie myślowym przeciwko determinizmowi woli

58%

Philipp R.

Diametros

|

2013

|

issue 35

84-92

PL

W niniejszym artykule zaprezentowany jest pewien eksperyment myślowy, skierowany przeciwko deterministycznej koncepcji świadomości resp. woli, co jest konsekwencją naturalistycznego (materialistycznego) i fizykalistycznego podejścia do problemu świadomości, przeważającego we współczesnej filozofii umysłu. Fizykalistyczne podejście zakłada możliwość opisu działającego w świecie fizycznym człowieka z trzecioosobowego punktu widzenia, a fortiori zasadniczą przewidywalność jego zachowań. Eksperyment uwypukla niektóre konsekwencje takiego podejścia, w szczególności sygnalizuje pewne problemy natury logicznej powstające na tym tle.

EN

The article presents a thought experiment against the deterministic theory of consciousness (i.e. free will), which is a consequence of a naturalistic (materialist) and physicalist approach to the problem of consciousness, prevailing in contemporary philosophy of mind. The physicalist approach presupposes the possibility of third-person descriptions of human actions in physical terms, and a fortiori the predictability, in principle, of human behaviour. The experiment emphasizes some consequences of this approach, especially some logical problems to which it gives rise.

12

Otwartość Boga. Wieczność i wolna wola

58%

Stump E.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2020

|

vol. 36

327-348

EN

This article is an analysis of the doctrine of divine eternity. The sources for this doctrine can be traced back to the philosophy of Boethius or Thomas Aquinas. According to the doctrine of divine eternity, the existence of God is not determined by the linear passage of time – God exists in the eternal present. From an eternal perspective, God has simultaneous access to all moments of nature’s linear time. The doctrine of divine eternity is meant to be an antidote to the alleged contradiction of God’s omniscience with the freedom of human will. However, the doctrine of divine eternity has been criticised. Recently, its effectiveness in solving philosophical problems has been undermined by Alvin Plantinga or William Hasker, among others. This work is an attempt to creatively argue against the Hasker’s position. Hasker sees his position as an alternative to classical theism as represented, for example, by Thomism. Hasker rejects Thomism for two reasons. First, the Thomistic God cannot be intimate with human beings or responsive to them. Secondly, the Thomistic view of God as timeless solves the problem of God’s foreknowledge and of the existence of free will only at the cost of making God’s timeless knowledge useless to him in interaction with the temporal world. This paper analyses Hasker’s reasoning leading to the conclusion that free will and timeless knowledge are compatible and gives reasons for concluding that his argument is itself incompatible with the doctrine of eternity. Subsequently, it has been shown that the same conclusion is made even more clearly on the basis of considerations derived from the concept of eternity. Finally, these considerations are used to challenge Hasker’s conclusion that timeless knowledge might be useless to God in directing his actions over time.

PL

Artykuł jest analizą koncepcji wieczności Boga. Źródeł tej koncepcji można się dopatrywać już w filozofii Boecjusza czy Tomasza z Akwinu. Zgodnie z koncepcją wieczności istnienie Boga nie jest zdeterminowane linearnym upływem czasu, lecz Bóg istnieje w wiecznej teraźniejszości. Z perspektywy wieczności Bóg ma równoczesny dostęp do wszystkich chwil linearnego czasu przyrody. Koncepcja wieczności ma stanowić antidotum na rzekomą sprzeczność wszechwiedzy Boga z wolną wolą człowieka. Koncepcja wieczności jest jednak krytykowana. Współcześnie jej skuteczność w rozwiązywaniu problemów filozoficznych podważają m.in. Alvin Plantinga czy Wiliam Hasker. Niniejsza praca jest próbą twórczej krytyki stanowiska Haskera. Hasker postrzega swoje stanowisko jako alternatywę dla klasycznego teizmu, reprezentowanego np. przez tomizm. Hasker odrzuca tomizm z dwóch powodów. Po pierwsze, tomistyczny Bóg nie może pozostawać w zażyłości z istotami ludzkimi ani być opiekuńczy wobec nich. Po drugie, tomistyczne ujęcie Boga jako ponadczasowego rozwiązuje, co prawda, problem Bożej przedwiedzy i wolnej woli człowieka, ale tylko za cenę uczynienia ponadczasowej wiedzy Boga bezużyteczną dla Niego w interakcji ze światem pozostającym w czasie. W niniejszej pracy na samym początku dokonano analizy rozumowania Haskera prowadzącego do konkluzji, że można pogodzić wolną wolę z ponadczasową wiedzą, i wskazano argumenty przemawiające za tym, że rozumowanie Haskera jest samo w sobie niezgodne z koncepcją wieczności. Następnie wykazano, że ten sam wniosek nasuwa się jeszcze wyraźniej na podstawie rozważań wywodzących się z koncepcji wieczności. Wreszcie, wykorzystano te refleksje do podważenia wniosku Haskera, że ponadczasowa wiedza jest dla Boga bezużyteczna w zawiadywaniu Jego działaniami w czasie.

