Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 15

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  gaz
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
PL
Autorka podejmuje niedostrzegane i lekceważone zagadnienie spiętrzenia strumieni transportowych rosyjskiej ropy i gazu na Morzu Bałtyckim. Sytuacja ta generuje określone zagrożenia dla bezpieczeństwa państw nadbrzeżnych, które wynikają z szerokiego wachlarza potencjalnych przyczyn, od awarii technicznych poczynając, a na atakach terrorystycznych kończąc. W artykule postawiono tezę, iż następstwa takich wydarzeń mogą dotknąć nie tylko poszczególne państwa, ale „Stary Kontynent” traktowany jako całość. Wrażliwość państw na zachwiania stabilności dostaw surowców energetycznych potwierdza przy tym przebieg rosyjsko-ukraińskiego kryzysu gazowego na przełomie 2005 i 2006 roku oraz następstwa ataków bombowych przeprowadzonych w styczniu 2006 roku na gazociągi zaopatrujące Gruzję i Armenię. Zagrożenie dla dostaw wywołany ewentualnym atakiem terrorystycznym na Bałtyku spowodowałby niewątpliwie wzrost cen ropy naftowej i gazu w Europie Zachodniej. Ważnym elementem są również ekologiczne następstwa takiego ataku.
PL
Górnictwo ropy naftowej i gazu ziemnego w Polsce należy do najstarszych na świecie przemysłów naftowych wydobywających ropę i gaz metodami wiertniczymi. Początek zorganizowanego przemysłu naftowego w Polsce przypada na rok 1852, kiedy Ignacy Łukasiewicz przeprowadził pierwszą destylację ropy otrzymując z niej naftę, którą następnie w 1853 roku zastosował jako paliwo do skonstruowanej przez siebie lampy naftowej (Ney 1973). W 1854 r. powstała pierwsza w Polsce kopalnia ropy naftowej w Bóbrce, a w roku 1855 pierwsza rafineria ropy („destylarnia”, jak wówczas nazywano) w Klęczanach k. Grybowa, założona przez I. Łukasiewicza. Początkowo metody wydobywania ropy naftowej były bardzo prymitywne. Pierwsze szyby stanowiły kopane ręcznie studnie, głębokości kilkudziesięciu metrów, tzw. kopanki. Ropę wydobywano z nich przez łyżkowanie, przy pomocy ręcznych kołowrotów. Jeden z pierwszych w Polsce kopany ręcznie szyb „Franek” zachował się do dziś na terenie kopalni w Bóbrce, gdzie obecnie znajduje się Muzeum Polskiego Przemysłu Naftowego...
PL
Można wyszczególnić dwie skrajnie odmienne strategie polityki gazowej wobec Rosji: „geoekonomiczna” – kładąca nacisk na realizację celów gospodarczych Polski i „geopolityczna” – definiująca cele (geo)polityczne jako priorytet. Tym samym wpisują się w spór między neorealizmem a neoliberalizmem prowadzony na gruncie teorii stosunków międzynarodowych w kwestii celu działania państw w przestrzeni globalnej. Należy przy tym zaznaczyć, że wiele decyzji w zakresie polityki gazowej ma uzasadnienie zarówno ekonomiczne, jak i polityczne. Rozróżnienie na model geoekonomiczny i geopolityczny ma więc uzasadnienie tylko w sytuacji, kiedy cele ekonomiczne i geopolityczne wchodzą ze sobą w konflikt, który wymaga wyznaczenia priorytetu. Budowa wspólnego rynku gazu w UE, wzrost wydobycia gazu i ropy z łupków w USA i inne czynniki determinują wzmocnienie pozycji odbiorców wobec dostawców, także w Europie. Powoduje to stopniową „depolityzację” stosunków gazowych między UE i Rosją. W subiektywnej ocenie autora, w jej wyniku handel gazem w dłuższym okresie także w regionie Europy Środkowo-Wschodniej będzie domeną w coraz większym stopniu ekonomii, a nie polityki. Nie jest to dobrowolny wybór Rosji, ale konieczność przed jaką stoją jej władze.
