Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Refine search results

Journals help
Years help
Authors help

Results found: 197

first rewind previous Page / 10 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  dziedzictwo kulturowe
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 10 next fast forward last
2
100%
PL
Zorganizowane życie religijne ewangelickiej mniejszości wyznaniowej sięga połowy XVI wieku. Od tego czasu krajobraz kulturowy Poznania wzbogacano obiektami sakralnymi oraz użyteczności publicznej, związanymi z działalnością ewangelików. Po II wojnie światowej wiele kościołów przejęli katolicy, dawne cmentarze przekształcono w parki, a budynki użyteczności publicznej zaadaptowano do pełnienia różnych funkcji. Celem niniejszego artykuły było przedstawienie wyników inwentaryzacji terenowej wzbogaconej przeglądem literatury, co umożliwiło wyznaczenie na obszarze miasta kilkunastu miejsc związanych ze wspólnotą ewangelicką. Jako walory turystyczne mogłyby one stanowić podstawę szlaku kulturowego o charakterze religijno-poznawczym. W ramach podjętej tematyki przeprowadzono również badanie ankietowe wśród poznaniaków. Pozwoliło ono określić w jakim stopniu mieszkańcy miasta są w stanie zlokalizować obiekty poewangelickie w przestrzeni miejskiej, a także zidentyfikować poziom ich świadomości genezy wskazanych miejsc. Większość ankietowanych identyfikuje poewangelickie obiekty, jednak zaledwie zna ich pierwotne przeznaczenie. Zainteresowanie mieszkańców dziedzictwem ewangelików staje się szansą na poznanie spuścizny tej mniejszości wyznaniowej w roku jubileuszu 500 lecia Reformacji.
PL
Tekst koncentruje się na zagadnieniach udziału i znaczenia dóbr kultury oraz dziedzictwa kulturowego w tworzeniu produktów turystycznych oraz umacnianiu pozycji konkurencyjnej regionów. W artykule omówione zostały ekonomiczne kategorie dóbr, które stanowią przedmiot podaży turystycznej, z uwzględnieniem dóbr kultury oraz dziedzictwa kulturowego. Pomiędzy dobrami kultury a turystyką zachodzą sprzężenia zwrotne. Elementy kultury stają się częścią podaży turystycznej, a z drugiej strony turystyka sprawia, iż realizowany jest popyt na dobra kulturowe. Turystyka pomaga zatem komercjalizować materialne i niematerialne wytwory człowieka. Głównym celem niniejszego opracowania jest identyfikacja metod wyceny dóbr nierynkowych, ze szczególnym uwzględnieniem niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Prezentowane metody znajdywały do tej pory zastosowanie przede wszystkim w wycenie elementów środowiska naturalnego. W kontekście przeglądu wybranych metod wyceny wartości dóbr nierynkowych omówione zostały ich słabe i mocne strony w przypadku ich zastosowania do pomiaru wartości dóbr kultury.
PL
W artykule autor podejmuje próbę pokazania procesu tworzenia atrakcji dla turystów i gospodarki turystycznej, zaliczanych w klasyfikacji Swarbrooke’a do trzeciej grupy tj. dla obiektów tworzonych specjalnie dla turystów w celach komercyjnych. Zwrócono uwagę na kontrowersyjne wartości tego dziedzictwa i formowanie na ich bazie pseudoatrakcji, nazwanych pułapkami turystycznymi. Proces ten ilustrowany jest przykładami ze świata i Polski. Jako studium przypadku wybrano przydrożne atrakcje turystyczne, które powstały w USA. Praca ma charakter przeglądowy i oparta jest na analizie literatury przedmiotu, treści stron internetowych oraz obserwacji tego zjawiska w czasie licznych podróży autora po świecie, w tym Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej.
