Search results

1

TESTAMENT WOJCIECHA PILCHOWICZA Z 1662 R., BISKUPA POMOCNICZEGO DIECEZJI WARMIŃSKIEJ W LATACH 1648–1665

100%

Makarczyk I.

Forum Teologiczne

|

2022

|

vol. 23

227-239

PL

W dziejach diecezji warmińskiej, do czasów nas interesujących, Woj-ciech Pilchowicz był trzecim z kolei biskupem pomocniczym, po Janie Wilde (1499–1532)5 i Michale Działyńskim (1624–1648)6. Na Warmię przybył w 1644 r. wraz z bp. Wacławem Leszczyńskim i pozostał tu przez kolejne 20 lat. To właśnie Warmia stała się dla niego miejscem awansu w karierze duchownej. Testament swymi korzeniami sięga czasów starożytnych i prawa rzymskiego. Zawsze był dokumentem o charakterze prawnym i wyrażał ostania wolę, inaczej czynność prawną, testatora. Tę formę rozporządzenia posiadanym majątkiem przejął świat chrześcijański i obwarował własnymi przepisami. Na Warmii tę sferę regulowały zapisy w aktach synodalnych oraz ustawach krajowych i dotyczyły one zarówno osób duchownych, jak i świeckich. Pierwszy taki zapis spotykamy w statutach synodalnych bp. Łukasza Watzenrode z 1497 r., gdzie w punkcie XVI „O testamentach duchownych” zapisano, by „sporządzając testament, nie zapominali swego kościoła”1. Kolejne chronologicznie uregulowania w kwestii testamentów znajdujemy w ustawie krajowej bp. Maurycego Ferbera z 1526 r., gdzie zapisano, że „każdy powinien w testamencie zapisać coś na potrzeby swego kościoła parafialnego lub tej świątyni, gdzie życzy sobie być pochowany. Testament będzie nieważny, jeśli zabraknie w nim zapisu na rzecz kościoła”2. Te uwarunkowania co do ważności testamentu, dla czasów nas interesujących, powtórzył następnie bp Marcin Kromer w aktach synodalnych z 1575 r. oraz bp Szymon Rudnicki w 1610 r.

2

Początki posługi duszpasterskiej księdza Johannesa Szadowskiego w Wielbarku

88%

Jodkowski M.

Komunikaty Mazursko-Warmińskie

|

2014

|

issue 4(286)

509-526

EN

Priest Johannes Nepomuk Szadowski (1834–1914) was appointed pastor in Wielbark in 1872. During the initial period of his work in this city took measures to consolidate local Catholics and ensure their proper pastoral care. In obtaining a building for the purpose of oratory and apartment for pastor, as well as the construction site for the future church and numerous church utensils, participate clergy Warmia, as well as Catholic over diocesan associations and organizations. Requests for financial assistance in newspapers. Permission to build the temple received in 1878. Roofed it at the beginning of 1880., And her dedication took place on November 17, 1880. Fr. Szadowski also commissioned to care for Catholics living in Opaleniec and the surrounding area. In 1873 it succeeded in this village to build a small church timbered. Described priest sought the erection of a Catholic school in Wielbark, which opened in 1872. He also ran catechesis for children preparing to receive First Holy Communion. Particular concern surrounded the children from poor families. Before Christmas, in aid of charity, they received Christmas gifts. In Opaleniec in turn furnished a shelter for the elderly. Fr. In organized before. Szadowski’s celebration of church ceremonies also participated people of other faiths and religions.

3

DUSZPASTERSTWO WOJSKOWE NA OBSZARZE DIECEZJI WARMIŃSKIEJ W LATACH 1850–1873

75%

Jodkowski M.

Forum Teologiczne

|

2022

|

vol. 23

211-225

EN

In the middle of the 19th century, permanent military ministry was introduced in the state of Prussia. It provided pastoral care to the majority of Catholics who served in the Prussian army. In the diocese of Warmia, priests who worked closest to garrisons were usually involved in such services. They were typically not employed as chaplains on a full-time basis and they received low wages for their work among soldiers. A number of military units were located in areas of the Catholic diaspora, so priests from other areas commuted to these places. The chaplains were often expected to have additional qualifications, including knowledge of the Polish language, as Polish-speaking soldiers stationed there. In some garrison towns, which were visited by military chaplains at first, Catholic parishes were established over time.

XX

W drugiej połowie XIX w. wprowadzono w państwie pruskim stałe duszpasterstwo wojskowe, dzięki któremu objęto opieką pastoralną większość katolików służących w armii pruskiej. W diecezji warmińskiej najczęściej angażowano do tej posługi księży pracujących najbliżej garnizonu. Zazwyczaj pełnili oni funkcję kapelanów pozaetatowych. Ich wynagrodzenieza pełnione obowiązki wśród żołnierzy było niewielkie. Wiele jednostek wojskowych znajdowa-ło się na obszarach diaspory katolickiej, do których dojeżdżali zamiejscowi księża. Niejednokrotnie oczekiwano od nich dodatkowych kwalifikacji, w tym znajomości języka polskiego ze wzglę-du na stacjonujących tam polskojęzycznych żołnierzy. Dość często w miastach garnizonowych, które z posługą sakramentalną odwiedzał kapelan wojskowy, zakładano z czasem parafie katolickie.

