Artykuł poświęcony jest przedstawieniu głównych zagadnień fi lozofi czno- prawnych poruszanych przez Peretiatkowicza oraz ukazaniu drogi kształtowania się jego poglądów naukowych. Na całokształt filozofii prawa autora składa się przede wszystkim jego stosunek do pozytywizmu prawniczego, uwagi metodologiczne dotyczące filozofii prawa jako odrębnej dziedziny nauki, autorska teoria prawa natury oraz studia nad twórczością Jana Jakuba Rousseau
The article is a review of the book titled Sztuka rozumienia. Poszukiwania filozofii archaicznej [The art of understanding: Searching for archaic philosophy] (2019) by Jerzy Oniszczuk. The author of the review discusses the content of the book and comments on the results of the analyzes and the method of their presentation.
PL
Artykuł jest recenzją książki Sztuka rozumienia. Poszukiwania filozofii archaicznej (2019) autorstwa Jerzego Oniszczuka. Autor recenzji omawia zawartość książki, komentuje wyniki przeprowadzonych analiz oraz sposób ich prezentacji.
Głównym celem rozważań jest próba opracowania koncepcji usprawiedliwienia kary opartej na moralnej odpowiedzialności sprawcy. Moralna odpowiedzialność sprawcy jest postrzegana jako podstawa do ukarania w przypadku braku legitymacji politycznej lub moralnego autorytetu państwa do karania. Czy kara kryminalna jest uzasadniona, jeśli państwo nie ma tak zwanego ius puniendi? Tak postawione pytanie rodzi wiele problemów, a już sam wniosek, że państwo może nie mieć ius puniendi, wydaje się kontrowersyjny. Artykuł omawia szeroki zakres problemów związanych z ius puniendi i polityczną legitymacją państwa.
Każda instytucja prawna zaczyna się od idei, zatem to pewna myśl jest pierwotna w sto-sunku do wytworzonej przez legislatora normy prawnej. To sprawia, że analiza owej idei jest poznawczo istotna i nie można jej lekceważyć. Wolność jest jednym z podstawowych praw gwarantowanych przez współczesny konstytucjonalizm. Artykuł jest analizą fi-lozoficznoprawnego rozumienia pojęcia wolność i sposobów przenoszenia go na grunt prawa. Autor stawia tezę, że pojęcie wolności jest dla europejskiego prawnika pojęciem nieostrym, na fundamencie którego trudno zbudować system prawny. Z jednej strony pojęcie to wydaje się oswojone i trudno je bezpośrednio zanegować, ale jego zdefiniowa-nie a tym bardziej przyjęcie konsekwencji jakie się z ową definicją wiążą jest dyskusyjne.
EN
Each legal institution begins from an idea, therefore a thought is primary in relation to the legal norm created by the legislator. This makes the analysis of this idea is signifi-cant and cannot be ignored. Freedom is one of the fundamental rights guaranteed by the contemporary constitutionalism. The article is an analysis of the philosophical and legal understanding of the concept of freedom and the ways of its transfer to the law. The au-thor claims that the concept of freedom is a vague concept for a European lawyer, on the foundation of which it is difficult to build a legal system. On the one hand, this concept seems familiar and it is difficult to directly deny it, but its definition, and even more so, the adoption of the consequences associated with this definition is debatable.
Niniejszy artykuł ma na celu zwięzłe przedstawienie chińskiego nurtu filozoficznego zwanego legizmem. Praca oparta jest przede wszystkim na autorskich tłumaczeniach klasycznych dzieł filozofii chińskiej oraz publikacjach naukowych pochodzących ze źródeł anglojęzycznych. W pracy opisano podstawowe dla nurtu legistycznego teorie i pojęcia, w tym ze szczególną wnikliwością przeanalizowano koncepcję prawa (fa) i podjęto próbę odniesienia jej zarówno do zapatrywań konfucjańskich, jak i do realiów europejskich.
