Search results

1

O odradzaniu się potrzeby zakorzenienia – „Między nami dobrze jest” Doroty Masłowskiej

100%

Dąbrowska D.

Załącznik Kulturoznawczy

|

2015

|

issue 2

88-100

PL

Artykuł stanowi próbę uchwycenia specyfiki twórczości Doroty Masłowskiej przy użyciu kategorii lekkości i ciężaru. Głównym przedmiotem analizy jest dramat Między nami dobrze jest – utwór posługujący się poetyką groteski, problematyzujący zagadnienie polskiej tożsamości. Godne zainteresowania wydaje się to, że wpisując się w tradycję krytycznego ujmowania tego, czym jest polskość (tradycję, za której reprezentantów wypada uznać przede wszystkim Czesława Miłosza i Witolda Gombrowicza), staje się on ostatecznie – zarówno dzięki napięciom obecnym w samej strukturze dzieła, jak i tym wydobytym w procesie jego odbioru przez krytykę – utworem o charakterze afirmatywnym wobec problematyki będącej jego przedmiotem. Estetyka lekkości ufundowana na ironii i grotesce służy przekroczeniu patosu, towarzyszącego zwykle refleksji nad zagadnieniami polskiej tożsamości. Równocześnie nie prowadzi to do efektu degradacji ich wagi – przeciwnie, staje się kluczem do ich odświeżenia i poszukiwania nowych sposobów ich definiowania. Przedmiotem refleksji w artykule jest również relacja między tekstem dramatu a jego inscenizacją teatralną (w reżyserii Grzegorza Jarzyny), zatem kwestia specyfiki sposobów artykulacji interesujących nas zagadnień na gruncie różnych dziedzin kultury artystycznej.

2

Gombrowicz a polski film fabularny

100%

Nowakowski J.

Przestrzenie Teorii

|

2013

|

issue 20

155-172

EN

This article presents the influence that Witold Gombrowicz’s work has had on Polish cinema. It covers several generations of directors, for example, Andrzej Munk (born in the 1920s), Roman Polański and Jerzy Skolimowski (born in the 1930) as well as Agnieszka Holland, Piotr Szulkin and Marek Koterski (born in the 1940s and 1950s), and discusses the topic of film adaptations of his books (Jerzy Skolimowski’s Ferdydurke and Jan Jakub Kolski’s Pornografia [Pornography]). The article shows that Polish cinema uses Gombrowicz’s works most of all by taking up the issue of life’s authenticity and inauthenticity as well as to demythologize Polish tradition and history. As for esthetics, it employs Gombrowicz’s favorite style, i.e. the grotesque.

3

Karnawalizacja grozy w folklorze dziecięcym

88%

Slany K.

Literatura Ludowa

|

2017

|

issue 1

PL

Artykuł zatytułowany "Karnawalizacja grozy w folklorze dziecięcym" porusza temat kreacyjnego języka dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnym wieku szkolnym, w którym jako dominanty kompozycyjne pojawiają się absurd, groteska, aluzyjność, turpizm, makabra, niestosowność, obscena, skatologiczny żart, infantylizacje, profanacje, hiperbole oraz ludyczne puenty. Szczegółowej analizie poddany zostaje folklor dziecięcy, czyli spontaniczna, wierszowana aktywność słowna dzieci towarzysząca zabawie. Tego rodzaju improwizowane mikroformy wierszowane wpisane są w kulturę dziecięcą i powstają w grupie rówieśniczej poza oficjalną kulturą językową jako słowny akt buntu dzieci wobec narzucania im przez dorosłych języka sformalizowanego, instrumentalnego, ukierunkowanego na odwzorowanie rzeczywistości. Dzieci mają satysfakcję z łamania tabu językowych i wprowadzania w konsternację starszych od siebie. W wierszach tych obserwować można typowy dla struktury karnawału gest, jakim jest wzniesienie na piedestał najsłabszego w hierarchii społecznej – w zabawie – dziecka, które eksponuje poprzez język karnawałową wizję świata. Analiza obejmuje obecne w obiegu ustnym dzieci wiersze i krótkie formy prozatorskie obrazujące grozę skarnawalizowaną. Karnawałowe ujęcie grozy przez dzieci jest przejawem obalania monolityczności strachu, egzorcyzmowania lęku poprzez śmiech, neutralizowania go i nadawania „strachom” po bachtinowsku rozumianej „gęby”, innymi słowy budowania ludycznej i groteskowej wersji świata – na opak.

