Search results

1

Źródła myśli filozoficzno-ewolucyjnej Tadeusza Garbowskiego w czasach monarchii austro-węgierskiej

100%

Fiut I. S.

Galicja. Studia i materiały

|

2016

|

issue 2

126-147

EN

In this paper we reconstruct the first and little-known period of positivist philosophy creating by Tadeusz Garbowski, covering the years 1891–1910, when he studied and worked in Vienna. Inspired empiriocriticism, mainly in Adolph Stöhr vertion, created his own philosophical system consists of empiriocritical-evolutionary theory of knowledge, ontological and metaphysical psychomonism, eventually named homogenism, but the basics of the new science, which has become a zoopsychology. These views are presented in the following his works: „Biologie im Lichte phänomenalistischer Metaphysik“ (Wien 1894), „Einige Bemerkung über biologische und philosophische Probleme. Nach einem Vorträge bearbeitet“ (Wien und Leipzig 1906), „Die Organismen und das anorganisches Weltbild. Erkenntniskritische wissenschaftlichen Materialien zur Philosophie“ (Leipzig, 1910), and „La Philosophie de lʼHomogénisme“ (Kraków 1915). We believe that Garbowski is a precursor to the evolutionary theory of knowledge, ontological and metaphysical psychomonism, evolutionary anthropology and sociology in the scientific environment of Vienna at the turn of the XIX and XX century, which is very rarely mentioned.

PL

W artykule rekonstruujemy pierwszy i mało znany okres tworzenia własnej filozofii pozytywistycznej przez Tadeusza Garbowskiego, przypadający na lata 1891–1910, kiedy studiował i pracował w Wiedniu. Inspirowany empiriokrytycyzmem, głównie w wersji Adolpha Stöhra, stworzył własny system filozoficzny składający się z empiriokrytyczno-ewolucyjnej teorii poznania, ontologiczno-metafizycznego psychomonizmu, nazwanego ostatecznie homogenizmem, ale i podstaw nowej nauki, jaką stała się zoopsychologia. Poglądy te przedstawił w następujących pracach: Biologie im Lichte phänomenalistischer Metaphysik (Wien 1894), Einige Bemerkung über biologische und philosophische Probleme. Nach einem Vortrage bearbeitet (Wien und Leipzig 1906), Die Organismen und das anorganisches Weltbild. Erkenntniskritische Materialien zur wissenschaftlichen Philosophie (Leipzig 1910) i La Philosophie de lʼHomogénisme (Kraków 1915). Sądzimy, że to właśnie Garbowski jest prekursorem ewolucyjnej teorii poznania, ontologiczno-metafizycznego psychomonizmu, antropologii i socjologii ewolucyjnej w naukowym środowisku wiedeńskim, o czym się bardzo rzadko wspomina.

2

Koncepcja antropologiczna Iwana Franki: ewolucjonizm kulturowo-społeczny w ukraińskiej filozofii

75%

Darmoriz O.

Galicja. Studia i materiały

|

2019

|

issue 5: "Filozofia w Galicji II"

179-193

PL

W artykule przeanalizowano dziedzictwo filozoficzne jednego z najwybitniejszych ukraińskich myślicieli Galicji – Iwana Franki, postaci wszechstronnej, kreatywnej, osobowości o wielorakich zainteresowaniach. W dziedzinie filozofii jego badania dotyczą wielu kierunków i doktryn swoich czasów, istotnie wykraczając poza ramy głównych nurtów filozoficznych tego okresu. W niniejszym opracowaniu skupimy uwagę na głównych tematach rozważań filozoficznych Iwana Franki powiązanych ze światowymi trendami w filozofii i przeanalizujemy jego podejście do badania kultury i społeczeństwa w świetle antropologicznych i ewolucyjnych metod.

EN

The article analyses the philosophical heritage of Ivan Franko as one of the most important Ukrainian thinkers of Galicia. This scientist is a significant figure in Ukrainian culture and philosophy. His scientific achievements belong to literary studies, economics, sociology, ethnography, social sciences, and others. In the field of philosophy, his research is related to many philosophical tendencies and doctrines of that time. They also relate to his interest in the whole field of philosophical knowledge. In this study, we focus on the main connections of his philosophical reflections with world trends in philosophy of that time and analyze his approach to the study of culture and society through the prism of anthropological and evolutionary approaches.

3

Two Monologues: Feminist ‘Femininity’ and Evolutionary ‘Masculinity’: Analysis of Two Research Paradigms of Sexuality

75%

Łuczaj K.

