Search results - CEJSH

1

Althochdeutsche Dialekte – Neuhochdeutsche Dialekte. Terminologische Probleme bei Beschreibungen älterer Sprachzustände.

100%

Morciniec N.

Studia Germanica Posnaniensia

|

2017

|

issue 38

123-128

EN

In the history of the German language of the period between 750–1050, the term “Old High German dialects” is used to characterize the Franconian, Bavarian and Alemannic languages, in which the records from this period are written. The author of the article analyses the meaning of the term in question and explains why the languages of those records have been called “dialects” (despite the fact that the common language, whose dialects they might have been, did not exist at that time yet), and on what grounds they have been called “German” dialects (though the German nationality did not exist at that time either).

DE

In the history of the German language of the period between 750–1050, the term “Old High German dialects” is used to characterize the Franconian, Bavarian and Alemannic languages, in which the records from this period are written. The author of the article analyses the meaning of the term in question and explains why the languages of those records have been called “dialects” (despite the fact that the common language, whose dialects they might have been, did not exist at that time yet), and on what grounds they have been called “German” dialects (though the German nationality did not exist at that time either).

2

XXI a. pradžios lietuvių tarmės: geolingvistinis ir sociolingvistinis tyrimas. Žemėlapiai ir jų komentarai, red. D. Mikulėnienė, V. Meiliūnaitė, Vilnius: Lietuvių kalbos institutas, Leidykla Briedis, 2014, 459 ss.

80%

Jankowiak M.

Acta Baltico-Slavica

|

2015

|

vol. 39

238-246

EN

This text is a review of the Lithuanian language monumental work entitled XXI a. pradžios lietuvių tarmės: geolingvistinis ir sociolingvistinis tyrimas. Žemėlapiai ir jų komentarai published in Vilnius in 2014. It is the result of long-lasting studies by famous linguists conducting research on the Lithuanian dialects, on the Polish language of the Northern Borderlands and on the Belarusian and Russian languages in Lithuania. The publication presents some theoretical aspects of contemporary dialectological research in Lithuania, geolinguistic research in Lithuania, geolinguistic situation of the Lithuanian dialects in the 21st century and the optimisation of the field study points, description of other languages and dialects spoken in Lithuania (the Polish and Russian languages, the Belarusian dialects) and the dynamics of dialectal changes. The publication under review is of paramount importance for the Lithuanian dialectology – not only enormous and valuable dialectal material was collected but also its professional linguistic analysis was carried out.

PL

Tekst stanowi recenzję monumentalnej pracy litewskojęzycznej XXI a. pradžios lietuvių tarmės: geolingvistinis ir sociolingvistinis tyrimas. Žemėlapiai ir jų komentarai, która ukazała się w Wilnie w 2014 r. Jest ona efektem wieloletniej pracy znanych lingwistów badających gwary litewskie, polszczyznę północnokresową oraz języki białoruski i rosyjski na Litwie. W publikacji ukazano aspekty teoretyczne współczesnych badań dialektologicznych na Litwie, litewskie badania geolingwistyczne, sytuację geolingwistyczną litewskich dialektów w XXI w. i optymalizację punktów terenowych, a dalej opis innych języków i gwar występujących na Litwie (polszczyzna, rosyjski, gwary białoruskie) oraz dynamizm zmian dialektalnych. Recenzowana publikacja jest niezmiernie ważną pozycją dla litewskiej dialektologii. Zgromadzono w niej nie tylko ogromny i wartościowy materiał dialektalny, lecz przeprowadzono też jego profesjonalną analizę.

3

Informacja o badaniach terenowych w rejonie postawskim obwodu witebskiego na Białorusi

80%

Гущева [Gushcheva] О. O. g.

Acta Baltico-Slavica

|

2012

|

vol. 36

EN

Information about field research in Postavsky district of Vitebsk region in BelarusThe article begins with a brif presentation of this multiethnic and multicultural region (main historical events, towns and villages, churches of different religions). An interdisciplinary field research in Postavsky district was conducted in July–August 2011. The aim of the research was gathering data concerning sociocultural aspects of local Polish community life, such as identity, historical memory, sociolinguistic situation, national stereotypes, system of values. The main method was an interview. We based on two dialectological questionnaires while examining the local Polish and Belarusian vocabulary. The interview records with a brif description of contents will be available on internet site of Fundacja Slawistyczna and it will be useful for different humanists such as dialectologists, sociolinguists, etnologists, sociologists, historians. Информация о полевых исследованиях в Поставском районе Витебской областиВ начале статьи коротко представлена основная информация, касающаяся этого полинационального и поликультурного региона (основные исторические события, основные местечки и деревни, святыни разных конфессий). Интердисциплинарное исследование в Поставском районе Витебской области проводилось в июле–августе 2011 года. Целью исследования был сбор материала, касающегося социокультурных аспектов функционирования представителей польского меньшинства в данном регионе, таких как идентичность, историческая память, социолингвистическая ситуация, национальные стереотипы, система ценностей. Основным методом исследования являлось интервью; лексика местного польского и белорусского говоров опрашивалaсь по двум диалектологическим опросникам. Аудиозаписи интервью с коротким описанием их содержания будут размещены на интернет странице Славистического фонда (Fundacja Slawistyczna). Содержащийся в них материал может быть полезен представителям различных гуманитарных дисциплин: диалектологам, социолингвистам, этнологам, социологам, историкам.

4

Wielość gwar śląskich źródłem bogactwa regionu

80%

Nowakowska-Kempna I.

