Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 19

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  frazeologizmy
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Związki frazeologiczne jako źródło błędów w kontekście językowego obrazu świata (na materiale języka polskiego i języka niemieckiego)

100%
Bawej I.
Lingwistyka Stosowana / Applied Linguistics / Angewandte Linguistik
|
2012
|
issue 5
175-188
EN
Phraseological units are an integral part of foreign language teaching. The present paper is an attempt to improve and describe the state of selected errors made by learners when they use idioms as fixed and restricted word combinations in language. The aim of the paper is to explain selected errors in written texts produced by learners of German as a foreign language in the neophilological education. It is argued that the use of the mother tongue with the lack of knowledge of the foreign cultural background is the reason for the lexical errors when producing phraseological units in a foreign language. Errors are made because learners have not acquired sufficient linguistic und cultural knowledge to produce the given phraseological units correctly. The learners make use of their Polish knowledge in German production. They produce lexical calques that do not exist in German. The mother tongue influences cultural patterns of thought and perception through a culture-specific segmentation of the extralinguistic reality. Errors of this type are a result of the incomprehensibility and/ or misunderstanding of cultural differences between languages.
2

Przekleństwa z komponentem szlag/szlak w języku ogólnopolskim i w gwarach

86%
Buława M.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 4
68-83
PL
W artykule przedstawiono występowanie w polszczyźnie ogólnej, dawnej i współczesnej, oraz w gwarach polskich zapożyczenia szlag/szlak ‘apopleksja, paraliż’. Przekleństwa z tym komponentem zostały zaprezentowane w podziale uwzględniającym schemat składniowy realizowany przez dany frazeologizm. Zwrócono uwagę na wariantywność części przekleństw w stosunku do związków z komponentem ‘diabeł’, a w odniesieniu do frazeologizmów odnotowanych w gwarach warmińskich i mazurskich rozważono możliwość ich alternatywnej interpretacji jako związków, w których omawiany leksem występuje nie jako nazwa choroby, lecz wyraz o znaczeniu ‘piorun’.
EN
In the article the occurrence of the borrowing szlag / szlak ‘apoplexy, paralysis’ in General (Old and Modern) Polish as well as in Polish dialects has been presented. Expletives including this component have been depicted adopting a division that incorporates a syntactic scheme represented by a given phraseme. The variant character of a part of the expletives in relation to the compounds with the component ‘devil’ has been pointed out while regarding the phrasemes noted in the Warmian and Masurian dialects the possibility of interpreting them alternatively has been considered, i.e. as compounds in which the lexeme described is not a name of a disease but as a word meaning ‘thunderbolt’.
3

O perskim oku i o tym, co naprawdę jest perskie w polskich konstrukcjach frazeologicznych

86%
Paraskiewicz K.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 1
58-69
XX
Przedmiotem artykułu są występujące w polszczyźnie związki frazeologiczne z przymiotnikiem perski, np.: perskie oko, perski dywan, perski proszek, a także próba odpowiedzi na pytania: Co w polszczyźnie mamy „perskiego” i czy rzeczywiście to, co mamy, jest perskie? Jaki owe zwroty mają związek z Persją czy Persami? Może są tylko grą słów? Do tej pory nie ustalono pochodzenia najbardziej popularnego z nich – wyrażenia perskie oko, choć 90 lat temu prowadzono na ten temat ożywioną dyskusję na łamach "Języka Polskiego". Rozpoczął ją Stanisław Szober w książce Życie wyrazów, gdzie po raz pierwszy objaśnił pochodzenie zwrotu perskie oko, wskazując, że jest to zapożyczenie semantyczne z francuskiego, a jego podstawą jest l’oeil perçant ‘przenikliwe oko’. W odpowiedzi slawista Józef Birkenmajer dowodził krakowskiego rodowodu tego popularnego zwrotu, łącząc go – dość karkołomnie – z rysunkiem Persa na etykiecie popularnego wówczas proszku owadobójczego Zacherlin, zwanego perskim proszkiem. Okazuje się, że źródłem tego wyrażenia była francuska anegdota z końca XIX w. oparta właśnie na grze słów.
EN
The subject of the article are certain idiomatic expressions constructed with the adjective perski (‘Persian’) in Polish: perskie oko (‘Persian eye’), perski dywan (‘Persian carpet’), perski proszek (‘Persian powder’) etc. Moreover, the author attempts to answer the question: What do we have that is really Persian in Polish? Are these phrases really related to Persia or Persians, or are they just a word game (homophones)? So far the origin of the most popular one, i.e. perskie oko (‘Persian eye’) has not been established even though a lively discussion on this subject was held on the pages of the Język Polski 90 years ago. It was started by Stanisław Szober who in his book Życie wyrazów, explained the origin of the phrase perskie oko for the first time, indicating that it is a semantic borrowing from French, and its basis is l’œil perçant ‘piercing eye’. In response, Józef Birkenmajer claimed this popular phrase comes from Krakow, relating it – quite incredibly – to a Persian man on the label of the popular Zacherlin insecticide powder called perski proszek (‘Persian powder’). It turns out that the source of this expression was a French anecdote by Alphonse Karr from the late nineteenth century based precisely on the word game.
4
Publication available in full text mode
Content available

La valeur sémantique ajoutée et perdue dans la traduction en italien du drame polonais Przed sklepem jubilera de Karol Wojtyła

