Search results

1

Nauka poza kontekstem uzasadnienia

100%

Polak P.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2014

|

issue 54

295-305

PL

Recenzja książki: Alfredo Marcos, Filozofia nauki. Nowe wymiary, tłum. P. Roszak, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2012, s. 331.

2

Gdzieś pomiędzy nauką a filozofią

100%

Zyzik R.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2013

|

issue 52

237-241

PL

Recenzja książki: Between Philosophy and Science, red. Michał Heller, Bartosz Brożek, Łukasz Kurek, Copernicus Center Press, Kraków 2012, ss. 255.

3

W jaki sposób w nauce wyjaśnia się umysł

100%

Kwiatek Ł.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2013

|

issue 52

229-236

PL

Recenzja książki: Mateusz Hohol, Wyjaśnić umysł. Struktura teorii neurokognitywnych, Copernicus Center Press, Kraków 2013, ss. 401.

4

Śladami Galileusza

100%

Szymański A.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2014

|

issue 55

173-194

PL

Recenzja książki: Tadeusz Sierotowicz, O położeniu plam słonecznych. Literatura, dialektyka, retoryka, filozofia i astronomia w Istoria e dimostrazioni intorno alle macchie solari Galileusza wraz z tłumaczeniem dzieła, OBI - Biblos, Tarnów 2013, ss. 622.

5

O wpływie "Traktatu logiczno-filozoficznego" Wittgensteina na filozofię nauki Stephena E. Toulmina

100%

Zarębski T.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

issue 2

6

Problem big data w naukach eksperymentalnych

100%

Leciejewski S.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2020

|

vol. 8/1

235-242

PL

W artykule opisuję fenomenbig data i jak ma się on do pracy badawczej realizo-wanej w ramach nauk eksperymentalnych. Poszukuję odpowiedzi na dwa ważne pytania. Czy metody badawcze zaproponowane w ramach paradygmatu big data mają zastosowanie w naukach eksperymentalnych? Czy zastosowanie metod badaw-czych z paradygmatu big data w konsekwencji prowadzi do nowego rozumienia tego, czymjest nauka?

7

Schrödinger w oczach naukowca i humanisty

88%

Twardowski M.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2014

|

issue 54

313-325

PL

Recenzja książki: Hans Ulrich Gumbrecht, Robert Pogue Harrison, Michael R. Hendrickson, Robert B. Laughlin, What Is Life? The Intellectual Pertinence of Erwin Schrödinger, Stanford University Press, Stanford 2011, s. 145.

8

Techniczna tkanka odkrycia naukowego

88%

Polak P.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2014

|

issue 54

307-312

PL

Recenzja książki: Jacek Rodzeń, Na tropie widma. Geneza i ewolucja spektroskopu optycznego w latach 1810–1860, Kraków 2013, s. 560.

9

O relacji pomiędzy filozofią nauki a jurysprudencją w świetle problematyki naturalizacji prawa

88%

Jakubiec M.

Logos i Ethos

|

2014

|

issue 2(37)

137–152

PL

Artykuł dotyczy wybranych aspektów relacji pomiędzy współczesną filozofią prawa oraz filozofią nauki. Zagadnienie to wydaje się szczególnie istotne w świetle wzrostu znaczenia podejścia naturalistycznego w naukach prawnych, następującego w związku z dynamicznym rozwojem nauk o zachowaniu. Dzięki analizie ich osiągnięć możliwe jest spojrzenie z interesującej perspektywy na istotne zagadnienia rozważane w ramach filozoficznoprawnego dyskursu. Nurtem, którego przedstawiciele uznają badanie faktów za najistotniejszy element refleksji nad pojęciem prawa, jest realizm prawny. Konsekwencją prezentowanego przez niektórych jego przedstawicieli nacisku na szeroko rozumiane analizy empiryczne w jurysprudencji jest wzrost znaczenia problemów rozważanych przez filozofów nauki dla filozofii prawa. Kilka z nich zostało wskazanych w tekście.