EN
The exchange and transformations of man’s material surrounding is a natural phenomenon, but societies wish to simultaneously preserve the fullest possible knowledge about their past. The physical salvaging and conservation of all old buildings or objects exceeds the potential of even the most prosperous countries. Inventories and documentation of cultural heritage remain therefore, the basic conservation undertakings, and in the case of impermanent objects or those not appreciated for their “values”, they remain probably the most essential activity possible. In the form of drawings, photographs or descriptions they make it possible to relay information about non-extant buildings and transformed towns. Considering that certain domains of scientific research, such as archeological excavations conducted by means of traditional methods are an intentional and sanctioned form of destroying select fragments of national legacy, the importance of their thorough documentation is ascribed even greater significance. In the cases of certain cultural property, which by its very nature is transitory and impermanent, such as a concert or a theatrical spectacle, its record does not prolong the existence of the given phenomenon, but merely recalls it. Other forms of artistic activity recognise exclusively the documentation of a given work, as in the case of theatrical spectacles broadcast on television or studio music recordings. It is not the spectacle itself but its record which is protected by copyright, and can be frequently copied on assorted carriers and recreated. The documentation of historical monuments in normal conditions serves as material for scientific studies and research concerning the given monument as well as the foundation for conservation projects. In instances of natural calamities or wartime devastation, such documentation may serve the reconstruction of, at the very least, the outer form of those damaged objects which constitute an essential part of natural heritage. In traditional conservation circles, attached to the “cult of substance”, launched by Ruskin, the conception of documented records conceived as a substitute for the conservation of the very substance of cultural property, produces considerable resistance. The prime task of the Centre for the Documentation of Historical Monuments is to conduct a record of cultural property in Poland, constantly brought up to date and supplemented. The central files encompass all historical and conservation data about mobile and immobile monuments registered in Poland (as long as they are not featured in museums, libraries or archives possessing their own inventories). This is the nature of the objectives of institutions documenting cultural heritage throughout the whole of Europe, and creating information resources which serve the comprehension and interpretation of assorted elements of the cultural landscape of our continent. In order to render comparative opinions or conclusions possible, it is necessary to accept a uniform and generally understood manner of documentary registration. This purpose is served by special systems, such as the so-called Core Data Index, accepted as a European Union recommendation for architectural and construction objects, or the Polish system of registering archeological sites, known as AZP (the Archeological Photograph of Poland). Their joint feature is the fact that the process of filing is entrusted to specialists, and the treatment of knowledge about historical monuments is envisaged as common property. This has been the heretofore praxis in Poland. The registration and documentation of cultural property was entrusted to services dealing with the protection of historical monuments, while a specialised central cultural institution was responsible for the co-ordination of those operations. At its thirteenth session held in Paris in 1964 the UNESCO General Conference recommended that each member state should prepare “a national inventory of cultural p roperty in its territory” (§10), confirming this proposition at its sixteenth session, also organised in Paris (1970) and in the text of the Convention passed at the time (Article 5. b). Additionally, a consecutive (seventeenth) session formulated A recommendation concerning the protection o f national cultural and natural legacy, whose point 13. b declares that: “Member states (...) should establish in their territory specialist services whose tasks (...) would entail predominantly preparing an inventory o f protected heritage and establishing a specialised documentary s e r v i c e points 29 and 30 stated: “Each member state should prepare as soon as possible an inventory o f its cultural and natural legacy, and include into this inventory also property which — albeit without particular value — comprises an inseparable fragment o f the environment to which it belongs”, and “that the outcome o f inventory work (...) should be constantly brought up to date and arranged in suitable order”. The value of all collections and databases, whose gathering required long-term activity consisting of the co-operation of numerous specialists and institutions, depends on the stability of criteria for the selection of information and its recording. Such an approach offers the possibility of comparing particular records and statistical research. All