Search results

1

Sdílená pozornost jako klíč k rozdílu mezi člověkem a zvířetem?

100%

Urban P.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2013

|

vol. 61

|

issue 4

483-496

EN

The phenomenon of joint attention is, on the interpretation of Tomasello’s evolutionary-anthropological school, one of the main keys to the understanding of the distinction between man and other animals. This conception has had a strong influence on some contemporary philosophical attempts to capture the difference between man and animal. The article draws attention to radically different empirical theory that is arising from the latest discoveries in the field of comparative psychology and the ethology of primates which show that all the aspects of joint attention can be found in our closest animal relations. From the considerations presented it follows that if philosophy wishes to meaningfully contribute to actual interdisciplinary debate about the nature of the relation between man and animal, it should conduct itself in an informed way and with, at least, a basic grounding in the latest state of empirical research.

2

Od etologii zwierząt do ekologii człowieka

100%

Łepko Z.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2013

|

vol. 11

|

issue 3

9-28

EN

The title "From the ethology of animals to human ecology" acknowledges both the theories of evolution developed in numerous scientific fields of science, and the academic achievements of Konrad Lorenz and his partners, the development of which are shown through the order of studies they published, from the scope of classical ethology and the row of humanities, to philosophy and human ecology. Lorenz conducted an ethological examination of human culture, thereby uncovering its biological bases, its dynamics, social pathologies and means for overcoming them. Thanks to this Lorenz gained an insight into the character of the crisis of contemporary civilization, described and diagnosed it, presented the causes and proposed a cure. Lorenz recommended mobilizing efforts to create an ecological ethos for those surviving on Earth. Today it isn't possible to predict the future of Homo sapiens on our planet, however we have a duty to prepare for our struggle to survive. It is not only about survival, but to the preservation of the human way of life. This is a matter of biological and spiritual survival. Therefore, Lorenz's ethological humanism takes on the mantle of a new 'evolutionary humanism".

3

Nie-ludzkie emocje

86%

Cygan M. B.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2021

|

issue 71

225-236

EN

This article is a review of Frans de Waal's book Mama's Lust Hugs. Animal Emotions and what They Tell Us about Ourselves, which was released in Polnad in 2019. The book deals with the problem of animal emotionality. One of the conclusions reached by the author and which was emphasized in the review is the thesis that there is no such thing as unique human emotions that animals would not have. Emotions are universal; they are shared both by humans and animals. The review noted that although the book is interesting, it is not new in terms of content, because it deals with issues that de Waal wrote about many times in his earlier publications. On the other hand, thanks to the collection and inclusion in one book of the issues related to emotionality in animals, the publication can be a good starting point for reflection not only on animals (their emotionality and rights), but also on humans and their place in the world. It puts the reader in facing the question of human nature. For this reason, what has been tried to show in the review, Frans de Waal's book is a good example of how scientific issues lead to philosophical reflections.

4

Biologiczne korzenie kultury w ujęciu Konrada Lorenza

72%

Perz T.

Edukacja Humanistyczna

|

2018

|

issue 2

17-25

PL

Artykuł przedstawia poglądy „twórcy etologii” Konrada Lorenza na temat powstania kultury. Kluczowym pojęciem jest fulguracja, która stanowi podstawową kategorię filozoficzną autora. Pojęcie to opisuje naturę procesu powstania czegoś wcześniej nieistniejącego. Autor, przyjmując paradygmat ewolucyjny K. Lorenz, ukazuje filogenetyczne źródła zaistnienia tego fenomenu w historii organicznego stawania się. Określa również wstępne potrzebne do integracji zdolności powstałych w wyniku filogenezy w nową jakość, którą stanowi ludzka kultura, podlegająca dalszej filogenezie i nowym mechanizmom rozwoju ludzkiego ducha. Opisany w ten sposób proces uczłowieczenia rozgranicza pomiędzy tym, co ludzkie i tym, co zwierzęce, i daje narzędzia do poznania, co w strukturze naszego zachowania wynika z dziedzictwa biologicznego, a co podlega prawom rozwoju kultury. Konrad Lorenz traktuje kulturę jako system żywy i bada ją metodami biologicznymi; ukazuje przy tym zagrożenia ludzkiej kultury i proponuje środki zapobiegające tym zagrożeniom.