10

O wpływie "Traktatu logiczno-filozoficznego" Wittgensteina na filozofię nauki Stephena E. Toulmina

88%

Zarębski T.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

issue 2

11

Kryteria estetyczne w nauce w ujęciu Grzegorza Białkowskiego

88%

Gileta M.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2022

|

vol. 10

259-270

PL

Ten tekst jest prezentacją i analizą poglądów Grzegorza Białkowskiego w kwestii obecności kryteriów estetycznych w praktyce nauki, głównie w praktyce fizyki. Białkowski należy do fizyków – obok m.in. Henri Poincaré’go, Wernera Heisenberga i Paula Diraca – którzy nie tyko konstatują obecność kryteriów estetycznych w procesie tworzenia i oceniania teorii naukowych, ale też starają się uzasadnić odwoływanie się do takich kryteriów. Białkowski zwraca też uwagę na rolę przeżycia estetycznego w działalności naukowej, a obecność kryteriów estetycznych uzasadnia na podstawie tez naturalizmu.

12

Czy biologia jest chemią?

75%

Twardowski M.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2013

|

issue 52

203-221

PL

Recenzja książki: Addy Pross, What Is Life? How Chemistry Becomes Biology, Oxford University Press, Oxford 2012, ss. 200.

13

Relacje między filozofią a współczesną nauką na przykładzie pism Wernera Heisenberga

75%

Sobkowiak S.

Filozofia Chrześcijańska

|

2019

|

vol. 16

139-159

EN

The article aims at presenting the relationship between science and philosophy based on the works of Werner Heisenberg. It deals with the infl uence of the scientifi c breakthrough on the understanding of physical concepts such as matter, time and causality. It also contains a discussion on the process of creating a new branch of science – quantum mechanics, and shows how the work and views of Heisenberg contributed to it. The relationship between physics and philosophy is presented here with particular emphasis on showing the results of research and philosophical refl ections on the concepts of matter, the philosophy of the language of science, the theory of unifi cation and the fl agship work of Heisenberg: the principle of uncertainty.

PL

The article aims at presenting the relationship between science and philosophy based on the works of Werner Heisenberg. It deals with the infl uence of the scientifi c breakthrough on the understanding of physical concepts such as matter, time and causality. It also contains a discussion on the process of creating a new branch of science – quantum mechanics, and shows how the work and views of Heisenberg contributedto it. The relationship between physics and philosophy is presented here with particular emphasis on showing the results of research and philosophical refl ections on the concepts of matter, the philosophy of the language of science, the theory of unifi cation and the fl agship work of Heisenberg: the principle of uncertainty.

14

Historia nauki jako historiozofia. Lucio Russo i koncepcja rozwoju naukowego

75%

Wasyluk P.

Humanistyka i Przyrodoznawstwo

|

2011

|

issue 17

15

Pitagorejczycy, albo pochwała metafizyki

75%

Gołosz J.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2021

|

vol. 9/1

251-276

PL

Artykuł ten stara się pokazać, iż podstawową zasadą metafizyczną pitagorejczyków było przekonanie o harmonii i porządku świata, które miały się najpierw przejawiać w jego strukturze arytmetycznej, zastąpionej następnie po odkryciu wielkości niewspółmiernych (czyli liczb niewymiernych, jak je nazywamy obecnie) strukturą geometryczną. Na przykładzie metafizyki i nauki pitagorejskiej artykuł pokazuje wzajemne związki pomiędzy metafizyką i nauką. Dowodzi z jednej strony niezbędności tej pierwszej dla tej drugiej, dla której pełni rolę przewodnika, z drugiej zaś pokazuje, w jaki sposób poszukiwania naukowe mogą nas zmuszać do modyfikacji wyjściowej metafizyki wówczas, kiedy ta jest nietrafna i nie sprawdza się w badaniach naukowych. Artykuł ten stara się też wykazać na przykładzie pitagorejczyków niezbędność realistycznego podejścia do poznania, czyli konieczność wyjścia poza to, co jest dane w zjawiskach.