campaigns based on subjective legal-official or political criteria, with changing opinions about “historical features” and the state conservation policy, together with the tendency, natural among p articular recorders of national legacy, towards expanding bases concerning problems of interest to them (often only to them), introduce chaos into the image of cultural legacy. Moreover, it is important to conduct such bases in a holistic manner, encompassing the whole country, and to manage them via a central institution. Although cultural heritage, which is composed of elements introduced by local communities (both in the past and today) is a moral duty of the whole nation, the process of multiplying knowledge about its resources cannot be borne only by particular counties. Contrary to the proclivities of part of the administration or scientists, the gathered information should be accessible to all those interested, in accordance to regulations binding also other public collections. The awareness of all those facts makes it possible to guarantee, not only formally but also for the sake of suitably conceived social interest, the constitutional right of Polish citizens towards their national legacy, and to wish the Centre for the Documentation of Historical Monuments successive decades of undisturbed and useful work. Robert M. Kunkel Vice-Director of the Centre for the Documentation of Historical Monuments
PL
Celem artykułu jest przedstawienie dziedzictwa kulturowego Śląska Cieszyńskiego, jako istotnego elementu turystyki regionalnej. Bogactwo i zróżnicowanie tego obszaru zarówno pod względem przyrodniczym, jak i kulturowym czyni to miejsce szczególnie atrakcyjne dla przyjezdnych. Równocześnie dostrzeżenie walorów turystycznych przez innych, skłania tutejszych mieszkańców do refleksji nad wartością dziedzictwa, którego są depozytariuszami, a w szerszej perspektywie przyczynia się do kształtowania tożsamości lokalnej. Dodatkowy impuls do zwiększenia wspomnianej aktywności przyniosły zmiany ostatnich lat: wejście Polski do Unii Europejskiej i otwarcie granic, co dla podzielonego między Polskę i Republikę Czeską, od 1920 roku Śląska Cieszyńskiego było nad wyraz istotne. Możliwość eksplorowania całego regionu, przyniosło wiele projektów, w tym kulturalnych i turystycznych, w których na powrót odkryto wspólne losy tych ziem. Dla lepszego zilustrowania aktywności, o której wspominam, podaję w tekście kilka tzw. dobrych praktyk, które oprócz rewitalizacji walorów kulturowych, przyniosły również istotny wymiar społeczno – ekonomiczny
PL
Otaczające nas dziedzictwo kulturowe stanowi cenny zasób będący świadectwem naszej historii, którego zachowanie dla przyszłych pokoleń jest niezwykle istotne. Artykuł przedstawia dziedzictwo kulturowe w województwie wielkopolskim, regionie o szczególnym znaczeniu dla powstania i rozwoju całego państwa. Analizie zostały poddane zabytki nieruchome znajdujące się w rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa.
8
80%
PL
Artykuł koncentruje się na zachowanym dziedzictwie kulturowym – zamku Książ w Wałbrzychu, trzecim co do wielkości zamku w Polsce, który od 2007 r. jest zwiedzany przez ponad 200 000 turystów rocznie. Obiekt ten na trwałe wpisał się na listę najważniejszych atrakcji tworzących ofertę turystyczną Dolnego Śląska. Celem artykułu jest ukazanie zarysu dziejów Książa, jego wykorzystania turystycznego od 1945 do 2016 r., ze wskazaniem różnorodnych form turystyki, w ramach których obiekt ten stanowi cel wypraw turystów. W ostatniej części artykułu została przeprowadzona analiza ruchu turystycznego w zamku Książ w latach 2001-2016.
PL
“To see Heaven praised by poets of the whole world, to see Italy” –Northern Italy, as described by Stanisław and Władysław Bełza Abstract Italian voyages of the 19th and 20th centuries have already been described many times. Thatis why this paper has been devoted to those accounts which so far have not been particularlypopular with literary historians, but are still worth mentioning: Z Wenecyi do Neapolu.Wrażenia z podróży by Władysław Bełza and Za Apeninami, Na lagunach, Obrazy i obrazkiWenecyi by Stanisław Bełza. The paper consists of two parts: the first one presents Veniceas seen by the above mentioned authors, while the second one, entitled Z Polski do ziemiwłoskiej, z ziemi włoskiej do Polski follows the Polish traces on foreign land. Voyages of theBełza brothers, just like romantic voyages had two routes: the first one led through theEuropean cultural heritage, while the other one followed the track of national memorabilia. Keywords: cultural heritage, travel, memories, patriotism
EN
This article presents the key elements of the material and non-material her-itage created by Łódź Jews. Those heritage elements play an extremely important part in shaping the contemporaneity of Łódź and the entire region. They are part of the cultural heritage of the city and its inhabitants. At every step in Łódź, we meet the houses, factories, palaces, hospitals, memorials and museum collec-tions relating to the Łódź Jews. This opportunity to familiarize with the history of the Jewish people once lived in Łódź is very important for local residents and tourists. The presentation of Jewish culture, is also used to fight negative stereo-types and the phenomena of xenophobia and anti-Semitism in Łódź and the region.