EN

The article tackles the topic of creative language developed by children in the kindergarten- and early-primary-school-age. This language is marked by composition dominants of absurdity, grotesque, macabre, impropriety, obscenity, scatological humor, childishness, profanity, hyperboles, and ludic punch lines. The main subject of the analysis is children’s folklore, which is a spontaneous verbal rhymed activity and expression accompanying children’s play. This type of improvised poetic micro-forms is common for children’s culture and is engendered in peer-group environments. They thus occur outside of the official language culture and serve as a verbal form of rebellion, effectuated by children against the imposition of the adults’ language. The latter is conversely characterized by properness, formality, instrumental nature, and its aim to mirror reality. Children gain satisfaction from breaking language taboos and introducing consternation among their elders. In their verbal productions, one can observe a typically carnivalized gesture, which is the elevation of the weakest subject of the social hierarchy. In this sense, a child can instill a different and carnivalized version of the world through play. The analysis encompasses the rhymed and narrative short forms present in the verbal realm of children’s lives and depicting a carnivalized fear. Adopting a carnival lens for looking at children’s use of being afraid is a symptom of rejecting the monolithic nature of fear. Children appear to perform an exorcism on fear through laughter, try to neutralize it and ascribe the fears with that Bakhtin could see as building a ludic and grotesque version of a world upside-down.

4

Bohater groteskowy "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza w przekładzie Katariny Šalamun-Biedrzyckiej

71%

Osmólska M.

Przekłady Literatur Słowiańskich

|

2012

|

vol. 3

|

issue 1

119-132

SL

Groteska je estetska kategorija, ki ruši ustaljeno predstavo o svetu, predstavlja sestavljenost in tuje oblike pojavov, ki vzbujajo začudenje. Na Poljskem se je izraz groteska prvič pojavil na začetku XIX. stoletja kot izposojenka iz nemškega jezika. Raziskovalci književnosti in umetnosti XX. stoletja trdijo, da se je groteska v poljski književnosti pojavila ob koncu modernizma. Možen je tudi drugačen pogled, ki pravi, da je bila umetnost modernizma groteskna skoraj v celoti. Groteska v romanu Ferdydurke obsega vsa področja dela, tudi jezik. Ta groteskni jezik, ki ga med drugim zaznamujejo neologizmi, prepletanje patetičnega in pogovornega jezika, je lahko izziv za prevajalca. Pri oblikovanju grotesknega lika pomembno vlogo odigravajo deli telesa (npr. ritka in fris), ki imajo v romanu simboličen pomen. Pisatelj uporablja tudi neologizme in ruši besedni red, da bi dosegel grotesken učinek dogodkov. Prevajalka si je prizadevala, da bi v prevodu ohranila enako sliko grotesknega lika, čeprav ni mogla včasih premagati jezikovnih ovir. Ohranila je enak pomen na leksikalnem in skladenjskem področju. Prevajalka oponaša skladenjske strukture izvornega besedila ali uporablja druge slovnične kategorije. Vsak prevajalec namreč mora ohraniti v prevodu enak model sveta.

EN

The grotesque is an aesthetic category, which undermines the conventional and acknowledged image of the world, illustrates the complexity of certain phenomena and their other surprising aspects. In Poland the term „grotesque”, being a calque from German, was first used at the threshold of the 19th-century. However, according to the Polish 20th-century literature and art researchers, grotesque becomes prominent in Polish literature on the verge of modernism. The assumption that modernist art had an almost entirely grotesque character cannot however be ruled out. Grotesque manifests itself in the novel Ferdydurke on each level of the work, including language. The grotesque character of the language is shown among other things through neologisms and a mixture of pompous and colloquial style. Body parts (such as bottom and mug), having a symbolic meaning throughout the novel, play an important part in giving the figures their grotesque character. The language of the novel may undoubtedly constitute a problem for the translator, as the writer uses neologisms and disturbs the word order to achieve a grotesque character of events. The translator tried to deliver an identical image of the grotesque character in her translation. Frequently, the translator couldn’t however disturb the correctitude of the Slovenian language. She preserves the sense of the original on the lexical and syntactic level through imitating the syntactic structures of the original or through replacing them with other grammatical categories. Each translator must recreate the model of the world embedded in the source text.

5

Nieznośna kruchość bytu – literatura Młodej Polski wobec chorób ciała i ducha

63%

Mikinka A.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2023

|

issue 46

97-112

EN

The end of the nineteenth century was marked by a strangely affirming attitude to disabilities, diseases, and bodily deformities. From the Romantics, the artists of the Young Poland movement inherited a fascination with tuberculosis amounting to the mythologization of the sick; tuberculosis, or the “white plague,” was one of the favourite themes of the modernist studies of human disability and mortality. The turn of the century was also a time of extensive research into mental diseases. The naturalists, for that matter, equipped the great prose writers of the Belle Epoque with the medical conceptual apparatus and developed a sophisticated language of “clinical literature.” This article, focusing on several literary works representative of the Young Poland movement, strives to explain how, at the turn of the century, the experience of illness influenced the texts of culture and, vice versa, how literature shaped the understanding of illness.