16

Alina Motycka – filozofka nauki

75%

Bytniewski P.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2020

|

vol. 8/2

217-228

PL

W artkule przedstawiam poglądy Aliny Motyckiej, polskiej filozofki nauki, zmarłej w 2018 roku. Działalność naukową Motyckiej lokuję w historycznym kontekście dwóch tradycji filozofii nauki – uhistorycznionej jej wersji sygnowanej nazwiskiem Thomasa Kuhna i tradycji logicznej rekonstrukcji nauki jaką w drugiej połowie XX wieku ożywiała myśl Karla Poppera. Sądzę, że taka właśnie sytuacja historyczna stanowi kontekst, w jakim Motycka kształtowała swój pogląd na filozofię nauki, a także z uwagi na tak określony kontekst, problematyzowała własny w niej udział. Co zatem stanowi o oryginalności Jej drogi? Dwie kwestie wysuwają się tu na plan pierwszy. Pierwsza, to rekonstrukcja zasadniczego problemu filozofii nauki, jakim według Motyckiej, jest zagadnienie konfrontacji dwóch teorii naukowych z których wcześniejsza (T1) jest zastępowana przez późniejszą i konkurencyjną względem pierwszej (T2). Motycka w warstwie krytycznej swojej filozofii nauki ukazuje niezdolność epistemologii drugiej połowy XX wieku do adekwatnego ujęcia tej relacji. Przyczynę upatruje w jej braku wytworzenia środków intelektualnych do problematyzowania sytuacji „T1–T2”. Stąd wywodzi się drugi obszar dociekań Autorki, jakim jest kwestia twórczości w nauce. Inspiracji dla skonstruowania adekwatnej epistemologii obejmującej to zagadnienie dostarczają Motyckiej poglądy Carla G. Junga. Przedmiotem jej zainteresowania jest – w tym kontekście – możliwość użycia na terenie filozofii nauki takich pojęć, jak archetyp i mit.

17

Evolutionism–Creationism: In Search for a Platform of Dialogue

71%

Dąbek D.

|

2020

|

vol. 68

|

issue 4

51-70

EN

This article seeks to indicate a platform for discussion between evolutionists and creationists, which will enable dialogue and increase the chance of developing a coherent worldview that combines elements of scientific knowledge and religious faith. In the context of various types of knowledge, three levels are indicated: (1) the subject of research, (2) knowledge of this subject, and (3) interpretation of this knowledge. Dialogue can be undertaken and conducted already at the second level, but only accompanied by both respect for mutual autonomy and a focus on inspiration rather than integration. The appropriate level of dialogue is the third level: the interpretation of knowledge and building an overarching view of the world and man. The aim of dialogue at this level is to integrate all elements of a worldview and to strive to explain and understand the whole reality.

PL

Ewolucjonizm–kreacjonizm. Poszukiwanie płaszczyzny dialogu W artykule przedstawiona została próba wskazania płaszczyzny dyskusji ewolucjonistów z kreacjonistami, która umożliwiałaby dialog zwiększający szansę wypracowania spójnego światopoglądu łączącego elementy wiedzy naukowej i wiary religijnej. W odniesieniu do różnych typów wiedzy zaproponowane zostało wyróżnienie trzech poziomów: 1) przedmiot badań, 2) wiedza o tym przedmiocie, 3) interpretacja tej wiedzy. Dialog może być prowadzony już na poziomie drugim, lecz z poszanowaniem wzajemnej autonomii i ukierunkowaniem raczej na inspirację, niż na integrację. Właściwą płaszczyzną dialogu jest poziom trzeci: interpretacja wiedzy oraz budowanie wizji świata i człowieka. Celem dialogu na tym poziomie jest integracja wszystkich elementów światopoglądu i dążenie do wyjaśnienia i zrozumienia całej rzeczywistości.

18

Science of science at Sussex University

63%

Outhwaite W.