EN
There are two opposed models of the gas policy towards Russia: based on geo-economics and geopolitics. These models correspond with the Neoliberal vs. Neorealist Debate. Although many natural gas initiatives have both political and economic background, some of them are not. This is why the distinction of models should be taken into consideration. However, the depoliticisation of the EU-Russia gas relations should be also analysed.
PL
Ze względu na niekorzystne perspektywy rozwoju działalności w Europie, rosyjski Gazprom zamierza zwiększyć swoją aktywność inwestycyjną w Azji, w tym w szczególności w Chinach. Ambitny plan zakłada, że do końca tej dekady Rosja zmniejszy uzależnienie od europejskich klientów poprzez podpisanie intratnych umów gazowych w Azji. Prognozy EIA oraz innych ośrodków zakładają, że zapotrzebowanie Chin na energię będzie rosło w przeciągu całego XXI wieku. Razem z nim będzie wzrastało zainteresowanie Chińczyków nowymi źródłami pozyskiwania energii (w tym również gazem). Tym bardziej warto zastanowić się, czy Państwo Środka stanie się nowym – być może najważniejszym – odbiorcą dostaw gazu ziemnego z Rosji. Jest to temat kluczowy dla polityki energetycznej państw związanych umowami gazowymi z Moskwą – dotyczy Polski oraz pozostałych państw regionu Europy Środkowo-Wschodniej.
EN
Due to rather negative perspectives of Russian business activity in Europe, Gazprom intends to diversify its business portfolio by strengthening the energy cooperation with China. The energy consumption in China is growing and it is likely that this country will be a significant business partner of Russia. The energy cooperation between Moscow and Beijing seems to be quite relevant for countries bounded by gas contracts with Russia, especially from Central and Eastern Europe.
PL
Autor artykułu Rosyjski sektor gazu ziemnego i ropy naftowej wobec zmian na globalnym rynku surowców energetycznych podejmuje analizę możliwości i ograniczeń Federacji Rosyjskiej w zakresie produkcji, przesyłu oraz wykorzystania gazu ziemnego i ropy naftowej jako narzędzi kreacji sytuacji ekonomicznej, politycznej we współczesnym świecie. W publikacji zawarta zostanie ocena wpływu nowych technologii produkcji gazu oraz ropy naftowej z łupków bitumicznych oraz hydratów gazowych na potencjał polityczny, gospodarczy rosyjskiego rynku surowców energetycznych. Autor kreśli scenariusze rozwoju przyszłej strategii energetycznej państwa rosyjskiego uwzględniając przy tym sytuację na arenie międzynarodowej oraz rosnący w siłę potencjał importowy krajów azjatyckich w tym zwłaszcza Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL). Stara się również przybliżyć możliwości eksportowe amerykańskiego sektora surowców energetycznych szczególnie w aspekcie coraz bardziej prawdopodobnej rywalizacji o europejski rynek paliw z Federacją Rosyjską. Istotnym elementem analizy będzie również określenie wpływu konfliktu zbrojnego na Ukrainie na obecność Federacji Rosyjskiej na europejskim rynku surowców energetycznych z uwzględnieniem redefinicji strategii energetycznych państw europejskich w zakresie polityki dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego oraz ropy naftowej.
EN
In the paper entitled „Russian gas and petrol sector towards changes on the global energy resources market” an analyze of Russian Federation`s abilities and limitations in the production, transition and use of natural gas and petroleum (as a tools of influence on economics and politics in the modern world) is undertaken. The paper evaluates an influence of new natural and shelf gas production techniques on political and economical potential of the Russian energy resources market. An author aims at predicting future events and general development of country`s energy strategy while considering growing import power of Asian countries, especially PRC. An author also focuses on American energy resources sector and its export abilities, in the context of highly possible rivalry with Russian Federation on the European petrol market. An influence of military struggle at the Ukraine on the Russian presence on the European energy resources market – while considering the redefinition of European states natural resources supplies strategy – is also an important part of provided analyze.