Kultura i Społeczeństwo

|

2014

|

vol. 58

|

issue 1

21-39

EN

The author analyzes attitudes to the phenomenon of sexuality on the basis of two theoretical perspectives, the evolutionary and the feminist, between which there has long been conflict. In his opinion, however, they are only seemingly contrary. The main texts of both trends of thought concern entirely different problems and at the substantive level there is basically no contradiction between them. It is important that evolutionary theory often undermines existing cultural schemas, although this is rarely perceived by proponents of feminist theories. Evolutionists, in turn, rather too often identify feminism with radical social constructivism. Another extreme is a view that could be described as evolutionary sexism, consisting in justifying the gender status quo by reference to biological essentialism. After elimination of the extreme approaches, which are rare in any case, it is possible to use the results of evolutionary research in the debate over gender equality and to transform the two monologues into a cohesive dialogue; this, in the author’s opinion, is an important task for empirically oriented social theory

4

Antyewolucyjny kreacjonizm we współczesnej Polsce i jego wpływ na edukację religijną

71%

Słomka M.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 4

133-168

EN

In this text, I analyze the theses put forward by Polish anti-evolutionary creationists, which in recent years have been expressed not only in scientific publications, but also in various forms of transmitting the content of religious faith and in public debates, which are an important aspect of the discussed field. The aim of the article is to define the main components of anti-evolutionary creationism and to capture the ways of thinking that lead to internal inconsistency of formulated concepts as well as their incoherence with philosophical, theological, and scientific knowledge. I show how many aspects of anti-evolutionary creationism have been included in catechetical books published in the last decade in Poland. There are too many fundamental errors in their content that is often edited in a manner that does not serve to build a positive relationship between science and religious faith. Evolutionism is mainly associated with extreme naturalism, and creationism with a fundamentalist interpretation of the biblical accounts of creation and the rejection of the theory of evolution. Too little attention is paid to the scientific forms of evolutionism and the worthwhile currents of creationism. It results, among other things, from the lack of consultation of the problems that lie on the frontier between natural sciences and theology with those representatives of the Catholic Church who deal with interdisciplinary issues in daily academic practice.

PL

W niniejszym tekście analizuję tezy stawiane przez polskich antyewolucyjnych kreacjonistów, które w ostatnich latach zostały wyrażone nie tylko w publikacjach naukowych, ale także w ramach różnych form przekazu treści wiary religijnej oraz w publicznie prowadzonych dyskusjach, stanowiących istotny aspekt omawianej dziedziny. Celem artykułu jest określenie głównych składowych antyewolucyjnego kreacjonizmu oraz uchwycenie mechanizmów myślenia, które prowadzą do wewnętrznej niespójności formułowanych koncepcji a także niezgodności z wiedzą przyrodniczą, filozoficzną i teologiczną. Pokazuję jak wiele aspektów antyewolucyjnego kreacjonizmu zostało włączonych do podręczników katechetycznych, opublikowanych w ostatniej dekadzie w Polsce. Stanowczo za dużo jest tam treści zawierających podstawowe błędy i zredagowanych w taki sposób, który nie służy budowaniu relacji między nauką a wiarą religijną. Ewolucjonizm kojarzony jest głównie ze skrajnym naturalizmem, zaś kreacjonizm z fundamentalistyczną interpretacją biblijnych opisów stworzenia i odrzucaniem teorii ewolucji. Zbyt mało uwagi zwraca się na naukowe postacie ewolucjonizmu oraz wartościowe nurty kreacjonizmu. Wynika to między innymi z braku konsultacji treści na stylu nauk przyrodniczych i teologii z tymi reprezentantami Kościoła katolickiego, którzy akademicko zajmują się problematyką interdyscyplinarną.

5

Kreacjonizm i ewolucjonizm z punktu widzenia modelu poziomów analizy – z odwołaniem do fragmentów twórczości Piotra Lenartowicza SJ

71%

Bylica P.

Studia Ecologiae et Bioethicae

|

2019

|

vol. 17

|

issue 2

5-18

EN

The model of levels of analysis (MLA) distinguishes among five types of descriptive statements on reality depending on their level of empirical testability. The aim of this article is to use the MLA in categorising variants of creationism and evolutionism and the statements these contain. This will allow one to evaluate how the distinguished variants fit in in terms of the attempts at bringing together science and religion and the problem of scientific character of respective statements found within creationism or evolutionism. The article makes a number of references to Piotr Lenartowicz’s claims, whose opinions are considered as important in the debate on the character of the described variants. In terms of Lenartowicz’s views, the use of MLA will allow distinguishing between valid claims regarding the philosophical and social factors in science and the hardly tenable ones, when one takes into account what modern philosophy of science has to say on the relations between observation, theory and philosophical factors. In particular, MLA makes it easier to notice that the philosophical and theological views of theistic character that supposedly follow from an unbiased observation of the world are, in fact, used as assumptions that influence what one views as facts.