4

[Recenzja]: "Poczet biskupów warmińskich", Stanisław Achremczyk, Roman Marchwiński, Jerzy Przeracki, Olsztyn 1994

75%

Kasparek D.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

1993

|

vol. 62

385-388

EN

-

5

Ermländische und pomesanische Klöster der Elisabethschwestern bis 1945

71%

Zawadzki W.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2020

|

vol. 27

|

issue 2

194-206

EN

The Congregation of the Sisters of St. Elizabeth was founded in the mid-nineteenth century in Silesia. From the second half of the 19th century, many Elizabethan foundations were established also in the area of the then East and West Prussia, including the historical Warmia and Pomezania. The nuns were mainly involved in the outpatient care of the sick, but they also undertook charitable, caring, educational, and upbringing activities. Their work, especially in rural facilities, supported and often replaced the then state hospitality. Most of the convents of the Sisters of St. Elizabeth in Pomezania and Warmia ceased to exist after the end of World War II.

FR

Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety powstało w połowie XIX w. na Śląsku. Od II połowy XIX w. utworzono wiele placówek elżbietańskich również na terenie ówczesnych Prus Wschodnich i Zachodnich, w tym na terenie historycznej Warmii i Pomezanii. Siostry zakonne trudniły się głównie ambulatoryjną opieką nad chorymi, ale podejmowały też działalnośc charytatywną, opiekuńczą, edukacyjną i wychowawczą. Ich praca szczególnie na placówkach wiejskich wspierała a niejednokrotnie zastępowała ówczesne państwowe szpitalnictwo. Większość pomezańskich i warmińskich klasztorów sióstr św. Elżbiety po zakończeniu II wojny światowej przestało istnieć.

6

Geneza budowy kościoła katolickiego w Pasymiu w drugiej połowie XIX wieku

63%

Jodkowski M.

Resovia Sacra : Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej

|

2016

|

issue 23

95-112

EN

Catholics have settled in the north part of the Szczytno district since the beginning of the 19th century. In the 1860s, the number of Catholics who lived in Pasym and surrounding areas was 500. The first Catholic religious service in the town was conducted in 1862 by the parish priest of Purda Wielka, Joseph Osinski. In 1868, Rudolph Steffen was appointed for the vicar of Pasym. He celebrated Masses in a small oratory. A year later, it was decided that funds would be raised for the construction of a church, whose area would be sufficient for the increasing number of the Catholic population. In 1873, sketches of the church were prepared by Matthias Toffel, a master builder. Most of the foundations were laid that year. A year later, walls were erected for the height of 10 feet. The foundation stone was blessed on 28th September 1874. With the agreement of the diocese authorities, the church was blessed by Rudolph Steffen on 8th December 1876. The church was dedicated to the Most Sacred Heart of Jesus on 22nd June 1884 by the Bishop of Warmia, Filip Krementz. The costs of the construction amounted to 75,000 marks. It was financed by voluntary contributions collected in the whole area of Germany, as well as from the funds of Church organisations, particularly the Boniface and Adalbert Association. However, the construction debt had to be paid for many years afterwards.

7

Księża warmiacy w archidiecezji gnieźniejskiej w XVIII wieku ( do 1763 r.)

63%

Zabraniak S.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2015

|

vol. 123

186- 196

PL

W okresie przedrozbiorowym dość częste były przypadki migracji kandydatów do kapłaństwa poza granice rodzimej diecezji. Specyficzną grupę z nich stanowili duchowni pochodzący z terenów dawnej diecezji warmińskiej. Pracowali oni w wielu diecezjach Rzeczypospolitej i wstępowali do zakonów. Część z nich podejmowała pracę duszpasterską i formacyjną w seminariach na terenie dawnej archidiecezji gnieźnieńskiej. Warmiacy byli tam chętnie widziani, gdyż znali język niemiecki, pomocny zwłaszcza w pracy duszpasterskiej wśród mniejszości niemieckojęzycznej napływającej licznie zza zachodniej granicy Rzeczypospolitej. Informacje o nich zawierają akta seminaryjne, wizytacyjne i księgi czynności biskupich.

EN

Cases of migration of candidates for the priesthood from their native dioceses were quite frequent in the pre-partition period. Priests from the former diocese of Warmia constituted a specific group among them. They worked in many dioceses of the Re-public of Poland and entered monastic life. Some of them engaged in pastoral and formation work in seminaries in the former Archdiocese of Gniezno. Priests from Warmia were willingly received there because of their knowledge of German, which was helpful in pastoral work among the German speaking minority arriving in great numbers from behind the western border. Information about the priests can be found in seminary records, visitation records as well as in bishops’ books of duties.

8

Sytuacja katolików w powojennym Elblągu do wizyty prymasa Wyszyńskiego w 1958 roku

63%

Zawadzki W.

Studia Elbląskie

|

2022

|

vol. 23

123-132

EN

After the end of the Second World War, a long process of rebuilding Elbląg and social consolidation of the population arriving from different parts of Poland began. The Roman Catholic Church, specifically the Old Town parish of St. Nicholas and the Elblag clergy, played an important role in this process. The rebuilding of the churches in Elbląg and the organisation of pastoral life in the city after 1945 took place under conditions of increasing hostility and persecution on the part of the communist authorities. In this situation, two visits by Primate Stefan Wyszyński to post-war Elbląg, in 1950 and 1958, were of enormous social and religious significance, patriotic and bond-building among Elbląg’s Catholics.