PL

Schyłek wieku XIX odznaczał się osobliwym, wręcz afirmującym stosunkiem do ułomności, chorób i deformacji cielesnych. Po romantykach artyści Młodej Polski odziedziczyli fascynację gruźlicą, swoistą mitologizację chorych. Tuberkuloza była jednym z ulubionych tematów modernistycznych studiów nad ludzką ułomnością i śmiertelnością. Naturaliści z kolei wyposażyli wielkich prozaików belle époque w medyczny aparat pojęciowy, rozwinęli wyrafinowany język „literatury klinicznej”. Przełom wieków to także czas intensywnych badań nad chorobami umysłowymi. W artykule pochylono nad reprezentacyjnymi utworami, starając się zbadać, jak chorobowe doświadczenia ludzi przełomu wieków wpływały na teksty kultury – i na odwrót.

6

Między nekrofilią a objawieniem tajemnicy. Mortualne poszukiwania Ladislava Klímy

63%

Gawarecka A.

Slavica Wratislaviensia

|

2019

|

vol. 168

275-287

EN

Between necrophilia and epiphany: Thanatological fascinations of Ladislav Klíma Thanatological themes often appear in Ladislav Klíma’s prose as a characteristic keystone of his anthropological project. In some of the writer’s novel and short stories (e.g. Utrpení knížete Sternenhocha, Jak bude po smrti, Slavná Nemesis) the topic of death introduces large-scale philosophical or metaphysical speculations. It also functions as a way depicting death which is confirmed in the cultural tradition. In both cases Klíma plays a perverse and complicated game with the typical components of the European eschatological imagination. On the one hand, he shows those components in a grotesque manner, which means treating the human mortality without appriopriate respect and dignity, on the other hand he incorporates thanatological topics into his controversial project of a new cosmogony and deification of man.

CS

Mezi nekrohilií a odhaleným tajemstvím. Mortuální hledání Ladislava Klímy Mortuální tematika v tvorbě Ladislava Klímy tvoří specifický klíč k jeho antropologickému projektu. V některých Klímových románech a povídkách (například Utrpení knížete Sternenhocha, Jak bude po smrti, Slavná Nemesis) téma smrti otevírá cestu k široce pojatým filozofickým nebo metafyzickým úvahám a aktivizuje kódy mortuálních obrazů utkvělých v představách tradiční kultury. V obou případech Klíma vede složitou a určitým způsobem přelomovou hru s komponenty tanatického imaginaria umístěného ve všeobecných, skupinových evropských představách. Těmto komponentům propůjčuje groteskní rozměr, čímž zpochybňuje povinnost zobrazování eschatologických motivů s úctou či respektem a začleňuje je do svého — komplikovaného a kontroverzního — projektu nové kosmogonie a koncepce lidské deifikace.

7

Magiczny cmentarz Słowacja. Powieść Dušana Mitany „Mój rodzinny cmentarz”

63%

Roberts D. K.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2012

|

issue 2(5)

271-281

EN

Dušan Mitana’s book My Home Cemetery (Môj rodný cintorín, 2000) is centred on banal scenes from everyday life that could happen in any Slovak village in the 1960s, such as family relations, village gossips, political and theological disputes in pubs and at home, building homes, working in a local cooperative, supporting a local football team, etc. However, the narration denies any similarity with Realism. Instead, the story is bizarre, hyperbolized, and grotesque; very much along the tradition of Magic Realism. Mitana’s writing is Postmodern; he uses different languages, genres, approaches and quotations in his book. Cemetery in Mitana’s story is both space and place; it is both pars and totum; it is one (real/fictional) cemetery and entire Slovakia. Even though this cemetery is situated on the outskirts of the village, it is the centre (navel); its eccentric location is a song of human disrespect towards eternity. Besides being the centre, the cemetery is also a middle world where reality meets fi ction, banal meets high, fl esh meets spirit, Christianity meets paganism, banal everyday routines mix with dreams, visions and prophecies, and those who are alive coexist happily with those who are dead. It is also a nodal point between past and (Messianic) future, since it is the home place of the writer himself, and this writer is a Slovak writer. Whereas the writer has a mission to revive the dead by weaving stories about them, his nation’s mission is to spread the Slovak word in the world. In this way, Mitana’s book also mocks manifestations of Slovak nationalism in the 1990s, which was still partially using concepts and rhetoric of Romantic Messianism.

8

W szklanej kuli tradycji

54%

Woźniewska-Działak M.

Studia Norwidiana

|

2020

|

vol. 38

252-264

EN

The article is a review of Agata Seweryn’s book Between the Worlds. Studies in the Literature of the Enlightenment and Romanticism. The review’s author presents the composition of the book and examines the research problems raised in it in greater detail. She comments on the studies included in the publication as interesting suggestions for interpretive supplements of selected romantic poems and works. She draws attention to those aspects that reveal the richness inherent in the works, and not yet described enough. They are introduced by references to the Baroque tradition or reflection on normative poetics and rhetorics.

