Search results

1

Entstehung und Aufbau der Gemeinde zum Heiligen Adalbert in Soldau im 19. Jahrhundert

100%

Jodkowski M.

Echa Przeszłości

|

2014

|

vol. 15

75-92

EN

In 1835, the parish priest of Białuty made an agreement with the Calvinists to celebrate four Masses a year in the chapel of the former Teutonic castle in Działdowo. The first Mass was celebrated on the Sunday after the Epiphany in 1837. The mission was founded on 14 October 1858, and Theodor Węglikowski became its first priest. The cornerstone blessing ceremony was held on 12 June 1861. The church "was a small temple with timber framing, and the parish house featured a classroom and accommodation for the priest and the teacher. The parish house was completely refurbished in 1893, and a new Neogothic church dedicated to St. Adalbert was built in 1896. The church was consecrated on 9 June 1900. A private Catholic school was founded in Działdowo on 4 May 1864, and in Narzym on 2 January 1884. The construction effort, the priest's and the teacher's wages were funded by the St. Boniface Association in Paderborn, which operated in the Bishopric of Culm under the name of St. Boniface and St. Adalbert Association in Pelplin.

2

Zaangażowanie duchowieństwa katolickiego w ruch trzeźwościowy na Pomorzu przed 1920 rokiem

100%

Głodowski B.

Studia Gdańskie

|

2010

|

issue 26

143-158

PL

Z powodu dramatycznej plagi pijaństwa na terenach zaboru pruskiego już w latach 30. XIX w. podjęto akcję promocji trzeźwości i towarzystw trzeźwościowych. Zapoczątkowany wtedy ruch rozrastał się mimo trudności związanych z Wiosną Ludów, wojną 1870, Kulturkampfem i Hakatą. Zaangażowany był w ten ruch Kościół katolicki. Szczególny czas rozwoju tych dzieł przypadł na okres po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. W artykule zaprezentowane są źródła i rozwój ruchu trzeźwościowego na Pomorzu, ze szczególnym uwzględnieniem działalności i wpływu na życie społeczne Bractw Trzeźwościowych. Dzięki zaangażowaniu duchowieństwa katolickiego działały one w 233 parafiach (na 274) w diecezji chełmińskiej. Wielość grup i różnorodność ich członków wskazuje, jak wielki miały one wpływ na świadomość społeczną.

EN

Due to the dramatic plague of drunkenness in the Prussian partition there had been attempts to promote sobriety and the idea of sobriety societies already in the thirties of the XIX century. The Prussian government in the days of Frederick William III partnered with the American government asking them to send sobriety promoters to the Prussian state. Just after 1842, when the circular appeared in the Poznan Archdiocese to ask priests to pay attention to the danger of drunkenness and alcoholism, brought by the overuse of „hot drinks” (high grade), the clergy engaged in work in the field of sobriety. Since that moment a significant development of sobriety societies had taken place. However that growth was tempered by political events of 1848 (Springtime of Nations), then the war of 1870 and the period of the Kulturkampf and Hakata when sobriety activities were considered subversive. It was demanded that all public meetings had to be held in German (The Muzzle Law). It should be kept in mind that after partitioning there was no native Polish government on Polish territories which is why the Catholic Church, which retained its administration, led in the anti‑alcoholic action. Whereas the time after regaining independence by the Polish Republic was connected with an explosion of new sobriety brotherhoods and organisations in the Polish Pomerania and the Diocese of Chelmno. That was the period of increased activity and a multitude of forms promoting the sobriety which affected the public consciousness of the threat of drunkenness and alcoholism. This paper is an attempt to show the development of anti‑alcoholic thought and the origins and growth of sobriety movement in Pomerania. The tradition of overuse of alcohol in Poland having the origins in the past centuries cannot be ignored though. Despite the lack of comprehensive historical studies on the fight against alcoholism, both for the whole of Poland and Pomerania in the discussed post‑partitioning and interwar period, there is a number of scientific reviews and many studies of historical source character. The aim of this paper is therefore to study in particular anti‑alcoholic activities, institutions and individuals to whom we owe the creation and operation of not only the famous Brotherhoods of Sobriety, but also the great impact of sobriety movement on the society. The basic research issues concerning the creation and functioning are reflected in pastoral letters of Chelmno bishops. Starting from 1837, throughout the whole period of the partition and the time of the Second Republic, the track of those matters can be kept in the pastoral letters. Within the Chelmno Diocese, which included 27 vicariates, there was no vicariate without Brotherhood of Sobriety. The Diocese of Chelmno, consisting of 274 parishes, was taking pride in 233 Brotherhoods of Sobriety. The multitude of sobriety organizations and the people from different social strata involved in their activities is a confirmation of the fact, that the mass movement of sobriety in XIX century and up to 1920 helped to change public consciousness of the interwar period. These changes of consciousness and collective experience gained, had on impact on the fact that in the years after 1920 the Poles turned out to be able to use the opportunity, develop and defend the regained statehood. For the coordination of sobriety activities in the Diocese in 1929 the Chelmno bishop established the General Secretariat. The new Statute of Brotherhoods and Temperance Brotherhoods Union was also arranged and approved on Nov. 5, 1931 and the bishop himself led all of the Chelmno Diocese’s Temperance Brotherhoods. It’s worth of special emphasis. Nowadays it’s hard to find such an example. It’s a great confirmation of the catholic clergy’s involvement in the fight with drunkenness and alcoholism.