EN

The article presents the views of Konrad Zacharias Lorenz, the ‘creator of ethology’, on the origins of culture. The key term is ‘fulguration’, which is the basic philosophical category of the author. This term depicts the nature of the process during which something that has not existed before comes into being (in standard English its meaning is different, from Latin fulgur, ‘lightning’). Accepting the evolutionary paradigm Lorenz reveals the phylogenetic sources of the coming into existence of that phenomenon in the history of organic emergence. He also defines the preliminary (requirements) that were indispensable for integrating the abilities resulting from phylogeny into a new quality: the human culture, liable for further phylogeny and new mechanisms of the development of the human spirit. The humanising process described in that way distinguishes between what is human and what is animal, and supplies instruments to discern what – in the structure of our behaviour – results from our biological heritage and what is subject to the cultural development. Lorenz treats culture as a living system and studies it with biological methods, showing the threats of human culture and proposes measures to prevent them.

5

Paradygmat poznawczy etologicznej Szkoły Lorenza-Tinbergena

72%

Sut A.

Seminare. Poszukiwania naukowe

|

2015

|

vol. 36

|

issue 2

61-71

EN

The concept of the titular paradigm pertains to the works of Thomas Kuhn who, in the 1960s of the last century, referred it to all types of human cognition, especially to scientific cognition identified with natural science. Many historians point to the fact that Konrad Lorenz, who is recognized as the founder of modern ethology, gathered a group of biologists respecting a uniform research methodology. The cooperation of Konrad Lorenz with Nikolaas Tinbergen, which often led to creative disputes, had a number of fundamental effects for ethology, the most important of them concerning the ethological theory of instinct and the ethological theory of the laws ruling the functioning of stimuli. The cooperation between Lorenz and Tinbergen resulted in the fact that today we can talk about Lorenz-Tinbergen school of ethology which assigns this field of knowledge a permanent place among other types of human cognition, especially among different branches of evolutionary biology.

6

Religion’s Possible Role in Facilitating Eusocial Human Societies. A Behavioral Biology (Ethological) Perspective

72%

Feierman J. R.

Studia Humana

|

2016

|

vol. 5

|

issue 4

5-33

EN

Eusociality is the most successful animal social system on earth. It is found in many social insects, a few crustacean species, and only three vertebrates: two African naked mole rats and human beings. Eusociality, so unusual for a vertebrate, is one of main factors leading to human beings becoming the most successful land vertebrate on earth by almost any measure. We are also unique in being the only land vertebrate with religions. Could the two be related? This article will present evidence, illustrated primarily with Judaism and Christianity, that these two seemingly unrelated social systems – eusociality and religion – that correlate temporally in our evolution, are possibly related. Evidence will also be presented that a (mostly) non-reproducing exemplar caste of celibate clergy was a eusocial-facilitating aspect of religion in western social evolution.

7

O pewnym dwugłosie w szkole lwowsko-warszawskiej. Normatywność między etologią a etyką empiryczną

72%

Kmiecikowski W.

Studia Philosophiae Christianae

|

2018

|

vol. 54

|

issue 2

83-109

EN

This article critically discusses the ethological and ethical-empirical perspectives concerning the reflection on morality within the Lvov-Warsaw School. Focusing on Maria Ossowska’s research we highlight the tendency of ethological analysis to annihilate the specificity of moral normativity (moral imperativeness), as well as the ambiguity of Ossowska’s conclusions and her predilection for emotivism. Similarly, an examination of Tadeusz Czezowski’s views reveals a propension to argue for the scientific (empirical) status of axiological and deontic standards, which can be regarded as true or false statements. In conclusion, Maria Ossowska’s and Tadeusz Czezowski’s model of normativity is compared with the moral imperativeness available at the level of experimental moral philosophy.

