Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  geografia lingwistyczna
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Z badań nad gwarą i kulturą Kurpiów

100%
Falińska B.
Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego
|
2009
|
vol. Zeszyt
|
issue XXIII
13-30
EN
The backgrounds for this article are dialect samples texts and answers to the questionnaire created by K. Dejna to Polish dialects atlas. Researches have been made in 1999, in the village of Zbójna, Łomża district. The article covers such topics as: history of researches on the Kurpie regional dialect, the aim and scope of researches in Zbójna village, description of the main interviewed person, his awareness of Kurpie region and its dialect, Kurpie phonetics, differences between names and their declinations. Samples of the Mazury regional dialect have been attached for comparison. This article is addressed to non- professionals who are invited to get involved in researches on dialects in Mazowsze Region.
PL
Podstawą artykułu są teksty gwarowe i odpowiedzi na pytania kwestionariusza, opracowanego przez K. Dejnę do Atlasu gwar polskich. Badania przeprowadzone zostały w r. 1999 we wsi Zbójna, w pow. Łomża. W artykule przedstawione zostały takie zagadnienia: historia badań gwary kurpiowskiej, cel i zakres badań we wsi Zbójna, charakterystyka głównego informatora, Kurpie i gwara kurpiowska w jego świadomości, fonetyka kurpiowska, różnice w odmianie nazw i w nazewnictwie. Do artykułu dla celów porównawczych dołączono tekst z gwary mazurskiej. Artykuł jest skierowany do nieprofesjonalistów, współpracujących już z dialektologami lub zachęcanych do współpracy w zakresie badań gwaroznawczych na Mazowszu.
2
Publication available in full text mode
Content available

Współczesne zróżnicowanie używanych przez Polaków nazw ‘galarety z mięsa’

100%
Osowski B.
Gwary Dziś
|
2022
|
vol. 15
163-172
EN
The article presents the terms of a dish, namely ‘aspic’. The focus was on names that differ from the general Polish language (e.g. galart, zylc, studzienina, tymbalik). Their frequency and territorial range have been presented. The current state (the material was collected via an online survey in 2019-2020) was confronted with older data from 50 years ago, owing to which a picture emerged of the linguistic changes that took place. On the basis of the lexicographic query and social spread, regionalisms such as galart have been identified.
PL
Artykuł prezentuje określenia pewnego dania – ‘galarety z mięsa’. Skupiono się na nazwach dyferencyjnych wobec polszczyzny ogólnej (np. galart, zylc, studzienina, tymbalik). Zaprezentowano ich frekwencję oraz zasięg terytorialny. Stan współczesny (materiał zebrano za pomocą ankiety internetowej w latach 2019–2020) skonfrontowano z danymi starszymi, sprzed 50 lat, dzięki czemu uzyskano obraz zaszłych zmian językowych. Na podstawie kwerendy leksykograficznej oraz analizy rozprzestrzenienia społecznego wskazano regionalizmy, takie jak galart.
3
Publication available in full text mode
Content available

Miejsce geografii w badaniach nad językami. Między geografią języków a geografią lingwistyczną