PL
Artykuł dotyczy ważnego i aktualnego zagadnienia, mającego poważny wpływ na dywersyfikację dostaw gazu ziemnego do Polski, a co za tym idzie – także na jej bezpieczeństwo gazowe. W artykule przedstawiono rozwój sektora gazowego w USA, znaczenie importu amerykańskiego surowca do Europy, a także rolę dywersyfikacji w kształtowaniu bezpieczeństwa gazowego Polski. Zdaniem autora surowiec importowany z USA pozwoli zmniejszyć zależność Polski od dostaw z obszaru Federacji Rosyjskiej. Chociaż ilości importowanego z Ameryki gazu nie są duże, to wraz z innymi alternatywnymi kierunkami dostaw pozwoli zwiększyć bezpieczeństwo gazowe Polski. Jest to możliwe dzięki funkcjonowaniu gazoportu LNG w Świnoujściu. Na uwagę zasługuje podpisanie pięcioletniego kontraktu na dostawy gazu z USA, będącego ważnym krokiem na drodze do powstania w Polsce hubu gazowego
EN
The paper deals with an important and current issue, which has a serious impact on diversification of natural gas supplies to Poland and, consequently, on its gas security. The author discusses the development of the gas sector in the USA, the importance of American gas imports to Europe, as well as the impact of diversification on gas security in Poland. According to the author, natural gas imports from the USA will reduce Poland's dependence on supplies from the Russian Federation. The quantities of gas imported from America are not large, but along with other alternative supply routes they will help to increase Poland's gas security. The LNG terminal in Świnoujście enables gas imports from the USA to Poland. A five-year contract for gas supplies from the USA to Poland is an important step towards the creation of a gas hub in Poland
7
72%
EN
The article deals with the origin and purpose of the exchange obligation related to natural gas (an obligation to sell some of the natural gas on an exchange), it shows specifics of this regulation as well as related requirements. Further the paper presents what effects it had to implement exchange obligation and what was the reason to introduce it. According to the author the regulation is a right solution in the Polish law but its level should be less than 10%. The exchange obligation was introduced already in 2012 and this is considered as unpremeditated action with the main aim to weaken the dominant role of the gas company PGNiG. The regulation is a step in the right direction to liberalize gas market in Poland though this tool wasn’t appropriate for the market at the time it was introduced. However, notwithstanding the introduction of exchange obligation, diversification of routes and sources to supply natural gas will have the major impact on gas trading via exchange.
PL
W artykule ukazana została geneza oraz wprowadzenia cel giełdowego obliga gazowego, jak również jego specyfika i inne związane z nim regulacje. W dalszej części artykułu przedstawiono skutki giełdowego obliga gazowego, a także argumenty przemawiające za zasadnością jego wprowadzenia. Zdaniem autora giełdowe obligo gazowe jest właściwym rozwiązaniem w prawie polskim, jednak jego poziom powinien wynosić mniej niż 10%. Wprowadzenie obliga giełdowego już w 2012 r. należy jednak uznać za działanie sztuczne i nakierowane głównie na osłabienie dominującej roli PGNiG. W procesie urynkawiania sektora energetycznego w Polsce i liberalizacji rynku gazu wprowadzenie obliga stanowiło krok we właściwym kierunku, choć instrument ten nie odpowiadał uwarunkowaniom rynkowym istniejącym w okresie, w którym obligo zostało wprowadzone. Niezależnie jednak od wprowadzenia giełdowego obliga gazowego zasadniczy wpływ na wzrost znaczenia giełdowego obrotu gazem będzie mieć zaś przede wszystkim dywersyfikacja kierunków i źródeł dostaw tego surowca.
EN
The article’s primary aim is to present relations between Tanzanian government and foreign corporations active in extractive industries. The main theoretical framework used during the research process was constituted by the core assumptions of critical international political economy (CIPE). According to the CIPE, the political and economic spheres are mutually constructive, and Tanzania occupies peripheral position in international division of labour and multinational corporations do desire to bring any changes to this very situation. The article starts with brief presentation of Tanzania’s potential in terms of the natural gas production and subsequently the core elements of Tanzanian political regime which influence the relations between the government and multinational corporations were presented. Then, the core factors that shape the negation processes and negotiation positions of both sides were listed.