81%
Jezierska B.
|
2020
|
vol. 68
|
issue 8
59-74
FR
L’objectif de l’article consiste à décrire un phénomène de valeur ajoutée et perdue au niveau lexical et sémantique dans la traduction littéraire. L’étude est basée sur l’analyse du texte parallèle polonais-italien du drame Przed sklepem jubilera de Karol Wojtyła. La comparaison du texte original polonais avec sa traduction italienne a permis de distinguer des nuances sémantiques perdues au niveau lexical de la traduction. En revanche, le résultat de l’opération inverse (comparaison du texte d’arrivée en italien avec le texte de départ en polonais) prouve la présence de nombreux éléments lexicaux « ajoutés » dans le texte cible. Ce sont surtout des combinaisons d’un certain degré du figement, autrement dit, des unités phraséologiques. Des traces de pertes sémantiques aussi bien que des éléments ajoutés indiquent clairement un rôle créatif du traducteur littéraire qui devient ainsi le « deuxième auteur » d’un texte.
EN
The aim of the article is to describe a phenomenon of value added and lost at the lexical and semantic level in the literary translation. The study is based on the analysis of the parallel Polish-Italian text of the drama Przed sklepem jubilera [The jeweller’s shop] by Karol Wojtyła. The comparison of the original Polish text with its Italian translation made it possible to distinguish semantic nuances lost at the lexical level of the translation, while the results of the reverse operation (comparison of the target text in Italian with the source text in Polish) prove the presence of many “added” lexical elements in the final text. They are mostly multi-word combinations with varying degrees of idiomaticity, i.e. phraseological units. Traces of semantic losses as well as added elements clearly indicate a creative role of the literary translator who becomes in this way the “second author” of a text.
PL
Wartość semantyczna dodana i utracona we włoskim tłumaczeniu polskiego dramatu Przed sklepem jubilera Karola Wojtyły Celem artykułu jest opisanie zjawiska wartości dodanej i utraconej na poziomie leksykalnym i semantycznym w tłumaczeniu literackim. Podstawę badania stanowi analiza tekstu równoległego polsko-włoskiego obejmującego dramat Przed sklepem jubilera Karola Wojtyły. Porównanie tekstu polskiego oryginału z jego włoskim tłumaczeniem pozwoliło na wyróżnienie pewnych utraconych na poziomie leksykalnym odcieni semantycznych, natomiast działanie odwrotne (porównanie tekstu docelowego po włosku z tekstem wyjściowym po polsku) wykazało obecność wielu elementów leksykalnych „dodanych” w tekście finalnym – mowa szczególnie o kombinacjach wielowyrazowych o różnym stopniu idiomatyczności, to znaczy o związkach frazeologicznych. Zarówno ślady strat semantycznych, jak i wszelkie elementy dodane wskazują jasno na kreatywną rolę tłumacza literackiego, który w ten sposób staje się „drugim autorem” tekstu. La valeur sémantique ajoutée et perdue dans la traduction en italien du drame polonais Przed sklepem jubilera de Karol Wojtyła L’objectif de l’article consiste à décrire un phénomène de valeur ajoutée et perdue au niveau lexical et sémantique dans la traduction littéraire. L’étude est basée sur l’analyse du texte parallèle polonais-italien du drame Przed sklepem jubilera de Karol Wojtyła. La comparaison du texte original polonais avec sa traduction italienne a permis de distinguer des nuances sémantiques perdues au niveau lexical de la traduction. En revanche, le résultat de l’opération inverse (comparaison du texte d’arrivée en italien avec le texte de départ en polonais) prouve la présence de nombreux éléments lexicaux « ajoutés » dans le texte cible. Ce sont surtout des combinaisons d’un certain degré du figement, autrement dit, des unités phraséologiques. Des traces de pertes sémantiques aussi bien que des éléments ajoutés indiquent clairement un rôle créatif du traducteur littéraire qui devient ainsi le « deuxième auteur » d’un texte.
5
Publication available in full text mode
Content available

Geneza i sposoby aktualizacji zwrotu grać na x fortepianach w tekstach prasy emigracyjnej (do końca lat 80. XX wieku)

72%
Ignatowicz-Skowrońska J.
Poznańskie Spotkania Językoznawcze
|
2016
|
issue 31
27-35
EN
In this article the subject of our considerations are phrasemes with the component fortepiano (piano) that are not registered in most dictionaries of the old and contemporary Polish language. The objective of the considerations is the verification of several issues: the time of appearance of the phrasemes in the Polish language, their authorship and their original meaning.
PL
W artykule obiektem rozważań są związki frazeologiczne z komponentem fortepian, nierejestrowane w większości słowników językowych dawnej i współczesnej polszczyzny. Celem rozważań jest weryfikacja kilku kwestii: czasu pojawienia się związków w polszczyźnie, ich autorstwa oraz pierwotnego znaczenia.
6
Publication available in full text mode
Content available

Engel [anioł] w Biblii oraz niemieckich frazeologizmach

72%
Bielewicz-Dubiec A.
Język. Religia. Tożsamość
|
2020
|
issue 1/2(21/22)
7-16
EN
This work presents the image of angels in the Bible. The second part of the paper is based on the analysis of German-language phraseologies with the keyword Engel. The source material of the analysis are German phraseologies, to which Polish phraseologies have been assigned.
7
Publication available in full text mode
Content available