PL

Artykuł krytycznie eksplikuje perspektywę etologiczną i etyczno-empiryczną refleksji nad moralnością, które pojawiają się w ramach szkoły lwowsko-warszawskiej. Poprzez odwołanie się do badań Marii Ossowskiej wyeksponowana zostaje skłonność analiz etologicznych do anihilacji specyfiki normatywności moralnej (imperatywności moralnej), jak również niejednoznaczność wniosków samej Marii Ossowskiej i jej predylekcja ku emotywizmowi. Eksploracja myśli Tadeusza Czeżowskiego natomiast odsłania naukowy (empiryczny) status norm aksjologicznych i deontycznych, które mogą być uznawane za zdania prawdziwe bądź fałszywe. Finalnie model normatywności Marii Ossowskiej i Tadeusza Czeżowskiego zostaje skonfrontowany z imperatywnością moralną dostępną na poziomie doświadczalnej 'datum morale'.

8

Przestrzeń wolności przypisywana człowiekowi przez etologów

72%

Guzowski J.

Studia Elbląskie

|

2016

|

vol. 17

239-250

EN

The article presents the human act from an ethical and ethological point of view. This is very important due to the area of freedom attributed to man because you can talk about freedom only in the context of the human act. Following a contribution of ethology towards ethics is presented by discussing inherited and acquired behaviors and aggression, which is the main theme of the book "Das sogenannte Böse" by K. Lorenz. Finally this article discusses the area of freedom attributed to man.

PL

Artykuł przedstawia akt ludzki z punktu widzenia etycznego i etologicznego. Jest to bardzo ważne ze względu na obszar wolności przypisany człowiekowi, ponieważ o wolności można mówić tylko w kontekście ludzkiego czynu. Następnie przedstawiono wkład etologii w etykę poprzez omówienie zachowań dziedzicznych i nabytych oraz agresji, która jest głównym tematem książki "Das sogenannte Böse" K. Lorenza. Wreszcie artykuł omawia obszar wolności przypisanej człowiekowi.

9

Natura ludzka w ujęciu Rogera Scrutona w kontekście wniosków etologicznych Jerzego Chmurzyńskiego

72%

Perz T.

Studia Paradyskie

|

2021

|

issue 31

271-287

PL

Artykuł ukazuje przedstawienie ludzkiej natury przez Rogera Scrutona na tle prac polskiego etologa Jerzego Chmurzyńskiego. Analiza filozoficzna Scrutona i metodologiczny kompozycjonizm Chmurzyńskiego prowadzą obu autorów do zbieżnych wniosków, będących w opozycji do redukcjonistycznego podejścia socjobiologii. Pokazują, że natura człowieka jest wynikiem ewolucji biologicznej, która doprowadziła do poziomu rozwoju niedostępnego nawet dla najbardziej rozwiniętych zwierząt. Ludzie niepodlegają wyłącznie imperatywom biologicznym, posiadają wolną wolę, a wraz z nią etykę i estetykę. Istota ludzka jest osobą, której nie da się opisać wyłącznie w kategoriach biologicznych. Praca niniejsza ukazuje, że wizja człowieczeństwa Scrutona zyskuje dodatkową argumentację w postaci wniosków Chmurzyńskiego formułowanych na podstawie osiągnięć etologii klasycznej.

EN

The article presents Scruton and Chmurzyński's views on human nature. Scruton's philosophical analysis and Chmurzyński's methodological compositionism in ethology lead the authors to similar conclusions, in opposition to the reductionist approach of sociobiology. The authors underline that the human being - as a result of biological evolution - has achieved the level unattainable even for most advanced animals. Humanity takes structure of behaviour, in which fulfilling biological imperatives is not suficient, as there appears space for free will with ethics and aesthetics. A human being is a person who cannot be described only in biological terms. This shows that the vision of humanity presented by Scruton gains a new argument in the form of classical ethology research and conclusions formulated on the basis of it by Chmurzyński.