PL

Po zakończeniu drugiej wojny światowej rozpoczął się długotrwały proces odbudowy Elbląga i konsolidacji społecznej ludności przybyłej z różnych stron Polski. Istotną rolę w tym procesie odegrał Kościół rzymskokatolicki, a konkretnie parafia staromiejska św. Mikołaja oraz elbląskie duchowieństwo. Odbudowa świątyń w Elblągu oraz organizowanie życia duszpasterskiego w mieście po 1945 r. odbywało się w warunkach narastającej wrogości i prześladowań ze strony władz komunistycznych. W tej sytuacji dwie wizyty prymasa Stefana Wyszyńskiego w powojennym Elblągu, w 1950 i 1958 r., miały olbrzymie znaczenie społeczno-religijne, patriotyczne i więzotwórcze w środowisku elbląskich katolików.

9

Warmińska Kapituła Katedralna. Zarys dziejów

63%

Kopiczko A.

Studia Elbląskie

|

2018

|

vol. 19

11-27

EN

The Warmia Cathedral Chapter is one of the oldest in Poland. It was established in June 1260 in Braniewo but after 18 years the headquarters was moved to Frombork. As a remuneration, it received three bailiffs: Frombork, Pieniężno and Olsztyn, from which it derived income. Initially, it included 16 canons. Representatives of all states could become members but were required to complete their three-year university studies. After the inclusion of Warmia in 1772 to Prussia it was deprived of secular power and income from land, and in this place a state subsidy was granted. In 1821 the number of members was reduced to 10 and 4 honorable canons were established. Nicolaus Copernicus was among the most famous members of this community. The most difficult times were experienced by the Chapter during Nazism and at the end of World War II, when 4 canons lost their lives. Soon after, its activity was suspended. It was not until 1951 that the Polish primate completed its composition and in 1959 the number of real canons from 8 to 12 and honorable from 4 to 12 was increased. The Warmia Cathedral Chapter had a number of privileges and one of the most important was the right to choose a bishop. It also assisted in administration of the diocese, but its primary task was to celebrate the liturgy in the cathedral church.

PL

Warmińska Kapituła Katedralna należy do najstarszych w Polsce. Została utworzona w czerwcu 1260 r. w Braniewie, ale po 18 latach siedzibę przeniesiono do Fromborka. Jako uposażenie otrzymała trzy komornictwa: fromborskie, pieniężnieńskie i olsztyńskie, z których czerpała dochody. Początkowo należało do niej 16 kanoników. Członkami mogli zostać przedstawiciele wszystkich stanów, ale byli zobowiązani do ukończenia 3-letnich studiów uniwersyteckich. Po włączeniu Warmii w 1772 r. do Prus pozbawiono ją władzy świeckiej i dochodów z ziemi, a w to miejsce zapewniono dotację państwową. W 1821 r. zredukowano liczbę członków do 10 i ustanowiono dodatkowo 4 kanonie honorowe. Wśród najbardziej znanych członków tej wspólnoty był Mikołaj Kopernik. Najtrudniejsze czasy przeżyła Kapituła w okresie nazizmu i pod koniec II wojny światowej, kiedy życie straciło 4 kanoników. Niedługo potem jej działalność została zawieszona. Dopiero w 1951 r. prymas Polski uzupełnił jej skład, a w 1959 r. zwiększono liczbę kanoników rzeczywistych z 8 do 12 i honorowych z 4 też do 12. Warmińska Kapituła Katedralna posiadała szereg przywilejów, a jednym z najważniejszych było prawo do wyboru biskupa. Pomagała też w administracji diecezją, ale jej podstawowym zadaniem było sprawowanie Liturgii w kościele katedralnym.

10

Translacja bulli De salute animarum i dokumentów korygujących granice diecezji warmińskiej w 1861 i 1922 roku

63%

Józefczyk M.

Studia Elbląskie

|

2017

|

vol. 18

9-35

EN

The bull 'De salute animarum' (16 July 1821) of Pope Pius VII regulated the status of the Catholic Church in the Prussian state. It established the new boundaries of dioceses, the rules for the staffing of ecclesiastical posts, the use of state subsidies by the Church, and the method of governmental supervision of Catholic parishes. This document was translated into Polish by Fr Mieczysław Józefczyk.

PL

Bulla „De salute animarum” (16 lipca 1821) papieża Piusa VII regulowała status Kościoła katolickiego w państwie pruskim. Ustalała nowe granice diecezji, zasady obsady kościelnych stanowisk, korzystanie z dotacji państwowych przez Kościół, a także sposób nadzoru rządowego nad parafiami katolickimi. Tłumaczenia tego dokumentu na język polski dokonał ks. Mieczysław Józefczyk.

11

Straty materialne diecezji warmińskiej w czasie pierwszej wojny światowej

63%

Jodkowski M.