13

Karola Wojtyły koncepcja wolności.

58%

Szostek A.

Filozofia Chrześcijańska

|

2013

|

vol. 10

47-59

EN

This paper is about the notion of freedom. Understanding of this notion comes from specific human experience of being a free agent. This experience is composed of various factors such as creation of self, morality, self-determination, goodness, conscience and love. Love leads towards other people therefore it has social aspect.

14

The consequence argument for incompatibilism

58%

Nowakowski A., Nowakowski A.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2021

|

issue 3

15

P.F. Strawson wobec Kanta. Etyka bez metafizyki

58%

Janikowski W.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2019

|

issue 4

16

Punishment, responsibility, freedom – in "Freedom and Resentment"

58%

Gut P., Cuypers S. E., Gut P., Cuypers S. E.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2019

|

issue 4

17

Necessity and morality

58%

Hołówka J., Hołówka J.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2019

|

issue 4

18

Non-narcissistic knowledge: Ryszard Nycz’s “Culture as Verb”

58%

Momro J., Momro J.

Ruch Literacki

|

2019

|

issue 4

19

Problem kategorii decyzji w kontekście naturalistycznego paradygmatu nauk społecznych

58%

Łukomski P.

Teoria Polityki

|

2021

|

vol. 5

55-69

PL

Artykuł przedstawia tezę, że decyzja rozumiana jako akt wyboru jest możliwa do wyjaśnienia w ramach teorii kontroli, która przekłada się na rzeczywistą autonomię człowieka. Decyzja w tym ujęciu nie jest typem fenomenu oderwanego od przyczynowej struktury świata ani też rodzajem poręcznej konstrukcji teoretycznej w wyjaśnianiu zachowań, ale funkcjonalnym aspektem umysłu zgodnym (kompatybilnym) z naturalistycznym obrazem świata, obejmującym również humanistykę. W ramach takiej struktury wyjaśniania możemy umieścić decyzje jako element struktur kontroli, które funkcjonują równolegle do struktur przyczynowości i stanowią niezbędny składnik każdego autonomicznego systemu. Co więcej, przy założeniu, że umysł spełnia funkcję semantycznego silnika możemy zarysować kierunek badań, w ramach którego semantyka (język oraz znaczenia i treści kultury) może być interpretowana jako podstawa wyborów (decyzji) dokonywanych w ramach kontekstu kulturowego.

EN

eTh paper presents the thesis that a decision understood as an act of choice could be explained within the framework of the theory of control, which implicates real human autonomy. A decision in this perspective is not a type of phenomenon detached from the causal structure of the world, nor a kind of handy theoretical structure in explaining behaviour, but a functional aspect of the mind compatible with the naturalistic view of the world, including the humanities. Within such an explanatory structure, we can place decisions as part of the control structures that function alongside causality structures and are a necessary component of any autonomous system. Moreover, if the mind acts as a semantic engine, we can outline the direction of research within which semantics (language, cultural meanings, and content) can be interpreted as the basis for choices (decisions) made within the cultural context.

20

Czy Awerroes był awerroistą?

58%

Kaczmarek P.

Studia Philosophiae Christianae

|

2013

|

vol. 49

|

issue 2

79-94

PL

XIII wiek w Europie obfitował w wiele aktywnych nurtów filozoficznych. Jeden z nich, ruch związany z odkrytym na nowo Arystotelesem, zgromadził wokół siebie grupę ludzi zwanych „awerroistami”. Bardzo szybko tenże nurt zaczęto kojarzyć z Awerroesem, filozofem muzułmańskim z XII wieku. Powyższy artykuł podejmuje analizę filozofii Awerroesa, w celu dowiedzenia, że bezpośrednie łączenie imienia Awerroesa z nurtem awerroizmu stanowi zbyt duże uproszczenie. Artykuł opracowuje ten problem na różnych płaszczyznach. Głównymi źródłami podjętych tu rozważań są dwa dzieła Ibn Ruszda: Fasl al.-makal i Al.-Kaszf an manahidż al.-adilla. Pierwsze zagadnienie dotyczy wolnej woli i pojęcia determinizmu. Poruszany przez awerroistów problem predestynacji, Awerroes umieścił między dwoma skrajnościami: okazjonalizmem i determinizmem. Filozof z Kordoby dowodził, że człowiek nie jest bytem całkowicie zdeterminowanym, ale porusza się według pewnych reguł i korzysta z łaski Bożej, by te reguły wypełnić. W kolejnej części artykułu pada pytanie o problem duszy. Awerroiści twierdzili, że dusza ludzka jest śmiertelna i umiera wraz z ciałem. Uważali, że istnienie jedna wspólna dusza dla całego rodzaju ludzkiego. Ale to nie była teoria Awerroesa. Badając pisma tego filozofa, łatwo dowieść, że wierzył on w istnienie po śmierci indywidualnych dusz ludzkich, w życiu, które nastąpi po zmartwychwstaniu. Ostatnia z omawianych spraw dotyczy zagadnienia tzw. „podwójnej prawdy”. Zwolennicy tej teorii uważali, że istnieją dwie niezależne drogi wiodące ku prawdzie: teologiczna i filozoficzna. Według awerroistów były to drogi niezależne od siebie i każda posiadała swoją własną prawdę. W artykule wykazano jednak, że Awerroesa nie można łączyć ze stanowiskiem ateistycznym, dla którego prawdy teologiczne nie miałyby większej wartości. Był on bowiem wierzącym muzułmaninem, który miał szacunek dla credo swojej religii. Jednakże Ibn Ruszd pokazał trzy drogi rozumowania. Podzielił on ludzi na trzy grupy: filozofów, teologów i prosty lud. Według niego każda z tych grup posługuje się swoimi własnymi metodologicznymi narzędziami. Prosty lud rozumie prawdy swojej wiary w oparciu o metody retoryki, teologowie są dialektykami, natomiast filozofowie posługują się sylogizmem demonstratywnym, który jest najskuteczniejszym sposobem dochodzenia do prawdy. Na pewno badanie filozofii Awerroesa pozostaje stale aktualnym zadaniem. Warto jednak pamiętać o jednej uwadze – a mianowicie, należy zawsze starać się odróżniać oryginalne myśli Awerroesa od jego komentarzy dzieł Arystotelesa, które nie zawsze pokrywają się z poglądami Ibn Ruszda.