10

Beyond Stereotypes. Knowledge and Medical Care in the Man-Animal Relationship

58%

Cattaruzza S., Tosolini P.

Dialogue and Universalism

|

2014

|

issue 2

125-147

EN

The possible contribution that the figure of the veterinarian provides to a progressive clarification of the knowledge inherent in the animal subject can be highlighted by an epistemological reflection which throws into relief the distinctive modes of approach and the most suitable curative procedures. At the same time a comparison between such procedures and the methods developed by different contemporary philosophicalscientific sectors, including those of the human sciences, could prove instructive in reporting the junctions and obligatory crossings of common problems.

11

From the ethology of animals to the human ecology

58%

Łepko Z.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2020

|

vol. 18

|

issue 5

193-202

PL

Artykuł Od etologii zwierząt do ekologii człowieka dotyczy silnego wpływu darwinowskiej teorii ewolucji na kulturę europejską z przełomu XIX i XX w. W ślad za tym koncentruje uwagę na osiągnięciach badawczych Konrada Lorenza i jego współpracowników. Ich rozwój uwidaczniają kolejne opracowania z zakresu humanistycznej relewancji etologii klasycznej, aż po filozofię i ekologię człowieka. Lorenz przeprowadził badanie etologiczne kultury ludzkiej, odkrywając w ten sposób jej biologiczne podstawy, jej dynamikę, społeczne patologie i sposoby ich przezwyciężania. Dzięki temu rozpoznał antropologiczny charakter kryzysu współczesnej cywilizacji, opisał go i zdiagnozował, przedstawił jego przyczyny i zaproponował antidotum. Tym samym stworzył teoretyczne podstawy etosu ekologicznego przetrwania cywilizowanej ludzkości. Choć dziś nie da się przewidzieć przyszłości Homo sapiens na naszej planecie, to jednak mamy obowiązek przygotować się do walki o przetrwanie. Nie chodzi przy tym jedynie o przetrwanie biologiczne, ale o zachowanie ludzkiego stylu życia. Z tej racji etologiczny humanizm Lorenza należy uznać za współczesną odmianę „humanizmu ewolucyjnego”.

EN

The title “From the ethology of animals to human ecology” acknowledges both the theories of evolution developed in numerous scientific fields of science, and the academic achievements of Konrad Lorenz and his partners, the development of which are shown through the order of studies they published, from the scope of classical ethology and the row of humanities, to philosophy and human ecology. Lorenz conducted an ethological examination of human culture, thereby uncovering its biological bases, its dynamics, social pathologies and means for overcoming them. Thanks to this Lorenz gained an insight into the character of the crisis of contemporary civilization, described and diagnosed it, presented the causes and proposed a cure. Lorenz recommended mobilizing efforts to create an ecological ethos for those surviving on Earth. Today it isn’t possible to predict the future of Homo sapiens on our planet, however, it is our duty to prepare for our struggle to survive. It is not only about survival but also about the preservation of the human way of life. This is a matter of biological and spiritual survival. Therefore, Lorenz’s ethological humanism takes on the mantle of a new ‘evolutionary humanism’.

12

The dispute over classical sociobiology

58%

Łepko Z.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2020

|

vol. 18

|

issue 5

97-102

PL

Sociobiology: New Synthesis to książka W. O. Wilsona, która w 1975 roku zapoczątkowała słynny spór o socjobiologię. Stanowi on współczesną odmianę kilkusetletniego sporu o istotę i naturę człowieka. Problem dotyczy czynnika determinującego zachowania istot żywych, w szczególności zaś człowieka. W spór zaangażowały się dwie strony. Z jednej byli to socjobiolodzy pod przewodnictwem Wilsona. Z drugiej strony zaś lewicowi naukowcy i studenci związani z Sociobiology Study Group of Science for the People. W pierwszej fazie spór przebiegał bardzo intensywnie i miał charakter polityczny. Z czasem złagodniał i przybrał charakter merytoryczny. Spór o socjobiologię trwa nadal. Obie jego strony zgodziły się na zawieszenie broni, zachowując gotowość do jej użycia przy każdej nadarzającej się ku temu okazji.