Poradnik Językowy

|

2023

|

vol. 801

|

issue 2

20-37

EN

The diversity of the contemporary Silesian dialects corresponds to the division adopted by K. Nitsch (1960), apart from the non-existence of the Lach dialects that are extinct in this area. However, the dialects present in Silesia have become richer by the Southern Borderlands dialect, which is used mainly by repatriates living in villages (and small towns) in the area stretching from the Katowice to the Wrocław regions. The linguistic analysis of a given dialect is still determined based on the inhabitants’ speech, that is relying on the usage and function criterion. This opens the prospect of studying language by means of the paradigms applying the usage-based models of language, such as cognitivism, sociolinguistics, and dialectology. The most commonly used variation of Polish is mixed, where the dialect intertwines with the general language and which is characterised by stylistic diversity (e.g. the colloquial and scientific styles); hence, the application of language usage-based paradigms, which enable the presentation of language in sociocultural processes (e.g. dromology, mediamorphosis, and glocalisation, i.e. globalisation and localisation combined) is important in the research of this kind. When determining dialectal characteristics, E. Rosch’s prototype theory is also useful, as it permits the detection of canonical (prototypical) features of a given dialect, usually phonetic ones, which allow its distinction from another dialect by criteria. This is because the traditional division of Silesian dialects has undergone certain transformations concerned with a shift of Silesian dialects’ influences with respect to Lesser and Greater Polish ones, expansion of the mixed area at the borderline between dialects, establishment of mixed Polish, and reduction of the number of people speaking a dialect only. The diversity of dialects as a prestigious variation of Polish in Silesia attests to the abundance of regional experiences of the lands and requires a further holistic research of the language transformations occurring in Silesia.

5

Latvian dialects in the 21st century: old and new borders

80%

Stafecka A.

Acta Baltico-Slavica

|

2015

|

vol. 39

EN

Latvian dialects in the 21st century: old and new borders Although historical regional dialects are still relatively well preserved in Latvia, nowadays one can no longer speak of dialects and sub-dialects in the traditional sense because, due to changes of administrative borders, the traditional sub-dialects are subject to attrition and gradual loss. In particular, the contact zone of Central and High Latvian dialect has changed markedly. The border of High Latvian dialect has moved to the east. Since 2013, a project “Latvian Dialects in the 21st Century: a Sociolinguistic Aspect” is being carried out in order to gain an insight into contemporary Latvian dialect situation, analyzing at least three sub-dialects in each dialect.However, we can speak of dialect borders in another aspect. For instance, the borders between the preservation of dialectal features and the impact of standard language, as well as the borders of maintenance of sub-dialectal feature among the speakers of different age groups. Attention is also paid to the use of sub-dialects in central and peripheral parts of territories. The first research results showed that people who live further from the centre use the sub-dialect more often – especially in communication with family members (including the younger generation), relatives and neighbours.The preliminary results show a different situation among dialects. In the sub-dialects of the Middle dialect, which is closest to Standard Latvian, the borderline between sub-dialect and standard language has almost disappeared, since the informants practically do not feel any difference between them.In the Livonianized dialect, there are several features that are still more or less present in the speech of all generations – generalization of masculine gender, reduction of word endings, etc. However, in this dialect, too, the language used by younger speakers is gradually losing the dialectal features.The situation differs in various sub-dialect groups of High Latvian dialect. The Selonian sub-dialects spoken in Zemgale show traces of dialectal features (syllable tones, irregular vowel shifts, etc.); they are found mainly in the speech of older generation. The Latgalian sub-dialects in Vidzeme are mainly spoken by older respondents and usually among family members; while in public spaces the sub-dialects practically cannot be heard. However, many dialectal features have been retained in the speech of middle and even younger generations. The most stable are the sub-dialects spoken in Latgale because of their use not only in everyday speech but also in cultural activities. The presence of the Latgalian written language, too, helps to maintain local sub-dialects; it is also used in Roman Catholic church services in Latgale. In Latgale, the sub-dialects are spoken by all generations. However, the younger people sometimes use the standard language to communicate among themselves.This study provides new facts and might be the basis for further research. It might allow to predict the development of native language and its dialects as an important component of national and local identity respectively. Comparative analysis of material acquired at different periods allows us to conclude which dialectal features are more viable and which are more likely to change and disappear. Dialekty łotewskie w wieku XXI: stare i nowe granice Choć na Łotwie wciąż stosunkowo dobrze zachowały się historyczne dialekty lokalne, nie można już obecnie mówić o dialektach i gwarach w tradycyjnym znaczeniu. Zmiany granic administracyjnych sprawiły bowiem, że tradycyjne gwary ulegają dziś zatarciu i stopniowo zanikają. Znacząco zmieniło się zwłaszcza usytuowanie strefy styku dialektów środkowego i górnołotewskiego; granica zasięgu tego ostatniego przesunęła się na wschód. Kwestiom tym poświęcono projekt „Dialekty łotewskie w XXI wieku: aspekt socjolingwistyczny”, w ramach którego od 2013 r. badana jest sytuacja socjolingwistyczna gwar na współczesnej Łotwie. Analizowane są przynajmniej trzy gwary w obrębie każdego z dialektów.Pojęcie granicy ma jednak zastosowanie do opisu innych aspektów badań dialektologicznych. Można na przykład mówić o granicy między zachowaniem cech dialektów a wpływami języka literackiego, jak również o granicach podtrzymywania cech gwarowych w mowie użytkowników należących do różnych grup wiekowych. Badaniu poddano także kwestię używania gwar w centralnych i peryferyjnych częściach rejonu ich występowania. Wstępne wyniki sugerują, że ludzie mieszkający dalej od centrum używają gwary częściej – zwłaszcza w komunikacji z członkami rodziny (w tym z młodszego pokolenia), z krewnymi i z sąsiadami.Wstępne wyniki badań wskazują także na zróżnicowaną sytuację poszczególnych dialektów. Na obszarze występowania gwar dialektu środkowego, najbliższego literackiej łotewszczyźnie, niemal zanikło rozgraniczenie między gwarami a językiem literackim, skoro różnicy takiej nie odczuwają sami informatorzy.W dialekcie liwońskim występuje kilka cech dialektalnych, obecnych jeszcze w większym lub mniejszym stopniu w mowie wszystkich pokoleń, jak uogólnienie rodzaju męskiego czy redukcja wygłosu. Jednakże i tutaj język, którym posługują się młodsi użytkownicy, stopniowo traci cechy dialektalne.Inna sytuacja panuje w grupach gwarowych dialektu górnołotewskiego. Gwary selońskie z Semigalii wykazują ślady cech dialektalnych (tonalność sylab, nieregularne przesunięcia samogłosek itd.); występują one przede wszystkim w mowie starszego pokolenia. Gwarami łatgalskimi z Widzeme posługują się z kolei głównie starsi respondenci, zwykle w gronie najbliższej rodziny; gwar tych praktycznie nie słyszy się natomiast w przestrzeni publicznej. Wiele cech dialektalnych zachowało się tu jednak także w mowie średniego, a nawet młodszego pokolenia. Najstabilniejsze okazały się gwary Łatgalii, co wiąże się z ich użyciem nie tylko w mowie codziennej, lecz również w działalności kulturalnej. Zachowaniu gwar sprzyja także istnienie łatgalskiego języka pisanego, jak również używanie miejscowego języka podczas nabożeństw Kościoła katolickiego. Wszystko to sprawia, że w Łatgalii gwarami posługują się przedstawiciele wszystkich pokoleń. Jednakże i tutaj ludzie młodsi niekiedy komunikują się między sobą w języku literackim.Studium to jest prezentacją nowych danych i jako takie może stanowić podstawę dalszych badań. Badania takie mogłyby umożliwić prognozowanie tego, jak rozwijać się będą język łotewski oraz jego dialekty jako ważne składniki odpowiednio narodowej i lokalnej tożsamości Łotyszy. Analiza porównawcza materiałów zebranych w różnych okresach pozwala na wyciąganie wniosków co do tego, które cechy dialektalne wykazują większą żywotność, które zaś prawdopodobnie ulegną zmianie lub zanikowi.