"Hölle" w niemieckich frazeologizmach

72%
Bielewicz-Dubiec A.
Język. Religia. Tożsamość
|
2019
|
issue 2(20)2019
7-14
PL
Niniejsza praca przedstawia niemieckojęzyczne frazeologizmy z słowem kluczowym Hölle. Materiałem źródłowym dokonanej analizy są niemieckie frazeologizmy, do których przypisane zostały polskie frazeologizmy. Frazeologizmy zostały podzielone na trzy grupy w zależności od typu ekwiwalencji. Wyniki konfrontacji nie tylko przyczyniają się do głębszego zrozumienia badanego języka, ale także do rozwiązywania praktycznych zagadnień z zakresu nauczania języków obcych, tłumaczenia pisemnego i ustnego.
EN
This paper presents phraseologisms with the key word Hölle. The source material of the analysis is German phraseologisms, to which Polish phraseologisms have been assigned. Phraseologisms were divided into three groups depending on the type of equivalence. The results of the confrontation not only contribute to a deeper understanding of the studied language, but also to solving practical issues in the field of foreign language teaching, translation and interpretation.
8
Publication available in full text mode
Content available

Kilka uwag o frazeologizmach w slownikach dwujęzycznych online

58%
Lisiecka-Czop M.
Applied Linguistics Papers
|
2018
|
issue 25/1
39-50
EN
This paper deals with the lexicographic description of phraseologic units in online dictionaries. Bilingual electronic dictionaries are not limited by space capacity, unlike paper dictionaries. Besides they offer the possibility of searching, selecting, and complementing lexicographic data in several ways, linking to other information sources such as electronic corpora. These factors influence the lonna! of the presentation of phrasemes and remove many problems with multiword expressions, which print dictionaries have to tackle. The discussion first involves the selection of phrasemes. IImakes sense to find fixed expressions useful for foreign language learners and distinguish between the ones relevant for the active usage and those for the reception. It could be taken into account by lexicographers to lemmatise phrasemes both as headwords of their own as well as under each component, as a part of their microstructure. The second question is what is the appropriate citation fonn to be entered. The current lexicographic practice tends to lemmatise vernal phrases in the infinitive fonn, however this may be confusing because of several morphological and syntactic restrictions. Therefore it seems mora adequate if verllal phrases occur in the fonn indicating the slots in the valency like jd. zieht jdn. Ober den Tisch. On the other hand the citation fonn should indicate grammatical, lexical and pragmatic variation by the means of typography and proper examples, e.g. from a corpus. Obligatory, facultative, and alternative components should be marked as well. The different lexicographic practices were discussed on the example of phrasemes with the component Tisch from bilingual Gennan-Polish dictionaries such as Pons, Leo, Bab.la, and Glosbe as well as two phraseologic dictionaries.
9

Мечта / marzenie как компонент устойчивых словосочетаний русского и польского речевого узуса

58%
Straś E.
Slavica Wratislaviensia
|
2017
|
vol. 165
389-399
EN
The article is devoted to the problems of words connectivity мечта and marzenie in Russian and Polish common and traditional usage. The analyzed expressions are fixed in lexicographical tradition but also characterized in reproduced forms and relative high frequency in the contexts coming from the selected languages corpus. These expressions defined as statically fixed present strong semantic connections that allows to treat them similarly to phraseological units. Expressions characterized with a weaker degree of connections between their components are collocations or close to free word groups. The study does not support the thesis that high frequency favors creation of stable connections. High frequency can be observed not only in phraseological units and collocations but also in commonly used free word groups.
PL
W artykule przedstawiono problemy łączliwości leksemów мечта i marzenie w związkach wyrazowych używanych w języku rosyjskim i polskim. Zbadano wyrażenia rejestrowane w słownikach, lecz także inne połączenia, charakteryzujące się odtwarzalnością i stosunkowo wysoką frekwencją w tekstach korpusów obu języków. Wyrażenia te, określane jako statystycznie stałe, wykazują czasami cechy silniejszego semantycznego zespolenia, co pozwala traktować je jako jednostki bliższe frazeologizmom. Połączenia charakteryzujące się słabszym stopniem zespolenia komponentów pozostają kolokacjami lub zbliżają się do związków luźnych. Przeprowadzone badania nie potwierdzają jednak tezy, że wysoka frekwencja sprzyja powstawaniu związków stałych, albowiem wysoką częstotliwość mogą wykazywać zarówno jednostki frazeologiczne, jak i kolokacje oraz związki luźne.
10
Publication available in full text mode
Content available

Phraseologismen und phraseologische Modifikationen in den Presseüberschriften aus kontrastiver deutsch-polnischer Sicht im Blickfeld von Mariusz Frąckowiak