Forum Teologiczne

|

2015

|

vol. 16

EN

The expansion of the Russian army in the area of East Prussia during World War I caused damage to an unprecedented extent. The damage affected 35 towns and 900 rural communities. Numerous church buildings which belonged to the Warmia Diocese suffered as a result of military actions and plundering. Substantial losses were noted with regard to Catholic churches in Krosno, Szczytno, Ełk and Bilderweitschen. The effects of hostilities around religious buildings in Kobułty, Olsztynek and Klon, as well as the mission house in Pisz, were also noted. Presbyteries in Gołdap, Opaleniec, Bilderweitschen, a house for retired priests in Krosno, as well as parish houses in Szczytno and Gryźliny, were burned. Safe deposit boxes and church money boxes were ransacked and emptied. The plundering of church and parish buildings, as well as the confiscation of chattels and livestock were common. Money exchange rates were unfavourable for the conquered nation, which led to the forced sale of produce to the occupier at lowered prices. The produce came from local farms, including parish farms. Both German military troops and the enemy’s armed forces were responsible for the financial losses which affected church buildings of the Warmia Diocese. The local populace also participated in acts of plundering more than once. The reconstruction of the destroyed buildings began immediately after the Russian army left East Prussia.

PL

Ekspansja wojsk rosyjskich na obszary Prus Wschodnich w czasie pierwszej wojny światowej spowodowała zniszczenia na niespotykaną dotąd skalę. Dotknęły one 35 miast i 900 gmin wiejskich. Wśród nich znalazło się wiele budynków kościelnych należących do diecezji warmińskiej, które ucierpiały wskutek działań militarnych oraz grabieży. Znaczne szkody odnotowano przy świątyniach katolickich w Krośnie, Szczytnie, Ełku i Bilderweitschen. Ślady działań wojennych stwierdzono również przy obiektach sakralnych w Kobułtach, Olsztynku, Klonie, a także przy domu misyjnym w Piszu. Spłonęły plebanie w Gołdapi, Opaleńcu, Bilderweitschen, dom księży emerytów w Krośnie oraz budynki parafialne w Szczytnie i Gryźlinach. Włamywano się i opróżniano sejfy oraz skarbony kościelne. Powszechnym zjawiskiem było plądrowanie budynków sakralnych, jak i parafialnych, konfiskata obiektów ruchomych oraz żywego inwentarza. Stosowano niekorzystny dla podbitej ludności kurs wymiany pieniężnej, wskutek czego wymuszano sprzedaż płodów rolnych na rzecz okupanta po zaniżonej cenie. Pochodziły one z gospodarstw rolnych, w tym również parafialnych. Odpowiedzialność za straty materialne przy budynkach kościelnych diecezji warmińskiej spoczywała zarówno na niemieckich jednostkach militarnych, jak też siłach zbrojnych nieprzyjaciela. W grabieżach niejednokrotnie brało udział miejscowe pospólstwo. Odbudowa zniszczonych obiektów rozpoczęła się bezpośrednio po opuszczeniu przez wojska rosyjskie Prus Wschodnich.

12

Możliwości rozwoju katolickiej infrastruktury kościelnej w Elblągu w latach 1945–1974 w świetle dokumentacji administracji wyznaniowej

63%

Krupa A. B.

Studia Elbląskie

|

2023

|

vol. 24

63-71

EN

The properties in Elbląg, which Hilary Pracz-Praczynski had taken over for pastoral use in 1945, were appropriated by the state in 1962. The denominational administration did not give permission for the expansion of existing churches or the construction of new ones in the city. The authorities granted requests only when it served the interests of the state. The Diocese of Warmia was also not allowed to establish new parishes in Elbląg. The third Catholic parish in Elbląg was not erected until 1974.

PL

Nieruchomości w Elblągu, które Hilary Pracz-Praczyński w 1945 r. przejął na potrzeby duszpasterstwa, zostały w 1962 r. zawłaszczone przez państwo. Administracja wyznaniowa nie wyrażała zgody na rozbudowę na terenie tego miasta istniejących świątyń, a także na budowę nowych. Władze przychylały się do wniosków tylko wtedy, gdy służyło to interesom państwa. Diecezji warmińskiej nie pozwalano także na utworzenie w Elblągu nowych parafii. Trzecią parafię katolicką w Elblągu erygowano dopiero w 1974 roku.

13

Pertraktacje na temat statusu Kościoła katolickiego w Okręgu Kłajpedy w latach 1923–1926

63%

Jodkowski M.

Dzieje Najnowsze

|

2019

|

vol. 51

|

issue 3

EN

After the Lithuanians seized the Klaipeda District in 1923, the legal status of the Catholic Church in this area gained a political character. The negotiations between the Holy See, Germany and Lithuania concerned the establishment of a delegacy subordinate to the Warmian bishop or a separate diocese with the German bishop at its head, or even the erection of an apostolic vicariate in this region. Ultimately, Pope Pius XI by his bull Lituanorum gente of 4 April 1926 created a separate Klaipeda’s prelature with the bishop of Telsche.

PL

Od zajęcia przez Litwinów Okręgu Kłajpedy w 1923 r. status prawny Kościoła katolickiego na tym obszarze zyskał charakter polityczny. Pertraktacje między Stolicą Apostolską, Niemcami i Litwą dotyczyły utworzenia delegatury podległej biskupowi warmińskiemu bądź odrębnej diecezji z biskupem niemieckim na jej czele, a nawet erygowania wikariatu apostolskiego w tym regionie. Ostatecznie Pius XI w bulli „Lituanorum gente” z 4 IV 1926 r. utworzył udzielną prałaturę kłajpedzką z biskupem telszańskim na czele.

14

Kościół pw. św. Brunona w Giżycku – pierwsza świątynia upamiętniająca niemieckich bohaterów wojennych w Prusach Wschodnich

51%

Jodkowski M.

Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

|

2015

|

vol. 8

35-49

PL

Artykuł prezentuje dzieje powstania i treści ideowe związane z kościołem pw. św. Brunona w Giżycku, a także nowatorski – w kontekście liturgii – projekt ołtarza świątyni. W okresie międzywojennym podejmowano w Niemczech różnego rodzaju inicjatywy mające na celu upamiętnienie żołnierzy poległych na frontach I wojny światowej. Szczególną rolę odegrał w tym względzie Związek Opieki nad Niemieckimi Mogiłami Wojennymi (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge). Od 1922 roku obchodzono w Republice Weimarskiej Dzień Żałoby Narodowej, który dwanaście lat później przemianowano na Dzień Pamięci o Bohaterach i obwołano uroczystością państwową. W Giżycku, gdzie ludność katolicka znajdowała się w diasporze, podjęto w tym czasie decyzję o budowie świątyni pw. św. Brunona, która jako pierwsza w Prusach Wschodnich pełniłaby funkcję kościoła-pomnika poległych. Z inicjatywą wzniesienia budowli wyszedł miejscowy duszpasterz Severin Quint, zaś opracowanie planów architektonicznych powierzono Martinowi Weberowi. Poświęcenie kamienia węgielnego odbyło się 23 sierpnia 1936 roku. Kościół został oddany do użytku 8 sierpnia 1937 roku, zaś jego uroczystej dekoracji dokonano 26 czerwca 1938. Ten nowoczesny obiekt sakralny, pełniący rolę świątyni garnizonowej, zawierał liczne odniesienia do symboliki militarnej. Środkowe pole fasady udekorowano dekoracją sgraffitową ukazującą św. Brunona z Kwerfurtu oraz rycerza krzyżackiego i współczesnego żołnierza, przedstawionych po jego bokach, co miało obrazować zakorzenioną w historii bohaterską postawę niemieckich sił zbrojnych, wspartych orędownictwem apostoła Prus. Z kolei usytuowanie ołtarza dające możliwość sprawowania nabożeństw versus populum było pionierskim rozwiązaniem na obszarze diecezji warmińskiej, antycypującym założenia odnowy liturgicznej po soborze watykańskim II.

EN

The article presents the historical outline and ideological circumstances concerning the construction of Saint Bruno’s Church in Giżycko as well as theits novel form (in liturgical context) of the altar design. In the inter-war period (1918–1939) various initiatives were undertaken in Germany to commemorate the soldiers fallen during the World War I. A very important role in this respect was played by the German War Graves Commission (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge). Starting from 1922 The National Mourning Day was commemoratedcelebrated in the Weimar Republic, which 12 years later was renamed as Heldengedenktag (Memory of Heroes Day) and it was declared an official national holiday. In Giżycko, where Catholics were in a diaspora, a decision was taken to build a church, which would function as a church-cum-monument to the fallen soldiers, the first of its kind in East Prussia. The initiator of the plan to erecting the church was Father Severin Quint whereas Martin Weber was responsible for the architectural design of the building. The blessing of the cornerstone took place on 23 August 1936 and the church was opened on 8 August 1937. On 23 August 1938 the church was adorned with decorations. This modern place of worship, which also performed the function of a garrison church, was full of military references and military symbolism. The middle section of the facade was decorated with a scgraffito image of Saint Bruno of Querfurt accompanied by a Teutonic Knight on one side and by a contemporary German soldier on the other. This figurative image was supposed to symbolise the rooted in history heroic conduct of the German army, rooted in history and supported by the blessings of the Apostle of the Prussians. As far as the interior is concerned, the positioning of the altar enabling the priest to celebrate the mass versus populum was a truly novel solution on the territory of the Warmia Diocese at the time and, in a way, heralded the changes in Catholic liturgy which were to take place some years later after the Second Vatican Council.

15

Parafia katolicka w Ostródzie w XIX i pierwszej połowie XX wieku

51%

Jodkowski M.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2012

|

vol. 31

|

issue 2

EN

The first Mass since the Reformation times was celebrated in Ostróda in 1834. From that time, the rector from Grabowo came to the said town twice a year with pastoral services. Considering the increasing number of worshippers, the authorities of the Bishopric of Culm decided to appoint a permanent priest in Ostróda; this function was assigned to Stephan Keller on 27th September 1853. On 31 May 1855, he founded a private Catholic school, which was given the status of a public school on 2nd October 1860. One of the greatest tasks which awaited the priest of Ostróda was the building of a temple. The project was prepared by Vinzenz Statz, an architect. The foundation stone of the new temple was laid on 28th August 1856. The consecration of the new church took place on 20th December 1857. In 1859, a plot of land was bought; it was meant to be a Catholic cemetery. A full-fledged Catholic parish was founded in Ostróda on 10th February 1860. Eight years later, a presbytery was built, with apartments for the rector and the organist. With regard to the increasing number of worshippers, the temple was extended in 1912-1913. In that time, the nave was elongated by two more spans. A chancel with annexes, pinnacles topping the gables and a tower were built. The project of the works was developed by an architect from Königsberg – Fritz Heitmann. The temple was consecrated on 1st June 1923 by the bishop of Warmia Augustyn Bludau to honour the Immaculate Conception of the Blessed Virgin Mary. From December 1922, the parish of Ostróda was connected to the Diocese of Warmia. In 1868, 1143 Catholics belonged to the said institution, in 1900 – 2 105, and in 1938 – 2 780. In the area of the parish, numerous organisations and associations were active, including the Saint Cecilia Association and the Fraternity of the Sacred Heart of Jesus. The 19th century construction of the church together with a parish house and a stable cost 13, 454 thalers, and the 19th century extension of the religious building – over 100,000 marks. The parish was financially supported by the Saint Boniface and Adalbert Association in Pelplin.