Celem artykułu jest analiza zmian zachodzących w rozumieniu pojęcia sprawiedliwości. Początkowo termin ten odnosił się do prawa by następnie w większym stopniu opisywać znaczenie polityczne. W pracy omówione zostały główne ujęcia problemu, poczynając od starożytnych koncepcji Platona, Arystotelesa, Cycerona. Spośród myślicieli współczesnych najwięcej miejsca poświęcono teorii sprawiedliwości Johna Rawlsa, oraz wybranym krytykom koncepcji amerykańskiego filozofa. Wśród zastosowanym metod badawczych wiodącą jest metoda deskryptywna, posiłkowo zaś metody historyczno-opisowa i komparatystyczna. Uzyskane wyniki upoważniają do twierdzenia, że nastąpił przełom w rozumieniu sprawiedliwości, częściej dyskutowanej obecnie w sferze politycznej niż prawnej. Prawne rozumienie pojęcia sprawiedliwości zostało ustalone już w starożytności i jego istota pozostała niezmienna do dnia dzisiejszego, z nieznacznymi zmianami.
Dominujący współcześnie w doktrynie libertariańskiej nurt propertarianistyczny utrzymuje, że dla ułożenia harmonijnych stosunków międzyludzkich niezbędne jest ustanowienie i wyraźne zakreślenie własności prywatnej. Pomimo tak silnej preferencji dla praw majątkowych libertarianie propertarianistyczni nie wypracowali spójnego stanowiska wobec prawa własności intelektualnej. W odniesieniu do prawa patentowego i autorskiego wyróżnić można trzy stanowiska: afirmację, woluntaryzm i abolicjonizm. Przedstawicielem pierwszego z wymienionych był Robert Nozick, libertarianin cieszący się bodaj największą sławą i uznaniem środowisk akademickich. Zdaniem filozofa, zasada sprawiedliwego nabywania (jeden z fundamentów teorii legalistycznej) implikuje konieczność uznania m.in. silnej ochrony patentowej. Tytuł do dóbr intelektualnych (zarówno wynalazków, jak i utworów) miałby być naturalnym i przedpolitycznym prawem każdej jednostki, wynikającym z pracy włożonej w stworzenie owych dóbr. Niezależnie od tego, czy twierdzenia Nozicka mogą być uznane za przekonujące, argumenty libertarian za i przeciw legitymizacji własności intelektualnej stanowią ważny głos nie tylko na płaszczyźnie nauk niedogmatycznych (teorie legitymizacji własności intelektualnej), ale i dogmatycznych, gdzie służyć mogą choćby w debacie nad właściwym modelem praw autorskich majątkowych.
EN
Propertarianism, the most prominent of contemporary libertarian factions, holds that in order to establish a harmonious society it is necessary to introduce and delineate the right of private property. Despite the strong preference for property rights, right-wing libertarians do not agree, however, on the legitimization of intellectual property. There are three main libertarian stances on this question: affirmation, voluntarism and abolitionism. The most famous and academically influential exponent of the adherents’ faction is perhaps Robert Nozick. According to the philosopher the rule of just initial acquisition (one of the pillars of the entitlement theory) implicates the necessity of i.a. the strong patent rights. Title to the intellectual goods (both copyright and patent) would be a natural and pre-political right of every individual, resulting from labor put into their creation. Regardless of whether Nozick claims seem convincing, libertarian arguments for and against legitimization of intellectual property make up for an important voice both in the sphere of philosophy of law and jurisprudence debating on the proper model of copyright.
In this paper we sketch the approach given by D. Minich in her book about G.L. Seidler’s theory of civility, law and state. Thus, we argue that D. Minich’s presentation does not include general conclusions in this matter.
PL
Artykuł stanowi polemikę z książką D. Minich na temat idei władzy państwowej w koncepcjach G. Seidlera. Wykazuje sie, że autorka przytacza jedynie poglady G.L. Seidlera, nie wyprowadzając z nich żadnych wniosków.