PL

Model poziomów analizy (MPA) wyróżnia pięć rodzajów twierdzeń opisowych o rzeczywistości dzieląc je przede wszystkim pod względem stopnia ich empirycznej testowalności. Celem tego artykułu jest wskazanie przy użyciu MPA odmian kreacjonizmu i ewolucjonizmu oraz twierdzeń w nich zawartych. Pozwoli to ocenić różne ich odmiany w kontekście prób godzenia nauki i religii oraz problemu naukowości poszczególnych twierdzeń kreacjonizmu i ewolucjonizmu. W tekście zostaną wykorzystane odwołania do wypowiedzi Piotra Lenartowicza, który zabierał ważny głos w dyskusji między omawianymi stanowiskami. Pozwoli to wskazać przy pomocy MPA zarówno trafne spostrzeżenia Lenartowicza dotyczące światopoglądowo-filozoficznych czynników w nauce, jak i te, które trudno utrzymać, gdy uwzględni się ustalenia współczesnej filozofii nauki na temat relacji między obserwacją a teorią i czynnikami filozoficznymi. Szczególnie MPA pozwoli łatwiej dostrzec, że teistyczne przekonania filozoficzno-teologiczne mające wynikać niejako z nieuprzedzonej obserwacji świata pełnią w rzeczywistości rolę założeń, które wpływają na to, co dostrzega się w świecie jako fakty.

6

Rola metafor ontologicznych w dziele Karola Darwina O powstawaniu gatunków

63%

Drogosz A.

Prace Językoznawcze

|

2015

|

issue 17/1

21-32

EN

This paper addresses the question of the function that ontological metaphors perform in the theory of evolution presented by Charles Darwin in his book On the Origin of Species. The analysis focuses on three concepts: (evolutionary) change, species/variety and natural selection as well as two types of ontological metaphors: objectification and personification. We claim that ontological metaphors constitute an indispensable step in conceptualization of abstract concepts and their precipitation in language. We have established that objectification and personification of the investigated concepts cannot be removed through paraphrase into literal language and that these metaphors shaped subsequent studies within the field of evolutionary biology. Consequently, we believe that ontological metaphors have primarily a theory-constitutive function, and the exegetical function is only marginal.

7

Transfer idei z biologii do informatyki na przykładzie algorytmów ewolucyjnych

63%

Leciejewski S.

Studia Philosophiae Christianae

|

2017

|

vol. 53

|

issue 1

123-142

EN

IT specialists engaged in the issues of evolutionary algorithms claim that there has been a transfer of knowledge from biology to computer science, i.e., certain findings in evolutionary biology have become an inspiration for the creation of algorithms whose function is analogous to that of naturally occurring evolutionary processes. If this is correct, the following question should beanswered: what is the extent of knowledge transfer from evolutionary biology to computer science dealing with evolutionary algorithms? Answering this question becomes possible after a prior review of the working mode of evolutionary algorithms.

PL

Informatycy zajmujący się problematyką algorytmów ewolucyjnych twierdzą, że miał miejsce transfer idei z biologii do informatyki, tzn. że ustalenia biologii ewolucyjnej stały się inspiracją do powstania tych algorytmów i że działają one analogicznie do procesów ewolucyjnych zachodzących w świecie przyrody. Jeśli jest tak faktycznie, to warto odpowiedzieć na pytanie, w jakim zakresie następuje przeniesienie ustaleń z biologii ewolucyjnej do działu informatyki zajmującego się algorytmami ewolucyjnymi. Zadanie to stanie się możliwe po uprzednim zreferowaniu sposobu działania algorytmów ewolucyjnych.

8

Benedykta Dybowskiego program odrodzenia ludzkości

63%

Słoniowska A.

Galicja. Studia i materiały

|

2022

|

issue 8

13-28

EN

Benedict Dybowski, explorer of Lake Baikal and Kamchatka, is less known for his pedagogical and philosophical activities. The subject of this article is the Lviv period of his work, which lasted from 1884 until his death. It is worth focusing on his progressive views on the role of women in society, on his innovative calls for the introduction of a unified international language and the unification of religion, and on his proposals to base non-empirical sciences on the results of natural research. He was one of the forerunners of evolutionism in the Polish lands. The consolidation of biological and philosophical thought resulted in Dybowski’s utopian programme for the rebirth of mankind.

PL

Benedykt Dybowski, badacz Bajkału i Kamczatki, mniej znany jest z działalności pedagogicznej i filozoficznej. Przedmiotem niniejszego artykułu jest okres lwowski jego twórczości, trwający od 1884 r. aż do śmierci. Na uwagę zasługują m.in. jego progresywne poglądy na temat roli kobiet w społeczeństwie, nowatorskie postulaty wprowadzenia zunifikowanego, międzynarodowego języka oraz ujednolicenia religii, a także propozycje oparcia nauk nieempirycznych na wynikach badań przyrodniczych. Był jednym z prekursorów ewolucjonizmu na ziemiach polskich. Konsolidacja myśli biologicznej i filozoficznej zaowocowała stworzonym przez Dybowskiego utopijnym programem odrodzenia ludzkości.