EN

“Sociobiology: New Synthesis” is a book written by W. O. Wilson, which in l975 started the famous dispute over sociobiology. The dispute is the contemporary version of the old one about the nature of man. The issue concerns the factor, which determines the behaviours of living organisms, especially human beings. Two groups took part in that dispute. On one side, there were sociobiologists under the leadership of Wilson. On other, there were left-wing scientists and students connected with Sociobiology Study Group of Science for the People. In the first stage, the dispute was very intense and political, however, it soon became more content-related. The dispute is not over yet. Both sides agreed to a ceasefire, but they are ready to open it at any time.

13

Próba określenia potrzeb osób zwiedzających Warszawski Ogród Zoologiczny

58%

Mirecka A.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2016

|

vol. 14

|

issue 4

27-47

EN

This article reviews research conducted in Warsaw’s Zoological Garden. The aim of the research was to define behavior and reactions of visitors. Examination was carried out on selected exhibitions: elephants, gorillas, jaguars, donkeys, and goats (3 newly-built and one traditional). 25 separate category of behaviors and reactions of visitors were evaluated in five social groups: F (female), F+Ch (female+child), M (male), M+Ch (male+child), and Ch (child). Behaviors and reactions were recorded in ordinal scale 0-1, and the total number of points revealed the most frequent behaviors and reactions. The results of this research indicate that there is a correlation among some behaviors and reactions, arrangement of exhibitions as well as a time of observation of displays. Another important finding was that the arrangement and the service had a great significance for increasing the attractiveness as well as educational value of an exhibition. The most interesting finding was that visitors watching modern naturalistic exhibits were making photographs of them even if the animals were hidden from their view. In general, therefore, it seems that modern naturalistic settings of animal exhibits are clearly more attractive for visitors than traditional ones.

PL

W artykule przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w Miejskim Ogrodzie Zoologicznym w Warszawie. Celem badań było określenie zachowań i reakcji osób zwiedzających Ogród Zoologiczny. Do badań zostały wybrane cztery ekspozycje. Trzy nowo pobudowane: dla jaguarów, goryli i słoni oraz jedną tradycyjną ekspozycję dla osła i kóz. Do obserwacji zachowań i reakcji zwiedzających – według 25 oddzielnych kategorii – wybrano pięć grup osób: K (kobieta), K+D (kobieta z dzieckiem), M (mężczyzna), M+D (mężczyzna z dzieckiem), D (dziecko). Zachowania i reakcje oceniano w skali porządkowej 0-1, a łączna liczba punktów ujmowała najczęstsze zachowania i reakcje. Wyniki tych badań wskazują, że istnieje korelacja między aranżacją miejsc widokowych a długością czasu spędzonego przy ekspozycji. Ponadto rozmieszczenie i obsługa ma wielkie znaczenie dla zwiększenia atrakcyjności, jak również wartości edukacyjnej ekspozycji. Najciekawszym odkryciem było to, że zwiedzający fotografowali nowoczesne naturalistyczne ekspozycje nawet jeśli zwierzęta były ukryte przed ich wzrokiem. Wydaje się, że dla zwiedzających współczesne naturalistyczne ekspozycje są atrakcyjniejsze niż tradycyjne ekspozycje.

14

Spór o socjobiologię klasyczną

58%

Łepko Z.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2003

|

vol. 1

|

issue 1

223-230

EN

“Sociobiology: New Synthesis” is a book written by W. O. Wilson, which in 1975 started the famous dispute about sociobiology. The dispute is the contemporary version of the old one about the nature of man. The issue concerns the factor, which determines the behaviors of living organisms, especially human beings. There were two groups who took part in that dispute. On one side, there were sociobiologists under the leadership of Wilson. On the other, there were left-wing scientists and students connected with the Sociobiology Study Group of Science for the People. In the first stage, the dispute was very intense and political, however, it soon became more content-related. The dispute is not over yet. Both sides agreed for a ceasefire, but they are ready to open it at any time.