Celem pracy jest próba definicji stanu wyjątkowego na gruncie filozofii prawa. Natura tego terminu jest zarówno prawna, jak i polityczna, przez co stanowi on przedmiot zainteresowania różnych nauk społecznych. Hybrydalny charakter stanu wyjątkowego pociąga za sobą trudności definicyjne, prowadząc do sceptycyzmu definicyjnego. Tezą pracy jest, że wobec niemożności sformułowania kryterialnej definicji stanu wyjątkowego, należy zastąpić ją definicją paradygmatyczną która, korzystając z dorobku m.in. filozofii, historii czy nauk politycznych, może znaleźć zastosowanie na gruncie różnych ujęć metodologicznych. W tym celu przedstawiono przegląd różnych rodzin definicyjnych (stan wyjątkowy jako fakt normatywnie uregulowany, jako dyktatura konstytucyjna, jako fakt polityczny i jako pusta prawna). Następnie na podstawie elementów wspólnych w przeanalizowanych definicjach wyodrębniono elementy konstytuujące stan wyjątkowy: wystąpienie sytuacji kryzysowej, zawieszenie norm powszechnie obowiązujących i czasowość owego zawieszenia, które to elementy zostały w dalszej części pracy omówione. Przedstawiona definicja ma służyć pomocą w kwalifikacji określonych fenomenów jako stanu wyjątkowego w obliczu wzrostu zainteresowania ustawodawstwem wyjątkowym w kontekście zagrożenia terrorystycznego.
W artykule podjęto próbę wykazania, że pojęcie dobra karnego, mimo że nadzwyczajnie ważne dla teorii prawa i dogmatyki prawa karnego, nie doczekało się w polskiej literaturze przedmiotu rzetelnego opracowania. Dokonując prawno-filozoficznej analizy pojęcia dobra prawnego autorzy nawołują do refleksji nad ontologicznymi, epistemicznymi i aksjologicznymi podstawami konstytuującymi to pojęcie.
EN
In this paper the authors try to argue that the notion of legal interest has not been analysed in sufficient detail in Polish specialist literature, although this notion is weighty in the field of law theory and its tenets. Making an attempt to describe the nature of the notion of legal interest in legal and philosophical way, the authors exhort to reflect on ontological, epistemological and axiological backgrounds of this concept.
The aim of present paper is, on the one hand, to reconstruct Leon Petrażycki’s views on justice, and on the other hand, to link them to the contemporary discussion on this subject. Petrażycki’s analysis of justice is purely of descriptive character, i.e. it shows what the nature of justice is and why it should be treated as a legal phenomenon. Critical element is a special strength of Petrażycki’s view. The Polish legal philosopher showed with remarkable clarity why he considered justice not only as a purely subjective category of legal psychology (and therefore, belonging to the sphere of intuitive law), but as a result of emotional projection, which means that all judgments that attribute justice to specific legislative acts or decisions concerning the application of law were based on a specific illusion. Petrażycki, however, did not accept a relativistic position because he introduced the ideal of universal love in his theory.
PL
Celem pracy jest z jednej strony rekonstrukcja poglądów Leona Petrażyckiego dotyczących sprawiedliwości, z drugiej zaś odniesienie ich do współczesnej dyskusji na ten temat. Analizy Petrażyckiego dotyczące sprawiedliwości mają charakter czysto opisowy, gdyż pokazują, jaki charakter ma sprawiedliwość i dlaczego należy ją zaliczyć do zjawisk prawnych. Tym, co stanowi szczególną siłę rozważań Petrażyckiego, jest ich element krytyczny. Polski filozof prawa z niezwykłą jasnością pokazał, dlaczego uważał sprawiedliwość nie tylko za czysto subiektywną kategorię psychiki prawnej (a zatem należącą do sfery prawa intuicyjnego), ale wynik projekcji emocjonalnej, co oznacza, że według niego wszystkie sądy przypisujące sprawiedliwość określonym tworom legislacyjnym bądź decyzjom stosowania prawa opierały się na swoistej iluzji. Petrażycki nie przyjął jednak stanowiska relatywistycznego, gdyż wprowadził do swojej teorii ideał powszechnej miłości.