6

XXI a. pradžios lietuvių tarmės: geolingvistinis ir sociolingvistinis tyrimas. Žemėlapiai ir jų komentarai, red. D. Mikulėnienė, V. Meiliūnaitė, Vilnius: Lietuvių kalbos institutas, Leidykla Briedis, 2014, 459 ss.

80%

Jankowiak M.

Acta Baltico-Slavica

|

2015

|

vol. 39

EN

ReviewThis text is a review of the Lithuanian language monumental work entitled XXI a. pradžios lietuvių tarmės: geolingvistinis ir sociolingvistinis tyrimas. Žemėlapiai ir jų komentarai published in Vilnius in 2014. It is the result of long-lasting studies by famous linguists conducting research on the Lithuanian dialects, on the Polish language of the Northern Borderlands and on the Belarusian and Russian languages in Lithuania. The publication presents some theoretical aspects of contemporary dialectological research in Lithuania, geolinguistic research in Lithuania, geolinguistic situation of the Lithuanian dialects in the 21st century and the optimisation of the field study points, description of other languages and dialects spoken in Lithuania (the Polish and Russian languages, the Belarusian dialects) and the dynamics of dialectal changes. The publication under review is of paramount importance for the Lithuanian dialectology – not only enormous and valuable dialectal material was collected but also its professional linguistic analysis was carried out. RecenzjaTekst stanowi recenzję monumentalnej pracy litewskojęzycznej XXI a. pradžios lietuvių tarmės: geolingvistinis ir sociolingvistinis tyrimas. Žemėlapiai ir jų komentarai, która ukazała się w Wilnie w 2014 r. Jest ona efektem wieloletniej pracy znanych lingwistów badających gwary litewskie, polszczyznę północnokresową oraz języki białoruski i rosyjski na Litwie. W publikacji ukazano aspekty teoretyczne współczesnych badań dialektologicznych na Litwie, litewskie badania geolingwistyczne, sytuację geolingwistyczną litewskich dialektów w XXI w. i optymalizację punktów terenowych, a dalej opis innych języków i gwar występujących na Litwie (polszczyzna, rosyjski, gwary białoruskie) oraz dynamizm zmian dialektalnych. Recenzowana publikacja jest niezmiernie ważną pozycją dla litewskiej dialektologii. Zgromadzono w niej nie tylko ogromny i wartościowy materiał dialektalny, lecz przeprowadzono też jego profesjonalną analizę.

7

Polish Language Variety in Stubno near Przemyśl in Written Texts

80%

Dzierżawin K.

Slavia Orientalis

|

2020

|

vol. LXIX

|

issue 2

8

Latvian dialects in the 21st century: old and new borders

80%

Stafecka A.