3

Podział obecnej diecezji chełmińskiej na komisariaty czyli delegatury biskupie

100%

Librowski S.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

1974

|

vol. 29

281-299

EN

-

4

Nierozpoznany graduał z kościoła świętojańskiego w Toruniu – przyczynek do badań nad księgami muzycznymi diecezji chełmińskiej w średniowieczu

100%

Jakubek-Raczkowska M., Raczkowski J.

Muzyka

|

2020

|

vol. 65

|

issue 1

95-111

EN

This article presents preliminary results of codicological, historical and technological research into a medieval liturgical manuscript from the collection of the Diocesan Museum in Toruń (inv. no. MDT-K-003), carried out thanks to grant no. 0122/NPRH6/H11/85/2018, ‘An Inventory of Toruń’s Art’, part 1, ‘Sacred Art Heritage, Old Town Complex’. In the scant subject literature, this codex is identified as an antiphonary compiled for the parish church of SS John the Baptist and John the Evangelist in Toruń (in the archive of which it remained until recently) and dated to the turn of the sixteenth century. In the present article, this book is identified as a Graduale de tempore used by the Teutonic Knights. The authors analyse the contents of the codex, discuss codicological issues related to its material structure and use, present a study of its decoration and draw new conclusions concerning its provenance. The book demonstrates very close analogies, with respect to both its original structure and the character of the later entries, to an incomplete Graduale de sanctis held in the Diocesan Museum in Pelplin (shelf mark L2). Both these manuscripts probably originated in the environment of Chełmża (Kulmsee) Cathedral Chapter (as is confirmed by comparative analysis with the decoration in the Pelplin Antiphonary L5–L6, compiled in 1419 at the request of Iohannes Copetz, dean of the chapter, in Chełmża (Kulmsee)). The two volumes can probably be dated to the second quarter of the fifteenth century. Our reinterpretation of an important but little-known handwritten source from the Toruń collection shows considerable potential. Comparative studies may lead to the identification of a scriptorium operating in the first half of the fifteenth century at Chełmża (Kulmsee) Cathedral.

PL

Artykuł referuje wstępne wyniki badań kodykologicznych, zabytkoznawczych i technologicznych przeprowadzonych przy średniowiecznej księdze muzycznej ze zbiorów Muzeum Diecezjalnego w Toruniu (nr inw. MDT-K-003) w ramach grantu 0122/NPRH6/H11/85/2018, Inwentarz Sztuki Torunia, cz. 1, Dziedzictwo sakralne, zespół staromiejski. W skąpej literaturze przedmiotu kodeks rozpoznany został jako antyfonarz, wykonany dla kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty w Toruniu, (do którego zasobów archiwalnych do niedawna należał), datowano go na przełom XV i XVI wieku. W prezentowanym artykule księga została rozpoznana jako Graduale de tempore o uzusie krzyżackim: autorzy analizują zawartość kodeksu, omawiają zagadnienia kodykologiczne, związane z jego strukturą materialną i użytkowaniem, prezentują studium zdobień i nowe wnioski proweniencyjne. Księga wykazuje bardzo bliskie analogie – zarówno pod względem oryginalnej struktury, jak i charakteru dopisów – wobec niekompletnego woluminu Graduale de sanctis ze zbiorów Biblioteki Diecezjalnej w Pelplinie (sygn. L2). Oba woluminy pochodzą prawdopodobnie z kręgu kapituły chełmińskiej (co potwierdza także analiza porównawcza zdobień w pelplińskim antyfonarzu L5–L6 wykonanym na zlecenie dziekana kapituły w Chełmży, Iohannes Copetz w 1419 r.) i powstały najpewniej w 2. ćwierci XV wieku. Dokonana tu identyfikacja ważnego, ale mało znanego dzieła rękopiśmiennego, przechowywanego w zbiorach toruńskich, ma duży potencjał i w ujęciu porównawczym może prowadzić do wyłonienia konkretnego skryptorium, czynnego w I poł. XV w. przy katedrze w Chełmży.