EN

We can identify many branches of philosophy in 13th century Europe. The newly rediscovered philosophy of Aristotle, brought together the so–called “averroists”. The title “averroist” became linked with Averroes, a Muslim philhosopher in the 12th century. This article examines the philosophy of Averroes with the aim of showing that the linking of averroist approaches with his name is oversimplistic. The article does this in a few ways. The main sources of this exploration are two works written by Averroes: “The Decisive Treatise” (Fasl al.-maqal) and “Faith and Reason in Islam” (Al.-Kaszf an manahidż al.-adilla). The first issue is in regard to free will and determinism. Averroes placed predestination, as put forward by averroists, between two extremes: occasionalism and determinism. The philosopher from Cordoba argued that the man is not a fully determined being but moves in accordance with certain laws, for which he requires the grace of God to fulfil. The next part of the article looks at the soul. Averroists thought that a human soul is mortal and dies with the body. They believed that there is one common soul for all mankind. However, this is not Averroes’ theory. In examining his writings, it is clearly seen that he believed in the existence of individual souls after death, in a life following the resurrection. The final matter involves the theory of “double–truth”. Advocates of this idea believe that there are two independent ways of discovering the truth: theological and philosophical. Averroists argued that theology and philosophy are independent of one another and that each has its own truth. In our article we demonstrate that Averroes is not an atheist, for whom theological truth has no real value. On the contrary, he was a faithful Muslim, who respected the creed of his religion. However, Averroes (aka Ibn Rushd) showed three ways of reasoning. He divided people into three groups: philosophers, theologians and the common people. According to him, each group uses its own methodological tools. The common people understand the truth of their faith based on the methods of rhetoric, theologians are dialecticians, and philosophers use the syllogic demonstration, which is the most effective way of arriving at the truth. Certainly the study of Averroes’ philosophy remains a constant task. One needs to bear in mind however, that one should always try to distinguish his original thoughts from his comments on the works of Aristotle, which do not always correspond to his own views.

Refine search results

Zrozumieć wolność. Rozum czy namiętności?

Przyszłość to historia

Przyszłość. Poradnik użytkownika

God’s Insurmountable Will and the Mystery of the Freedom of Created Beings: Comments on the book Opatrzność Boża, wolność, przypadek by Dariusz Łukasiewicz

About some limitations in researching the human being. Theological perspective

Językowe poznawanie rzeczywistości w świetle hipotezy Sapira-Whorfa i jego implikacje logopedyczne

Wilhelm Ockham i Tomasz Bradwardine o wolnej woli Boga i człowieka

Status możliwości w logice trójwartościowej Jana Łukasiewicza

„Otvorený vesmír“ ako podmienka možnosti slobody podľa K. R. Poppera

„Cichosza. Nie ma Mickiewicza i nie ma Miłosza” — alternatywna historia literatury

O pewnym eksperymencie myślowym przeciwko determinizmowi woli

Otwartość Boga. Wieczność i wolna wola

Karola Wojtyły koncepcja wolności.

The consequence argument for incompatibilism

P.F. Strawson wobec Kanta. Etyka bez metafizyki

Punishment, responsibility, freedom – in "Freedom and Resentment"

Necessity and morality

Non-narcissistic knowledge: Ryszard Nycz’s “Culture as Verb”

Problem kategorii decyzji w kontekście naturalistycznego paradygmatu nauk społecznych

Czy Awerroes był awerroistą?