PL
Celem artykułu jest zaprezentowanie zarysu relacji pomiędzy rządem Tanzanii a działającymi tam korporacjami wydobywczymi, w szczególności w sektorze gazu naturalnego. Ramy teoretyczne artykułu osadzone są w krytycznej międzynarodowej ekonomii politycznej i sprowadzają się do współkonstrukcji uwarunkowań gospodarczych i politycznych w procesach negocjacyjnych, przy jednoczesnej akceptacji tezy, iż Tanzania jest obszarem peryferyjnym w międzynarodowym podziale pracy, a koncerny wydobywcze nie mają na celu zmiany jej pozycji. Po zaprezentowaniu charakterystyki tanzańskich złóż gazu omówione zostały wybrane elementy tanzańskiego reżimu politycznego, które zdaniem autorów mają kluczowe znaczenie dla zrozumienia wagi górnictwa gazowego dla administracji prezydenta Magufuliego. Następnie omówione zostały czynniki warunkujące procesy negocjacyjne pomiędzy rządem tanzańskim a koncernami wydobywczymi.
EN
After the gas crisis in 2009 Slovakia tried to diversify the sources and directions of gas supply. The Slovak authorities are aware that its position as a transit country grows less and less; this country is particularly important for transit of Russian gas, passing over Ukraine. Therefore, it is important to expand the infrastructural connections linking Slovakia with other Central European countries, also as part of the North-South Corridor project. According to the analysis neither now nor in the foreseeable future there is a country that could replace Russia as the most important gas importer. If the volumes of natural gas sent through Slovakia are significantly reduced this may lead to instability of gas supply to this country.
PL
Słowacja po kryzysie gazowym w 2009 roku poczyniła starania zmierzające do poszukiwania możliwości dywersyfikacji źródeł i kierunków dostaw tego paliwa. Władze Słowacji są przy tym świadome kresu swojej pozycji państwa szczególnie istotnego dla Rosji ze względu na tranzyt gazu, na co wpływ ma pominięcie w tranzycie gazu Ukrainy. Istotna jest zatem rozbudowa połączeń infrastrukturalnych wiążących Słowację z innymi państwami Europy Środkowej, także w ramach budowy Korytarza Północ – Południe. Jak wykazano, nie ma tak obecnie, jak i w przewidywalnej przyszłości państwa, które mogłoby zastąpić Rosję jako najważniejszego importera gazu. Należy uznać za realne, to, że w razie znacznego zmniejszenia wolumenów gazu ziemnego, przesyłanego przez terytorium Słowacji państwo to może utracić stabilność dostaw gazu na swoje terytorium.
10
58%
EN
Methane threat has accompanied miners in the Wieliczka salt mine since the very beginning of salt extraction. Methane leaks caused serious impediments in safe conduct of underground work, whereas methane ignition and explosions resulted in burns and fatalities among the mining personnel. Increased probability of occurrence of this dangerous gas existed with respect to work in the “spiz” salt deposits and in the vicinity of southern and northern border of the bed. It also accumulated in significant amounts in the Crystal Grottoes and in their direct vicinity. Manners of eliminating methane threat changed throughout history: from preventive methane burning, improvement of ventilation and modern techniques of methane detection. Mining regulations were also used to ensure safety.
PL
Artykuł analizuje problematykę dezinformacji, jako instrumentu osiągania trwałych celów politycznych. Zasadniczym celem było wskazanie działań dezinformacyjnych stosowanych przez służby i media rosyjskie w stosunkach z Polską. Działania te służą realizacji polityki energetycznej, mającej krytyczne znaczenie dla Federacji Rosyjskiej. Interesy te stoją w zasadniczej sprzeczności z interesami i bezpieczeństwem energetycznym RP. Autor dokonuję przeglądu mechanizmów dezinformacji wykorzystywanych przez Federację Rosyjską analizując działania związane z najistotniejszymi projektami energetycznymi realizowanymi obecnie w basenie Morza Bałtyckiego - Nord Stream 2, Baltic Pipe, terminal LNG.
EN
The article examines the issue of disinformation, as an instrument of achieving the political objectives. The primary objective/task/purpose was an indication of disinformation actions proceed by the Russian media and government services in relations with Poland. These operations/activities serve the purposes of Russian energy policy, which is critical for the Russian Federation. In some dimension, those purposes stand in fundamental contradiction with the interests and energy security of Poland. The Author reviewed mechanisms of Russian disinformation by analyzing the open sources materials associated with the most important energy projects carried out currently in the Baltic Sea area - Nord Stream 2, the Baltic Pipe, LNG Terminal.