5

Przyczynek do dziejów parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Maryi w Nidzicy w XIX wieku

80%

Jodkowski M.

Roczniki Historii Kosciola (Annals of Church History)

|

2013

|

vol. 5(60)

181-194

EN

In the first half of the 19th century, the Catholics of Nidzica, deprived of pastoral care, participated in religious services in neighbouring Janowo. In 1841, when the Russian officials tightened their control of the borders, there occurred a necessity to stimulate the religious life in the Nidzica district. The Catholic mission in Nidzica was founded on 20 February 1854 by Bishop Anastazy Sedlag from Pelplin. Franciszek Wollschläger was appointed as its first priest. The financial support of the new pastoral institution was guaranteed by the Boniface Association in Paderborn. The construction of the church was initiated by another priest from Nidzica, Herman Wodecki. The foundation stone of the new temple was solemnly laid on 20 October 1858. The ceremony of consecration was held on 3 June 1860. Earlier, on 21 February 1860, the mission was upgraded to a parish. Four years later, a Catholic school was opened in Nidzica. In 1890, Józef Januszewski, a priest from Nidzica, built a new presbytery and a tower next to the church. The Catholic population of Nidzica and surrounding areas were poor, so not only the Bishopric of Culm participated in the maintenance costs of the parish, but also religious organisations from other parts of Germany.

6

Biskup Kazimierz Józef Kowalski (1896-1972) jako prekursor odnowy liturgicznej w Diecezji Chełmińskiej, w świetle „Orędownika diecezji chełmińskiej”

80%

Megger A.

Studia Pelplińskie

|

2021

|

vol. 55

175-188

EN

The Most Rev. Kazimierz Jozef Kowalski was the first diocesan bishop of Chelmno to participate in an ecumenical council. As a consultant of the conciliar liturgical commission he took an active part in the preparation of the reforms. The bishop was presenting his ideas and opinions in the official diocesan review known as „Oredownik Diecezji Chelminskiej”. A common theme of his articles was the active participation of the faithful in the liturgy, its purpose and normative requirements for clergy and laity. Bishop Kowalski was both a guardian of the liturgical tradition of the Church and a worship moderator of his diocesan flock who was systematically introducing the new celebratory forms.

PL

Biskup Kazimierz Józef Kowalski był pierwszym w historii diecezji chełmińskiej ordynariuszem uczestniczącym w pracach soboru powszechnego. Jako konsultor Komisji Liturgicznej Drugiego Soboru Watykańskiego brał czynny udział w przygotowaniu reformy liturgii i rozumiał jej istotę i cele. Swoje stanowisko prezentował przede wszystkim w różnych formach w „Orędowniku Diecezji Chełmińskiej”, jako urzędowym piśmie Kościoła partykularnego. Biskup Kowalski nauczał o fundamentalnym znaczeniu zasady actuosa participatio dla liturgii, poprzez którą wierni tworzą żywy Kościół, Mistyczne Ciało Chrystusa, oddając chwałę Bogu i uczestnicząc w misterium paschalnym. Realizacją zasady „aktywnego uczestnictwa” były konkretne zarządzenia wprowadzające duchowieństwo i wiernych w życie Kościoła po soborze. Ordynariusz chełmiński był zarówno strażnikiem Tradycji Kościoła wyrażającej się w lex orandi, jak i mistagogiem, który konsekwentnie wprowadzał powierzoną mu wspólnotę diecezjalną w posoborową rzeczywistość Kościoła objawiającego się w liturgii.