In this paper the authors try to argue that the notion of legal interest has not been analysed in sufficient detail in Polish specialist literature, although this notion is weighty in the field of law theory and its tenets. Making an attempt to describe the nature of the notion of legal interest in legal and philosophical way, the authors exhort to reflect on ontological, epistemological and axiological backgrounds of this concept.
PL
W artykule podjęto próbę wykazania, że pojęcie dobra karnego, mimo że nadzwyczajnie ważne dla teorii prawa i dogmatyki prawa karnego, nie doczekało się w polskiej literaturze przedmiotu rzetelnego opracowania. Dokonując prawno-filozoficznej analizy pojęcia dobra prawnego, autorzy nawołują do refleksji nad ontologicznymi, epistemicznymi i aksjologicznymi podstawami konstytuującymi to pojęcie.
The content of the article briefly presents the issues connected with theories of legal interpretation. The authors point to two methodological attitudes towards cognizing legal interpretation. They result in descriptive and prescriptive theories of legal interpretation and indicate creating a notion of ‘theory-concept’ in legal interpretation. The authors mark three groups of such theory-concepts in Polish legal theory.
PL
Treść artykułu w sposób szkicowy przedstawia problematykę związaną z teoriami wykładni prawa. Autorzy wskazują na dwie postawy metodologiczne względem poznawania interpretacji prawa, które skutkują opisowymi i normatywnymi teoriami wykładni prawa, a także na wykształcenie się pojęcia „teorii-koncepcji” w wykładni prawa. Autorzy wyróżniają trzy grupy takich teorii-koncepcji w polskiej teorii prawa.
Wbrew potocznym wyobrażeniom tworzenie treści kulturowych, także naukowych (teorii, metod, paradygmatów etc.), osadzone jest w określonych strukturach społecznych. Działania naukowe nie odbywają się w sposób wolny, między egalitarnymi podmiotami, ale podlegają, tak jak inne fenomeny społeczne, mechanizmom monopolizacji oraz społecznej i symbolicznej hierarchizacji. Nie oznacza to jednak, że hierarchie świata naukowego są prostym odbiciem generalnych nierówności społecznych (systemu klas społecznych). W rzeczywistości świat naukowy stanowi relatywnie odrębne uniwersum z własnymi podziałami i specyficznymi zasobami, o które toczy się społeczna gra. Celem artykułu jest odkrycie i wyjaśnienia owych specyficznych nierówności na przykładzie wewnętrznego funkcjonowania polskiego pola filozofii prawa. Pole to, osadzone na przecięciu linii wpływu kilku dyscyplin (prawo, filozofia, socjologia) oraz sił zewnętrznych (rynek usług prawniczych), daje wgląd w szersze procesy, w jakie uwikłana jest nauka, oraz, co za tym idzie, w sposób, w jaki jest ona produkowana. Badanie, oparte na danych prosopograficznych, obejmuje wszystkich naukowców zatrudnionych w katedrach filozofii i/lub teorii prawa polskich uniwersytetów (n = 148). Metodą badawczą jest geometryczna analiza danych. Oprócz wskazania ukrytych strukturalnych nierówności społecznych i symbolicznych między jednostkami analiza ujawnia także rysującą się nieoczywistą hierarchię uniwersytetów oraz jej sens w badanym uniwersum.
