Search results

1

Czy zmiana kryteriów naukowości we współczesnej fizyce teoretycznej?

100%

Mrozek J.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2018

|

vol. 6

133-148

PL

Współczesne teorie fizyczne i kosmologiczne ponownie stawiają przed filozofami i metodologami problem naukowości rozważanych idei. Wiąże się to głównie z kwestią ich empirycznego testowania. Wiemy, że wiele koncepcji współczesnej fizyki teoretycznej takich jak superstruny czy multiwszechświat jak dotąd nie doczekały się ani jednej obserwacji czy eksperymentu, które by je potwierdzały. W tej sytuacji pojawiają się próby osłabienia wymogów metodologicznych nakładanych na teorie, by móc nadal uważać je za naukowe. Wyzwanie, przed którym stają fizycy, filozofowie i metodolodzy polega na próbach określenia możliwej do przeprowadzenia nieempirycznej procedury weryfikacyjnej w przypadku, gdy teorie te postulują istnienie zasadniczo nieobserwowalnych obszarów rzeczywistości.

EN

The contemporary physical and cosmological theories confront philosophers and methodologists with a problem of scientific character of the considered ideas. It is mainly connected with the issue of their empirical testing. We know that many conceptions of contemporary physics, such as the conceptions of superstrings or of multiverse, have not been confirmed by even a single observation or experiment. In this situation there appear attempts to “weaken” methodological requirements imposed on theories to consider them as scientific after all. The challenge that physicists, philosophers and methodologists face is to attempt to define a feasible, possible to perform, non-empirical verification procedure in the case when these theories postulate the existence of basically non-observable areas of reality.

2

"Tańczący z Popperem". Dembski o sprawdzalności

80%

Elsberry W. R.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2011

|

vol. 8

179-188

PL

W odniesieniu do sporu o naukowość darwinowskiej teorii ewolucji oraz teorii inteligentnego projektu Autor dokonuje przeglądu kluczowych pojęć filozofii Karla Poppera, jak falsyfikowalność, sprawdzalność czy obalalność teorii. Ma to na celu sprawdzenie poprawności stosowania tych pojęć w argumentacji Williama Dembskiego, który jest zwolennikiem teorii inteligentnego projektu. Dembski w swoich wywodach na temat obalalności tej teorii powołuje się właśnie na Poppera, Autor wykazuje jednak, że Dembski zniekształca Popperowską koncepcję falsyfikowalności. Zwraca ponadto uwagę, że Dembski błędnie zarzuca darwinizmowi nieobalalność, i dowodzi, że nawet w świetle własnych kryteriów Dembskiego teoria inteligentnego projektu okazuje się niefalsyfikowalna.

EN

Referring to the controversy over scientific status of Darwinian theory of evolution and intelligent design theory, author reviews the key notions in the philosophy of Karl Popper, such as falsifiability, testability or refutability of a theory. His aim is to check the accuracy of the use of these notion in the argumentation of William Dembski who is a proponent of intelligent design theory. Dembski invokes Popper in his argumentation regarding refutability of this theory, but author shows that Dembski distorts Popperian concept of falsifiability. He indicates also that Dembski’s objection that Darwinism is unrefutable is mistaken and proofs that even in the light of Dembski’s own criterions the theory of intelligent design turns out to be unfalsifiable.

3

Etologia i co dalej? Niektóre filozoficzne kwestie kształtujące badania zachowania zwierząt