7

Parafia katolicka w Ostródzie w XIX i pierwszej połowie XX wieku

80%

Jodkowski M.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2012

|

vol. 31

|

issue 2

EN

The first Mass since the Reformation times was celebrated in Ostróda in 1834. From that time, the rector from Grabowo came to the said town twice a year with pastoral services. Considering the increasing number of worshippers, the authorities of the Bishopric of Culm decided to appoint a permanent priest in Ostróda; this function was assigned to Stephan Keller on 27th September 1853. On 31 May 1855, he founded a private Catholic school, which was given the status of a public school on 2nd October 1860. One of the greatest tasks which awaited the priest of Ostróda was the building of a temple. The project was prepared by Vinzenz Statz, an architect. The foundation stone of the new temple was laid on 28th August 1856. The consecration of the new church took place on 20th December 1857. In 1859, a plot of land was bought; it was meant to be a Catholic cemetery. A full-fledged Catholic parish was founded in Ostróda on 10th February 1860. Eight years later, a presbytery was built, with apartments for the rector and the organist. With regard to the increasing number of worshippers, the temple was extended in 1912-1913. In that time, the nave was elongated by two more spans. A chancel with annexes, pinnacles topping the gables and a tower were built. The project of the works was developed by an architect from Königsberg – Fritz Heitmann. The temple was consecrated on 1st June 1923 by the bishop of Warmia Augustyn Bludau to honour the Immaculate Conception of the Blessed Virgin Mary. From December 1922, the parish of Ostróda was connected to the Diocese of Warmia. In 1868, 1143 Catholics belonged to the said institution, in 1900 – 2 105, and in 1938 – 2 780. In the area of the parish, numerous organisations and associations were active, including the Saint Cecilia Association and the Fraternity of the Sacred Heart of Jesus. The 19th century construction of the church together with a parish house and a stable cost 13, 454 thalers, and the 19th century extension of the religious building – over 100,000 marks. The parish was financially supported by the Saint Boniface and Adalbert Association in Pelplin.

8

Tercjarze św. Franciszka z Asyżu w diecezji chełmińskiej i gdańskiej od połowy XIX wieku do 1992 roku

80%

Kuczkowski M.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2022

|

vol. 118

201-217

EN

The present study attempts to show the movement of the Tertiary in two of the dioceses: Chełm and Gdańsk. The chronological range of the work covers the period between the second half of the nineteenth century up to the twentieth century, when in 1992 the Polish church was administratively reorganised. The Third Order of Saint Francis from Assisi, nowadays known as the Franciscan Lay Order, has existed since the eighth century. Its basis has been penitential movements. The influence of Francis of Assisi together with his followers made the penitential groups more secular. In the Third Order there were people of various alliances, clergy, kings, the poor and the rich. Over the centuries, the Church has recognised almost 300 Tertiaries. The Franciscan Tertiary has been active in Pomerania for many centuries. One of the first congregations of the Third Order of Saint Francis of Assisi in Chełm diocese was the community from Wejherowo (1862) and the first community from The Free City of Gdańsk (before the Gdańsk diocese was established) was the congregation at Holy Trinity Parish in Gdańsk Oliwa. The most dynamic time for the development of the Tertiary movement was the interwar period (1918-1939). After World War II the movement weakened, one reason for it being the greater power of the communists relative to that of the Church in Poland. After the Polish Church was reorganised in 1992, the Tertiary congregations of the former Chełm diocese were included in the Archdiocese of Gdańsk, the diocese of Pelplin and the diocese of Toruń. Nowadays the tertiary communities belong to the Gdańsk Region of the Franciscan Lay Order.

PL

W opracowaniu podjęto próbę ukazania ruchu tercjarskiego w dwóch ówczesnych diecezjach – chełmińskiej i gdańskiej. Zakres chronologiczny rozważania obejmuje okres od połowy XIX wieku do 1992 roku, kiedy dokonano reorganizacji administracyjnej Kościoła w Polsce. Trzeci Zakon św. Franciszka z Asyżu, zwany Franciszkańskim Zakonem Świeckich, istnieje od prawie ośmiu wieków, jego fundamentem były ruchy pokutne. Pod wpływem działania Franciszka z Asyżu i jego współbraci grupy pokutne nabierały nowego charakteru, które wyróżniała ich ,,świeckość”. W szeregach zakonu byli ludzie różnych stanów: duchowni, królowie, bogaci i biedni. Na przestrzeni wieków z ruchu tercjarskiego Kościół wyniósł na ołtarze prawie trzysta osób. Jedną z pierwszych kongregacji Trzeciego Zakonu św. Franciszka z Asyżu w diecezji chełmińskiej była wspólnota z Wejherowa (1862), zaś pierwszą wspólnotą z terenu Wolnego Miasta Gdańska (jeszcze przed erygowaniem diecezji gdańskiej) była kongregacja przy parafii pw. Świętej Trójcy w Gdańsku-Oliwie. Najbardziej dynamicznym okresem rozwoju ruchu tercjarskiego stał się czas międzywojenny (1918-1939). Po II wojnie światowej nastąpiło jego osłabienie. Jednym z czynników mających wpływ na taki stan rzeczy był stosunek władzy ludowej do Kościoła w Polsce. Po reorganizacji administracyjnej Kościoła w Polsce (1992) wspólnoty tercjarskie dawnej diecezji chełmińskiej znalazły się w granicach archidiecezji gdańskiej, diecezji pelplińskiej i diecezji toruńskiej. Obecnie należą one do Regionu Gdańskiego Franciszkańskiego Zakonu Świeckich.