EN
Contrary to common sense visions, the production of cultural content, including scientific knowledge (theory, methods, paradigms, etc.) is embedded in specific social structures. Scientific practices do not take place freely between egalitarian agents but, like other social phenomena, are subject to the mechanisms of monopolization as well as social and symbolic hierarchization. This does not mean, however, that the hierarchies of the scientific world are a simple reflection of general social inequalities (social class system). In fact, the scientific world is a relatively separate universe with its own divisions and specific resources for the social game. The aim of the article is to reveal and explain these specific inequalities on the example of the internal functioning of the Polish (sub)field of legal philosophy. This (sub)field, set at the intersection of the impact lines of several disciplines (law, philosophy, sociology) and external forces (the legal professional market), gives an insight into the wider processes in which science is involved and, consequently, how it is produced. The study, based on detailed prosopographical data, includes all scholars employed in departments of philosophical and theory of law at all Polish universities (n = 148). The research method is a geometric data analysis. In addition to indicating the hidden structural social and symbolic inequalities between individuals, the analysis also reveals the non-obvious hierarchy of universities and its meaning in the studied universe.
Autor podjął próbę refleksji nad występowaniem paradygmatu racjonalnego prawodawcy w teorii i praktyce stosowania prawa we współczesnej Polsce. Wskazując na endemiczny charakter problemu badawczego w polskim prawoznawstwie, dążył on do skonfrontowania stanowiska doktryny z orzecznictwem sądowym ostatnich lat oraz praktyką legislacyjną Sejmu VIII kadencji. Wszechstronne ujęcie zagadnienia motywowane było chęcią sformułowania hipotez i wniosków mogących inspirować kolejnych eksploratorów podjętej problematyki. Podsumowując wyniki przeprowadzonych badań, autor przedstawił swoje krytyczne stanowisko, uznając, że koncepcja racjonalnego prawodawcy budzi istotne wątpliwości i uzasadnione zastrzeżenia, co powoduje, że wymaga ona reinterpretacji.
EN
The author of the publication reflected on the existence of the rational legislator’s paradigm in the theory and practice of applying law in contemporary Poland. Noting the endemic nature of the research problem in Polish jurisprudence, the author tried to confront the position of the doctrine with the judicial decisions of recent years and the legislative practice of the Sejm of the 8th term. The comprehensive approach to the issue was motivated by striving to formulate hypotheses and conclusions that could inspire subsequent explorers of the issues raised. Summing up the results of the conducted research, the author presented his critical position, recognising that the concept of a rational legislator raises serious doubts and justified objections, which means that it requires reinterpretation.
Niemal w każdej książce dotyczącej zagadnienia praworządności i demokracji wskazuje się na ideę trójpodziału władzy jako jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego. W polskiej kulturze prawnej i politycznej ostatnich kilku miesięcy pojawił się pewien problem, który nazywany jest powszechnie ‘sporem o Trybunał Konstytucyjny’, czasami ‘sporem o demokrację’ lub ‘kryzysem wokół Trybunału Konstytucyjnego’. W mojej ocenie nie jest to jedynie spór polityczny, jak najczęściej mówi się o nim w mediach, ale jest trudnym do rozwiązania zagadnieniem filozoficznym. Jego wyjaśnienie i potencjalne rozwiązanie musi sięgnąć do podstawowego aparatu pojęciowego filozofii prawa i samych fundamentów myślenia prawniczego i politycznego. W niniejszym artykule stawiam tezę, że spór ten jest immanentnie wpisany w naszą kulturę prawną i wiąże się ze szczególną pozycją prawa pozytywnego w tej kulturze wraz próbą budowy naukowego prawoznawstwa przez pozytywizm prawniczy.
EN
Almost in every book concerning a problem of law and order and democracy the principle of the tripartite separation of power is indicated as one of the basic principles of the democratic state based on the rule of law. Last months in Poland’s legal and political culture a problem appeared which is widely called ‘a dispute over the Constitutional Tribunal’, ‘a dispute over democracy’ or ‘a crisis regarding the Constitutional Tribunal’. In my opinion, it is not only a political dispute as it is most often presented in the media but it is a philosophical issue difficult to resolve. Its explanation and potential solution must reach basic means of legal philosophy and the grounds of legal and political thinking. In this article I challenge a thesis that the dispute is immanently connected with our legal culture and involves a distinctive position of positive law in that culture with an attempt of creating jurisprudence by legal positivism.