58%
Kałasznik M.
Colloquia Germanica Stetinensia
|
2022
|
issue 31
171-183
PL
Celem artykułu jest prezentacja nowej publikacji z zakresu badań niemiecko-polskiej frazeologii kontrastywnej. Przedmiotem artykułu jest monografia „Phraseologismen und ihre Modifikationen in den Überschriften deutscher und polnischer Pressekommentare” autorstwa Mariusza Frąckowiaka, która ukazała się w 202 r. Celem pracy Frąckowiaka jest opracowanie klasyfikacji frazeologizmów i modyfikacji frazeologicznych w oparciu o korpus nagłówków komentarzy z wybranych niemieckich i polskich dzienników. Monografia Frąckowiaka stawia sobie także za cel określenie częstotliwości użycia frazeologizmów oraz modyfikacji frazeologicznych w badanych nagłówkach oraz zidentyfikowanie podobieństw i różnic w tym zakresie. Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób autor realizuje wymienione cele badawcze i do jakich wyników prowadzi przeprowadzona analiza.
EN
The aim of the article is to present and discuss the new release from the field of contrastive phraseology research. It concerns the monograph „Phraseologismen und ihre Modifikationen in den Überschriften deutscher und polnischer Pressekommentare“ by Mariusz Frąckowiak, which was published in 2021. The aim of Frąckowiak’s study is to use a corpus of German and Polish press comments headlines from selected daily newspapers to work out a classification of phraseologisms and phraseological modifications. In addition, the study aims to determine frequency of use of phraseologisms and phraseological modifications in examined headlines and to identify the similarities and differences in this regard. The aim of the article is to show the way in which the author realizes his research goals and what results he achieves.
DE
Der Beitrag setzt sich zum Ziel, eine Neuerscheinung aus dem Bereich der kontrastiven deutsch-polnischen Phraseologieforschung vorzustellen und zu besprechen. Es handelt sich um die Monographie „Phraseologismen und ihre Modifikationen in den Überschriften deutscher und polnischer Pressekommentare“ von Mariusz Frąckowiak, die im Jahre 2021 veröffentlicht wurde. Das Ziel der Studie von Frąckowiak ist es, anhand eines Korpus von Presseüberschriften zu Kommentaren aus ausgewählten deutschen und polnischen Tageszeitungen eine Klassifikation von Phraseologismen und modifizierten Phraseologismen zu erarbeiten, ihre Gebrauchsfrequenz zu bestimmen sowie die Gemeinsamkeiten und Unterschiede in deren Verwendung in deutschen und polnischen Presseüberschriften zu beleuchten. Im Beitrag wird beabsichtigt zu zeigen, auf welche Art und Weise der Autor seine Forschungsziele realisiert und zu welchen Ergebnissen er in seiner Analyse gelangt.
11
Publication available in full text mode
Content available

Aufgaben und Übungen im Verbund zur Förderung der phraseologischen Kompetenz im DaF-Unterricht

58%
Chrissou M.
Colloquia Germanica Stetinensia
|
2022
|
issue 31
133-155
PL
Znaczenie leksyki frazeologicznej na wszystkich poziomach komunikacji ustnej i pisemnej jest empirycznie ugruntowaną pewnością, która dowodzi, że znajomość frazeologizmów jest ważnym wymiarem biegłości językowej i nieodzownym składnikiem kompetencji komunikacyjnej w języku obcym. W artykule omówiono pojęcie ‘kompetencji frazeologicznej’ w oparciu o kompetencje cząstkowe składające się na ten obszar wiedzy. Definicja tego terminu prowadzi do pytań dotyczących dydaktyki języka podczas lekcji. W oparciu o zasadność zadań zorientowanych na treść w nauczaniu języków obcych postawiono pytanie, w jaki sposób podejście to może być stosowane w połączeniu z nauczaniem skoncentrowanym na formie w celu rozwijania kompetencji frazeologicznych. W oparciu o przykłady z praktyki szkolnej omówiono możliwe zastosowania i ograniczenia ich łącznego użycia.
EN
The important role of formulaic language at all levels of oral and written communication is an empirically founded certainty. This clearly shows that knowledge of formulaic sequences or multiword units are an important dimension of language mastery and an indispensable component of communicative competence in the foreign language. In this article, the term ‘phraseological competence’ is discussed, based on the partial competencies that constitute this area of knowledge. The definition of the term leads to questions concerning the language learning and its promotion in the classroom. Starting from the legitimacy of task-based learning in foreign language teaching, the question is addressed as to how this approach can be used in conjunction with form-focused instruction for the development of phraseological competence. Based on examples from classroom practice, possible applications and limitations of their combined use will be shown and reflected upon.
DE
Der wichtige Stellenwert phraseologischer Lexik auf allen Ebenen der mündlichen und schriftlichen Kommunikation stellt eine empirisch fundierte Gewissheit dar. Dies belegt, dass die Kenntnis von Phraseologismen eine wichtige Dimension der Sprachbeherrschung und eine unerlässliche Komponente der kommunikativen Kompetenz in der Fremdsprache darstellt. Im Beitrag wird der Begriff ‚phraseologische Kompetenz‘ anhand der Teilkompetenzen diskutiert, die diesen Kenntnisbereich konstituieren. Aus der Begriffsbestimmung ergeben sich sprachdidaktische Anschlussfragen zu ihrer unterrichtlichen Förderung. Ausgehend von der Legitimation inhaltsorientierter Aufgaben im Fremdsprachenunterricht wird der Frage nachgegangen, wie sie sich im Verbund mit formfokussierten Übungen zur Entwicklung der phraseologischen Kompetenz einsetzen lassen. Anhand von Beispielen aus der Unterrichtspraxis werden Möglichkeiten und Einschränkungen ihres kombinierten Einsatzes aufgezeigt und reflektiert.
12
Content available remote

О специфике языковой адаптации библейских сюжетов в европейских языках (блудный сын и его модификации)