Acta Baltico-Slavica

|

2015

|

vol. 39

1-13

EN

Although historical regional dialects are still relatively well preserved in Latvia, nowadays one can no longer speak of dialects and sub-dialects in the traditional sense because, due to changes of administrative borders, the traditional sub-dialects are subject to attrition and gradual loss. In particular, the contact zone of Central and High Latvian dialect has changed markedly. The border of High Latvian dialect has moved to the east. Since 2013, a project “Latvian Dialects in the 21st Century: a Sociolinguistic Aspect” is being carried out in order to gain an insight into contemporary Latvian dialect situation, analyzing at least three sub-dialects in each dialect. However, we can speak of dialect borders in another aspect. For instance, the borders between the preservation of dialectal features and the impact of standard language, as well as the borders of maintenance of sub-dialectal feature among the speakers of different age groups. Attention is also paid to the use of sub-dialects in central and peripheral parts of territories. The first research results showed that people who live further from the centre use the sub-dialect more often – especially in communication with family members (including the younger generation), relatives and neighbours. The preliminary results show a different situation among dialects. In the sub-dialects of the Middle dialect, which is closest to Standard Latvian, the borderline between sub-dialect and standard language has almost disappeared, since the informants practically do not feel any difference between them. In the Livonianized dialect, there are several features that are still more or less present in the speech of all generations – generalization of masculine gender, reduction of word endings, etc. However, in this dialect, too, the language used by younger speakers is gradually losing the dialectal features. The situation differs in various sub-dialect groups of High Latvian dialect. The Selonian sub-dialects spoken in Zemgale show traces of dialectal features (syllable tones, irregular vowel shifts, etc.); they are found mainly in the speech of older generation. The Latgalian sub-dialects in Vidzeme are mainly spoken by older respondents and usually among family members; while in public spaces the sub-dialects practically cannot be heard. However, many dialectal features have been retained in the speech of middle and even younger generations. The most stable are the sub-dialects spoken in Latgale because of their use not only in everyday speech but also in cultural activities. The presence of the Latgalian written language, too, helps to maintain local sub-dialects; it is also used in Roman Catholic church services in Latgale. In Latgale, the sub-dialects are spoken by all generations. However, the younger people sometimes use the standard language to communicate among themselves. This study provides new facts and might be the basis for further research. It might allow to predict the development of native language and its dialects as an important component of national and local identity respectively. Comparative analysis of material acquired at different periods allows us to conclude which dialectal features are more viable and which are more likely to change and disappear.

PL

Choć na Łotwie wciąż stosunkowo dobrze zachowały się historyczne dialekty lokalne, nie można już obecnie mówić o dialektach i gwarach w tradycyjnym znaczeniu. Zmiany granic administracyjnych sprawiły bowiem, że tradycyjne gwary ulegają dziś zatarciu i stopniowo zanikają. Znacząco zmieniło się zwłaszcza usytuowanie strefy styku dialektów środkowego i górnołotewskiego; granica zasięgu tego ostatniego przesunęła się na wschód. Kwestiom tym poświęcono projekt „Dialekty łotewskie w XXI wieku: aspekt socjolingwistyczny”, w ramach którego od 2013 r. badana jest sytuacja socjolingwistyczna gwar na współczesnej Łotwie. Analizowane są przynajmniej trzy gwary w obrębie każdego z dialektów. Pojęcie granicy ma jednak zastosowanie do opisu innych aspektów badań dialektologicznych. Można na przykład mówić o granicy między zachowaniem cech dialektów a wpływami języka literackiego, jak również o granicach podtrzymywania cech gwarowych w mowie użytkowników należących do różnych grup wiekowych. Badaniu poddano także kwestię używania gwar w centralnych i peryferyjnych częściach rejonu ich występowania. Wstępne wyniki sugerują, że ludzie mieszkający dalej od centrum używają gwary częściej – zwłaszcza w komunikacji z członkami rodziny (w tym z młodszego pokolenia), z krewnymi i z sąsiadami. Wstępne wyniki badań wskazują także na zróżnicowaną sytuację poszczególnych dialektów. Na obszarze występowania gwar dialektu środkowego, najbliższego literackiej łotewszczyźnie, niemal zanikło rozgraniczenie między gwarami a językiem literackim, skoro różnicy takiej nie odczuwają sami informatorzy. W dialekcie liwońskim występuje kilka cech dialektalnych, obecnych jeszcze w większym lub mniejszym stopniu w mowie wszystkich pokoleń, jak uogólnienie rodzaju męskiego czy redukcja wygłosu. Jednakże i tutaj język, którym posługują się młodsi użytkownicy, stopniowo traci cechy dialektalne. Inna sytuacja panuje w grupach gwarowych dialektu górnołotewskiego. Gwary selońskie z Semigalii wykazują ślady cech dialektalnych (tonalność sylab, nieregularne przesunięcia samogłosek itd.); występują one przede wszystkim w mowie starszego pokolenia. Gwarami łatgalskimi z Widzeme posługują się z kolei głównie starsi respondenci, zwykle w gronie najbliższej rodziny; gwar tych praktycznie nie słyszy się natomiast w przestrzeni publicznej. Wiele cech dialektalnych zachowało się tu jednak także w mowie średniego, a nawet młodszego pokolenia. Najstabilniejsze okazały się gwary Łatgalii, co wiąże się z ich użyciem nie tylko w mowie codziennej, lecz również w działalności kulturalnej. Zachowaniu gwar sprzyja także istnienie łatgalskiego języka pisanego, jak również używanie miejscowego języka podczas nabożeństw Kościoła katolickiego. Wszystko to sprawia, że w Łatgalii gwarami posługują się przedstawiciele wszystkich pokoleń. Jednakże i tutaj ludzie młodsi niekiedy komunikują się między sobą w języku literackim. Studium to jest prezentacją nowych danych i jako takie może stanowić podstawę dalszych badań. Badania takie mogłyby umożliwić prognozowanie tego, jak rozwijać się będą język łotewski oraz jego dialekty jako ważne składniki odpowiednio narodowej i lokalnej tożsamości Łotyszy. Analiza porównawcza materiałów zebranych w różnych okresach pozwala na wyciąganie wniosków co do tego, które cechy dialektalne wykazują większą żywotność, które zaś prawdopodobnie ulegną zmianie lub zanikowi.