80%

Godzińska E. J.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2019

|

vol. 7/2

69-89

PL

Zachowania zwierząt i ich uwarunkowania przyczynowe są przedmiotem zainteresowania licznych nauk behawioralnych. Jedną z najważniejszych klasycznych nauk behawioralnych jest etologia, której przedmiotem jest zarówno opis i kwantyfikacja zachowań, jak i analiza szerokiego spektrum ich uwarunkowań przyczynowych. Etologia kładzie też nacisk na znaczenie porównawczych badań behawioralnych oraz badań prowadzonych w warunkach terenowych. W klasycznej etologii specyficzne wzorce zachowania były ujmowane jako elementy hierarchicznie zorganizowanych systemów ogniskujących się wokół określonych funkcji. Pojęcie instynktu było jednak dalekie od jednoznaczności i współcześnie nie jest już w naukach behawioralnych często stosowane. Wiemy też, że przepływ pomiędzy poziomami organizacji w układzie nerwowym i wszelkich układach ożywionych jest wielokierunkowy. Zakładanie, że procesy rozgrywające się na wyższych poziomach organizacji układów ożywionych można i należy w całości wyjaśniać odwołując się do procesów rozgrywających się na niższych poziomach organizacji staje się więc w znacznym stopniu nieuzasadnione. Redukcjonizm w naukach behawioralnych ma też inne oblicze: tzw. zasady oszczędności myślenia stosowane podczas wyjaśniania obserwowanych zjawisk (brzytwa Ockhama, kanon Lloyda Morgana). Odkąd w metodologii badań naukowych zaczęła obowiązywać zasada falsyfikowalności Karla Poppera, w badaniach behawioralnych odchodzi się jednak od redukcjonistycznego wyjaśniania obserwowanych zjawisk i stosuje się podejście opierające się na doświadczalnym testowaniu kolejnych hipotez, proponujących różne alternatywne wyjaśnienia obserwowanych zjawisk, niekoniecznie najprostsze. Klasyczna etologia była tzw. obiektywistyczną nauką o zachowaniu się: jej zwolennicy nie negowali istnienia u zwierząt zjawisk subiektywnych, jednak odwoływanie się do nich nie było uznawane za wystarczające wyjaśnienie mechanizmów badanych zjawisk. Obecnie możemy jednak stawiać coraz śmielsze hipotezy dotyczące subiektywnych przeżyć zwierząt dzięki rozwojowi zaawansowanych technik neuroobrazowania, takich jak funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI). Nauki behawioralne stale się rozwijają, a stosowane w nich metody ciągle się doskonalą. Można więc mieć nadzieję, że filozofia i nauki behawioralne jeszcze przez długi czas będą wspólnie wzbogacać naszą wiedzę o czynnikach kształtujących zachowanie zwierząt i człowieka.

EN

Animal behaviour and its underlying causal factors are investigated by numerous behavioural sciences. Ethology, one of the most important classical behavioural sciences, is concerned with the description and quantification of behaviour and the analysis of a wide spectre of its causal factors. Ethology also lays stress on the importance of comparative behavioural research and field research. Specific behaviour paterns were considered by classical ethology as elements of hierarchically organised behavioural systems focused on specific functions. The notion of instinct was, however, far from unequivocal and is no more frequently used in behavioural sciences. We also know that information flow between the levels of organization existing in the nervous system and in living systems in general is multidirectional. The assumption that processes running on higher levels of organization can and should be explained solely in terms of processes running on lower levels becomes thus largely groundless. In behavioural sciences reductionism can manifest itself also as the so called law of parsimony adopted during explanations of observed phenomena (Occam’s razor, Lloyd Morgan’s canon). Since the introduction of Karl Popper’s falisifiability criterion to the methodology of scientific research, reductionistic explanations of observed phenomena are, however, less frequently proposed in behavioural sciences. Instead, an approach currently used involves experimental testing of sets of hypotheses proposing alternative explanations of the observed phenomena, not necessarily the simplest ones. Classical ethology was the so called objectivist science of behaviour: its adherents did not deny the existence of subjective phenomena in animals, however, explanations of mechanisms of investigated phenomena in terms of underlying subjective processes were not considered to be sufficient. Presently we may put forward increasingly daring hypotheses concerning subjective experiences of animals thanks to the development of advanced techniques of neuroimaging such as the functional magnetic resonance imaging (fMRI). Behavioural sciences are constantly progressing and their methods become increasingly sophisticated. We can thus hope that philosophy and behavioural sciences will continue during a long time yet to contribute jointly to achieve new insights enriching our knowledge on factors influencing animal and human behaviour.

4

Nowa fala fanatyzmu w nauce

80%

Coyne J. A.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2004

|

vol. 1

49-53

PL

Jest to recenzja książki Michaela J. Behe'ego Darwin's Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution (The Free Press, New York 1996). Coyne stara się już z gruntu metodologicznego zdyskredytować teorię inteligentnego projektu, której Behe jest zwolennikiem. Uważa tę teorię za nienaukową, gdyż - jego zdaniem - nie da się jej sfalsyfikować. Co więcej, twierdzi, iż jest ona przejawem „fanatyzmu w nauce" - można ją traktować na równi z homeopatią czy teorią spolimeryzowanej wody.

EN

It is a review of Michael J. Behe’s book titled Darwin’s Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution (The Free Press, New York 1996), containing the criticism of evolutionary theory. Author tries to discredit intelligent design theory, of which Behe is a proponent, on methodological grounds. According to the author, it is unscientific theory because it cannot be falsified. Moreover, in his opinion, it is an manifestation of „crank science” – it can be treated in the same way as homeopathy or polywater theory.

5

Filozoficzne zarzuty stawiane hipotezie inteligentnego projektu: odpowiedź na krytykę

80%

Behe M. J.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2004

|

vol. 1

115-139

PL

Autor jest zwolennikiem teorii inteligentnego projektu, która - w jego ujęciu - głosi, że pewne systemy biochemiczne zostały zaprojektowane przez jakiegoś inteligentnego projektanta. Rozpatruje kwestię falsyfikowalności tej teorii. Stara się usunąć nieporozumienia związane z pojęciem nieredukowalnej złożoności (nieredukowalna złożoność to cecha, dzięki której - według Behe'ego - można poznać, czy dany układ biochemiczny został zaprojektowany). Autor zastanawia się też nad słusznością postulowania naturalizmu metodologicznego w naukach przyrodniczych i opowiada się ostatecznie za stanowiskiem przeciwnym.