58%
Мелерович А. М., Мокиенко В. М.
Studia Rossica Gedanensia
|
2014
|
issue 1
76-86
EN
The article deals with the problem of specificity of language adaptation of the Biblical words and expressions. Despite of the generality of the sacred text, on the basis of which in many European languages are born Biblicisms each language treats them according to the peculiarities of its own linguistic system. Hence the semantic and stylistic differences of Biblicisms, which have a common source. This process is demonstrated by authors with the example of the biblical expression the блудный сын (prodigal son).
RU
В статье рассматривается проблема специфики языковой адаптации библейских слов и выражений. Несмотря на общность сакрального текста, на основе которого в европейских языках рождены многие библеизмы, каждый конкретный язык по-своему воспринимает их сообразно особенностям своей собственной языковой системой. Отсюда — семантические и стилистические различия библеизмов, имеющих общий источник. Этот процесс демонстрируется авторами на примере библейского выражения блудный сын.
PL
W artykule omówiono problem specyfiki adaptacji językowej słów i wyrażeń pochodzenia biblijnego. Autorzy stwierdzają, iż każdy język europejski adaptuje biblizmy zgodnie z regułami własnego systemu, co z kolei implikuje określone różnice semantyczne i stylistyczne tych jednostek. Proces ten prześledzony jest na przykładzie wyrażenia biblijnego блудный сын ('syn marnotrwany').
13
Publication available in full text mode
Content available

Językowy obraz śmierci na Słowacji

51%
Profantová Z.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
1997-1998
|
vol. 9-10
111– 120
PL
Tradycyjny obraz śmierci jest w ludowej kulturze słowackiej odmienny od obrazu naukowego, opiera się bowiem na podstawach religijnych i mitologicznych. Jego korzenie sięgają tradycji prasłowiańskich (śmierć personifikowana jako postać kobiety w bieli) oraz chrześcijańskiej kultury okresu baroku. Obraz śmierci jest kształtowany środkami językowymi w wielogatunkowych tekstach folkloru, a także uobecniany poprzez obrzędy (topienie na wiosnę kukły zwanej Marzanną) i wierzenia (postać demoniczna zwana Smrtką, zoomorficzne przedstawienia śmierci w postaci kota, zająca, kozy itp.). W pieśniach pogrzebowych i balladach śmierć występuje jako postać ukształtowana hiperbolicznie, akcentowana jest jej brzydota i nieprzekupność. Słowackie przysłowia i frazeologizmy kształtują wizję śmierci w zgodzie z tradycją ogólnoeuropejską, o źródłach łacińskich i chrześcijańskich.
EN
Because it is based on religious and mythological foundations, the traditional picture of death in Slovakian culture is different from the scientific one. Its roots go back to pre-Slavonic traditions (death personified as a woman in white) and the Christian culture of the Baroque. The picture of death is shaped through linguistic means in multi-genre folk texts and incarnated through customs (the spring drowning of the doll called Marzanna, the name being derived form mary 'bier') and beliefs (a demonic figure known as Smrlka, the root of the name being the same as that of the word meaning 'death', or zoomorphic representations of death as a cat, hare, goat etc.). In ballads and funeral songs death is portrayed hyperbolically with the stress on its ugliness and indifference to attempts of bribery. Slovakian proverbs and phraseological units shape the image of death in accordance with the European tradition built on Latin and Christian foundations.
14
Publication available in full text mode
Content available

Mifologičeskaja jazyčeskaja i hristianskaja simvolika verby v vostočnoslavjanskih i pol’skih frazeologizmah

51%
Malocha M.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
1999
|
vol. 11
129–138
PL
Artykuł jest próbą opisu konotacji kulturowych we frazeologizmach zawierających komponent ‘wierzba’, ‘wierzbowy’. Analiza obejmuje zarówno dane językowe (frazeologizmy, przysłowia, bajki, itp.), jak też zapisy wierzeń i praktyk. W kulturze słowiańskiej symbolika wierzby jest bardzo zróżnicowana. Z jednej strony wiąże się ona z płodnością, szybkim wzrostem, żywotnością, giętkością, z drugiej zaś – z bezpłodnością, głuchotą, milczeniem i śmiercią. W językach wschodniosłowiańskich i polskim frazeologizmy ze słowem wierzba wyrażają ‘brak’, ‘ciemną siłę’, ‘pustkę’. Zwyczaje i praktyki chrześcijańskie kojarzą wierzbę z życiem, radością i niedzielą. We frazeologizmach białoruskich, ukraińskich i polskich często obok komponentu ‘wierzba’ występuje komponent ‘grusza’ (grusza podobnie jak wierzba kojarzona jest z nieczystą siłą). We frazeologizmach polskich i ukraińskich występują jeszcze inne komponenty: ‘diabeł/czort’ oraz ‘suchy’. Relacja ekwiwalencji łączy też wierzbę i palmę: wschodniosłowiańskiej nazwie Verbnoe voskresenè odpowiada polska nazwa Niedziela Palmowa.
EN
The article attempts to describe cultural connotations of phrases with the words wierzba or wierzbowy (‘willow’ as a noun or adjective, ‘willowy’, 'willowish’, ‘willow-like’). The analysis comprises linguistic data, such as phrases, proverbs, fairy tales, as well as descriptions of beliefs and practices. In Slavonic culture the symbolism of ‘willow’ is diversified. On the one hand it is associated with fertility, quick growth, liveliness and physical flexibility, but on the other with infertility, deafness, silence and death. In East Slavonic languages and in Polish, phrases with the word meaning ‘willow’ express lack, a black force or emptiness. In Christian customs and practices, however, the word connot.es life, joy and Sunday. In Byelorussian, Ukrainian and Polish phrasal expressions, beside the component, ‘willow’, the component ‘pear tree’ is also frequent, both being associated with an evil force. Additionally, Polish and Ukrainian concepts contain the components ‘devil’ and ‘dry’. Furthermore, there is equivalence between ‘willow’ and ‘palm tree’: the East Slavonic Verbnoe Voskresnye (lit. ‘willow Sunday’) is paralleled by the Polish Niedziela Palmowa (Palm Sunday).
15
Publication available in full text mode
Content available