EN
The article describes the educational project “Borderlands – Polish Eastern Territories in the Twentieth Century” carried out by the Public Education Office of the Cracow Department of the Institute of National Remembrance since 2012. The target group of the project are students of lower and higher secondary schools of Małopolskie Voivodeship. It focuses on the Borderlands of the First and Second Polish Republic, including their history and cultural heritage, as well as the Poles, both those who left this territory after the Second World War and those who live there now. The highlight of the project is the contest of knowledge of the Borderlands, in which students prepare an essay or a multimedia presentation on a chosen topic, based on the available literature, gathered documents, memories and iconographic material. One of the rewards for the winners of the contest is a trip for the winner and a guardian to the territories that formerly constituted the Polish Eastern Borderlands.
EN
The subject of discussion is the tourism potential associated with the historical heritage of Warmia in the form of a reconstituted economic migration of Nicolaus Copernicus. On the base of „Nicolaus Copernicus abandoned cornfields locations” we can faithfully reproduce relatively itinerary of the great astronomer. This source may become inspired to try to delineate for example. Hiking trail along the ground Nicolaus Copernicus Olsztyn. A total of 71 registered Copernicus took a trip to the village in circles Mehlsack and Olsztyn. There was a total of 32 settlements in the Olsztyn circle. Successful interpretation of heritage not only enables the creation of tourism, but also in a serious way contributes to building awareness of the historical inhabitants of the region.
PL
CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie, jaką rolę odgrywa Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) w ochronie dobra globalnego, jakim jest dziedzictwo światowe, w sytuacjach konfliktów zbrojnych. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem dotyczy możliwości i zakresu współpracy międzynarodowej w ochronie dziedzictwa kulturowego. Przeanalizowano ewolucję podejścia i działalności UNESCO w zakresie ochrony kultury w kontekście wojen i konfliktów od czasu powstania organizacji do 2015 r. oraz uwarunkowania tej zmiany. W odpowiedzi na pytania badawcze przeprowadzona została krytyczna analiza treści dokumentów UNESCO oraz literatury przedmiotu. PROCES WYWODU: Artykuł złożony jest z czterech części. Na początku dokonano analizy dziedzictwa kulturowego z perspektywy koncepcji globalnych dóbr publicznych. Następnie opisana jest historia działań UNESCO i ewolucja podejścia do ochrony kultury w razie konfliktów. Trzecia część przedstawia wyzwania dla ochrony dziedzictwa w XXI w. W części czwartej omówiona jest strategia UNESCO z 2015 r. będąca próbą wzmocnienia działań w zakresie ochrony kultury. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W obliczu nowych wyzwań dla ochrony dziedzictwa jako dobra globalnego, takich jak rosnąca liczba zagrożonych obiektów światowego dziedzictwa, udział aktorów niepaństwowych w konfliktach zbrojnych czy specyfika współczesnych konfliktów, system stworzony przez UNESCO wymaga reform. Chociaż UNESCO nie ma możliwości zapewnienia pełnej ochrony dziedzictwu kulturowemu, jednak na różne sposoby dąży do wzmocnienia współpracy międzynarodowej i włączenia do swoich działań odpowiednich interesariuszy. Dziedzictwo jest coraz częściej przedstawiane jako narzędzie budowy pokoju, wzmacniania rozwoju zrównoważonego czy zwalczania propagandy grup terrorystycznych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Skuteczność działań UNESCO w sytuacji konfliktów zbrojnych jest ograniczona. Nie może zapobiec grabieży dóbr kultury ani uchronić różnorodność kulturową na terenach objętych walkami. Jednocześnie obecne konflikty uświadamiają państwom konieczność współpracy międzynarodowej w tym zakresie, co wzmacnia mandat UNESCO jako lidera w ochronie dziedzictwa światowego.