PL

Artykuł jest recenzją książki Agaty Seweryn Pomiędzy światami. Studia z literatury oświecenia i romantyzmu. Autorka omawia kompozycję książki oraz szczegółowiej przygląda się problemom badawczym w niej poruszonym. Zamieszczone w publikacji studia komentuje jako interesujące propozycje uzupełnień interpretacyjnych wybranych wierszy i dzieł romantycznych. Zwraca uwagę na te aspekty, które odsłaniają tkwiące w utworach a nie wystarczająco dotąd opisane bogactwo. Wprowadzają je odniesienia do tradycji barokowej i refleksja nad poetyką normatywną i retoryką.

9

Motywy egzystencjalne w Dwóch ludziach z szafą Romana Polańskiego

51%

Błaszczyk M.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2022

|

issue 1

65-87

PL

W artykule zarysowuję egzystencjalną interpretację etiudy Romana Polańskiego Dwaj ludzie z szafą (1958). Pomimo sporej liczby publikacji traktujących o twórczości Polańskiego nadal brakuje pracy, która wprost i pierwszorzędnie ukazałaby filozoficzno-egzystencjalny potencjał tej wczesnej krótkometrażówki. Wywód został podzielony na pięć części. W pierwszej z nich przyglądam się zagadnieniom samotności i obcości prezentowanym w filmie Polańskiego. W drugim kroku nawiązuję do rozpoznań wybranych filozofów egzystencjalnych (J. Ortega y Gasset, E. Lévinas, J.-P. Sartre, A. Camus). W trzeciej części kreślę specyfikę charakterystycznych dla filmu motywów groteski i absurdu, uwypuklając ich związek z problematyką samotności. Następnie interpretuję film w kontekście autentycznego sposobu egzystowania, odwołując się do spostrzeżeń M. Heideggera i akcentując rozziew między „byciem sobą” a przynależnością do wspólnoty (społeczeństwa). W ostatniej części proponuję psychologiczno-egzystencjalne odczytanie etiudy Polańskiego, zwracając uwagę na psychologiczne uwarunkowania ludzkiej egzystencji.

10

Pedagogie kabaretu – wstęp do tematu

51%

Lewartowicz U.

Kultura i Edukacja

|

2021

|

issue 1(131)

96-108

PL

Artykuł ma charakter przyczynkowy i stanowi wprowadzenie do tematu pedagogii kabaretu. Kabaret, jako ważny obszar współczesnej kultury popularnej oraz odrębny gatunek sztuki, pełni określone funkcje społeczne, estetyczne i edukacyjne. Jest nośnikiem krytyki, formą demaskowania rzeczywistości oraz budowania opartej na śmiechu wspólnotowości. Korzystając z typowych dla siebie środków, takich jak: ironia, groteska czy satyra, kabaret realizuje swoją nadrzędną funkcję, jaką jest przekraczanie tabu oraz podawanie w wątpliwość tego, co oczywiste. Osadzony w kulturze popularnej kabaret charakteryzuje się tak zwaną niepełnością semantyczną, a więc generowaniem fragmentarycznych i wyrywkowych znaczeń, inicjujących procesy myślowe. Punktem wyjścia do podjętych w tekście rozważań jest pedagogiczna teoria kabaretu opracowana w latach 70. XX wieku przez niemieckiego badacza Jürgena Henningsena, będąca impulsem do myślenia o kabarecie w kategoriach publicznej pedagogii, a konkretnie tak zwanych pedagogii przewrotnych - opozycyjnych wobec pedagogii głównego nurtu. W opracowaniu zasygnalizowano i omówiono pokrótce trzy zasadnicze tropy kabaretowych pedagogii - pedagogię ironiczną i groteskową, karnawalizującą oraz błazeńską.

EN

The article is of a contributory nature and is an introduction to the topic of cabaret pedagogy. Cabaret, as an important area of contemporary popular culture and a separate genre of art, performs specific social, aesthetic and educational functions. It is a carrier of criticism, a form of exposing reality and building a community based on laughter. By using its usual means, such as irony, grotesque or satire, cabaret performs its overriding function, which is to transgress taboos and to question the obvious. The cabaret, embedded in popular culture, is characterized by the so-called semantic incompleteness, that is, it generates fragmentary and random meanings that initiate thought processes. The starting point for the considerations undertaken in the text is the pedagogical theory of cabaret developed in the 1970s by the German researcher Jürgen Henningsen, which was an impulse to think about cabaret in terms of public pedagogy, specifically the so-called perverse pedagogy - in opposition to mainstream pedagogy. The study highlights and briefly discusses three basic traces of cabaret pedagogy - ironic and grotesque, carnival and clown pedagogy.