9

Okoliczności powstania i pierwsze lata działalności kuracji w Przechowie (1931-1939)

80%

Mielewska M.

Studia Pelplińskie

|

2019

|

vol. 53

337-356

EN

By virtue of an episcopal decree of bishop Stanislaw Wojciech Okoniewski (15 June 1937) an autonomous vicariate was established in Przechowo. The first attempts to create an independent pastoral unit were made Bishop Okoniewski as soon as 1931. However, due to the economic crisis of 1929-1931 this project could not be implemented. In 1937, after the improvement of the economic situation, thanks to the active role of various Catholic societies and the approval of the local authorities, the erection of the vicariate in Przechowo became possible. Father Alojzy Gornowicz was its pastor from 1937 till 1939. Apart from celebrating the Liturgy, he was busy with the church construction works as well as with adapting the local village chapel for the worship functions. The temple was built in the property donated by a company called “Przechowo Mills and Sawmills”. The outbreak of Second World War and the arrest of the priest in charge (19 November 1939) made it impossible for the church to be consecrated.

PL

Na mocy dekretu biskup ks. Stanisław Wojciech Okoniewski 15 czerwca 1937 r. erygował samodzielną kurację w Przechowie. Pierwsze próby utworzenia placówki duszpasterskiej zostały podjęte już w 1931 r. przez biskupa chełmińskiego. Z powodu kryzysu gospodarczego z lat 1929–1931 nie można było zrealizować tego planu. W 1937 r. po poprawie sytuacji ekonomicznej, aktywnej działalności stowarzyszeń katolickich oraz zdobycia aprobaty miejscowej władzy utworzenie kuracji w Przechowie było możliwe. Na jej czele stał kuratus ks. Alojzy Górnowicz, który w latach 1937–1939 oprócz sprawowania kultu zajmował się także przysto- sowaniem miejscowej kaplicy do celów liturgicznych oraz wybudowaniem we wsi kościoła. Świątynia została zbudowana na terytorium podarowanym przez firmę „Przechowo. Młyny i Tartaki”. Wybuch II wojny światowej i aresztowanie ks. kuratusa 19 listopada 1939 r. uniemożliwiły konsekrację kościoła.

10

Biskupa Anastazego Sedlaga plany przeniesienia siedziby rządców diecezji chełmińskiej z Pelplina do Chełmna

80%

Jodkowski M.

Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej

|

2015

|

issue 22

163-176

EN

In 1836, the Bishop of Culm, Anastazy Sedlag, suggested to the Prussian authorities that the bishop seat be moved from Pelplin to Culm. The translocation was also meant to include diocese institutions in Pelplin. On the basis of his calculations, one can find that the creation of a diocese capital in Culm would cost 14,850 thalers less than the completion of construction and adaptation works in Pelplin. It should be noted that the translocation expenses amounted to 62,750 thalers. The twelve-year period of Pelplin functioning as the seat of bishops did not influence its economic growth. Priests employed in the diocese administration experienced numerous difficulties in access to food products and means of transport. The ministry of religious affairs, education and medicine rejected the above mentioned Bishop Sedlag`s plans. The decision was supported by the argument of the amount of capital invested in the adjustment of the infrastructure of Pelplin to the needs of diocese institutions. Besides, diocese construction funds had been almost used up by that time. However, a decision was made to create a post office in Pelplin, as well as to reconstruct selected stretches of roads.

11

Księga ksiąg, czyli ludzkie losy Biblii Gutenberga

80%

Walkusz J.

Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej

|

2016

|

issue 23

385-394

EN

Acquired by the bishop of Chełmno, Mikołaj Chrapicki (who died in 1514), the copy of Gutenberg Bible was handed over by the hierarch to the library of the Franciscans-Bernardines in episcopal city of Lubawa. After the dissolution in year 1821 the masterpiece of the printer from Mainz became the property of the Library of Divinity School in Pelplin, where – as the only copy in Poland – at the end of the 19th century it was adequately exhibited. In the inter-war period – although the selling of the Bible was considered – its ideological popularizer and protector was, among others, the bishop of Chełmno, Stanisław Wojciech Okoniewski, but above all, the priest dr Antonie Liedtke, the director of the library in Pelplin. It was he who dedicated several papers to the “Polish” copy of Gutenberg Bible and just before the war – risking his life – he rescued the Bible from German robbery. e route of its evacuation led from Pelplin, through Warsaw (the treasury of the National Economy Bank), Romania, France, Great Britain to Canada, where it was deposited in the branch of the Bank of Montreal in Ottawa. Although there were some problems with getting it back after the war, the Gutenberg Bible returned to Pelplin and until this day it is a real pearl of the collections of seminar library.

12

Katolicka placówka duszpasterska w Suszu w latach 1879-1884

71%

Jodkowski M.

Studia Warmińskie

|

2015

|

issue 52

257-270

PL

Katolicka kuracja w Suszu borykała się z wieloma trudnościami, wynikającymi m.in. z usytuowania na obszarach diaspory. Niewielka liczba wiernych należących do tej placówki nieustannie wzrastała, chociaż w 1879 r. liczba zgonów przewyższała liczbę chrztów. W 1883 r. odnotowano już 412 osób tej konfesji skupionych wokół Susza i okolic. Szczególną opieką otaczano młodsze pokolenia, zapewniając im możliwość edukacji w prywatnej szkole katolickiej w Suszu. Kontynuowano posługę duszpasterską wśród miejscowych żołnierzy oraz podjęto szereg inicjatyw zmierzających do intensyfikacji opieki pastoralnej nad więźniami. Kuratus suski ks. Franz Albert Loeper dojeżdżał do Zalewa, aby sprawować cztery razy w roku msze św. dla tamtejszych katolików. Funkcjonowanie placówki duszpasterskiej było uzależnione od wsparcia katolików nie tylko z diecezji chełmińskiej, ale również spoza granic lokalnego Kościoła. Szczególną rolę w tym względzie odegrało Stowarzyszenia św. Bonifacego, które dotowało m.in. wynagrodzenie duszpasterza oraz nauczyciela katolickiego w Suszu.

EN

The Catholic pastoral institution in Susz struggled with numerous difficulties, resulting from, among others, the location in the areas of diaspora. However, the small number of worshipers belonging to this institution increased consistently, although in 1879, deaths outnumbered baptisms. In 1883, already 412 people of this creed were noted in Susz and the surrounding areas. Younger generations were the subject of special care – they had the possibility to be educated in a private Catholic school in Susz. Pastoral services were continued among local soldiers and a number of initiatives leading to the intensification of pastoral care of prisoners were undertaken. The priest of Susz, Franz Albert Loeper, travelled to Zalewo four times a year in order to celebrate Mass for the local Catholics. The function of the pastoral institution depended on the support of Catholics not only from the Bishopric of Culm, but also from outside the local Church community. The St. Boniface Association played a special role in this respect. It subsidized, among others, the remuneration of the priest and of the Catholic teacher in Susz.

DE

Die katholische Kuratie in Rosenberg/Susz kämpfte mit vielfältigen Problemen, die u. a. daher rührten, dass sie sich in der Diaspora befand. Die zunächst kleine Anzahl der Gläubigen, die zu dieser Einrichtung gehörten, stieg jedoch kontinuierlich an, wobei man allerdings noch für das Jahr 1879 feststellen musste, dass die Zahl der Todesfälle die Zahl der Taufen überstieg. Im Jahre 1883 notierte man bereits 412 Personen katholischer Konfession in Rosenberg/Susz und Umgebung. Eine besondere Betreuung erfuhren Kinder und Jugendliche, indem man ihnen die Möglichkeit zum Schulbesuch in der katholischen Privatschule in Rosenberg/Susz bot. Mit dem seelsorgerischen Dienst an den vor Ort stationierten Soldaten fuhr man fort und rief ebenso eine Reihe von Initiativen ins Leben mit dem Ziel, die geistliche Betreuung von Gefängnisinsassen zu intensivieren. Der Kuratus von Rosenberg/Susz, Pfr. Franz Albert Loeper fuhr nach Saalfeld/Zalewo, um dort viermal im Jahr die Heilige Messe mit den dortigen Katholiken zu feiern. Die Existenz der Seelsorgestelle war abhängig von der Unterstützung durch Katholiken nicht nur aus dem Bistum Kulm, sondern auch von der Unterstützung von weiter her. Eine besondere Rolle spielte hierbei der Bonifatiusverein, der u. a. die Vergütungen für den Geistlichen sowie den katholischen Lehrer in Rosenberg/Susz sicher stellte.