Zagadnienia Naukoznawstwa

|

2017

|

vol. 53

|

issue 2(212)

149-156

EN

The aim of this paper is to discuss the history of the Science Policy Research Unit and place it within the broader framework of the University of Sussex and the intellectual context of the period. This brief introduction helps to understand the origins of the Unit and the role played by such figures as Chris Freeman, Geoffrey Oldham, Jackie Fuller, and Roy MacLeod. The description of intellectual context includes the influence of sociological approaches to science which were strong in the second half of the 20th century.

PL

Celem artykułu jest omówienie historii jednostki badawcze Science Policy Research Unit, wskazanie jej miejsca i sposobu funkcjonowania w ramach struktur Uniwersytetu w Sussex oraz przedstawienie kontekstu „intelektualnego” towarzyszącego jej powstaniu. To krótkie wprowadzenie pozwala zrozumieć genezę powstania jednostki oraz rolę jaką odgrywali w niej m.in. Chris Freeman, Geoffrey Oldham, Jackie Fuller, czy Roy MacLeod. Opis kontekstu „intelektualnego” dotyczy głównie wpływu podejść socjologicznych na naukę, które były szczególnie silne w drugiej połowie 20. wieku.

19

Dwa przełomy. Wilhelm Dilthey i historycznokulturowe przesłanki science wars

63%

Seweryn D.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2021

|

issue 11 (14)

59-80

EN

The contemporary discrepancy between the humanityes and the mathematical and natural sciences prompts a retrospective rethinking of the set of historical circumstances that have led to the breakdown of scientific life into isolated domains (‘the two cultures’, as C. Snow called it). As a result of this break-up, natural science mystifies the humanities, humanities mystify mathematical and natural sciences. The dispute dispute takes on an ideological colour, turning into a competition for a monopoly on the power to define reality. In this context, Dilthey’s concept of establishing the humanities as a kind of inversion of the natural sciences becomes perversely topical, all the more so, the influence of this concept on the self-definition of humanities. According to the approach presented in the article, Dilthey’s postulate of the scientific sovereignty of humanistic research, completely independent from empirical and mathematical natural science, is in this approach an intermediate link between the two phenomena. The first is the escapist reaction of the artistic community to the seventeenth-century scientific revolution; the second − a conglomerate of such contemporary trends as sociological biophobia and anti-naturalism (aspects of cultural constructivism) or attempts to semiologize contemporary physical theories. Out of necessity, these tendencies are only roughly outlined here with the awareness that they themselves constitute a multifaceted research issue. Thus, in the article, Dilthey’s philosophy of the humanities comes to the fore, especially those aspects that show a sufficiently clear analogy to the crisis of the 17th century and at the same time submit to a sufficiently justified interpretation as one of the premises of the contemporary conflict of sciences.

PL

Współczesny rozdźwięk między humanistyką a naukami matematyczno-przyrodniczymi skłania do powtórnego przemyślenia zespołu historycznych okoliczności, które doprowadziły do rozpadu życia naukowego na odizolowane od siebie domeny („dwie kultury” Charlesa Snowa). W efekcie tego rozpadu przyrodoznawstwo mistyfikuje humanistykę, humanistyka mistyfikuje nauki matematyczno-przyrodnicze; konflikt nabiera ideologicznego zabarwienia, przeradzając się w rywalizację o monopol na prawo do definiowania rzeczywistości. W tym kontekście Diltheyowska koncepcja ugruntowania humanistyki jako poniekąd inwersji nauk przyrodniczych, w szczególności zaś wpływ tej koncepcji na autodefinicje dyscyplin humanistycznych − nabierają dosyć przewrotnej aktualności. Według przedstawionego w artykule ujęcia Diltheyowski postulat naukowej suwerenności badań humanistycznych, pozostających w całkowitej niezależności od empirycznego i matematycznego przyrodoznawstwa, stanowi ogniwo pośrednie między dwoma zjawiskami. Pierwszym jest eskapistyczna reakcja środowisk artystycznych na siedemnastowieczną rewolucję naukową; drugim − konglomerat takich współczesnych tendencji, jak socjologiczna biofobia i antynaturalizm (aspekty konstruktywizmu kulturowego) czy próby semiologizacji współczesnych teorii fizycznych. Tendencje te z konieczności zarysowane tu zostały jedynie szkicowo, ze świadomością, że same w sobie stanowią wielopłaszczyznowe zagadnienie badawcze. Tym samym na pan pierwszy wysuwa się w artykule Diltheyowska filozofia nauk humanistycznych, a zwłaszcza te jej aspekty, które wykazują dostatecznie wyraźną analogię z kryzysem XVII w. i zarazem poddają się dostatecznie uzasadnionej wykładni jako jedna z przesłanek współczesnego konfliktu nauk.