PL
W artykule podjęto temat politycznego aspektu bezpieczeństwa energetycznego, w kontekście czynników ekonomicznych, społecznych, prawnych i technologicznych. Przeanalizowano sposoby, w jakich pierwszy i drugi sektor w Polsce wdrażają strategię prowadzącą do dywersyfikacji dostaw nośników energii. Zestawiono polityczne tendencje budowania bezpieczeństwa energetycznego z faktycznie podjętymi działaniami i założeniami strategicznymi największych inwestorów sektora energetycznego.
EN
The article analyzes political aspects of energy security, in the context of the economic ,social, legal and technological dimensions. The text examines the ways how the public administration and private sector implement a diversification strategy of energy supply in Poland. The article summarizes the political trends in building energy security, actually implemented actions, as well as strategic objectives of major energy sector investors.
EN
With almost 20% of the world’s natural gas reserves and more than 6% of the world’s oil reserves, Russia’s economic development is based on the production and export of hydrocarbons. This article is an excerpt from a diagnostic and analytical study of Russia’s energy resources, which, with the help of pipelines, shapes the market of consumers, influencing their attitudes and behaviour in line with its interests. The series of sanctions imposed on the Russian Federation after 24 February 2022, in connection with the full-scale aggression against Ukraine, poses the question of the future of the Russian energy sector and an alternative to the hydrocarbon market there. The author reconstructed bilateral energy relations between the People’s Republic of China and the Russian Federation by analysing the history, current situation and making predictions about the potential future of bilateral cooperation in the light of the reduction of Russian energy presence in Europe. The article has been expanded to include an update on the state of bilateral relations in the first half of 2023.
PL
Artykuł jest poświęcony zasobom energetycznym Rosji, która za pomocą rurociągów kształtuje rynek odbiorców, a także - zgodnie ze swoimi interesami - wpływa na ich postawy i działania. W związku z inwazją na Ukrainę 24 lutego 2022 r. i sankcjami nałożonymi na Federację Rosyjską istotne jest pytanie o przyszłość rosyjskiego sektora energetycznego i alternatywę dla tamtejszego rynku węglowodorów. Autor opisał bilateralne relacje na rynku energii między Chińską Republiką Ludową a Federacją Rosyjską. Celem artykułu jest analiza historii tej współpracy, jej stanu obecnego oraz dokonanie predykcji jej rozwoju w związku z ograniczeniami rosyjskiej obecności na europejskim rynku energetycznym.
EN
Relations between Russia and Turkey have a long history, including both military operations and long periods of peace and cooperation. Contemporary relations between Moscow and Ankara are characterized by solid bonds, regardless of political regimes. But in the second decade of the twenty-first century Syrian crisis had a negative impact on Turkish-Russian relations. Referring to archives of electronic resources of the world’s leading media, the author made a comprehensive review of the status of relations between Turkey and Russia, since the outbreak of civil war in Syria, until a tragic incident, a Russian aircraft shot down by the Turkish army. It was analyzed historical context to better understand the complexity of relations between Ankara and Moscow on the Syrian issue. The author makes reflections on the causes of the civil war in Syria, a country under a long reign of Alawite clan, from the father Hafez al-Assad to his son Bashar al-Assad. The issues of conflicting interests of external actors to the conflict in Syria are also analysed, especially the variety of Turkish and Russian priorities, which among other things led to the rupture, for a time, of any relationship between the two countries.
PL
Stosunki między Rosją a Turcją mają długą historię, obejmującą zarówno działania wojenne, jak i długie okresy pokoju i współpracy. Współczesne stosunki między Moskwą a Ankarą charakteryzują się solidnymi więzami, niezależnie od reżimów politycznych. Jednak w drugiej dekadzie XXI wieku kryzys syryjski miał negatywny wpływ na relacje turecko-rosyjskie. Odwołując się do archiwalnych zasobów elektronicznych wiodących mediów światowych, autor dokonał kompleksowego przeglądu stanu stosunków turecko-rosyjskich, od wybuchu wojny domowej w Syrii, aż do tragicznego incydentu samolotu rosyjskiego zestrzelonego przez armię turecką. Został zanalizowany kontekst historyczny, co pozwoli lepiej zrozumieć złożoność stosunków między Ankarą i Moskwą w sprawie problemu syryjskiego. Autor podejmuje rozważania nad przyczynami wojny domowej w Syrii, kraju, w którym od dawna panuje klan alawitów, od ojca Hafeza al-Assada do syna Baszara al-Assada. W polu uwagi znalazły się także kwestie sprzecznych interesów zewnętrznych aktorów konfliktu w Syrii, a zwłaszcza różnorodność tureckich i rosyjskich priorytetów, co między innymi doprowadziło do zerwania, przez pewien czas, wszelkich relacji pomiędzy obydwoma państwami.