PL

Sociobiology: New Synthesis to książka W. O. Wilsona, która w 1975 roku zapoczątkowała słynny spór o socjobiologię. Stanowi on współczesną odmianę kilkusetletniego sporu o istotę i naturę człowieka. Problem dotyczy czynnika determinującego zachowania istot żywych, w szczególności zaś człowieka. W spór zaangażowały się dwie strony. Z jednej byli to socjobiolodzy pod przewodnictwem Wilsona. Z drugiej strony zaś lewicowi naukowcy i studenci związani z Sociobiology Study Group of Science for the People. W pierwszej fazie spór przebiegał bardzo intensywnie i miał charakter polityczny. Z czasem złagodniał i przybrał charakter merytoryczny. Spór o socjobiologię trwa nadal. Obie jego strony zgodziły się na zawieszenie broni, zachowując gotowość do jej użycia przy każdej nadarzającej się ku temu okazji.

15

Płeć i teorie – rozwój poglądów na temat płci w teoriach ewolucyjnych

58%

Ober-Domagalska B.

Dyskursy Młodych Andragogów / Adult Education Discourses

|

2019

|

vol. 20

411-420

PL

Niniejszy artykuł poświęcony został analizie poglądów dotyczących płci i ról płciowych w ujęciu Karola Darwina i jego następców działających w różnych obszarach nauki. Problem „natura czy kultura” w tym dyskursie jest problemem podstawowym. W artykule zaprezentowano również argumenty krytyczne wobec teorii ewolucyjnych podnoszone przez grono badaczek feministek. Przedstawiono, jak ta krytyka wpłynęła na ewolucję poglądów ewolucjonistów: od samego K. Darwina poprzez badaczy zakotwiczonych w takich dziedzinach nauki, jak: zoopsychologia, etologia, socjobiologia, aż do psychologii ewolucyjnej. Pracę wieńczy podsumowanie, w którym zaprezentowano argumenty obrazujące możliwe połączenie poglądów prezentowanych przez nauki ewolucyjne ze stanowiskiem feministycznym na temat płci oraz możliwe przyszłe drogi rozwoju tych stanowisk.

EN

The main goal of this article is the analysis of sex/gender and its roles in terms of Charles Darwin’s and his successors’ theories. The problem of ‘nature vs. culture’ in this discourse is fundamental and I refer to it. I also present the critical arguments against evolutionary theories raised by feminists. It is also presented how this criticism influenced rethinking sex/gender from anevolutionary perspective: from Darwin himself through zoopsychology, ethology, sociobiology to evolutionary psychology. The arguments illustrating whether it is possible to combine the views presented by feminists and evolutionary science about sex/gender are presented. Finally, I wonder if it is possible to put a sign of equality between nature and culture in the context of human sexuality.

16

Etologia i co dalej? Niektóre filozoficzne kwestie kształtujące badania zachowania zwierząt