9

Dialektologia polska po 1989 roku

80%

Kucharzyk R.

Język Polski

|

2015

|

vol. 95

|

issue 1-2

125-134

PL

Artykuł prezentuje najważniejsze osiągnięcia dialektologii polskiej po roku 1989. Przywołane zostały monografie przedstawiające różne aspekty badań gwaroznawczych, m.in. w zakresie fonetyki, morfologii, składni i słownictwa. Tekst uzupełnia obszerna bibliografia.

EN

This paper presents the main achievements of Polish dialectology after the year 1989. Monographs showing various aspects of dialectological research, including those in the field of phonetics, morphology, syntax and vocabulary have been referred to. The text is supplemented by an extensive bibliography.

10

Nářeční kontakty německo-české ve třetím tisíciletí: k výzkumu historických německých nářečí v České republice

80%

Kloferová S.

Slovo a slovesnost: časopis pro otázky teorie a kultury jazyka (Slovo a slovesnost: A journal for the theory of language and language cultivation)

|

2014

|

vol. 75

|

issue 2

127-142

EN

At the beginning of the third millennium, projects based on the linguistic geography method are being finalized. Territorial dialects, the object of research, are in decline. In the context of the Czech language, the state of dialects is recorded in the Czech Linguistic Atlas (1992–2011). Among others, this atlas shows how earlier contact with German dialects is manifested in the so-called Sudetenland, inhabited by a German-speaking population until 1945. The University of Regensburg, the University of Vienna and Masaryk University in Brno have begun a joint research project on the German dialects in this area not affected by the post-war expulsion of the German ethnic group from the Czech lands. The results of this research are presented in Kleiner Mährischer Sprachatlas der deutschen Dialekte (Small Language Atlas of German Dialects in Moravia and Silesia, 2011). This atlas is important as a record of the local German dialects in the phase of their decline: confrontation with the Czech Linguistic Atlas deepens existing knowledge of German-Czech dialectal interference. The paper discusses the contribution of this publication in the context of the existing research on contact features from both sides of the language border.

11

Atlas of the Baltic languages: from idea to pilot project

80%

Stafecka A.

Acta Baltico-Slavica

|

2010

|

vol. 34

EN

Atlas of the Baltic languages: from idea to pilot projectDialectologists from Latvian Language Institute of the University of Latvia and the Department of Language History and Dialectology of the Institute of the Lithuanian Language, have developed a proposal for a joint project entitled, The Atlas of the Baltic Languages, which is intended to demonstrate the close kinship of these two Baltic languages. A pilot project, supported by a grant from the University of Latvia and Directorate for the Millenium of Lithuania has been carried out between 2006 and 2008 to determine what the form and eventual content of such an atlas might be.In 2009 a summary of work carried out on the pilot project on Atlas of the Baltic Languages, Prospect has been published which includes 12 geolinguistic maps, with commentary in Latvian, Lithuanian and English. The publication also contains in the introduction homage paid to the living and extinct Baltic languages, as well as an overview of the history of the study of dialects in both countries and the characteristics and regional distribution of the dialects of Latvian and Lithuanian. The publication also describes the principles followed in creating these geolinguistic maps and associated commentary.This article describes recent progress made in research on the regional distribution of dialects of both Baltic languages. For more than a century research on the dialects of the Latvian and Lithuanian languages has taken place in parallel, separately gathering data on the various dialects of each respective language. It is, therefore, necessary first to examine, briefly, the histories of the respective geolinguistic research endeavours.The first records of differences between the territorial extents and diversity of Latvian and Lithuanian are to be found in surviving grammars and dictionaries of these languages compiled in the 17th century.The first map showing the geographical reach of the Lithuanian language is to be found in the grammar compiled in 1876 by Friedrich Kurschat. The first geolinguistic map of the Latvian language was published in 1892 by August Bielenstein.The systematic efforts at gathering Latvian and Lithuanian non-material cultural assets date from the second half of the 19th century. A new chapter in the study of Lithuanian and Latvian dialects began in the 1950s after a decision was taken to produce atlases of the two languages. At the end of the 20th century the atlases of the Lithuanian and Latvian language were published. This was the main basis for joint project – The Atlas of the Baltic LanguagesThe maps created in the framework of the pilot project, The Atlas of the Baltic Languages, show the principal grouping of most terms used by the speakers of these two living Baltic languages. An in-depth geolinguistic study of the Latvian and Lithuanian languages could produce important findings in the field of the history of the Baltic peoples. Атлас балтийских языков: проект разработкиВ 2009 году был издан сигнальный проект Baltu valodu atlants (Атлас балтийских языков), в котором кроме 12 геолингвистических карт с комментариями на латышском, литовском и аглийском языках, дана обширная вступительная часть, посвященная живым и мертвым балтийским языкам, краткая история диалектологических исследований обеих стран, характеристика и распространение диалектов латышского и литовского языков, а также принцип составления карт и комментариев. В основу Атласа балтийских языков легли предыдущие геолингвистические исследования и собранные по вопроснику диалектные материалы обоих балтийских языков.В течение более столетия исследования диалектов литовского и латышского языков развивались параллельно. Языковые в диалектные данные были собраны и обработаны в отдельности для каждого языка. Необходимо затем проследить историю геолингвистических исследований диалектов обоих языков.Первые сведения о территориальных различиях латышского и литовского языков были отнесены уже в грамматиках и словарях XVII века.Первую карту распространения литовского языка предложил Фридрих Куршат (Friedrich Kurschat) в изданной в 1876 году грамматике литовского языка.В 1892 году была издана первая геолингвистическиая карта латышского языка, ее автором был священник немецкой национальности Август Биленштайн (August Bielenstein).Во второй половине XIX века в Европе собирались этнографические материалы и исследовались местные языковые особенности. В это же время появляются первые программы собирания латышской и литовской нематериальной культуры. Новый период в исследовании латышских и литовских диалектов начался в 50-ые годы XX века, когда было решено издать атласы литовского и латышского языков. В основу Атласа балтийских языков легли изданные в конце XX века диалектологические атласы литовского и латышского языков, составленные в нем карты показывают их общие лексические ареалы.