11

Czytanie Süskinda

51%

Jokiel I.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2016

|

issue 6(9)

339-350

EN

Plots created by Patrick Süskind are transparent and uncomplicated; they follow a conventional path, seemingly aloof from formal modernist experiments, and close with distinctive endings; in popular reception, they give a sense of confidence that even the most fantastic worlds, derived from the corners of imagination, may be set into a familiar and closed whole. Perhaps this simplicity makes it easy to be satisfied by their seductive plot and steer clear off tracks leading to the content encrypted within the deep structure. The author of the present paper attempts to interpret the short stories: Maître Mussard's Bequest and The Story of Mr Sommer as a metaphorical and grotesque vision of man's existential death anxiety.

12

Ślaz – nieoznaczone axis mundi w imaginarium Lilli Wenedy

51%

Grzegórzek M.

Ruch Literacki

|

2022

|

issue 1

15-32

EN

This is a deconstructive reading of Juliusz Słowacki's Lilla Weneda, focusing on Ślaz, an enigmatic character usually marginalized in interpretations of this quasi-historical Romantic drama. Drawing on Professor Marta Piwińska's study of ‘Lilla Weneda’ in Dramat polski: Interpretacje (2001), this article explores the gaps and fissures in Słowacki's text. While complementing her analysis with a number of alternative readings, this article also uses deconstruction to challenge some of the points that are embedded in the traditional reception of the drama.

13

Nová fáze recepce dramatického díla Thomase Bernharda?

51%

Augustová Z.

Theatralia: Revue současného myšlení o divadelní kultuře (Theatralia: The revue of contemporary thought on theatre culture)

|

2021

|

vol. 24

|

issue 2

29-46

EN

The article initially deals with the early phase of Czech reception of Thomas Bernhard's dramatic work by theatre critics and practitioners, emphasising the existential topics in the productions staged in Divadlo Na zábradlí [Theatre on the Balustrade]. Subsequently, the article focuses on the contemporary interpretation of Bernhard's dramas: grotesquely comical stylisation in the National Theatre and the semi-professional company Depresivní děti touží po penězích [Depressed Children Long for Money]. The third part of the article concentrates on the socially critical themes in Bernhard's satirical texts. The author carefully analyses a less known play Over All the Mountain Tops and its central character of an artist from the viewpoint of xenophobia, conservatism, and neo-Nazism. The topic of artist's corruption by media and political power is highlighted. Bernhard's satirical works become topical as similar tendencies are present in the contemporary society. The article examines how in Over All the Mountain Tops Bernhard critically interconnects prejudice and sexist clichés with antisemitic ideas in order to express the degraded and dangerous mindset of the current cultural elite.

CS

Studie se nejprve zabývá počáteční fází přijetí dramatického díla Thomase Bernharda českým divadlem a kritikou a akcentací existenciálních témat v inscenacích Divadla Na zábradlí. Následně se věnuje současné interpretaci Bernhardovy dramatiky, groteskně komické stylizaci v podání Národního divadla a poloprofesionálního souboru Depresivní děti touží po penězích. Třetí část studie se koncentruje na společensko-kritickou tematiku Bernhardových satirických textů. Autorka podrobně analyzuje méně známou hru Nad vrcholky strání a výš s ústřední postavou umělce, a to z hlediska kritiky xenofobie, konzervativismu a neonacismu. Vyzdvihuje téma korupce umělce médii a politickou mocí. Bernhardova satirická tvorba získává na aktuálnosti tím, že podobné tendence jsou mimořádně silně přítomné v dnešní společnosti. Studie zkoumá, jak autor v textu Nad vrcholky strání a výš kriticky propojuje nejrůznější předsudky a sexistická klišé s antisemitskými názory, to vše jako výraz pokleslé a nebezpečné mentality soudobé kulturní elity.

14

Mise en corps des «gueules» de «Ferdydurke»: le ballet grotesque d’Anna Hop à la lumière de l’œuvre de Gombrowicz

51%

Bocianowski C.

Prace Polonistyczne

|

2017

|

vol. LXXII

183-195

EN

This article examines Anna Hop’s 2015 ballet, based upon Witold Gombrowicz’s novel Ferdydurke, created at the National Polish Ballet, analysing the interaction between the choreography and literary language to demonstrate the choreographic specificity of Hop’s treatment of Gombrowicz’s text.

15

Lato Tadeusza Rittnera „Ostatnie dni starej Europy” i nowoczesny teatr uczuć

51%

Brzozowska S.