9

Koncepcje stworzenia człowieka u początku XXI wieku

63%

Kosche M.

Roczniki Teologii Dogmatycznej

|

2013

|

vol. 5(60)

191-204

EN

The great variety of conceptions of the genesis of man and the world is amazing. Even their classification is an extremely difficult thing, not to mention an attempt to assess their conformity to the teaching of the Church. According to the key accepted in the present article strictly theological theories (theological and biblical creationism) and progressive creationism aspire to be in conformity with the Catholic teaching. Theistic evolutionism also could be accepted on certain conditions and understood in a certain way, although the author expresses his skeptical attitude as to the possibility of presenting such an interpretation of it that still would not be progressive creationism, and would overcome all the aporias indicated in the analysis.

10

Legendary literature w League of the Iroquois Lewisa H. Morgana. Przyczynek do problemu

63%

Gęsikowska K.

Laboratorium Kultury

|

2014

|

vol. 3

191-202

PL

Artykuł jest próbą analizy terminu legendary literature pojawiającego się w League of the Ho-de’-no-sau-nee or Iroquois Lewisa Henry’ego Morgana. Autorka rozważa poszczególne elementy tworzące legendarną literaturę: bajki (fables), legendy (legends) i przekazy historyczne (historical traditions) oraz ich znaczenie dla funkcjonowania kultury irokeskiej według Morgana. Otrzymany w wyniku analizy schemat obrazuje wzajemne położenie wobec siebie tych elementów oraz ich funkcję w wyobrażeniach Irokezów.

EN

This article attempts to analyse the therm legendary literature which appears in Lewis Henry Morgan’s League of the Ho-de’-no-sau-nee or Iroquois. Author considers individual elements forming the legendary literature: fables, legends and historical traditions and their meaning for operation of the Iroquois culture according to Morgan. The scheme obtained as result of the analysis illustrates the mutual position of those elements towards each other and their function in the Iroquois imagery.

11

TOMASZ Z AKWINU A TEISTYCZNY EWOLUCJONIZM

63%

Chaberek M.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2016

|

vol. 59

|

issue 1

59-82

EN

“Thomas Aquinas and Theistic Evolution” is an article about the problem of using Aquinas’ thought to defend theistic evolution within the Christian theological tradition. The paper begins with definitions of terms such as “evolution” and “species.” The main part of the paper is structured according to the medieval articles written by Aquinas himself, such as those contained in his Summa Theologiae. First, the author presents twelve arguments that can be found in the writings of contemporary Thomists in favor of theistic evolution. In the next part, the author elaborates upon the answer to the question and he goes on to respond to the twelve arguments by referring to Aquinas’ writings. In the conclusion, the author shows seven points of disharmony between the three types of evolution (namely, atheistic, materialistic and theistic) and Aquinas’ teaching on the origin of species.

PL

Niniejszy artykuł porusza problem odwoływania się do nauczania św. Tomasza z Akwinu w obronie teistycznego ewolucjonizmu. Artykuł otwierają definicje pojęć takich jak ewolucja i gatunek. Główna część artkułu ma strukturę średniowiecznego artykułu, takiego, jaki stosował sam Akwinata np. w Sumie teologii. Najpierw autor przedstawia dwanaście argumentów, które można znaleźć w pismach współczesnych tomistów i innych filozofów w obronie teistycznego ewolucjonizmu. W drugiej części autor odpowiada na pytanie dotyczące kompatybilności nauczania Akwinaty z teistycznym ewolucjonizmem, a następnie rozwiązuje dwanaście trudności, odwołując się do tekstów św. Tomasza. W podsumowaniu autor przedstawia siedem punktów ukazujących niezgodność trzech typów ewolucji (ateistycznej, materialistycznej i teistycznej) z nauczaniem Akwinaty na temat pochodzenia gatunków.

12

Zjawisko wojny w teorii konfliktu Ludwika Gumplowicza

63%

Górecki O.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius)

|

2019

|

vol. 66

|

issue 2

EN

Ludwik Gumplowicz (1938–1909) was one of the most outstanding Polish scientists at the turn of the 19th and 20th centuries, who consistently used the sociological perspective to describe the state and social phenomena. From the point of view of the discipline of political and legal doctrines, the scientific system created by him is extremely important because, as one of the first thinkers, he led the existence of a category of state from conflict and conquest (the so-called exogenous genesis of the state), consistently justified by the laws of social evolutionism. The article was devoted to proving the thesis that fatalism, which characterizes the scientific concepts of Gumplowicz, leads to the conclusion that it is impossible for people to stop waging war. In order to conduct a correct research analysis, the basic assumptions of Gumplowicz’s theory of conflict were presented first, later a simplified model of social evolution was presented and ultimately focus on the phenomenon of war described by him. Reconstructing and interpreting the concepts examined, the methodology of political and legal doctrines was used, using classical categories of the subject such as individual, society, state, power, law, and property.