EN
Transformations that occur in Polish rural areas also impact tourism and recreation enterprises. Starting the rural development programs successfully activates processes of modernisation in many fields of social and economic life, including material base (infrastructure), which is an essential element in the functioning of settlement systems. The aim of this study is to present selected results of the expert analysis of 50 Polish villages, which are characterised by a high concentration of cultural values – material, institutional and spiritual. The assessment of a group of rural settlements was meant to determine the potential for creating the Network of the Most Interesting Villages (SNW). The article presents the factual basis for such evaluation, the differentiation in group of villages according to selected traits, especially those describing the infrastructural plane for developing the tourism and recreational functions.The recipe for success includes many elements. The most important ones include attractive spatial configuration in which there is no shortage of central locations that are the focus of educational and recreational functions, the social awareness of the value of one’s own heritage and the ability to describe it (the purpose of stay), the existence of long-lasting institutions referring to the historical memory and communal activities, the ability to create the media for narration placed in the internal environment, somewhat-formed path of its own development based on own resources (developed tourism functions), as well as participation in local and regional network of town with varying functions, and natural and anthropogenic environmental values (tourist regions).
PL
Celem opracowania jest interpretacja wyników oceny eksperckiej 50 polskich wsi, które charakteryzują się dużymi walorami kulturowymi. Ocena grupy miejscowości wiejskich miała na celu określenie możliwości utworzenia „Sieci Najciekawszych Wsi”. W artykule przedstawiono podstawy metodyczne oceny oraz zróżnicowanie grupy wsi w zakresie wybranych cech. Celem tworzącej się „Sieci Najciekawszych Wsi” jest budowa markowego produktu turystycznego na obszarach wiejskich. Tworzenie „Sieci Najciekawszych Wsi” jest procesem długofalowym, któremu towarzyszy wiele celów w różnych aspektach funkcjonowania wiejskich miejscowości. Operatorem powstającego produktu markowego jest Polska Sieć Odnowy i Rozwoju Wsi (PSORW) – stowarzyszenie ok. 50 podmiotów, głównie samorządów gminnych. Rozkład przestrzenny wybranych do projektu 50 wsi pokazał, że największe zasoby materialnego dziedzictwa kulturowego charakteryzują się regiony, w których przeważała bardziej trwała zabudowa mieszkaniowa i gospodarcza (cegła, kamień, szachulec) przed II wojną światową – tj. w obszarach przyłączonych do Polski w 1945 roku (zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie, opolskie, warmińsko-mazurskie). Stan zachowania oryginalnych układów przestrzennych oraz fizjonomicznych zależał w dużej mierze od intensywności powojennych przekształceń osadnictwa wiejskiego pod wpływem industrializacji i urbanizacji. Stosunkowo dużo interesujących pod tym względem wsi znajduje się w rolniczych obszarach województwa podlaskiego, lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego. Wśród najlepiej ocenionych aspektów znalazły się: przyroda i krajobraz wewnątrz miejscowości, wyróżniki wsi, wjazdowe ciągi komunikacyjne, obiekty zabytkowe, przyroda i krajobraz w otoczeniu, układ ruralistyczny. Najsłabiej podczas oceny wypadły następujące aspekty: charakter i stan ogrodzeń, stan techniczny zabudowy, usługi, produkty, pamiątki, system opisu trasy, miejsca dla turystów, system informacji wizualnej.
PL
Małe miasta rozumiane są jako ośrodki posiadające prawa miejskie i liczące do 20 tys. mieszkańców. W województwie łódzkim funkcjonuje 28 takich ośrodków, zamieszkanych przez niespełna 210 tys. osób. Celem podjętych rozważań jest analiza potencjału dziedzictwa mniejszości narodowych w małych miastach regionu łódzkiego. Jako szczegółowy przykład rozważań wybrano Brzeziny, w których w przeszłości mniejszości narodowe odgrywały niezwykle istotną rolę w rozwoju przestrzennym.
EN
Small towns are understood here as settlements with municipal rights having up to 20,000 inhabitants. In Łódź Voivodeship (a unit of Poland’s administrative division) there are 28 such settlements inhabited by almost 210,000 people. The aim of the study is to analyse the potential of the heritage of national minorities in the towns of Łódź Voivodeship. The town of Brzeziny was selected for the study as national minorities played a prominent role in its land development in the past.