Ruch Literacki

|

2021

|

issue 4

16

Wielka (nie)Obecna utkana z cierpienia i chichotu – tajemnicza postać wędrowna1 w teatrze i pismach Tadeusza Kantora

45%

Skrzypczak M.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2013

|

issue 3

PL

W artykule interesuje mnie etap artystycznych poszukiwań Tadeusza Kantora po 1975 r. – Teatr Śmierci. Galeria postaci w Teatrze Śmierci jest wielce osobliwa. Stanowi zbiór fi gur hybrydycznych, które można badać w kontekście estetyki groteski i makabreski. W szkicu dokonuję analizy jednej spośród nich – tajemniczej i niejednoznacznej postaci sprzątaczki „wędrującej” przez teatr i pisma Kantora (od Umarłej klasy do Dziś są moje urodziny). Szkic jest próbą odpowiedzi na pytanie, kim/czym jest ta postać wędrowna dla projektu artystycznego Kantora i jak można tę fi gurę interpretować.

EN

The article focuses on Tadeusz Kantor’s artistic exploration from 1975 – the Theatre of Death. Kantor’s gallery of characters is very particular and peculiar. His characters are rather strange fi gures (e.g. Kantor’s bio-objects or mannequins). It is possible to analyse these objects through the prism of the aesthetic of the grotesque. This article att empts to describe the fi gure of a Charwoman – one of the most mysterious characters in Kantor’s oeuvre. This character is present in every Theatre of Death spectacle (starting with The Dead Class, then Wielopole, Wielopole, Let the Artists Die, I Shall Never Return to Today Is My Birthday). This curious fi gure is a kind of wanderer. What/Who is it exactly? How should we talk about this peculiar character, who oscillates between the world of the Living and the Dead? How shoud we understand its position in Kantor’s artistic project? This paper endeavours to fi nd the answers.

17

Ostatnia podróż – czyli polska i francuska metaforyka śmierci

45%

Krzyżanowska A.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

1997-1998

|

vol. 9-10

93–109

PL

Celem artykułu jest opis językowego sposobu wyrażania faktu śmierci, jego różnych aspektów oraz pokazanie podobieństw i różnic w sposobach ujmowania tego zdarzenia w języku polskim i francuskim. W zebranym materiale wydzielono kilka grup semantycznych: śmierć jako podróż, sen, przełomowy moment egzystencji człowieka, zmiana formy bytu, pogrążenie się w ciemności, zgaśnięcie płomienia życia, zaprzestanie funkcjonowania mechanizmu, do którego porównuje się organizm człowieka. Motywacja metaforycznych znaczeń zwrotów frazeologicznych jest na ogół czytelna i ma charakter kulturowy. Wszystkie związki zawierają w swej strukturze treści wspólny element znaczeniowy ‘koniec’ oraz mieszczą się w ramach kategorii konstytuowanej przez pojęcie zmiany. Podobieństwa w obrazowaniu śmierci w języku polskim i francuskim wynikają ze wspólnego podłoża kultury europejskiej i uniwersalności doświadczeń ludzkich, różnice – z odmiennych postaw intelektualnych wobec tego zjawiska. Wspólnym punktem odniesienia jest tu religia chrześcijańska, mitologia grecko-rzymska, dualistyczna koncepcja człowieka, wiedza o świecie naturalnym. Wspólnym dla obu języków jest obraz śmierci ujmowanej jako sen i podróż. We frazeologii francuskiej, w odróżnieniu od polskiej, bardziej widoczny jest wpływ mechanistycznej koncepcji człowieka, uwydatnienie społeczno-prawnych aspektów zakończenia życia oraz przedstawianie śmierci z perspektywy zdarzeń codziennych. Ponadto wydaje się, że język francuski śmielej i częściej korzysta z elementów groteskowych i drastycznych w budowaniu obrazów śmierci.

EN

In the paper an attempt is made to describe the various aspects of linguistic means of expressing death. Similarities and differences between Polish and French are investigated. Several semantic groupings have been discriminated in the material collected: death as a journey, falling asleep, the turning point or a change in one's mode of existence, or plunging into darkness. Death is also seen as the 'flame of life1 going out, or a mechanism symbolizing the human organism which ceases to function. The motivation behind metaphorical meanings of phraseological units is culture-based and on the whole transparent. Ali set phrases contain the common element of' ‘the end (of something)’ and belong to the category constituted by the concept of change. Similarities between Polish and French linguistic imagery of death derive from the common background of European culture and the universality of human experience. Differences stem front dissimilar intellectual attitudes towards the phenomenon. The common reference points are Christianity, Greek and Roman mythologies, a dualistic view of the human being and the knowledge about the natural world. In both languages death is portrayed as falling asleep and a journey. In French phraseology, however, one can see a more conspicuous influence of the mechanistic view of the human being, a greater stress on social and legal aspects of death as well as the presentation of death from the perspective of everyday life. It also seems that in French grotesque and drastic elements in portraying death are more frequent and pronounced.

18

Chłopcy malowani (piórem Andrzeja Struga i Miroslava Krležy). Etiuda komparatystyczna

38%

Legeżyńska A.