PL

Ludwik Gumplowicz (1938–1909) był jednym z najwybitniejszych polskich naukowców przełomu XIX i XX w., który do opisu państwa i zjawisk społecznych konsekwentnie stosował perspektywę socjologiczną. Z punktu widzenia dyscypliny doktryn polityczno-prawnych stworzony przez niego system naukowy jest niezmiernie istotny, gdyż jako jeden z pierwszych myślicieli wyprowadził istnienie kategorii państwa z konfliktu i podboju (tzw. egzogeniczna geneza państwa), konsekwentnie uzasadnionego prawami ewolucjonizmu społecznego. Artykuł został poświęcony udowodnieniu tezy, że fatalizm charakteryzujący naukowe koncepcje Gumplowicza prowadzi do wniosku o niemożliwości zaprzestania prowadzenia wojen przez ludzi. W celu przeprowadzenia poprawnej analizy badawczej najpierw zostały zaprezentowane podstawowe założenia teorii konfliktu Gumplowicza, później ukazano uproszczony model ewolucji społecznej, by ostatecznie skupić się na opisanym przez niego zjawisku wojny. Rekonstruując i interpretując badane koncepcje, posłużono się metodologią doktryn polityczno-prawnych, operując klasycznymi kategoriami przedmiotu, jakimi są: jednostka, społeczeństwo, państwo, władza, prawo oraz własność.

13

Filozoficzne konsekwencje przyjęcia paradygmatu ewolucyjnego w badaniach nad umysłem

63%

Stępnik A.

Studia Philosophiae Christianae

|

2012

|

vol. 48

|

issue 1

105-127

EN

The aim of the article is to consider the philosophical consequences of the evolutionary paradigm in mind examination and to examine some methodological problems connected with evolutionary explanations. The article consists of four parts. The theory of evolution and contemporary controversies related to it are outlined in the first part. The second concerns the evolutionary paradigm applied to mind examination, especially from the methodological perspective. The third is entirely dedicated to an analysis of the philosophical consequences of the evolutionary paradigm, and the last is a summary. The result is the recognition of the evolutionary paradigm as an interesting perspective, which doesn’t demand far-reaching ontological assumptions, which allows for the rejection of some views concerning the mind-body problem. But the evolutionary paradigm cannot be the only universal paradigm, and some of the evolutionary explanations are nothing more than hypotheses or speculations.

PL

Celem artykułu jest rozważenie filozoficznych konsekwencji, jakie niesie za sobą przyjęcie paradygmatu ewolucyjnego w badaniach nad umysłem, a także zbadanie metodologicznych trudności związanych z generowaniem wyjaśnień ewolucyjnych. Artykuł składa się z czterech części. W pierwszej zarysowana zostaje teoria ewolucji i współczesne kontrowersje wokół niej, w szczególności wokół jej statusu. W drugiej omawia się paradygmat ewolucyjny w badaniach nad umysłem, a także pewne aspekty metodologiczne z nim związane. Trzecia poświęcona jest analizie filozoficznych konsekwencji przyjęcia paradygmatu ewolucyjnego, a czwarta stanowi próbę oceny jego głównych wad i zalet, z odniesieniem do przyszłości badań nad umysłem i dociekań z zakresu filozofii umysłu. Rezultatem jest stwierdzenie, że paradygmat ewolucyjny stanowi interesującą perspektywę badawczą, nie nakładającą zbytnich zobowiązań ontologicznych i pozwalającą na odrzucenie niektórych stanowisk odnoszących się do problemu psychofizycznego. Jednakże ze względu na trudności metodologiczne nie może być to paradygmat jedyny i uniwersalny, a do wielu wyjaśnień ewolucyjnych należy podchodzić z odpowiednią rezerwą.

14

W STRONĘ BIOPOLITOLOGII: PERSPEKTYWA NATURALISTYCZNA W NAUKACH O POLITYCE

63%

Potz M.

Colloquium Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW

|

2021

|

vol. 13

|

issue 2

105-122

PL

Nauki humanistyczne i społeczne, w szczególności politologia, rozwijają się w oderwaniu od szybko przyrastającej w ostatnich latach wiedzy o człowieku jako istocie biologicznej, której dostarcza biologia ewolucyjna, neuronauka czy psychologia ewolucyjna. Tymczasem zastosowanie perspektywy naturalistycznej pozwala wyjaśnić pochodzenie i funkcję zachowań i instytucji politycznych jako ewolucyjnych adaptacji zwiększających przystosowanie (wyjaśnienie ultymatywne, ewolucyjne) oraz ich fizjologiczne, osobnicze uwarunkowania (wyjaśnienia bezpośrednie, biobehawioralne). Celem artykułu jest wykazanie, że wiele spośród najważniejszych instytucji społecznych, w tym politycznych, powstało jako rozwiązanie fundamentalnego problemu kooperacji wewnątrzgrupowej, a także zakreślenie pola badawczego biopolitologii jako nauki o polityce uwzględniającej biologiczne uwarunkowania zachowań politycznych homo sapiens.