EN

Author is a proponent of intelligent design theory which states that some biochemical systems were designed by an intelligent designer. He considers the issue of falsifiability of this theory and tries to remove misunderstandings regarding the notion of irreducible complexity (irreducible complexity is a feature thanks to which, according to the author, one can recognize whether a given biochemical system was designed). Author takes into consideration also the issue of soundness of postulating methodological naturalism in science and opts for the opposite position.

6

Projekt jako kryterium demarkacji

71%

López M. A.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2016

|

vol. 13

75-100

PL

Naturalizm metodologiczny, chociaż w sposób niejawny za sprawą wykluczenia odwołań do celowości, funkcjonuje całkowicie w zgodzie z założeniami naturalizmu ontologicznego i dlatego operuje jedynie w sferze tego, co empiryczne i naturalistyczne. Bardziej neutralna epistemologia w mniejszym stopniu opiera się na założeniach, pozwalając nauce na rozkwit bez ograniczeń narzucanych przez takie filozoficzne zobowiązanie. Zadanie oddzielenia nauki od naturalizmu metodologicznego wymaga porzucenia idei, że struktura wiedzy, czy też uzasadnione przekonanie, nie potrzebuje żadnego epistemicznego fundamentu i że uzasadnianie inferencyjne ma w nauce zdecydowanie wyższy status poznawczy niż uzasadnianie nieinferencyjne. W moim przekonaniu odwieczny problem nauki, a tym samym kryterium demarkacji, wiąże się z dwoma kwestiami. Po pierwsze, zakłada się, że tylko wiedza zdobywana inferencyjnie jest prawdziwie uzasadniona i, po drugie, że teorie muszą być — co najmniej — teoretycznie falsyfikowalne. W tym artykule zamierzam zaproponować kryterium demarkacji nauki pełniące praktyczną i heurystyczną rolę jako bodziec rozwoju nauki. Moja propozycja nie zakłada odgórnie mocy przyczynowej przypadku i konieczności, lecz zmusza naukowca do uznania ontologicznych cech przyrody i przyjęcia, że kwestia przyczynowości jest całkowicie otwarta. W ten sposób propozycja ta unika problemów, jakie na naukę nieubłaganie sprowadza naturalizm ontologiczny, a także jego wierny sprzymierzeniec — naturalizm metodologiczny.

EN

Methodological naturalism, though inexplicit in the denial of purpose, operates exclusively under the tenets of ontological naturalism and, therefore, proceeds only by way of the empirical and naturalistic. A more neutral epistemology is less presumptive and would allow science to flourish without the strictures of such a philosophical commitment. The task of divorcing science from methodological naturalism requires the abandonment of the idea that the structure of knowledge, or justified belief, requires no epistemic foundation and that inferential justification possess a uniquely superior epistemic status in the sciences than that which is non-inferentially known. As I see it, the persistent problem of science, and thus the criterion of demarcation that undergirds it, is two-fold. First, it is assumed that only inferential knowledge is genuinely justified, and second, that theories must be, at the very least, theoretically falsifiable. In this paper, I intend to provide a criterion of demarcating science that is practical and heuristically useful to spur scientific progress. My proposition does not presuppose the causal powers of chance and necessity. Instead, it forces the scientist to appreciate the ontological characteristics of nature and to leave the question of causation completely open, thereby, avoiding the pitfalls that ontological naturalism, and its faithful ally, methodological naturalism, habitually impose on science.

7

Ethology and what next? Some philosophical questions influencing the research on animal behaviour

71%

Godzińska E. J.

Filozofia i Nauka

|

2019

|

vol. 7

Refine search results

4 Filozoficzne Aspekty Genezy

2 Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

1 Filozofia i Nauka

2 Godzińska E. J.

1 Behe M. J.

1 Coyne J. A.

1 Elsberry W. R.

1 López M. A.

1 Mrozek J.

2 2019

1 2018

1 2017

1 2011

2 2004

Czy zmiana kryteriów naukowości we współczesnej fizyce teoretycznej?

"Tańczący z Popperem". Dembski o sprawdzalności

Etologia i co dalej? Niektóre filozoficzne kwestie kształtujące badania zachowania zwierząt

Nowa fala fanatyzmu w nauce

Filozoficzne zarzuty stawiane hipotezie inteligentnego projektu: odpowiedź na krytykę

Projekt jako kryterium demarkacji

Ethology and what next? Some philosophical questions influencing the research on animal behaviour