58%

Godzińska E. J.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2019

|

vol. 7/2

69-89

PL

Zachowania zwierząt i ich uwarunkowania przyczynowe są przedmiotem zainteresowania licznych nauk behawioralnych. Jedną z najważniejszych klasycznych nauk behawioralnych jest etologia, której przedmiotem jest zarówno opis i kwantyfikacja zachowań, jak i analiza szerokiego spektrum ich uwarunkowań przyczynowych. Etologia kładzie też nacisk na znaczenie porównawczych badań behawioralnych oraz badań prowadzonych w warunkach terenowych. W klasycznej etologii specyficzne wzorce zachowania były ujmowane jako elementy hierarchicznie zorganizowanych systemów ogniskujących się wokół określonych funkcji. Pojęcie instynktu było jednak dalekie od jednoznaczności i współcześnie nie jest już w naukach behawioralnych często stosowane. Wiemy też, że przepływ pomiędzy poziomami organizacji w układzie nerwowym i wszelkich układach ożywionych jest wielokierunkowy. Zakładanie, że procesy rozgrywające się na wyższych poziomach organizacji układów ożywionych można i należy w całości wyjaśniać odwołując się do procesów rozgrywających się na niższych poziomach organizacji staje się więc w znacznym stopniu nieuzasadnione. Redukcjonizm w naukach behawioralnych ma też inne oblicze: tzw. zasady oszczędności myślenia stosowane podczas wyjaśniania obserwowanych zjawisk (brzytwa Ockhama, kanon Lloyda Morgana). Odkąd w metodologii badań naukowych zaczęła obowiązywać zasada falsyfikowalności Karla Poppera, w badaniach behawioralnych odchodzi się jednak od redukcjonistycznego wyjaśniania obserwowanych zjawisk i stosuje się podejście opierające się na doświadczalnym testowaniu kolejnych hipotez, proponujących różne alternatywne wyjaśnienia obserwowanych zjawisk, niekoniecznie najprostsze. Klasyczna etologia była tzw. obiektywistyczną nauką o zachowaniu się: jej zwolennicy nie negowali istnienia u zwierząt zjawisk subiektywnych, jednak odwoływanie się do nich nie było uznawane za wystarczające wyjaśnienie mechanizmów badanych zjawisk. Obecnie możemy jednak stawiać coraz śmielsze hipotezy dotyczące subiektywnych przeżyć zwierząt dzięki rozwojowi zaawansowanych technik neuroobrazowania, takich jak funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI). Nauki behawioralne stale się rozwijają, a stosowane w nich metody ciągle się doskonalą. Można więc mieć nadzieję, że filozofia i nauki behawioralne jeszcze przez długi czas będą wspólnie wzbogacać naszą wiedzę o czynnikach kształtujących zachowanie zwierząt i człowieka.

EN

Animal behaviour and its underlying causal factors are investigated by numerous behavioural sciences. Ethology, one of the most important classical behavioural sciences, is concerned with the description and quantification of behaviour and the analysis of a wide spectre of its causal factors. Ethology also lays stress on the importance of comparative behavioural research and field research. Specific behaviour paterns were considered by classical ethology as elements of hierarchically organised behavioural systems focused on specific functions. The notion of instinct was, however, far from unequivocal and is no more frequently used in behavioural sciences. We also know that information flow between the levels of organization existing in the nervous system and in living systems in general is multidirectional. The assumption that processes running on higher levels of organization can and should be explained solely in terms of processes running on lower levels becomes thus largely groundless. In behavioural sciences reductionism can manifest itself also as the so called law of parsimony adopted during explanations of observed phenomena (Occam’s razor, Lloyd Morgan’s canon). Since the introduction of Karl Popper’s falisifiability criterion to the methodology of scientific research, reductionistic explanations of observed phenomena are, however, less frequently proposed in behavioural sciences. Instead, an approach currently used involves experimental testing of sets of hypotheses proposing alternative explanations of the observed phenomena, not necessarily the simplest ones. Classical ethology was the so called objectivist science of behaviour: its adherents did not deny the existence of subjective phenomena in animals, however, explanations of mechanisms of investigated phenomena in terms of underlying subjective processes were not considered to be sufficient. Presently we may put forward increasingly daring hypotheses concerning subjective experiences of animals thanks to the development of advanced techniques of neuroimaging such as the functional magnetic resonance imaging (fMRI). Behavioural sciences are constantly progressing and their methods become increasingly sophisticated. We can thus hope that philosophy and behavioural sciences will continue during a long time yet to contribute jointly to achieve new insights enriching our knowledge on factors influencing animal and human behaviour.

17

Człowieczeństwo w ujęciu Jerzego Chmurzyńskiego

58%

Perz T.