EN

The humanities and social sciences, including political science, have largely ignored the expanding knowledge of a man as a biological being offered by evolutionary biology, neuroscience or evolutionary psychology, whereas applying this knowledge could help explain the origin and function of political behavior and institutions (ultimate, evolutionary explanation), as well as their physiological, individual underpinnings (proximate, biobehavioral explanation). The paper aims to demonstrate that some of the most important social and political institutions have developed in response to the fundamental problem of within-group cooperation; and to demarcate the research area for biopolitical science as a biologically informed study of politics.

15

Czy Leon Petrażycki był socjologiem?

63%

Kojder A.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2019

|

vol. 62

|

issue 2

99-116

EN

The question posed in the title of the article is a rhetorical question, especially for people who know the creativity and life of Leon Petrażycki. It cannot be denied that Petrazycki’s place in the science of sociology is more than insignificant. One of the reasons is probably that Petrażycki strongly rejected the traditional concept of sociology as „social science”, which aims to describe and explain all „social phenomena”. He thought that „sociology represents something like a museum of scientific pathology”. Nevertheless, Petrażycki, dealing with intersubjective, social forms of law, treated these problems sociologically, with the ingenuity of a first-rate sociologist, he analyzed the social conditions of law, and on the other hand - the impact of law on social life. Attempt to change the attitude of sociology and to rebuild its methodological made by Petrażycki did not meet with wider interest. The main reason for this was that the work on sociology intended already in 1907 could not be completed and published in the following years. His vision of sociology, therefore, remained virtually unknown. In this article, are presented main scientific interests of Petrażycki, as well as the approach to various scientific issues which he undertook. The presented description of his scientific activity and analysis of some of the preserved works that were not destroyed during World War II allow us to reconstruct the main theses of the sociology he created and practiced. The main conclusion of the study is that based on the information available, Petrazycki’s concept belongs to the evolutionary sociological trend. Darwinism should be regarded as its main source of inspiration, because the author of “Theory of Law and State” was mainly interested in the processes of adapting the human psyche to the conditions of collective life and co-creating these conditions in the process of emotional and intellectual contagion.

PL

Postawione w tytule artykułu pytanie jest pytaniem retorycznym szczególnie dla osób, które znają twórczość i koleje życia Leona Petrażyckiego. Jednak nie można zaprzeczyć twierdzeniu, ze miejsce Petrażyckiego w nauce socjologii jest więcej niż skromne. Jedną z przyczyn jest prawdopodobnie to, że Petrażycki zdecydowanie odrzucał tradycyjną koncepcję socjologii jako „nauki o społeczeństwie”, która zmierza do opisania i wyjaśnienia wszelkich „zjawisk społecznych”, Sądził, że „socjologia przedstawia coś w rodzaju muzeum patologii naukowej”. Niemniej jednak Petrażycki zajmując się intersubiektywnymi, społecznymi formami prawa problemy te traktował socjologicznie, z pomysłowością pierwszorzędnego socjologa, analizował społeczne uwarunkowania prawa, a z drugiej strony – oddziaływanie prawa na życie społeczne. Dążenie Petrażyckiego do zmiany nastawienia socjologii oraz do przebudowy jej metodologicznych pod¬staw nie spotkało się z szerszym zainteresowaniem. Głównym tego powodem było to, że zamierzonego już w 1907 roku dzieła poświęconego socjolo-gii nie zdołał w następnych latach doprowadzić do końca i opublikować. Jego wizja socjologii pozostała więc w zasadzie nieznana. W niniejszym artykule przedstawiono więc główne zainteresowania naukowe Petrażyckiego i ich rozwój, oraz podejście do różnorodnych zagadnień naukowych, które podejmował. Przedstawiony opis jego aktywności naukowej oraz analiza części zachowanych prac , które nie uległy zniszczeniu podczas II wojny światowej pozwalają w ogólnym zarysie odtworzyć główne tezy wykreowanej i praktykowanej przez Niego wizji socjologii. Główną konkluzją opracowania jest, to, że na podstawie posiadanych informacji, koncepcję Petrażyckiego zaliczyć należy do nurtu socjo¬logii ewolucjonistycznej, a za jej główne źródło inspiracji - uznać darwinizm, gdyż autora Teorii prawa i państwa interesowały głównie procesy przy¬stosowania się psychiki ludzkiej do warunków życia zbiorowego i współtworzenie tych warunków w procesie zarażania się emocjonalno-intelektualnego.