84%
Ząbecki K.
Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio B – Geographia, Geologia, Mineralogia et Petrographia
|
2016
|
vol. 71
|
issue 1
EN
The language as a socially shaped tool that serves communication between human beings is one of the main distinguishing features of our species, while at the same time being a basic medium for transmitting culture. While the main scientific discipline that studies languages are linguistics, there are other fields of knowledge that have their share in extending the knowledge about them. The purpose of this paper is to draw attention to the possibilities of studying languages from the perspective of geography, to find the limit between the areas of research of geography and linguistics, as well as to systematize the names of subdisciplines that study this „borderland area”. In the introduction, the functions of language and the problems with making clear distinctions between languages and dialects are outlined. In the following part of the article, the author tries to systemize the terminology related to research in the area of study between geography and linguistics by analyzing similarities and differences between such Polish terms as geografia języków (geography of languages), goegrafia lingwistyczna (linguistic geography) and geolingwistyka (geolinguistics), as well as their equivalents in English and French. This serves as the basis to determine in which fields geography and linguistics can complement each other, and where lies the limit between those disciplines. The final part of the paper consists of an attempt to outline the future prospects of geographical research on languages and answer the question whether geography should cooperate with linguistics in such research and if yes, to what extent.
PL
Język jako społecznie ukształtowane narzędzie służące do komunikacji międzyludzkiej stanowi jeden z głównych wyróżników naszego gatunku, a zarazem podstawowy nośnik kultury. Główną dyscypliną naukową zajmującą się językami jest językoznawstwo, jednak również inne nauki mają swój udział w pogłębianiu wiedzy na ich temat. Celem niniejszego artykułu jest zwrócenie uwagi na badanie języków z perspektywy geografii, próba wskazania, gdzie przebiega granica między dziedzinami badań geografii i językoznawstwa, a także usystematyzowanie nazw subdyscyplin zajmujących się badaniami na pograniczu tych dwóch dyscyplin. We wstępie pokrótce zarysowane są funkcje języka oraz trudności, jakie sprawia klasyfikowanie języków i dialektów. Następną część artykułu stanowi próba usystematyzowania terminologii związanej z badaniami prowadzonymi na pograniczu geografii i językoznawstwa poprzez analizę podobieństw i różnic między takimi pojęciami jak „geografia języków”, „goegrafia lingwistyczna” i „geolingwistyka”, a także ich angielskimi i francuskimi odpowiednikami. Stanowi to podstawę do stwierdzenia, na jakich płaszczyznach geografia i lingwistyka mogą się wzajemnie uzupełniać, a gdzie występują granice między oboma dyscyplinami. Na zakończenie pojawia się próba odpowiedzi na pytanie, jakie są perspektywy geograficznych badań nad językami: czy geografia powinna współpracować z językoznawstwem i ewentualnie w jakim zakresie.
4

Wyrazy mi(e)zyniec, mizynek ‘mały palec’, ‘najmłodsze dziecko, cielę, prosię, kurczę’ odczytane na nowo

84%
Rembiszewska D. K., Siatkowski J.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 2
112-118
PL
Przedmiotem omówienia są wyrazy mi(e)zyniec, mizynek ‘mały palec’, ‘najmłodsze dziecko, cielę, prosię, kurczę’. Kilkadziesiąt lat temu K. Nitsch poświęcił im odrębne studium opublikowane w „Języku Polskim”. Nasze omówienie, biorące za podstawę metody geografii lingwistycznej, przedstawia historię i geografię tych wyrazów w języku polskim na szerokim tle ogólnosłowiańskim. Z przedstawionych materiałów wynika, że poszczególne formy od rdzenia *měz- niewątpliwe należy oceniać różnie. Pewne formy można najpewniej uznać za relikty dawnej wspólnoty słowiańskiej i nie sposób w ich wypadku mówić o pożyczce leksykalnej. Inne zaś formy, a zwłaszcza derywat *mězinъkъ, który nie ma w języku polskim żadnego poświadczenia postaci z mie-, może należy przyjąć jako ukraińską pożyczkę wyrazową.
EN
The text discusses the words mi(e)zyniec, mizynek ‘little finger’, ‘youngest child, calf, piglet, chicken’. A few decades ago, K. Nitsch dedicated a separate study to this subject, published in the Język Polski journal. Our text, contingent on the methodologies of linguistic geography, presents the history and geography of these words in Polish within the broader Slavic context. It follows from the findings that the individual forms from the *měz- stem are to be differently viewed. Some forms may certainly be seen as relics of the early Slavic unity and cannot be treated as lexical borrowings. Besides, some forms, especially the *mězinъkъ derivative which has no equivalent of the mie- form in the Polish language, can be seen as a Ukrainian loan word.
5
Publication available in full text mode
Content available

Metody opracowywania historycznych materiałów gwarowych na przykładzie ankiet Georga Wenkera

84%
Rembiszewska D. K.
Gwary Dziś
|
2021
|
vol. 14
35-43
EN
The article presents the general characteristics of Georg Wenker’s questionnaires for the German Language Atlas written in Slavonic languages (Czech, Lusatian, Kashubian, and Polish) and the methods used to compile them. The materials from East Masuria (e.g. phonetic features, lexis) are discussed in detail. The text points out the importance of questionnaires in the reconstruction of the old dialect system and the study of language change, especially in border areas. Moreover, attention has been drawn to the use of surveys as a source of information on old customs, folk costumes and religious practices.
PL
W artykule przedstawiono ogólną charakterystykę ankiet Georga Wenkera do Niemieckiego atlasu językowego zapisanych w językach słowiańskich (ankiety czeskie, łużyckie, kaszubskie, polskie) i metody ich opracowywania. Szczegółowiej omówiono materiały z Mazur wschodnich (m.in. cechy fonetyczne, leksykę). W tekście wskazano na znaczenie ankiet w odtwarzaniu dawnego systemu gwarowego oraz badaniu zmian językowych, szczególnie na obszarach pogranicznych. Zwrócono również uwagę na wykorzystanie ankiet jako źródła informacji o dawnych zwyczajach, strojach ludowych, praktykach religijnych.
6
Publication available in full text mode
Content available