20

Ontogeneza pytania „dlaczego” w perspektywie epistemologii genetycznej i jej filozoficzne implikacje

63%

Duchliński P.

Logos i Ethos

|

2018

|

vol. 47

|

issue 1

EN

The question “why” is generally thought to be one of the most important of philosophical questions. Indeed, many philosophers hold that it is responsible for defining the essential contours and identity of philosophical discourse itself. Moreover, all attempts to reject it are perceived as a manifestation of minimalist tendencies in philosophical research. This article presents Piaget’s views concerning the ontogenesis of the “why” question. After having reconstructed the latter, it seeks to spell out their potential philosophical implications. The author argues that ontogenetic considerations can certainly play a heuristic role in the formulation of philosophical theses and hypotheses, and that they can lead to a correcting of the conceptions we tend to have of certain philosophical questions – namely, ones that do not refer to any empirical data.

PL

Pytanie „dlaczego” uważa się za jedno z najważniejszych pytań filozoficznych. Wielu filozofów sądzi, że decyduje ono o profilu i tożsamości dyskursu filozoficznego. Wszelkie zaś próby jego odrzucenia postrzega się jako przejaw tendencji minimalistycznych w badaniach filozoficznych. W artykule przedstawiono poglądy J. Piageta na ontogenezę pytania „dlaczego”. Po ich zrekonstruowaniu ujawniono, jakie implikacje filozoficzne mogą z nich wynikać. Autor artykułu argumentował, że dane ontogenezy mogą odgrywać heurystyczną rolę w formułowaniu tez i hipotez filozoficznych. Mogą one prowadzić do skorygowania niektórych koncepcji pytań filozoficznych, które nie powołują się na żadne dane empiryczne.

Refine search results

Nauka poza kontekstem uzasadnienia

Gdzieś pomiędzy nauką a filozofią

W jaki sposób w nauce wyjaśnia się umysł

Śladami Galileusza

O wpływie "Traktatu logiczno-filozoficznego" Wittgensteina na filozofię nauki Stephena E. Toulmina

Problem big data w naukach eksperymentalnych

Schrödinger w oczach naukowca i humanisty

Techniczna tkanka odkrycia naukowego

O relacji pomiędzy filozofią nauki a jurysprudencją w świetle problematyki naturalizacji prawa

O wpływie "Traktatu logiczno-filozoficznego" Wittgensteina na filozofię nauki Stephena E. Toulmina

Kryteria estetyczne w nauce w ujęciu Grzegorza Białkowskiego

Czy biologia jest chemią?

Relacje między filozofią a współczesną nauką na przykładzie pism Wernera Heisenberga

Historia nauki jako historiozofia. Lucio Russo i koncepcja rozwoju naukowego

Pitagorejczycy, albo pochwała metafizyki

Alina Motycka – filozofka nauki

Evolutionism–Creationism: In Search for a Platform of Dialogue

Science of science at Sussex University

Dwa przełomy. Wilhelm Dilthey i historycznokulturowe przesłanki science wars

Ontogeneza pytania „dlaczego” w perspektywie epistemologii genetycznej i jej filozoficzne implikacje