Wrażenia zmysłowe jako podstawa metafor językowych

51%
Pajdzińska A.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
1996
|
vol. 8
113–130
PL
Przedmiotem analizy są metafory językowe (derywaty słowotwórcze i semantyczne, frazeologizmy, ustalone porównania), traktowane jako realizacje metafor pojęciowych, a celem – ustalenie, jakie zjawiska niefizyczne są konceptualizowane w polszczyźnie w kategoriach wrażeń zmysłowych. Daje się zauważyć wyraźny związek między rodzajem zmysłu (jakością wrażeń zmysłowych) a kierunkiem rozszerzeń metaforycznych. Wzrok funduje jednostki z domen: wiedzy, kontroli i wzorowania się; słuch – wiedzy i posłuszeństwa; dotyk – szeroko rozumianego kontaktu; smak – aktów sądzenia; węch – wnioskowania. Rozszerzenia metaforyczne można też traktować jako pośrednie argumenty świadczące o hierarchii zmysłów, utrwalonej w języku, oraz o wartości poznawczej poszczególnych doznań sensorycznych.
EN
The object of the analysis are linguistic metaphors (word-formation and semantic derivatives, phraseological expressions, conventionalized similes) treated as realizations of conceptual metaphors. Its aim is to establish what non-physical phenomena are conceptualized in Polish in terms of sensory perception. A clear connection can be observed between a particular sense (the quality of sensory perception) and the direction of metaphorical extensions. The sense of sight is the basis for conceptualizations relating to the domains of knowledge, control and following someone’s behaviour; the sense of hearing — the domain of broadly understood contact; the sense of taste — the domain of judgement; the sense of smell — the domain of drawing conclusions. Metaphorical extensions can also be treated as indirect evidence for the existence of a hierarchy of senses, rooted in language, and of the cognitive value of particular sensory experiences.
16
Publication available in full text mode
Content available