16

Kościół pw. Matki Bożej Królowej Świata w Kisielicach i jego odbudowa (1945 – 1992)

51%

Starczewski A.

Studia Elbląskie

|

2022

|

vol. 23

149-170

EN

The Gothic church in Kisielice has a medieval origin. It was built between 1331 and 1340 by the Stang family, on the southern edge of the town. It originally bore the title of St John the Evangelist and belonged to the Pomezanian diocese. At the time of the Reformation, in 1576, the church was taken over by the Evangelical community, which administered it until 1945. During the warfare of the Soviet Army, in early 1945, the entire roof structurewith its ceramic covering collapsed, damaging the interior of the church. On 25 June 1946, the first post-war parish priest in Kisielice, Fr Jan Przybylski, was appointed. His task was to create a Roman Catholic church community and rebuild the destroyed temple. His activities in this office, which he held until 21 June 1957, had mixed results. The Bishop of Warmia, Tomasz Wilczyński, handed over the post to the Pallottine Fathers on 22 September 1957. From that moment the work of reconstruction of the church began, crowned by the rite of consecration on 28 August 1960 (Bishop Wilczyński). Over the following years, this Gothic temple was successively furnished with new elements of interior decoration, in compliance with the liturgical norms contained in the documents of the Second Vatican Council. Since 1992, the church and the Roman Catholic parish in Kisielice have belonged to the Diocese of Elbląg.

PL

Gotycki kościół w Kisielicach posiada średniowieczna metrykę. Został wybudowany w latach 1331 – 1340 przez rodzinę Stangów, na południowym krańcu miasta. Nosił on pierwotnie tytuł św. Jana Ewangelisty i należał do diecezji pomezańskiej. W czasach reformacji, w roku 1576 kościół został przejęty przez wspólnotę ewangelicką, która zarządzała nim do roku 1945. Podczas działań wojennych Armii Sowieckiej, na początku 1945 roku, zawaleniu uległa cała konstrukcja dachowa z poszyciem ceramicznym, uszkadzając wnętrze kościoła. W dniu 25 czerwca 1946 został ustanowiony pierwszy powojenny proboszcz w Kisielicach ks. Jan Przybylski. Jego zadaniem miało być tworzenie wspólnoty kościoła rzymskokatolickiego i odbudowa zniszczonej świątyni. Z różnym skutkiem zapisała się jego działalność na tym urzędzie, który pełnił do 21 czerwca 1957 roku. Biskup Warmiński Tomasz Wilczyński 22 września 1957 roku przekazał tę placówkę Księżom Pallotynom. Od tego momentu rozpoczęły się prace związane z odbudową kościoła, uwieńczone obrzędem konsekracji w dniu 28 sierpnia 1960 roku (bp Wilczyński). Przez kolejne lata, ta gotycka świątynia była sukcesywnie wyposażana w nowe elementy wystroju wnętrza, z zachowaniem norm liturgicznych zawartych w dokumentach Soboru Watykańskiego II. Od 1992 r. kościół i parafia rzymskokatolicka w Kisielicach należy do Diecezji Elbląskiej.

17

Budowa domu katechetycznego w Ełku w latach trzydziestych XX wieku

51%

Jodkowski M.

Studia Elbląskie

|

2016

|

vol. 17

79-91

EN

Catholic children who lived in the vast area of the Ełk (Lyck) parish needed proper religious education, so the local parish priest Karol Fox decided that a catechetical house would be built. At first, there were plans to adapt an officers’ mess, which was put up for sale, for this purpose. However, it was decided that a special facility would be built. A plot of land located next to the old parish house (near the present Jana Kilińskiego Street in Ełk) was obtained.Financial support of the project was declared by, among others, the Boniface Association in Paderborn. The General Government of this organisation decided at the end of 1932 that the architectural design of the catechetical house would be prepared by Max Sonnen. The implementation of the project was commissioned to Wilhelm Baumewerd. The beginning of the construction works was planned for July 1933 and the completion – for the end of February 1934. The catechetical house was blessed on 3 March 1934 by Bishop Maximilian Kaller. Catechetical sessions for children preparing for the First Holy Communion were supposedto take place there twice a year; nuns were responsible for them. Military operations during World War II put an end to the functioning of this institution.