Ortografia i pisownia w ankietach Georga Wenkera do Niemieckiego atlasu językowego z obszaru środkowych Mazur

84%
Rembiszewska D. K.
Gwary Dziś
|
2022
|
vol. 15
93-100
EN
The article discusses the orthography and spelling in questionnaires for the German Language Atlas written in the 1880s in the central and eastern parts of contemporary Masuria, a region in the north-east of Poland. The questionnaires contain translations of 40 German sentences (compiled by Georg Wenker, a librarian from Marburg) into the local dialect. With regard to the spelling and orthography, the material analysed takes into account, among other things, the occurrence of é, e.g. lepiéj, Śniég, the use of j to denote g, e.g. inaczeg, jagka, nag więczey, also as a result of asynchronous pronunciation of soft labial consonants, e.g. c’ezegenc’, dschischag, dzegenc ‘dziewięć’. The text highlights the wide variety of renditions in writing of the y vowel, e.g. y᷆, ӳ, ỳ, ÿ, ў. Examples are provided of German-related spelling, e.g. with the use of z instead of c: zalezarno ‘całe czarno’, uzuł ‘najwięcej się uczył’; tz instead of c: motzno, umentzone. The questionnaires under discussion clearly show the persistence of old Polish spelling traditions, while on the other hand they indicate the influence of German orthography.
PL
W artykule omówiono zagadnienia ortograficzne i pisowniowe w ankietach do Niemieckiego atlasu językowego zapisanych w latach 80. XIX w. w części środkowej i wschodniej współczesnych Mazur – regionu położonego w północno-wschodniej części Polski. Ankiety zawierają tłumaczenia 40 zdań niemieckich (ułożonych przez bibliotekarza z Marburga Georga Wenkera) na miejscową gwarę. W odniesieniu do pisowni i ortografii w analizowanym materiale uwzględniono m.in. występowanie kreskowanego é, np. lepiéj, Śniég, używanie j na oznaczenie g, np. inaczeg, jagka, nag więczey, w tym jako rezultat asynchronicznej wymowy spółgłosek wargowych miękkich, np. c’ezegenc’, dschischag, dzegenc ‘dziewięć’. Zwrócono uwagę na znaczną różnorodność zapisów samogłoski y, np. y,᷆ ӳ, ỳ, ÿ, ў. Odnotowano przykłady zapisów na sposób niemiecki, np. zapisy z zamiast c: zale zarno ‘całe czarno’, uzuł ‘najwięcej się uczył’; tz zamiast c: motzno, umentzone. Omówione ankiety wyraźnie wskazują na utrzymanie się dawnych polskich tradycji pisowniowych, a z drugiej strony uwidacznia się wpływ ortografii niemieckiej.
7
Publication available in full text mode
Content available

Слово в пространстве и времени

67%
Vendina T. I.
Rocznik Slawistyczny
|
2018
|
issue 67
143-165
EN
This article analyzes the common Slavic linguistic atlas maps (OLA). Assessing the preliminary results of the OLA project, the author focused her attention on the new linguistic geography data given in the Atlas, and the evolution of some units and Proto-Slavic dialect differentiation of Slavia.
8
Publication available in full text mode
Content available

O metodzie badań synonimii w gwarach polskich

67%
Reichan J.
Polonica
|
2016
|
vol. 36
159-165
EN
The article deals with the method of investigation of the synonymy in Polish dialects. The examples of dialectal synonyms are taken from the Marian Kucała “Słownik porównawczy trzech wsi małopolskich” [The comparative dictionary of three Little Poland villages], Kraków 1957, (the three villages: Więciórka – the native village of Kucała; Sidzina; Facimiech), and from the “Słownik gwar polskich” (Polish Academy of Sciences), Kraków 1977–2014 (as well as from the manuscriptal card index of this dictionary). It appears that some synonyms of the word mówić [to speak] function only in the speech community of Więciórka dialect, while other synonyms function in the larger speech communities, which contain; a) the part of Little Poland dialect; b) the whole Little Poland dialect; c) the Little Poland and Silesia dialects; d) all Polish dialects; e) all Polish dialects and Polish standard language. The conclusion: the functioning of dialectal synonyms should be investigated in the speech communities of the particular dialects, not in the dialects taken as a whole.
9
Publication available in full text mode
Content available