Obraz wody we frazeologii i paremiologii polskiej i białoruskiej

51%
Wysoczański W.
Studia Białorutenistyczne
|
2020
|
vol. 14
EN
The issues associated with the vision of water in the Slavic languages are prominent. The linguistic perception of water in the Polish language, especially in folk Polish, has been explored from many sides. Also noted is the linguistic representation of water in the Belarusian language. The object of this article is to present the representation of water, fixed in the language, in the light of phraseological and paremiological profiling as applied to Polish and Belarusian dictionary units within the plan of interlingual comparison. The gathered material allows to recognise the fundamental perspectives in the vision of water in the building of its linguistic representation and to distinguish the elementary profiles together with their many specifying facets. The analysis reveals the colloquial description of water as such and – especially – the connections between water and various concepts, particularly the links to the human being. Reflected is the indication where water comes from, specified its amount in particular expressions, provided information about water at a given time and in a given place as well as about its availability. Portrayed is life underwater and on the water. Recorded are the attributes of water and its impact on some objects, the water’s quality of being fit or unfit to drink or harmful, as well as relating water to something else. The value and qualities of water are noted. The presence of water in the functioning of the human being and in the life of animals is recorded. Presented is the demand for water. The reconstruction of the linguistic representation of water performed in comparative terms on Polish and Belarusian phraseological and paremiological material illustrates the prevalent analogies and fairly considerable dissimilarities.
PL
Problematyka oglądu wody w językach słowiańskich jest zauważalna. Wielostronnie przybliżone zostało językowe postrzeganie wody w polszczyźnie, zwłaszcza ludowej. Zaznaczone jest też językowe przedstawienie wody w języku białoruskim. Przedmiotem niniejszego artykułu jest przedstawienie utrwalonego w języku obrazu wody w świetle wyprofilowania frazeologicznego i paremiologicznego na materiale jednostek słownikowych języka polskiego i języka białoruskiego w planie konfrontacji międzyjęzykowej. Zebrany materiał pozwala dostrzec w budowaniu językowego obrazu wody zasadnicze perspektywy jej oglądu i wyróżnić podstawowe profile z wieloma specyfikującymi je fasetami. Analiza ukazuje potoczne opisanie wody jako takiej oraz – w szczególności – powiązań wody z różnorodnymi pojęciami, zwłaszcza związków z człowiekiem. Odzwierciedlone jest wskazanie, skąd się bierze woda, precyzowana jest ilość wody w określonych przejawach, są informacje o wodzie w danym czasie i miejscu oraz o jej dostępności. Odtworzone jest życie w wodzie i nad wodą. Zarejestrowane są atrybuty wody i jej oddziaływanie na niektóre obiekty, zdatność, niezdatność bądź szkodliwość wody, a także odniesienie wody względem czegoś. Odnotowywana jest wartość i walory wody. Utrwalona jest woda w funkcjonowaniu człowieka i życiu zwierząt. Ukazane jest zapotrzebowanie na wodę. Dokonana rekonstrukcja językowego obrazu wody w ujęciu porównawczym na materiale frazeologiczno-paremicznym języka polskiego i języka białoruskiego unaocznia przeważające zbieżności i dość znaczne odmienności.
RU
У славянскіх мовах вобраз вады зарысаваны мовазнаўцамі даволі выразна. Моўная карціна вады ў польскай мове, асабліва ў дыялектах, дачакалася шматбаковага аналізу. Моўнае катэгарызацыя вады ў беларускай мове таксама была прадметам даследавання. Мэтай гэтага артыкула з’яўляецца выяўленне замацаванага ў мове вобразу вады ў святле фразеалагічнага і парэміялагічнага прафілявання (спосабу ўспрымання канкрэтнага суб’екта) на матэрыяле слоўнікавых адзінак польскай і беларускай моў у плане міжмоўнай канфрантацыі. Сабраны матэрыял дазваляе ў мадэлі моўнай карціны вады прасачыць асноўныя перспектывы яе ўспрымання і дапамагае распазнаць асноўныя профілі/ідэалагічныя варыянты са шматлікімі катэгорыямі/прыкметамі, якія іх вызначаюць. Праведзены аналіз выявіў наіўныя веды пра ваду, а таксама ўзаемадачыненні вады з іншымі паняццямі, у першую чаргу з чалавекам. У матэрыяле знайшлі адлюстраванне наступныя характарыстыкі:  адказ на пытанне адкуль бярэцца вада, удакладненне колькасці вады, інфармацыя пра ваду ў гэты час і ў гэтым месцы, а таксама даступнасць да яе. Паказана жыццё ў вадзе і над вадой. Выяўлены атрыбуты вады і яе ўздзеянне на некаторыя аб’екты, прыдатнасць/непрыдатнасць/шкоднасць вады, а таксама супастаўленне вады з нечым іншым. Звернута ўвага на тое, што вада разглядаецца як каштоўнасць. Падкрэслена значэнне вады ў жыцці чалавека і жывёл і, у сувязі з гэтым, адзначана запатрабаванне на ваду. Рэканструкцыя моўнай карціны вады ў параўнальным аспекце на фразеалагічна-парэміялагічным матэрыяле польскай і беларускай моў наглядна паказала, у першую чаргу, пераважную колькасць агульных рыс, але выявіла таксама і даволі істотныя адрозненні паміж даследаванымі мовамі.
17
Publication available in full text mode
Content available

«Культура пития» и её отражение в украинском языке: лексике, фразеологии и паремиологии

51%
Savchenko A., Khmelevskiy M.
Językoznawstwo
|
2018
|
vol. 12
109-121
EN
Alcohol and alcoholic beverages have become an essential part of the Slavic culture long time ago. Often the titles of some traditional drinks have become a stereotypical national symbol of a certain country. Lexicological units (single words and expressions, idioms, proverbs and sayings) which constitute the ideographic group “The culture of drinking” can be found at every functional and stylistic level of the language. This article provides an overview of the “alcoholic portrait” of the Ukrainians. Particular attention is paid to the concept of горілкa (horilka). A special place is given to the descriptions of alcoholic drinks in Ukrainian – in colloquial speech, slang, dialects as well as in phraseology.
PL
Alkohol i napoje alkoholowe od dawna stały się nieodłączną częścią kultury słowiańskiej. Nazwy niektórych tradycyjnych napoi alkoholowych często stają się swoistym symbolem określonego narodu, podstawą stereotypowych wyobrażeń o nim.Jednostki leksykalne (poszczególne wyrazy i połączenia wyrazowe, frazeologizmy, przysłowia i porzekadła) tworzące kategorię pojęciową „Kultura picia” występują na wszystkich funkcjonalno-stylistycznych poziomach języka. W artykule analizowany jest «portret alkoholowy» Ukraińców. Szczególną uwagę poświęcono konceptualnemu dla kultury ukraińskiej pojęciu горілкa (горилка, горелка). Oddzielnie rozpatrywana jest nominacja napojów alkoholowych w języku ukraińskim: w języku potocznym, slangu, dialektach oraz we frazeologii.
RU
Алкоголь и алкогольные напитки уже давно стали неотъемлемой частью славянской культуры. Названия некоторых традиционных алкогольных напитков часто становятся своеобразным символом определённой нации, основой стереотипных представлений о ней. лексические единицы (отдельные слова и словосочетания, фразеологизмы, пословицы и поговорки), формирующие идеографическую группу «Культура пития», обнаруживаются на всех функционально-стилистических уровнях языка.В статье анализируется “алкогольный портрет” украинцев. Отдельное внимание уделяется концептуальному для украинской культуры понятию горілкa (горилка, горелка). Особо рассматривается номинация алкогольных напитков в украинском языке: разговорной речи, сленге, диалектах, а также во фразеологии.
18
Content available remote