PL

Dzieci wyznania katolickiego, które zamieszkiwały rozległy teren ełckiej parafii, potrzebowały odpowiedniej edukacji religijnej, dlatego miejscowy proboszcz Karol Fox postanowił, że zostanie zbudowany dom katechetyczny. Początkowo planowano zaadaptować na ten cel wystawioną na sprzedaż bursę oficerską. Zdecydowano jednak ostatecznie, że powstanie nowy obiekt. Wyznaczono działkę położoną obok starego domu parafialnego (w pobliżu obecnej ulicy Jana Kilińskiego w Ełku). Wsparcie finansowe przedsięwzięcia zadeklarowało m.in. Stowarzyszenie św. Bonifacego w Paderborn. Zarząd Główny tej organizacji podjął pod koniec 1932 r. decyzję, że. projekt architektoniczny domu katechetycznego miałby przygotować Max Sonnen. Realizację projektu zlecono Wilhelmowi Baumewerdowi. Rozpoczęcie budowy zaplanowano na lipiec 1933 roku, a zakończenie - na koniec lutego 1934. Dom katechetyczny został poświęcony 3 marca 1934 roku przez biskupa warmińskiego Maksymiliana Kallera. Sesje katechetyczne dla dzieci przygotowujących się do I Komunii św. miały się odbywać tam dwa razy w roku; odpowiedzialne za nie były siostry zakonne. Działania militarne podczas II wojny światowej położyły kres funkcjonowaniu tej placówki.

18

Parafia i kościół w Ornecie w świetle protokołu powizytacyjnego z 1798 r.

51%

Kopiczko A.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2019

|

vol. 111

129-145

EN

The article is based on the extensive visitation report of the parish of Orneta of 1798, written in Latin. It includes information on the beginnings of the church and its equipment. It describes in detail the altars, chapels, baptismal font and sacristy. In addition, there is information on the service times and brotherhoods. Interesting data concern the structure of the population. 2500 people were obliged to receive Easter Holy Communion, but about 400 Catholics from Protestant Prussia also came to the local church. Moreover, about 60 Lutherans lived in the parish; their services were held in the town hall. The report also contains the basic biographical details about the priests: the parish priest, Rev. Tadeusz Orlikowski and three curates: Rev. Antoni Rehan, Rev. Franciszek Wegner and Rev. Jan Kolberg. The inspector checked how the school functioned, gave the names of the teacher (Franciszk Eckert) and the cantor (Andrzej Eckert), as well as the number of students (90 boys). In the town there was also a school ran by the Congregation of the Sisters of St Catherine Holy Virgin and Martyr, where 86 girls learnt to read and write; in addition, they were taught catechism and needlework. The document also mentions the following church employees: an organist (Antoni Krohnenberg), a sacristan (Jan Koless), a gravedigger (Jakub Braun) and midwives. Moreover, there is the description of the Holy Spirit Hospital and St George Hospital. The report also covers the issue of the church endowment. The parish land was leased by five people at the time: mayor Andrzej Wesler, town councillor Kazimierz Lighton, church administrator Józef Wax, town inhabitant Franciszek Kobwald and two widows: Anna Plastwich and Anna Hohsmann. A great deal of information included in the report, especially personal details, has not been mentioned in the literature so far; this means that this material broadens our knowledge about the parish and church in Orneta.

PL

Podstawę źródłową artykułu stanowi protokół powizytacyjny parafii w Ornecie z 1798 r., spisany w języku łacińskim. Zawiera on informacje o początkach kościoła i jego wyposażeniu. Szczegółowo opisano w nim ołtarze i kaplice, chrzcielnicę i zakrystię. Odnotowano porządek nabożeństw oraz działające bractwa. Do przyjmowania Komunii św. wielkanocnej zobowiązanych było 2500 osób, ale do miejscowego kościoła przybywali też katolicy z protestanckich Prus w liczbie ok. 400. Na terenie parafii mieszkało jeszcze 60 luteranów, którym odprawiano nabożeństwa w gmachu magistratu. W protokole podano podstawowe dane biograficzne proboszcza ks. Tadeusza Orlikowskiego oraz trzech wikariuszy: ks. Antoniego Rehana, ks. Franciszka Wegnera i ks. Jana Kolberga. Wizytator sprawdził funkcjonowanie szkoły, podał nazwiska nauczyciela (Franciszka Eckerta) i kantora (Andrzeja Eckerta) oraz liczbę uczniów (90 chłopców). W mieście funkcjonowała jeszcze placówka prowadzona przez siostry katarzynki, w której 86 dziewcząt uczyło się czytania, pisania, prawd wiary oraz robótek ręcznych. Z pracowników kościelnych odnotowano także organistę (Antoniego Krohnenbergera), kościelnego (Jana Kolessa), grabarza (Jakuba Brauna) oraz akuszerki. Z instytucji parafialnych opisano dwa szpitale (Ducha Świętego i św. Jerzego). Dużo miejsca w protokole zajmuje kwestia uposażenia kościoła. Wiele z podanych w protokole informacji, zwłaszcza personalnych, nie było dotychczas odnotowanych w literaturze, zatem uzupełniają one w sposób znaczący naszą wiedzę o orneckiej parafii i tamtejszej świątyni.

19

Ćwierćwiecze Kapituły Katedralnej Elbląskiej na tle dziejów kapituł w regionie

45%

Zawadzki W.

Studia Elbląskie

|

2018

|

vol. 19

29-42

EN

The Cathedral Chapter in Elbląg was established on the 25th November 1992. The installation of canons did not take place until 25th March 1993. The article presents the quarter-century of this chapter against the history of cathedral and collegiate chapters in the North-Eastern Poland region (Gdańsk and the metropolis of Warmia). Much space was devoted tothe numerous chapters and to the education of canons.