13

Początek pontyfikatu i I Pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny w świetle materiałów Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Toruniu

71%

Białkowski M.

Rocznik Toruński

|

2018

|

issue 45

DE

Die Wahl von Johannes Paul II. zum Papst (16. Oktober 1978), seine Amtseinführung (22. Oktober 1978) und die erste Pilgerfahrt in sein Vaterland (2.-10. Juni 1979) waren Ereignisse ohne Beispiel, weshalb die zentralen Organe von Partei und Staat der Volksrepublik Polen großes Interesse für sie an den Tag legten. Zunächst hatten sie bei den höchsten Entscheidungsträgern der Partei einen Schock hervorgerufen, danach führten sie relativ schnell zur Durchführung breit angelegter Analysen. Die hier vorgestellten Materialien stammen aus den Beständen des Wojewodschaftskomitees der Polnischen Vereinigten Arbeiterpartei (PVAP) in Thorn, die sich im Thorner Staatsarchiv befinden, und sind ein Beispiel für Dokumente, die von der mittleren Ebene des Parteiapparats angefertigt wurden. Die Berichte wurden täglich von der Kanzlei des Ersten Sekretärs des Wojewodschaftskomitees der PVAP in Thorn angefertigt und sind gekennzeichnet durch ein spezifisches Partei-Neusprech, durch einen Mangel an Selbstreflexion, eine minimale Objektivität gegenüber der beurteilten Wirklichkeit, durch auf Stereotypen gestützte Urteile und durch eine Neigung, Werte oder Größen herabzusetzen (u. a. die Reaktionen, die die Wahl von Kardinal Wojtyła auf den Stuhl Petri in der Bevölkerung hervorrief, die Menge der Gläubigen, die an den Begegnungen mit dem Papst teilnahmen). Im Rückblick nach vier Jahrzehnten sind die Parteiberichte ein Zeugnis einer karikaturhaften Verzeichnung von Bildern aus dem Alltagsleben der Kirche und der Bewohner der Wojewodschaft Thorn zu Propagandazwecken.

EN

The election of John Paul II ( on 16 October 1978) , the inauguration of his pontificate (22 October 1978) and the 1st Pilgrimage to Poland (2-10 June 1979) were unprecedented events, which is why various central political bodies of the Polish People’s Republic were interested in them. Originally, they provoked shock among the highest dignitaries of the party, but later they made them carry out extensive analyses. The materials presented here – from the State Archive in Toruń, the complex of the Provincial Committee of the Polish United Workers’ Party (PZPR) in Toruń- constitute an example of such documents prepared by the middle-level party apparatus. Reports- prepared daily by the Bureau of the 1st Secretary of the Provincial Committee of PZPR in Toruń- are characterized by a specific language of the party’s newspeak , a lack of self-reflection and scarce objectivity in the evaluation of the reality evaluation based on stereotypes, tendencies to underestimate the value or importance ( e.g. of social reactions generated by the choice of Cardinal Karol Wojtyła to be the pope, the number of laymen participating in the meetings with the Pope). From the perspective of four decades the party’s reports remain the evidence of the propagandist distortion of the images of everyday life of the Church and inhabitants of the Kuyavian-Pomeranian Province.

PL

Wybór Jana Pawła II (16 października 1978 r.), inauguracja Jego pontyfikatu (22 października 1978 r.) oraz I Pielgrzymka do Ojczyzny (2-10 czerwca 1979 r.), były wydarzeniami bez precedensu, stąd zainteresowanie nimi przejawiały centralne organa partyjno-państwowe PRL. Początkowo wywołały one szok wśród najwyższych decydentów partyjnych, później dość szybko skłoniły do przeprowadzenia szerokich analiz. Zaprezentowane materiały – pochodzące z Archiwum Państwowego w Toruniu, zespół Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Toruniu – są przykładem takich dokumentów przygotowywanych przez aparat partyjny średniego szczebla. Codziennie przygotowywane – przez Kancelarię I Sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Toruniu – raporty charakteryzuje specyficzny język nowomowy partyjnej, brak autorefleksji oraz znikomy obiektywizm ocenianej rzeczywistości, oceny oparte na stereotypach, tendencje zaniżające wartości bądź wielkości (m. in. reakcji społecznych jakie wywołał wybór kardynała Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową, ilości świeckich uczestniczących w spotkaniach z Papieżem). Z perspektywy czterech dekad partyjne sprawozdania pozostają świadectwem propagandowego karykaturalnego zniekształcenia obrazów z życia codziennego Kościoła oraz mieszkańców województwa toruńskiego.