PL
Celem artykułu jest omówienie koncepcji trudnego dziedzictwa (difficult/dissonant heritage) na tle rozwoju studiów nad turystyką i dziedzictwem w ostatnich dekadach. Punktem odniesienia dla naszych rozważań będzie analiza najważniejszych koncepcji oraz dokumentów, których zapisy wyznaczają światowe standardy definiowania pojęcia „dziedzictwo kulturowe”. Jak dotąd termin „trudne dziedzictwo” nie doczekał się polskiej definicji, mimo, że – jak można twierdzić na podstawie zachodniej literatury przedmiotu – badania zjawiska dysonansu związanego z dziedzictwem kulturowym cieszą się ugruntowaną pozycją. Oprócz wyjaśnienia i porównania dotychczas stosowanych pojęć oraz krytycznej analizy sposobów ich wykorzystywania zamierzamy przedstawić własną definicję trudnego dziedzictwa oraz wskazać przejawy dysonansu związanego z dziedzictwem na przykładzie obozu Auschwitz, który od lat funkcjonuje nie tylko jako kontrowersyjna atrakcja turystyczna, ale także, co dla nas istotne, ważne pole badawcze dla interdyscyplinarnej refleksji nad dziedzictwem.
PL
W artykule podjęto dyskusję nad rolą endogennych czynników rozwoju obszarów wiejskich. Nawiązano do koncepcji dziedzictwa kulturowego w jego wymiarze duchowym i materialnym. Podkreślono rolę uruchomienia kapitału społecznego regonów i wykorzystania go w procesie przemian. Wskazano również na potrzebę holistycznego podejścia do analiz uwarunkowań społecznych przemian na obszarach wiejskich.
EN
The role of endogenous factors of rural areas development has been discussed. The concept of cultural heritage, especially its spiritual and material character, has been referred to. The startup role of regions’ social capital and its use in the transition process has been underlined. The need of using a holistic approach for analyses of social determinants of rural development has also been indicated.
PL
Stara Kopalnia Centrum Nauki i Sztuki w Wałbrzychu to specyficzny, a jednocześnie unikatowy w skali regionalnej przykład rewitalizacji dziedzictwa przemysłowego. Dziedzictwa będącego pozostałością po funkcjonującej jeszcze całkiem niedawno kopalni węgla kamiennego. Jest to ponadto niezwykle cenny kompleks górniczy pod względem znaczenia dla samego miasta, którego domeną była działalność wydobywcza węgla kamiennego, decydująca swego czasu o świetności Wałbrzycha. Nie ulega zatem wątpliwości, że Stara Kopalnia stanowi jeden z tego rodzaju obiektów, który jest bardzo ważnym elementem historii, tradycji czy tożsamości całego regionu. Jednakże pozostawienie budowli poprzemysłowych bez odpowiedniej ochrony powoduje ich powolne niszczenie, a w konsekwencji degradację i utratę nierzadko bardzo ważnego elementu dziedzictwa danego społeczeństwa. Obecnie wydaje się, że rewitalizacja w postaci odnowienia oraz nadania obiektom nowej funkcji, jednak bez naruszania ich swoistej tożsamości jest najwłaściwszym i najskuteczniejszym sposobem na uchronienie od zapomnienia i zniszczenia.
PL
Prezentowany artykuł ma za zadanie opisać związki i zależności pomiędzy rozwojem turystyki kulturowej a zasobami dziedzictwa kulturowego. Można je przedstawić jako stałe napięcie pomiędzy interesami (korzyściami) społeczności lojalnych, naturalnych spadkobierców i wytwórców dziedzictwa kulturowego a turystami, przybywającymi w dane miejsce z powodu dziedzictwa właśnie. Analizując te związki można opracować kilka scenariuszy relacji – od pełnej współpracy i wzajemnego poszanowania po otwartą wrogość. Biorąc pod uwagę powyższe, w drugiej części tekstu przedstawiono analizę dokumentów strategicznych, odnoszących się do rozwoju turystki (jednego na poziomie krajowym oraz trzech strategii regionalnych). Celem analizy było zbadanie, na ile kreujący rozwój turystyki biorą pod uwagę pełne zasoby dziedzictwa kulturowego (materialne i niematerialne), przy jednoczesnym dążeniu do ich ochrony i zrównoważonego rozwoju.
first rewind previous Page / 10 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.