Studia Philosophiae Christianae

|

2022

|

vol. 58

|

issue 1

EN

Humanity is a concept that denotes features common to all people, including features that constitute the differences between humans and other animal species. This issue was first taken up by Jerzy Chmurzyński, an entomologist, ethologist and philosopher, “the father of Polish ethology”, through the question: ‘to what extent are animals human?’ The scope of ethology, by adopting the evolutionary paradigm, includes all living organisms capable of behaving. This article focuses on Chmurzyński’s ethological approach to human nature and examines its anthropological, ethical and aesthetic implications. This approach shows, on the one hand, that man is a part of nature; on the other hand, it highlights the features man acquired in the process of evolution, which enable humans to exceed the animal level. Among such features, abstract thinking, language, ethics, aesthetics and culture can be singled out as the most distinctive of the human species. Jerzy Chmurzyński, by showing the biological roots of humanity allows us to better understand what it means to “be yourself in your human nature”. Furthermore, this type of reasoning leads to conclusions that can be taken to constitute universal, “biological signposts” that strengthen traditional value systems, countering the threats in the form of deviation from Homo sapiens behaviour.

PL

Człowieczeństwo to pojęcie, które oznacza cechy wspólne dla wszystkich ludzi, w tym ogół takich, które stanowią o różnicy gatunkowej pomiędzy człowiekiem a zwierzętami. Problem ten podejmował Jerzy Chmurzyński, entomolog, etolog i filozof, „ojciec polskiej etologii”, zadając pytanie: ile człowieka jest w zwierzęciu? Perspektywa badawcza etologii, przyjmując paradygmat ewolucyjny, obejmuje wszelkie organizmy żywe, zdolne do zachowania się. Artykuł przedstawia etologiczne ujęcie natury ludzkiej przez Chmurzyńskiego i formułowane na tej podstawie wnioski antropologiczne, etyczne i estetyczne. To ujęcie ukazuje z jednej strony zakorzenienie człowieka w świecie przyrody, a z drugiej takie cechy jego natury, nabyte w procesie ewolucji, które sprawiają, że człowiek przerasta poziom biologiczny. Wśród tych cech można wyróżnić: myślenie abstrakcyjne, język, etykę, estetykę i kulturę. Jerzy Chmurzyński, ukazując biologiczne korzenie człowieczeństwa, pomaga lepiej zrozumieć, co to znaczy: „być sobą w swojej ludzkiej naturze”. Wnioski w ten sposób formułowane stanowią formę „biologicznych drogowskazów”, które, mając uniwersalny charakter, mogą wzmocnić tradycyjny system etyczny, przeciwstawiając się zagrożeniu w postaci dewiacji zachowań Homo sapiens.

18

Ethology and what next? Some philosophical questions influencing the research on animal behaviour

51%

Godzińska E. J.

Filozofia i Nauka

|

2019

|

vol. 7

Refine search results

Sdílená pozornost jako klíč k rozdílu mezi člověkem a zvířetem?

Od etologii zwierząt do ekologii człowieka

Nie-ludzkie emocje

Biologiczne korzenie kultury w ujęciu Konrada Lorenza

Paradygmat poznawczy etologicznej Szkoły Lorenza-Tinbergena

Religion’s Possible Role in Facilitating Eusocial Human Societies. A Behavioral Biology (Ethological) Perspective

O pewnym dwugłosie w szkole lwowsko-warszawskiej. Normatywność między etologią a etyką empiryczną

Przestrzeń wolności przypisywana człowiekowi przez etologów

Natura ludzka w ujęciu Rogera Scrutona w kontekście wniosków etologicznych Jerzego Chmurzyńskiego

Beyond Stereotypes. Knowledge and Medical Care in the Man-Animal Relationship

From the ethology of animals to the human ecology

The dispute over classical sociobiology

Próba określenia potrzeb osób zwiedzających Warszawski Ogród Zoologiczny

Spór o socjobiologię klasyczną

Płeć i teorie – rozwój poglądów na temat płci w teoriach ewolucyjnych

Etologia i co dalej? Niektóre filozoficzne kwestie kształtujące badania zachowania zwierząt

Człowieczeństwo w ujęciu Jerzego Chmurzyńskiego

Ethology and what next? Some philosophical questions influencing the research on animal behaviour