FR
Les relations entre la Russie et la Turquie ont une longue histoire, et ont traversé des phases de conflits et de longues périodes de paix et de coopération. Les rapports entre Moscou et Ankara sont caractérisés par des liens solides, indépendamment des régimes politiques. Mais dans la deuxième décennie du XXIe siècle la crise syrienne a eu un impact négatif sur les relations turco-russes. Se référant aux archives électroniques des principaux médias du monde entier, l’auteur a fait un examen complet de l’état des relations entre la Turquie et la Russie, depuis le déclenchement de la guerre civile en Syrie, jusqu’à l’incident tragique de l’avion russe abattu par la l’armée turque. Le contexte historique a été analysé afin de mieux comprendre la complexité des relations entre Ankara et Moscou sur la question syrienne. L’auteur s’interroge sur les causes réelles de la guerre civile en Syrie, un pays sous le long règne du clan des Alaouite, du père Hafez al-Assad à son fils Bachar al-Assad. Les questions de conflits d’intérêts des acteurs extérieurs au conflit en Syrie sont également analysés, en particulier les priorités opposées entre les Turques et Russes, qui, entre autres, ont conduit à la rupture diplomatique, pour un temps, entre les deux pays.
EN
There are certain substantial legal arguments to justify the statement that entities running clearing houses/agencies at commodity exchange should recognise their tax obligation according to the general rules laid down by Article 19(a), clause 1 of the Value-Added Tax of 11th March 2004––that is, as from the moment electricity or nat - ural gas is supplied or distributed. The actions of such agencies or houses namely consist only in clearing and/ or of transactions entered into and concluded by their members at trade exchanges, in respect of gas and electricity (inter alia). Hence, these actions boil down to a peculiarly virtual transfer of the right to use energy or gas to the specified entities. Consequently, highly specialised, professional actions ought to be taken into account–– such which are related to a special type and specificity of actions performed in the energy/power sector––along with typical actions. The latter basically include accounting and clearing/settlement actions, that is, actions of a general nature, performed across the sectors. In performing their accounting, clearing and/or settlement actions, the clearing houses/agencies should not be subject to the rules set forth in Art. 19(a), clause 5, item 4(a) & (b) of the aforesaid VAT Act.
PL
Istnieją istotne argumenty prawne uzasadniające twierdzenie, że podmioty prowadzące izby rozliczeniowe i rozrachunkowe na giełdzie powinny rozpoznawać obowiązek podatkowy na zasadach ogólnych określonych w art. 19a ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku do towarów i usług [1, dalej „ustawa z dnia 11 marca 2004 r.”], tj. z chwilą dokonania dostawy energii elektrycznej lub gazu ziemnego bądź też dystrybucji tych towarów. Działania takich izb polegają bowiem jedynie na rozliczeniach lub rozrachunkach transakcji zawieranych przez ich członków na giełdach towarowych, m.in. dotyczących gazu i energii elektrycznej, a zatem ich działania sprowadzają się tylko do swoiście wirtualnego scedowania prawa do korzystania z energii i gazu na poszczególne podmioty. W konsekwencji należy zwrócić uwagę zarówno na działania bardzo wyspecjalizowane, profesjonalne, tj. związane ze szczególnym rodzajem, specyfiką czynności wykonywanych w branży energetycznej, jak i na działania typowe, de facto o charakterze rachunkowo-księgowym, rozliczeniowym, a zatem mające charakter ogólny, wykonywane w każdej branży. Izby rozliczeniowe i rozrachunkowe, jeśli wykonują czynności rozliczeniowe, rachunkowo-księgowe, nie powinny podlegać regułom określonym w art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. a i b ustawy z dnia 11 marca 2004 r.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.