Swoi i obcy przy wspólnym stole

44%
Masłowska E.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2007
|
vol. 19
109-131
PL
Próba rekonstrukcji relacji swój / obcy z perspektywy stołu jako centralnego miejsca przestrzeni oswojonej, domu. Dla użytkownika języka polskiego i nosiciela kultury tradycyjnej, spotkania przy stole rodzinnym stanowią prototypową sytuację wyznaczającą biegun „swojskości”, pozwalającą na zasadzie koncentrycznych kręgów wyznaczać granice w kierunku przeciwległego bieguna obcości. Prezentowane są kolejno językowe utrwalone we frazeologii i przysłowiach obrazy domu i stołu (jako centralnego miejsca w domu) ze szczególnym uwzględnieniem reguł rytualnych zachowań; kolejne partie rozprawy autorka poświęca językowym i kulturowym obrazom stołu ofiarnego (w jego wersji przedchrześcijańskiej, biblijnej i chrześcijańskiej), stołu rodzinnego, który w polskiej kulturze ma wymiar podstawowy), stołu okolicznościowego (rytualne zachowania obowiązują zwłaszcza przy stole weselnym i świątecznym), stołu biesiadnego. Uwzględnia też specjalne i peryferyjne odmianki, jak stół konferencyjny, stolik karciany i stolik spirytystyczny. Przeprowadzona analiza wykazuje, że warunki zbudowania długotrwałego poczucia wspólnoty są związane zarówno z miejscem, jak celem spotkań i rodzajem towarzyszących spotkaniu przeżyć. Ważnym czynnikiem jest też otwartość na świat zewnętrzny realny i nadprzyrodzony. Z punktu widzenia trwałości więzów łączących wspólnotę zebraną przy stole na plan pierwszy wysuwa się stół rodzinny, gdzie więzy między „swoimi” są stale odnawiane. Spotkania przy rodzinnym stole stwarzają sytuację modelową dla wykreowania kulturowych wzorców zachowań budujących wspólnoty o szerszym zasięgu.
EN
The article is an attempt to reconstruct the US THEM relationship, with the (dinner) table as the central place in a familiar setting, the home. For a speaker of Polish and a representative of a traditional culture, meetings at a family table are prototypical situations of the pole of “familiarity” (US) and allow one to establish, in the form of concentric circles, its relationship and distance to the opposite pole of “foreignness” (THEM). The author presents images of the home and the table (the central place in the home), established in phraseology and proverbs, with special importance of the rules of ritualistic behaviour. Then she discusses the linguistic and cultural pictures of the sacrificial table (pre-Christian, biblical and Christian), the family table (a major element of Polish culture), the table laid for special occasions (ritualized behaviour is especially important at the wedding or Christmas/Easter table), the table laid for a feast. The author also takes note of special and peripheral varieties, such as a conference table, a table for playing cards or for a seance. The analysis reveals that the conditions of building a long-lasting feeling of community are connected both with the place and the purpose or kind of feelings accompanying a given encounter. An important factor is the openness to the outside world: real and supernatural. With a view to the stability of the bonds linking the community at the table, the most important role is played by the family table, where the bonds between US are constantly being revived. Meetings at the family table model the creation of cultural patterns of behaviour, which enable people to establish broader communities.
19
Publication available in full text mode
Content available

КОНЦЕПТ “ДУША” В АРЕАЛЬНІЙ ФРАЗЕОЛОГІЇ

44%
МАЦЮК З., ФЕНКО М.
|
2020
|
vol. 8
|
issue 1
127-138
EN
One of the most striking features of modem linguistics is the emergence and intensive development of new linguistic areas, among which the most relevant ones are those that involve the study of concepts. The article outlines the problem of reflection in the language of the conceptual sphere of the people and its main concepts; the need for further study of the peculiarities of structuring concepts represented by phraseological units, and the establishment of their interaction with each other. The meaning-making potential of the concept “soul” in the phraseologization of structures has been outlined, mental and spiritual attitude have been revealed. Concept “soul” specifies a considerable amount of cultural information and is the basis of the spiritual code of culture. In modem linguocultural concepts, a person is studied as a native speaker of a language and a culture-bearer at the same time. That’s why linguistic signs acquire the capability to perform the function of cultural signs, serving as a source of presentation of the main cultural guidelines, which explains the capability of the language to reflect national culture mentality of its speakers.
PL
Jedną z najbardziej charakterystycznych cech współczesnej lingwistyki jest geneza i intensywny rozwój nowych obszarów językowych. Do szczególnie aktualnych kwestii należą te, które obejmują badanie konceptów. Artykuł poświęcony jest zagadnieniu refleksji w języku konceptosfery narodu i jej głównych konceptów. To warunkuje potrzebę dalszych badań nad szczegółami strukturyzacji konceptów reprezentowanych przez jednostki frazeologiczne oraz ustalenia ich wzajemnego oddziaływania. Ujawniono potencjał tworzenia treści konceptu „dusza” podczas frazeologizacji jednostek, zidentyfikowano stosunek mentalny do konceptu, zarówno w kulturze materialnej, jak i duchowej. Koncept „dusza” określa znaczną ilość informacji kulturowych i jest podstawą duchowego kodu kultury. We współczesnych koncepcjach lingwistyczno- kulturowych człowiek postrzegany jest jednocześnie jako nosiciel języka i kultury. Właśnie dlatego znaki językowe mają zdolność pełnienia funkcji znaków kultury, służąc jako środek przedstawienia podstawowych jej zasad. To potwierdza zdolność języka do reprezentowania kulturowej i narodowej tożsamości jego nosicieli.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.