12

Charakterystyka nazwisk mieszkańców Piotrkowa Trybunalskiego

71%

Raszewska-Klimas A.

Polonica

|

2018

|

vol. 38

135-146

EN

The characteristics of the surnames of Piotrków Trybunalski's inhabitants Keywords: anthroponymy, the region history, dialectology. Słowa kluczowe: antroponimia, historia regionu, dialektologia. The characteristics of Piotrków inhabitants' surnames from the chronological period of the 16th-20th cen-turies was made on the historical-social background of the town, using chrony as an interpretative method. The analysis of the anthroponyms let me identify some typical naming features of the region. The most im-portant of these are: numerous surnames deriving from the names of jobs, distinctive structural onimical forms in particular phases of the development of Piotrków inhabitants' anthroponymy, relatively late mod-elling of suffix -ski and -k-, the influence of phonetics, dialectal lexis and probably dialectal word-formation on shaping Piotrków inhabitants' onyms as well the genetic diversity of the 19th and early 20th-century anthroponymy based on Polish and foreign language morphological systems.

13

Speech of the inhabitants of Spisz: sociolinguistic observations about the disappearance of selected dialectal features

70%

Górski R. L., Grochola-Szczepanek H.

Slovo a slovesnost: časopis pro otázky teorie a kultury jazyka (Slovo a slovesnost: A journal for the theory of language and language cultivation)

|

2023

|

vol. 84

|

issue 1

3-25

EN

In the present paper we examine the extent to which age, gender, and education affect the use of the Spisz regional dialect. It is widely assumed that only elderly speakers use pure dialect with no influences of the standard variety of Polish, whereas other generations mix the dialectal with the standard grammar. The data are drawn from the Spisz Corpus. Eight features were chosen, six of them pertaining to inflection, two others to syntax. Though the number of non-dialectal features increases with each generation, it remains, however, quite limited. Still, this is not true in the case of the syntactic idiosyncrasies of the regional dialect, which are almost entirely abandoned by younger generations. Also, women are more prone to use dialectal forms compared to men. Finally, the higher the education of the speaker, the higher the amount of non-dialectal forms, again with the notable exception of academic degree holders, who master code-switching better. In general, however, the Spisz regional dialect is well-preserved by its speakers.

14

Recenzja: Iryda Grek-Pabisowa, "Polskie wyspy gwarowe z przełomu XIX i XX wieku na Białorusi. Gwary późnego osadnictwa na Polesiu, Witebszczyźnie i Mohylewszczyźnie. Z wykazem słownictwa przedstawionym leksykograficznie", Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, 2017

70%

Jankowiak M.