PL

Kapituła Katedralna Elbląska została utworzona 25 listopada 1992 r. Instalacja kanoników miała miejsce dopiero 25 marca 1993 r. Artukuł prezentuje ćwierćwiecze tej kapituły na tle dziejów kapituł katedralnych i kolegiackich w regionie Polski północno-wschodniej (matropolia gdańska i warmińska). Wiele miejsca poświęcono liczebności kapituł i wykształceniu kanoników.

20

Ikona błogosławionej Reginy Protmann jako forma przekazu wiary

45%

Sonak D.

Studia Warmińskie

|

2014

|

issue 51

119-128

PL

Jubileusz 400-lecia śmierci bł. Reginy Protmann był okazją, aby na nowo przyjrzeć się jej życiu, dziełu i charyzmatowi, jakim została obdarowana przez Boga. Należy wciąż na nowo odczytywać jej duchowość jako drogę wytyczoną wskazaniami ewangelicznymi. Kościół łaciński przeżywa renesans ikon. Namalowana ikona z okazji jubileuszu śmierci bł. Reginy jest konkretną formą zarówno przekazu wiary jaką żyła, jak i propozycją włączenia się w jej duchowość całkowicie skupioną na posłuszeństwie woli Bożej. Swoim życiem poświęconym w pełni Bogu i Kościołowi przypomniała, że istotą życia konsekrowanego jest kontemplacja Jego tajemnic na modlitwie oraz służba chorym, biednym i odrzuconym.

EN

The 400th anniversary of the death of blessed Regina Protmann was an opportunity to contemplate once more her life, her work and charisma, which was her gift from God. Her spirituality must be read anew as a practical model of following the evangelical guidelines. The Catholic Church is undergoing a kind of renaissance in the popularity of icons. An icon painted as a celebration of the anniversary of her death is a concrete form of the transmission of faith that she lived by as well as a proposal to join her spiritual message as expressed in the words: as God wishes! By her life devoted to God and the Church, she reminds us that the essence of a consecrated life lies in contemplating His mystery in prayer as well as serving the sick, the poor and the rejected.

DE

Der 400-jährige Todestag der selig gesprochenen Regina Protmann lieferte den Anlass, ihr Leben, ihr Werk und ihr Charisma, mit dem sie durch Gott beschert war, neu zu betrachten. Ihre Geistigkeit, die als ein konkreter Vorschlag zu verstehen ist, das Leben nach den Geboten des Evangeliums zu verwirklichen, soll immer wieder neu gedeutet werden. Die lateinische Kirche erlebt eine gewisse Ikonen-Renaissance. Die gemalte Ikone zu ihrem Todestag bildet eine konkrete Form der Glaubensübermittlung, nach dem sie ihr Leben gestaltete wie auch ein Angebot, sich an ihre Geistigkeit, ausgedrückt nach dem Motto: Sei der Wille Gottes, anzuschließen. Mit ihrem Leben, das sie dem Gott und der Kirche gewidmet hat, erinnert sie, dass das Wesen des geweihten Lebens in der Komplentation Seiner Geheimnisse durch Gebete sowie der Hingabe und dem Dienst für Kranke, Arme und Ausgestoßene liegt.

Refine search results

TESTAMENT WOJCIECHA PILCHOWICZA Z 1662 R., BISKUPA POMOCNICZEGO DIECEZJI WARMIŃSKIEJ W LATACH 1648–1665

Początki posługi duszpasterskiej księdza Johannesa Szadowskiego w Wielbarku

DUSZPASTERSTWO WOJSKOWE NA OBSZARZE DIECEZJI WARMIŃSKIEJ W LATACH 1850–1873

[Recenzja]: "Poczet biskupów warmińskich", Stanisław Achremczyk, Roman Marchwiński, Jerzy Przeracki, Olsztyn 1994

Ermländische und pomesanische Klöster der Elisabethschwestern bis 1945

Geneza budowy kościoła katolickiego w Pasymiu w drugiej połowie XIX wieku

Księża warmiacy w archidiecezji gnieźniejskiej w XVIII wieku ( do 1763 r.)

Sytuacja katolików w powojennym Elblągu do wizyty prymasa Wyszyńskiego w 1958 roku

Warmińska Kapituła Katedralna. Zarys dziejów

Translacja bulli De salute animarum i dokumentów korygujących granice diecezji warmińskiej w 1861 i 1922 roku

Straty materialne diecezji warmińskiej w czasie pierwszej wojny światowej

Możliwości rozwoju katolickiej infrastruktury kościelnej w Elblągu w latach 1945–1974 w świetle dokumentacji administracji wyznaniowej

Pertraktacje na temat statusu Kościoła katolickiego w Okręgu Kłajpedy w latach 1923–1926

Kościół pw. św. Brunona w Giżycku – pierwsza świątynia upamiętniająca niemieckich bohaterów wojennych w Prusach Wschodnich

Parafia katolicka w Ostródzie w XIX i pierwszej połowie XX wieku

Kościół pw. Matki Bożej Królowej Świata w Kisielicach i jego odbudowa (1945 – 1992)

Budowa domu katechetycznego w Ełku w latach trzydziestych XX wieku

Parafia i kościół w Ornecie w świetle protokołu powizytacyjnego z 1798 r.

Ćwierćwiecze Kapituły Katedralnej Elbląskiej na tle dziejów kapituł w regionie

Ikona błogosławionej Reginy Protmann jako forma przekazu wiary