The aim of this paper is to illustrate the analogy of law and game on the example of selected problems of contemporary theory and philosophy of law. The frames of this text are determined by the metaphor of the game, and in particular by the reference to football, because football has the feature of universality in the modern world. In the context of the relationship between the law and the game, the basic assumptions of the concept of H. L. A. Hart, R. Dworkin, A. Marmor, A. Hutchinson, J. Searle are introduced. Above all, however, the use of the metaphor of the game by H. L. A. Hart in „Concept of Law” is being described. Particular emphasis is placed on discussing the distinction he made between the game according to the rules and the game of „scorer’s discretion”. Considerations regarding this problem are supplemented with examples from the world of football.
The aim of this article is to present a legal positivist social source thesis in the context of classical metaphysical reflection. Author uses the method of analysing the source texts and abstracts theses that can be considered as metaphysical. Metaphysical theses divide into existential and essential. They are expressed directly by an author or possible to reconstruct. Reasoning was based on convenience that universality of metaphysics should be considered temporally. The thesis about the evolution of ways of understanding reality, along with the development of mankind, is one of the cardinal assumptions of positivism in general. Based on this historiosophical rule, August Comte draws further conclusions about a possible modern philosophy for the future. The denial of metaphysics leads to cursory, perhaps unconscious, acceptance of the theses that have already been developed in the history of philosophy. The reflections are essentially focused on the issue of ontological status of society. Its understanding determines the understanding of social facts and seems to have an impact on social source thesis. The main part of the reflection is placed in a historical context. It enables to examine some aspects that are difficult to consider nowadays. One of the conclusions is that metaphysics to which positivism opposes is dominant in 19th century philosophy, but in general only one of many schools of thought. Since there is no specific literature on that matter, author signalize problems considering them generally.
PL
Artykuł ma na celu przedstawienie pozytywistycznej tezy o społecznym źródle prawa w kontekście rozważań metafizyki klasycznej. Wykorzystano metodę analizy tekstów źródłowych i dokonano abstrakcji tez, które można uznać za metafizyczne. Twierdzenia metafizyczne, to twierdzenia egzystencjalne, a także esencjalne, które dany autor przyjmuje wprost, bądź są możliwe do rekonstrukcji na podstawie wniosków, które wyprowadza. Rozumowanie zostało oparte na przekonaniu, że uniwersalność metafizyki należy rozumieć również w aspekcie czasowym. Teza o zmienności sposobów rozumienia rzeczywistości, wraz z rozwojem ludzkości, jest jedną z kardynalnych założeń pozytywizmu w ogóle. W oparciu o to historiozoficzne prawidło, August Comte wyprowadza dalsze wnioski, co do filozofii możliwej na przyszłość. Negacja metafizyki prowadzi do niepogłębionego, być może nieświadomego, przyjęcia tez, które w historii filozofii zostały już opracowane. Przemyślenia zaprezentowane w niniejszym artykule zasadniczo skoncentrowane są na zagadnieniu sposobu bytowania społeczeństwa. Jego rozumienie warunkuje rozumienie faktów społecznych i na tej płaszczyźnie prowadzi do wniosków na temat społecznej źródłowości prawa. Główna część rozważań umiejscowiona została w kontekście historycznym, co pozwala dostrzec elementy trudno uchwytne współcześnie. Jednym z wniosków jest ustalenie, że metafizyka, wobec której pozytywizm występuje, jest tylko jednym nurtem, który panował w XIX - wiecznej filozofii. Ze względu na brak szczegółowych opracowań zagadnienia, autor sygnalizuje problemy, rozpatrując je na poziomie ogólnym.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.