14

Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Iławie w XIX i I poł. XX w.

61%

Jodkowski M.

Studia Gdańskie

|

2012

|

issue 31

195-207

PL

Kamień węgielny pod nowy obiekt sakralny w Iławie został położony 27 czerwca 1858 r., a jego poświęcenie – 31 maja 1860 r. Iławską placówkę duszpasterską podniesiono do rangi parai 24 grudnia 1860 r. Dwa lata później erygowano we wspomnianej miejscowości prywatną szkołę katolicką. Dom paraalny wybudowano w latach 1866‒1867. Kościół w stylu modernistycznym wzniesiono w latach 1931‒1933. W 1861 r. mieszkało w Iławie 241 katolików, natomiast w 1879 r. do parai należało 840 osób. Na początku lat trzydziestych XX w. w parai mieszkało 2,4 tys. katolików. W 1877 r. kapitał erekcyjny parai wynosił 4 531,61 marek, natomiast tzw. kapitał proboszczowski – 11 506,30 marek.

EN

In the middle of the 19th century, a large part of the soldiers deployed in Iława came from Catholic regions of Germany. Catholic services for them were celebrated by a military chaplain. From 1856, the rector of Radomno celebrated Masses in Iława eight times a year in a rented room. The foundation stone of the new religious building was laid on 27th June 1858, and it was consecrated on 31st May 1860. The pastoral institution in Iława, which belonged to the Bishopric of Culm, was upgraded to a parish on 24th December 1860. Two years later, in the said town, a Catholic school was erected, which initially educated 33 children. The new parish house was built in the years 1866‒1867. Projects of a new temple were created in July 1914, but the First World War made it impossible to carry out the investment. The plans of building a new church were reconsidered in the second half of the 1920s. The church in the modernist style was erected in the years 1931‒1933. In 1861, 241 Catholics lived in Iława, whereas in 1879, 940 people belonged to the said parish. In 1902, the number of worshippers increased to 1534, and at the beginning of the 1930s, 2400 Catholics lived in the parish. In 1877, the foundation capital of the parish amounted to 4 531.61 marks, and the so-called rector’s capital – 11 506.30 marks.

Refine search results

Entstehung und Aufbau der Gemeinde zum Heiligen Adalbert in Soldau im 19. Jahrhundert

Zaangażowanie duchowieństwa katolickiego w ruch trzeźwościowy na Pomorzu przed 1920 rokiem

Podział obecnej diecezji chełmińskiej na komisariaty czyli delegatury biskupie

Nierozpoznany graduał z kościoła świętojańskiego w Toruniu – przyczynek do badań nad księgami muzycznymi diecezji chełmińskiej w średniowieczu

Przyczynek do dziejów parafii pw. Niepokalanego Poczęcia Maryi w Nidzicy w XIX wieku

Biskup Kazimierz Józef Kowalski (1896-1972) jako prekursor odnowy liturgicznej w Diecezji Chełmińskiej, w świetle „Orędownika diecezji chełmińskiej”

Parafia katolicka w Ostródzie w XIX i pierwszej połowie XX wieku

Tercjarze św. Franciszka z Asyżu w diecezji chełmińskiej i gdańskiej od połowy XIX wieku do 1992 roku

Okoliczności powstania i pierwsze lata działalności kuracji w Przechowie (1931-1939)

Biskupa Anastazego Sedlaga plany przeniesienia siedziby rządców diecezji chełmińskiej z Pelplina do Chełmna

Księga ksiąg, czyli ludzkie losy Biblii Gutenberga

Katolicka placówka duszpasterska w Suszu w latach 1879-1884

Początek pontyfikatu i I Pielgrzymka Jana Pawła II do Ojczyzny w świetle materiałów Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Toruniu

Parafia Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Iławie w XIX i I poł. XX w.