16

TEORIA EWOLUCJI KULTUROWEJ I SPOŁECZNEJ WALTERA GARRISONA RUNCIMANA

63%

Kaczmarek K. M.

Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny

|

2013

|

vol. 75

|

issue 1

233-247

EN

Walter Garrison Runciman’s recent work The Theory of Cultural and Social Selection is a new attempt to create a sociological theory of evolution based on neodarwinism. It is also an important step extending beyond the previous propositions of dual inheritance theory as well as memetics. However, selectionism, a paradigm developed in it by the use of simplified evolutionary biology, requires a reduction of a society to simple population of heritable units of selection and a similar reduction of culture. Runciman has failed to convincingly integrate the neodarwinian populational approach with his own sociological system. One of the main reason for his failure is, in my opinion, his radical break with the classical tradition of sociology.

PL

Ostatnia praca Waltera Garrisona Runcimana The Theory of Cultural and Social Selection stanowi nową próbę zbudowania socjologicznej teorii ewolucji na podstawie neodarwinizmu oraz znacznie wychodzi poza dotychczasowe propozycje: torii podwójnego dziedziczenia oraz memetyki. Jednakże selekcjonizm ¬– paradygmat, który w niej rozwija, ze względu na zastosowanie uproszczonej biologii ewolucyjnej wymaga zredukowania społeczeństwa do prostej populacji jednostek dziedzicznego doboru i podobnej redukcji kultury. Runciman nie połączył przekonująco neodarwinowskiego populacyjnego podejścia ze swoim własnym systemem socjologicznym. Jednym z głównych powodów jego niepowodzenia jest, moim zdaniem, radykalne zerwanie z klasyczną tradycją socjologii.

17

Recenzje i noty

63%

Magowska A., Gaertner H.

Acta Medicorum Polonorum

|

2016

|

vol. 6

|

issue 1

108-115

18

Stworzenie i ewolucja – dwa „puzzle” chrześcijańskiego światopoglądu

51%

Napadło M.

Studia Philosophiae Christianae

|

2019

|

vol. 55

|

issue 1

97-128

EN

The problem of the relationship between religion and science, understood as the relation between the Christian doctrine and natural sciences, is widely known and discussed today. This article undertakes a very practical approach in an effort to represent and reconsider the Christian outlook on life within the context of the encounter of two great ideas in the man of faith: creation and evolution. A basic sketch of the Christian outlook on life along with its essential features is drawn from a proposed definition. Within this framework, we suggest an interpretation of the encounter and interaction of creation and evolution. Dialogue provides the means to achieve a mature attitude towards reality to both the believer and those pursuing natural sciences. At the same time, it may lead to an inner integration of man and answer some current cultural crises.

PL

Problem relacji między religią i nauką, rozumiany jako relacja między doktryną chrześcijańską i naukami przyrodniczymi, jest dzisiaj powszechnie znany i dyskutowany. Artykuł podejmuje bardzo praktyczne zagadnienie, jakim jest formowanie oraz rewidowanie światopoglądu chrześcijańskiego w kontekście spotkania się w człowieku religijnym dwóch wielkich idei: stworzenia i ewolucji. Wychodząc od zaproponowanej definicji światopoglądu, w artykule zostanie ukazany fundamentalny rys światopoglądu chrześcijańskiego oraz jego istotne cechy. Dopiero w takim świetle próbuje się przedstawić propozycję interpretacji spotkania i wzajemnego oddziaływania idei stworzenia i ewolucji. Zaproponowana relacja dialogu jest drogą do zdobywania dojrzałej postawy względem rzeczywistości zarówno dla człowieka religijnego, jak i dla ludzi uprawiających nauki przyrodnicze. Jednocześnie jest to propozycja, która, prowadząc do wewnętrznej integracji człowieka, może stać się odpowiedzią na niektóre współczesne kryzysy kultury.

19

Próby wyjaśnienia faktu ewolucji biologicznej

51%

Polkowski Ł.

Studia Paradyskie

|

2018

|

issue 28

353-357

PL

Artykuł przedstawia trzy główne stanowiska w sporze o początek i rozwój życia na Ziemi. Kreacjonizm to najstarszy pogląd, utrzymujący, że gatunki roślin i zwierząt pochodzą od Boga. Opis tego procesu znajdujemy w początkowych rozdziałach Starego Testamentu. Publikacja Karola Darwina pt. On the Origin in Species z 1859 roku była początkiem nowego nurtu myślowego o nazwie ewolucjonizm. Uważano bowiem, że gatunki ewoluują na drodze doboru naturalnego. Na przestrzeni lat teoria ewolucji się rozwijała, szczególnie za sprawą powstania genetyki i biologii molekularnej. Stała się też narzędziem walki z wiarą chrześcijańską. Trzecie stanowisko – Teoria Inteligentnego Projektu – jest próbą wykorzystania nauki, aby wesprzeć stanowisko kreacjonistyczne. Zwolennicy tego poglądu poszukują przykładów w świecie przyrody, które podważają istnienie ewolucji w przyrodzie. Spotykają się jednak z zarzutami natury metodologicznej.