Niezabudka, wasilek, wołoszka – o dylematach w rozstrzyganiu pożyczek i reliktów dawnej wspólnoty na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim

67%
Rembiszewska D. K., Siatkowski J.
Gwary Dziś
|
2020
|
vol. 12
163-177
EN
Names of flowers such as niezabudka ‘forget-me-not’ and wasilek, wołoszka ‘cornflower’ are helpful in resolving a methodological problem of how to treat some subdialectal words used in the Polish-East Slavic Borderland. The author attempts to resolve whether the selected lexical items should be interpreted as lexical borrowings or as continuations of an earlier Slavic community.An unambiguous resolution of this issue requires very detailed, meticulous research and excerption of various sources, ranging from dictionaries of language history through subdialect monographs to publications on linguistic geography. The above names are generally infrequent in Polish subdialects spoken in the Eastern Borderlands. It seems that the influence of the Eastern Slavic literary languages should also be taken into account.
PL
Na podstawie nazw kwiatów – niezabudka ‘niezapominajka’ i wasilek, wołoszka ‘chaber’ podjęto próbę rozstrzygnięcia problemu metodologicznego, jak traktować niektóre wyrazy gwarowe występujące na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim. Autorzy starają się odpowiedzieć na pytanie, czy wybrane jednostki leksykalne interpretować z punktu widzenia zapożyczeń, czy też uznawać je za kontynuacje dawnej wspólnoty słowiańskiej.Jednoznaczne rozstrzygnięcie tego zagadnienia wymaga bardzo szczegółowych, wręcz drobiazgowych dociekań i ekscerpcji różnych źródeł – począwszy od słowników historycznojęzykowych przez monografie gwarowe, po publikacje z zakresu geografii językowej. Przedstawione nazwy na ogół pojawiają się dość sporadycznie w polskich gwarach na pograniczu wschodnim. Wydaje się, że trzeba tu przyjąć oddziaływanie również wschodniosłowiańskich języków literackich
10
Publication available in full text mode
Content available

Linguistic geography and historical material. An example of inventory ledgers from the second half of the 18th century kept in Wielkopolska

59%
Osowski B.
Gwary Dziś
|
2020
|
vol. 13
111-134
PL
Niniejsza praca wpisuje się w nurt dialektologiczny geografii językowej. Analizowany materiał to wielkopolskie inwentarze dóbr szlacheckich z 2. połowy XVIIIwieku. Zakłada się, że ówczesna wielkopolska polszczyzna regionalna była wewnętrznie zróżnicowana w wymiarze geograficznym i zróżnicowanie to nie miało charakteru przypadkowego, lecz wpływały na nie takie czynniki, jak: wykształcenie uczestników aktu komunikacji (w tym pisarzy) i opanowanie przez nich polszczyzny literackiej, wpływy gwarowe, wpływy obcych języków, obecność elementów archaicznych i innowacyjnych. Zróżnicowanie to odbija się w inwentarzach, a ich analiza miała za cel wyekscerpowanie przykładów wariantów leksykalnych. W niniejszej pracy przytoczono 4 wybrane przykłady: ‘bogaty chłop’, ‘ziemniaki’, ‘mała izba’, ‘niebieski’. Stworzono dla nich mapy. Po części analitycznej sformułowano uogólnienie na temat wariantywności w badanych źródłach (typy wariantywności, jej źródła, poziomy, typy wariantów).
EN
This work connects with the dialectological aspect of linguistic geography. The analysed material consists of inventory ledgers kept in Wielkopolska in the second half of the 18th century for nobility possessions. It is assumed that the then regional variety of the Polish language spoken in Wielkopolska was geographically diverse and this diversity was anything but accidental. It was affected by the education of the communication actors (including the writers) and their command of the literary Polish language, dialectal influences, impact of foreign languages, presence of archaic and innovative elements. This diversity is reflected in inventory ledgers; an analysis thereof was aimed at excerpting examples of lexical variants. This work contains 4 selected examples: ‘bogaty chłop’ [a wealthy farmer], ‘ziemniaki’ [potatoes], ‘mała izba’[a small room], ‘niebieski’ [blue]. Maps have been created for them. The analytical part is followed by generalisation of the variability in the surveyed sources (types of variability, its sources, levels, types of variants).
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.