Acta Baltico-Slavica

|

2019

|

vol. 43

EN

Review: Iryda Grek-Pabisowa, Polskie wyspy gwarowe z przełomu XIX i XX wieku na Białorusi. Gwary późnego osadnictwa na Polesiu, Witebszczyźnie i Mohylewszczyźnie. Z wykazem słownictwa przedstawionym leksykograficznie (Polish dialect islands in Belarus at the turn of the 20th century: Dialects of late settlement in Polesie, and the Vitebsk and Mogilev regions. With a lexicographic listing of vocabulary), Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.This article is a review of the work entitled Polskie wyspy gwarowe z przełomu XIX i XX wieku na Białorusi. Gwary późnego osadnictwa na Polesiu, Witebszczyźnie i Mohylewszczyźnie. Z wykazem słownictwa przedstawionym leksykograficznie (Polish dialect islands in Belarus at the turn of the 20th century: Dialects of late settlement in Polesie, and the Vitebsk and Mogilev regions. With a lexicographic listing of vocabulary), published in electronic version in Warsaw in 2017. The volume is a result of long studies by renowned Polish linguist Professor Iryda Grek-Pabisowa. In her publication, the author characterised late Polish settlement on the territory of contemporary Belarus, available language sources as well as features of the subdialects (including East Slavic influences and comparisons with North Borderland Polish, polszczyzna północnokresowa). The second part of the volume consists of three dictionaries presenting Polish speech in Polesie and the Vitebsk and Mogilev regions. Recenzja: Iryda Grek-Pabisowa, Polskie wyspy gwarowe z przełomu XIX i XX wieku na Białorusi. Gwary późnego osadnictwa na Polesiu, Witebszczyźnie i Mohylewszczyźnie. Z wykazem słownictwa przedstawionym leksykograficznie, Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.Tekst stanowi recenzję pracy pt. Polskie wyspy gwarowe z przełomu XIX i XX wieku na Białorusi. Gwary późnego osadnictwa na Polesiu, Witebszczyźnie i Mohylewszczyźnie. Z wykazem słownictwa przedstawionym leksykograficznie, która ukazała się w wersji elektronicznej w Warszawie w 2017 roku. Jest ona efektem wieloletniej pracy znanej polskiej lingwistki – prof. dr hab. Irydy Grek-Pabisowej. W publikacji autorka scharakteryzowała późne osadnictwo polskie na ziemiach współczesnej Białorusi, dostępne źródła językowe, a także cechy tychże gwar (z uwzględnieniem wpływów wschodniosłowiańskich i porównaniem z polszczyzną północnokresową). Drugą część publikacji stanowią trzy słowniki prezentujące mowę Polaków na Polesiu, Witebszczyźnie i Mohylewszczyźnie.

15

The Onomastic Data of the Fourteenth-Century Poll Tax Returns: A Case for Further Dialectological Study of Late Medieval English

70%

Parkin D. H.

Studia Anglica Posnaniensia

|

2014

|

vol. 49

|

issue 2

33-61

EN

An important source of localisable Middle English dialectological data has recently become widely accessible, thanks to the published transcription of the 1377, 1379 and 1381 poll tax re-turns by Carolyn C. Fenwick (1998, 2001, 2005). As the only collection of onomastic data from the late fourteenth century with national coverage, the name forms in the records can be analysed to further our understanding of Middle English dialect distribution and change. As with many historical records, the poll tax returns are not without damage and so do not cover the country in its entirety, but provided their investigation is carried out with suitable methodological caution, they are of considerable dialectological value. Using the poll tax data, the distributions of two dialect features particular to the West Midlands (specifically rounding of /a/ to /o/ before nasals and /u/ in unstressed positions) are presented and compared with the patterns given for the same features in Kristensson’s (1987) dialect survey of data from 1290-1350. By identifying apparent discrepancies in dialect distribution from these datasets, which represent periods of no more than 100 years apart, it seems that the spread of certain Middle English dialect features may have changed considerably over a short space of time. Other possible reasons for these distribution differences are also suggested, highlighting the difficulties in comparing dialect data from differ-ent sets of records. Through this paper a case for further dialectological study, using the poll tax returns, is made, to add to the literature on Middle English dialect distribution and to improve our knowledge of ME dialect phonologies at the end of the fourteenth century.

16

Projekt akustycznej bazy danych gwar mazowieckich

70%

Garczyńska J.

LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa

|

2014

|

issue 18

221-233

EN

The paper presents a project of an acoustic data base of Mazovian dialects, and shows how modern research methods of acoustic phonetics can be employed in dialectological practice. The projected data base is going to contain objective data, independent of the researcher’s hearing, in the form of target values of the rst two formants for both stressed and unstressed oral vowels in various consonant contexts. The base is going to contain about 60000 realizations. It is also going to be supplied with rich metadata, such as dialect, subdialect, place of birth of the speakers, their age, gender and education, the date and source of the recording. The base is going to be accessed through a search engine capable of executing complex queries, and it is going to contain a library of graphs and statistical data illustrating the informants’ pronunciation. These data will allow for automated comparisons to be performed between the dialectal and the general Polish realizations of vowels, thus revealing the contemporary state of the vocalism of Mazovian dialects, and making it possible to verify the previous ndings.

17

Galanty i galancie jako leksykalne wykładniki stopnia natężenia cechy w gwarach i polszczyźnie ogólnej

70%

Jaros I.

Poradnik Językowy

|

2020

|

vol. 779

|

issue 10

77-87

EN

The author presents the functions of the lexical exponents of gradations with a dialectal origin, namely of: the adjective galanty and the averbs galancie, galancio, galanto in the colloquial Polish language and Polish dialects. Based on dialectal and general Polish data coming from published works (dictionaries, atlases, dialectal monographs) and unpublished collections of vocabulary, she discusses their gradational meanings falling into three semantic categories: sufficiency (e.g. galancie osób pojechało (‘quite many’ people have gone)), completeness (e.g. zupa galanta (‘quite a good’ soup)), and intensity (e.g. galancie wąski (a ‘very’ narrow)). The identifi cation of the meanings of the discussed forms as exponents of the intensity of a characteristic is, in most cases, conditioned on the context. They express various values of many gradational characteristics which are extracted while being actualised in a sentence. Due to their limited distribution (mainly Greater Poland, Kuyavia, Łęczyce and Sieradz Land, northern Lesser Poland, Masovia, Chełmno and Dobrzyń Land) and presence in the colloquial Polish language, the discussed forms can be classified as regionalisms with a dialectal origin.

18

O mańegu e o falar dos Foios. Passado comum e caminhos evolutivos divergentes. Conservaçăo e rejeiçăo de dialectalismos

70%

Dondelewski B.