EN

The article presents three main attitudes in the dispute about the origin and development of life on Earth. Creationism is the oldest view, which claims that species of plants and animals originate from God. Detailed description of this process we can find in the initial chapters of the Old Testament. Publication of Charles Darwin’s book On the Origin in Species was the beginnig of the new thought called evolutionism. People thought the species are evolving by natural selection. Theory of evolution was evolving over the years due to genetic and molecular biology. This theory has become a fighting tool with the Christian faith. The third attitude – Intelligent Design Theory – is an attempt to use science to support Creationism. Supporters of this view are searching for the examples inside nature, which might undermine the existence of evolution. However, they meet with the accusations of methodological nature.

20

Tektologia Aleksandra Bogdanowa – nauka przyszłości

51%

Hofman M.

Praktyka Teoretyczna

|

2021

|

vol. 41

|

issue 3

113-134

EN

Aleksandr Bogdanov was one of the major representatives of neo-Marxism and positivism in Russian philosophy at the turn of the 19th and 20th centuries. He left a diverse scientific output, which so far has not been subjected to detailed and systematic research. In consequence, on the one hand, there is a multiplication of rather inadequate interpretations of his scientific views, which should not be identified with God-Building, and on the other hand, a tendency to downplay his contribution both to the development of Russian thought and contemporary science. The purpose of this paper is to reconstruct Bogdanov’s methodological concept - tektology, the universal science of organization, accounting for the philosophical sources of its particular theses. On this basis, I will try to show why the universal science of organization may be considered as an early form of Tadeusz Kotarbiński’s general theory of efficient activity.

PL

Aleksandr Bogdanow był jednym z głównych przedstawicieli marksizmu i pozytywizmu w filozofii rosyjskiej na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku; jego zróżnicowany dorobek naukowy nie był jak dotąd systematycznie ani szczegółowo badany, czego konsekwencją jest z jednej strony powielanie w literaturze przedmiotu nie do końca adekwatnych interpretacji jego stanowiska, którego nie należy utożsamiać bogotwórstwem, zaś z drugiej umniejszanie jego wkładu zarówno w rozwój myśli rosyjskiej, jak i współczesnej nauki. Celem niniejszego artykułu jest rekonstrukcja koncepcji metodologicznej Bogdanowa – tektologii, uniwersalnej nauki organizacji, z uwzględnieniem źródeł filozoficznych poszczególnych jej tez. Na tej podstawie postaram się wykazać, dlaczego uniwersalna nauka organizacji może być rozpatrywana jako wczesna forma ogólnej teorii sprawnego działania Tadeusza Kotarbińskiego.

Refine search results

Źródła myśli filozoficzno-ewolucyjnej Tadeusza Garbowskiego w czasach monarchii austro-węgierskiej

Koncepcja antropologiczna Iwana Franki: ewolucjonizm kulturowo-społeczny w ukraińskiej filozofii

Two Monologues: Feminist ‘Femininity’ and Evolutionary ‘Masculinity’: Analysis of Two Research Paradigms of Sexuality

Antyewolucyjny kreacjonizm we współczesnej Polsce i jego wpływ na edukację religijną

Kreacjonizm i ewolucjonizm z punktu widzenia modelu poziomów analizy – z odwołaniem do fragmentów twórczości Piotra Lenartowicza SJ

Rola metafor ontologicznych w dziele Karola Darwina O powstawaniu gatunków

Transfer idei z biologii do informatyki na przykładzie algorytmów ewolucyjnych

Benedykta Dybowskiego program odrodzenia ludzkości

Koncepcje stworzenia człowieka u początku XXI wieku

Legendary literature w League of the Iroquois Lewisa H. Morgana. Przyczynek do problemu

TOMASZ Z AKWINU A TEISTYCZNY EWOLUCJONIZM

Zjawisko wojny w teorii konfliktu Ludwika Gumplowicza

Filozoficzne konsekwencje przyjęcia paradygmatu ewolucyjnego w badaniach nad umysłem

W STRONĘ BIOPOLITOLOGII: PERSPEKTYWA NATURALISTYCZNA W NAUKACH O POLITYCE

Czy Leon Petrażycki był socjologiem?

TEORIA EWOLUCJI KULTUROWEJ I SPOŁECZNEJ WALTERA GARRISONA RUNCIMANA

Recenzje i noty

Stworzenie i ewolucja – dwa „puzzle” chrześcijańskiego światopoglądu

Próby wyjaśnienia faktu ewolucji biologicznej

Tektologia Aleksandra Bogdanowa – nauka przyszłości