Polonistyka. Innowacje

|

2016

|

issue 3

35-46

EN

The main subject of the article is a diverse image of the generation of World War I in Polish and Balkan literature. The two works which have been a subject of the comparative study are Badge of Loyal Service by Andrzej Strug and the novel Domobran Jambrek by Miroslaw Krleža (a part of Croatian God Mars). The author explains the principles and functions of pompous poetics of the description of war in the prose by Strug and in a completely different, ironic poetics of the stories by Krleža. Despite many similarities, the two works transmit different artistic and political ideologies. In the last part of the article, another point of reference to the subject of war is a novel by Serbian writer Miloš Crnjanski: Records of Czarnojevic. In the conclusion of her considerations, the author points to the diversity of contexts of tradition and draws attention to the importance of formative function of Polish Romanticism.

PL

Głównym tematem artykułu jest zróżnicowanie obrazu pokolenia I wojny światowej w literaturze polskiej i bałkańskiej. Przedmiotem przeprowadzonej analizy porównawczej stały się dwa utwory: Odznaka za wierną służbę Andrzeja Struga oraz opowiadanie Ambrożek domobrońca (Domobran Jambrek) Miroslava Krležy z tomu Chorwacki bóg Mars. Autorka objaśnia zasady i funkcję patetycznej poetyki opisu wojny w prozie Struga oraz zupełnie odmiennej, ironicznej poetyki opowiadania Krležy. Mimo wielu podobieństw, oba utwory emitują odmienne ideologie artystyczne i polityczne. W zakończeniu artykułu kolejnym odniesieniem dla tematu wojennego jest powieść serbskiego pisarza, Miloša Crnjanskiego pt. Zapiski o Czarnojeviciu. W konkluzji rozważań autorka wskazuje na odmienność kontekstów tradycji i zwraca uwagę na formacyjne znaczenie polskiego romantyzmu.

19

Pomarańcze na drutach Witolda Wirpszy. Kłopoty z rozumieniem eksperymentu prozatorskiego w świetle przed-tekstu

38%

Pawelec D.

Forum Poetyki

|

2020

|

issue 21

114-129

EN

The paper offers a new interpretation of Witold Wirpsza’s novel Pomarańcze na drutach (1964) possible thanks to the microanalysis of pre-texts. Those are first of all materials from the author’s archive preserved in Książnica Pomorska in Szczecin, including 39 pages of typescript with the Polish text of the first edition of the novel from the fall of 1946 and letters sent by Wirpsza from the Gross Born Oflag to his future wife, Maria Kurecka. The early reception of Pomarańcze na drutach was dominated by the question of its form, accepting the poetic form as a quality determinant and a guarantee of the sense of that prose enterprise. The analysis starts from the question of whether interpretative suggestions regarding the linguistic and “poetic” tissue of the text is justified given other documents of reception, whether it is justifiable to indicate a key to understanding the novel beyond its focus on the language itself and beyond properties typical for the linguistic trend in poetry associated with Wirpsza. Interpretation referring to traces left in “pre-texts” stems from understanding the title of the novel as a symbol, connected to the unreal, oneiric, half-fantastical description of the represented world of an Oflag. A review of the genesis documents allows us to incorporate Wirpsza’s letters written in a direct relation to the novel’s time and space, in order to better understand the novel and the title. According to that interpretative proposal, they answer the question regarding “the beginning of the beginning,” for they contain the actual clues regarding the first trace (according to the terminology proposed by Pierre-Marc De Biasi).

PL

Szkic przedstawia nową interpretację powieści Witolda Wirpszy Pomarańcze na drutach (1964), możliwą dzięki mikroanalizie przed-tekstów. Są to przede wszystkim materiały z archiwum pisarza zachowane w Książnicy Pomorskiej w Szczecinie, w tym 39 kart maszynopisu zawierających polski tekst pierwszej redakcji powieści z jesieni 1946 roku oraz listy pisane przez Wirpszę z oflagu w Gross Born do przyszłej żony Marii Kureckiej. Wczesny odbiór Pomarańczy na drutach zdominowany został przez pytanie o jej formę oraz uznanie formy poetyckiej jako wyznacznika wartości i gwarancji sensu tego prozatorskiego przedsięwzięcia. Autor interpretacji wychodzi od pytania, czy na tle istniejących dokumentów recepcji uprawnione będą interpretacyjne sugestie dokonywane ponad językową i „poetycką” tkanką tekstu, czy zasadne będzie wskazanie klucza do rozumienia powieści poza jej nastawieniem na sam język i poza właściwościami typowymi dla nurtu lingwistycznego w poezji, z którym kojarzony jest Wirpsza. Interpretacja odwołująca się do śladów pozostawionych w przed-tekstach wychodzi od rozumienia tytułu w kategoriach symbolu, powiązanego z odrealnionym, onirycznym, na wpół fantastycznym opisem oflagowego świata przedstawionego. Przegląd dokumentów genezy pozwala włączyć do próby zrozumienia powieści i jej tytułu, oprócz pierwszej wersji utworu z roku 1946, listy autora powstałe w bezpośredniej relacji z powieściową czasoprzestrzenią. Według niniejszej propozycji interpretacyjnej przynoszą one odpowiedź na pytanie o „początek początku”, albowiem to w nich właśnie odnaleźć można „realnie istniejące wskazówki pierwszego śladu” (wedle terminologii, jaką proponuje Pierre-Marc de Biasi).