Estudios Hispánicos

|

2012

|

vol. 20

99 - 112

EN

This paper aims to elaborate a quantitative and qualitative phonetic analysis of the current pronunciation patterns of the tonic diphtong and the prenuclear africate, existing in the San Martín geolect (so-called mañegu, Cáceres province, Spain) and compare them with the correspondent units verified in the neighbour geolect of Foios, (Guarda province, Portugal), by the other side of the political border. This analysis, joint with some theoretical considerations about the language history (a primitive dialect continuum common for both geolects and its later political division) and the sociolinguistics (covert prestige and social network) have let the author to state a total evolutive divergence of the two geolects and that the traditional social and linguistic ties do not practically exist nowadays. Moreover, this paper confirms the exeptional state of conservation of mañegu. On the contrary, the Foios geolect tends to reject all of the studied dialectalisms. The explanation of referred divergence supposedly lies in the intersection of the mere phonetic qualities and the identity processes.

19

System samogłoskowy współczesnej kaszubszczyzny północno-zachodniej

70%

Jocz L.

Slavia Occidentalis

|

2015

|

issue 72/1

39-63

PL

This article is dedicated to the vocalism of the contemporary Żarnowiec dialect (spoken in Wierzchucino and Nadole). On the one hand, an acoustic and phonetic analysis has identified certain phonetic archaisms (like the central or frontal and central pronunciation of /u/) and has aided in-depth descriptions of sounds previously referred to in a very imprecise way (*/aː/ pronounced as a near-close rounded vowel, central, [ɵ] type). On the other hand, the analysis has provided grounds for acknowledging the important phonetic changes which have occurred in the Kashubian dialect in the past few decades; some of these consist in completing specific phenomena. These include the general dissemination of the diphthongal pronunciation of stressed /e, o, ɛ, ɔ/, the highly back and rounded pronunciation of /ɒ/, the front and open pronunciation of /æ/ in Nadole and the extended scope of the phonological and phonetic reduction of non-stressed vowels (the phonemes /ɘ̟, ɛ, æ/ are always, /ɵ, e/ nearly always and /i/ is relatively rarely pronounced in the same way when not stressed). The result of this reduction is a distinctly centralized vowel or a central vowel of the [ɜ] type. From the phonological point of view, attention should be paid primarily to the ultimate loss of nasal vowel phonemes. Contrary to existing descriptions, the vocal continuant */ã/ has not been merged phonologically with /e/ but a new oral phoneme /ɘ̟/ has been established. It is worth emphasizing that a majority of the identified changes do not bring the dialect closer to the Polish language, rather, they take it further away from it.

20

Rec.: Todor Bojadžiev, Vladimir Žobov, Georgi Kolev, Maksim Mladenov, Darina Mladenova, Vasilka Radeva, Ideografski dialekten rečnik na bălgarskija ezik, T. 1: A–D, Sofija 2012, ss. 1055

70%

Waniakowa J., Bijak U.

Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej

|

2017

|

vol. 52

EN

Review: Todor Bojadžiev, Vladimir Žobov, Georgi Kolev, Maksim Mladenov, Darina Mladenova, Vasilka Radeva, Ideografski dialekten rečnik na bălgarskija ezik, Vol. 1: A–D, Sofija 2012, 1055 pp.The article is a review of the first volume of An ideographic dialectal dictionary of the Bulgarian language. One of the crucial distinguishing features of the dictionary are the entry words, which are lexemes of literary Bulgarian naming the particular concepts. The entries are listed alphabetically but in keeping with the conceptual, onomasiological order. The particular entries contain all the registered dialectal forms along with their phonetic and morphological variants and information on the variants’ geographical distribution. Such way of presentation is supposed to provide a full picture of the equivalents of the general-language lexeme (concept) and demonstrate the diversity, lexical richness and nominational capabilities of Bulgarian dialects, while the choice of particular motivational features in the formation of words is supposed to reflect the specifics of the language users’ culture. The dictionary also contains words with no equivalents in the general language, a fact that allows for establishing the thematic groups (or semantic circles) in which Bulgarian dialects developed lexis that is peculiar to them. Rec.: Todor Bojadžiev, Vladimir Žobov, Georgi Kolev, Maksim Mladenov, Darina Mladenova, Vasilka Radeva, Ideografski dialekten rečnik na bălgarskija ezik, T. 1: A–D, Sofija 2012, ss. 1055Artykuł stanowi recenzję pierwszego tomu Ideograficznego słownika dialektów języka bułgarskiego. Jednym z podstawowych wyróżników omawianego słownika są wyrazy hasłowe – leksemy języka literackiego, nazywające poszczególne pojęcia. Artykuły hasłowe są uporządkowane alfabetycznie, ale z zachowaniem układu pojęciowego, onomazjologicznego. Poszczególne hasła zawierają zarejestrowane formy gwarowe i ich warianty fonetyczne oraz morfologiczne z uwzględnieniem rozmieszczenia terytorialnego danych postaci. Taka prezentacja ma dawać pełny obraz ekwiwalentów gwarowych danego leksemu (pojęcia) z języka ogólnego oraz pokazać różnorodność, leksykalne bogactwo i możliwości nominacyjne gwar bułgarskich, a wybór określonych cech motywacyjnych w kreacji wyrazów ma oddawać specyfikę kulturową użytkowników języka. W słowniku można też odnaleźć szereg specyficznych wyrazów, które nie mają odpowiedników w języku ogólnym, co pozwala ustalić, w jakich grupach tematycznych (czy też kręgach semantycznych) gwary wykształciły swoją własną leksykę.

Refine search results