20

Die verschiedenen Gesichter von Christian Morgenstern: Einige Bemerkungen zu seinem Schaffen und zur Rezeption seiner Werke

38%

Sośnicka D., Nyczka-Pisarski M.

Colloquia Germanica Stetinensia

|

2018

|

issue 27

5-32

PL

Christian Morgenstern zasłynął w literaturze niemieckojęzycznej przede wszystkim jako autor humorystyczno-groteskowych ‘Pieśni szubienicznych’. Jednakże jego twórczość literacka obejmuje także poezję melancholijno-refleksyjną, subtelne wiersze o przyrodzie, mistyczną lirykę, czy też zabawne i rytmiczne wierszyki dla dzieci, które są niemal nieznane szerszemu gronu czytelników. Dlatego też artykuł omawia te różne formy twórczości Morgensterna, która niestety powoli popada w zapomnienie, aby uwypuklić jej wielobarwną różnorodność, równocześnie wskazuje w zarysie na recepcję jego utworów.

EN

Christian Morgenstern figures in literary history primarily as the author of the humorous-grotesque “Gallows Songs”. But his literary work includes melancholy poetry, subtle nature poems, mystical lyrics and amusing and rhythmic nursery rhymes, which are almost unknown to the reading public. This article therefore focusses on outlining briefly the differing forms and areas of Morgenstern’s writings in order to provide an overview of the rich diversity of a work which, unfortunately, is gradually becoming forgotten. The article also contains a short account of the reception of Morgenstern’s work.

DE

Christian Morgenstern ist in die Literaturgeschichte vor allem als Verfasser der humoristisch-grotesken „Galgenlieder“ eingegangen. Doch sein literarisches Schaffen umfasst auch melancholische Gedankenpoesie, zarte Naturgedichte, grüblerisch-mystische Lyrik sowie amüsante und rhythmische Kinderreime, die dem Lesepublikum kaum bekannt sind. Daher konzentriert sich der Beitrag darauf, die unterschiedlichen Formen und Bereiche seines Schaffens kurz zu umreißen, um das facettenreiche Werk des leider allmählich in Vergessenheit geratenden Dichters ganzheitlich zu erfassen. Der Beitrag bezieht sich auch kurz auf die Rezeption von Morgensterns Werken.

Refine search results

O odradzaniu się potrzeby zakorzenienia – „Między nami dobrze jest” Doroty Masłowskiej

Gombrowicz a polski film fabularny

Karnawalizacja grozy w folklorze dziecięcym

Bohater groteskowy "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza w przekładzie Katariny Šalamun-Biedrzyckiej

Nieznośna kruchość bytu – literatura Młodej Polski wobec chorób ciała i ducha

Między nekrofilią a objawieniem tajemnicy. Mortualne poszukiwania Ladislava Klímy

Magiczny cmentarz Słowacja. Powieść Dušana Mitany „Mój rodzinny cmentarz”

W szklanej kuli tradycji

Motywy egzystencjalne w Dwóch ludziach z szafą Romana Polańskiego

Pedagogie kabaretu – wstęp do tematu

Czytanie Süskinda

Ślaz – nieoznaczone axis mundi w imaginarium Lilli Wenedy

Nová fáze recepce dramatického díla Thomase Bernharda?

Mise en corps des «gueules» de «Ferdydurke»: le ballet grotesque d’Anna Hop à la lumière de l’œuvre de Gombrowicz

Lato Tadeusza Rittnera „Ostatnie dni starej Europy” i nowoczesny teatr uczuć

Wielka (nie)Obecna utkana z cierpienia i chichotu – tajemnicza postać wędrowna1 w teatrze i pismach Tadeusza Kantora

Ostatnia podróż – czyli polska i francuska metaforyka śmierci

Chłopcy malowani (piórem Andrzeja Struga i Miroslava Krležy). Etiuda komparatystyczna

Pomarańcze na drutach Witolda Wirpszy. Kłopoty z rozumieniem eksperymentu prozatorskiego w świetle przed-tekstu

Die verschiedenen Gesichter von Christian Morgenstern: Einige Bemerkungen zu seinem Schaffen und zur Rezeption seiner Werke