Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  heresies
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

“Non errores mentis sed logismoi faciunt haereses”. The passions as a source of heresy according to Evagrius Ponticus

100%
Misiarczyk L.
Vox Patrum
|
2017
|
vol. 68
271-281
PL
Artykuł poprzez analizę odnośnych tekstów pokazuje, że według mnicha z Pontu źródłem herezji nie są błędy w myśleniu ani brak inteligencji herezjar­chów, ale namiętności, najczęściej gniew lub pycha. To one, a nie brak logiki wywodów racjonalnych, popychają heretyka do zaciętości i chęci udowodnienia za wszelką cenę swoich racji nawet kosztem prawdy teologicznej.
EN
The research presents evagrian teaching about heresy. According to monk of Pontus heresy is not basically a rational error of human mind or some kind of er­roneous reasoning but is caused by passions (gr. logismoi) with a strong emotinal component. A heretic is not a man lacking the intelligence or a proper education but a one who is still dominated by one or more passions and has not yet com­pletely purified his nous.
2
Publication available in full text mode
Content available

The Old Church Slavonic Version of Epiphanius of Salamis’ Panarion in the Ephraim Kormchaya (the 12TH Century)

75%
Lekova T.
Studia Ceranea
|
2019
|
vol. 9
39-57
EN
The Panarion treatise is a dogmatic and polemical writing that earned Epiphanius his well-deserved reputation of a zealous defender of the Orthodox faith and a “hunter of heresies”. Its list of heresies was translated into Church Slavonic during the 1st Bulgarian Empire at the time of tsar Symeon and quickly spread throughout the Slavic-Orthodox world. It is a part of the oldest Slavonic version of Syntagma of XIV titles without any commentary (Syntagma XIV titulorum sine scholiis), called Efremovskaya Kormchaya. It is a monumental compendium of the centenary heresiological literature, and is the most complete treatise on heresies that the age of the Fathers left us. The paper presents a description of the three books and seven volumes of the Panarion with a list of eighty heresies, sects and schisms – twenty heresies before the incarnation of Christ and sixty of Christian times. Within the work attributed to Epiphanius, a chapter of the Ecclesiastical History of Theodoret of Cyrus and two other chapters of the theological-philosophical work Arbiter or Umpire by Joannes Philoponus have been identified. A number of 103 heresies was revealed, all of them ascribed to Epiphanius. It is presented as a preliminary study of 140 terms used by an anonymous Slavic translator. To the various lexemes, two different criteria have been applied: grammatical and semantic. The research determines 15 ethnonyms and eponyms, 60 anthroponyms formed on the names of the heresiarchs, 30 calques from Greek and 35 compounds. Among the latter, two distinct groups have been distinguished: structural calques, exactly corresponding to the Greek models, and “neologisms”, formally independent of the Greek formations. Adaptation to the original Bulgarian linguistic system was achieved by the translator (or the editor) by using interpretative supplements, i.e. glosses. It is assumed that the translator’s primary objective was to remain as faithful as possible to the Greek original. It turns out that the translator showed excellent knowledge of the comple XGreek models of word formation and exceptional skills in adapting them to the Palaeoslavic linguistic system. The compound lexemes were created for stylistic reasons and are a result of a specific translation technique.
3
Publication available in full text mode
Content available

“Sermo eorum sicut cancer serpit”. Chromatius of Aquileia against heresies

75%
Sajovic M.
Vox Patrum
|
2017
|
vol. 68
443-455
PL
Biskup Chromacjusz (sprawujący urząd w latach 388-407), którego stolicą biskupią była Akwileja – wielonarodowy ośrodek handlu na północnym krańcu Morza Adriatyckiego, należał do najwybitniejszych hierarchów tego okresu. Znał tak wybitne postacie jak Ambroży, Hieronim, Rufin, Jan Chryzostom i wielu in­nych. Zanim sam został biskupem, był sekretarzem biskupa Waleriana, a na sy­nodzie w Akwilei (381), któremu przewodniczył Ambroży z Mediolanu, wystę­pował przeciw arianom. Znaczenie i waga tego zgromadzenia biskupów, może go stawiać niemal w rzędzie ekumenicznych. Jak pokazują niektóre kazania Chro­macjusza, odnalezione w XX wieku, był przeciwny nie tylko wobec doktryny arian, ale również wobec nauczania Fotyna – biskupa Sirmium. Chromacjusz był gorliwym obrońcą ortodoksji, i praktycznie udało mu się wykorzenić wszystkie herezje w swej diecezji. Postrzegany jest zwykle jako antyariański teolog. Po so­borze w Konstantynopolu (381) herezja ariańska zdawała się znacznie zawężać swe kręgi, jednak w jednym ze swoich traktatów Chromacjusz stwierdza: „Cuius (sc. Arii) discipuli hodieque oues Dei fallere ac decipere conantur per aliquan­tas ecclesias, sed iamdudum, magistro perfidiae prodito, discipuli latere non pos­sunt”; zdanie to wyraźnie wskazuje, że zwolenników Ariusza można było jeszcze znaleźć (świadczy o tym przysłówek „hodie”, czyli dzisiaj) w regionie wokół Akwilei, pamiętać też trzeba o obecności zwolenników Fotyna z Sirmium. Pierwsza część artykułu przedstawia ogólną sytuację religijną w Akwilei w momencie, gdy miejscowym biskupem był Chromacjusz; następnie przepro­wadzona została dogłębna analiza kilku fragmentów dzieł (kazań i traktatów) Biskupa Akwilei, by wykazać, że istnienie herezji spotkało się z oddźwiękiem w jego pismach, oraz zidentyfikować jego teologiczne argumenty przeciwko he­retyckim doktrynom. Wśród różnych zaleceń Chromacjusza, znajduje się przede wszystkim „niezwyciężona wiara” (invicta fide), która doprowadziła do pokona­nia (stłumienia) herezji.
EN
Bishop Chromatius (in office from 388 to 407), whose episcopal see was a cosmopolitan trade-center at the north end of the Adriatic Sea with the name of Aquileia, was one of the most prominent bishops in the period. He is acquaint­ed with notable figures such as Ambrosius, Hieronymus, Rufinus, and Ioannes Chrysostomus and forth. Before being created a bishop, he was the secretary of bi­shop Valerianus and in the occasion of Council of Aquileia in 381, he had spoken against Arians. This Council was presided by Ambrosius and with its scale it could almost be considered as an ecumenical one. As shown in some of the Chromatius’ sermons, which are unearthed in the 20th century, he opposed not only to the ideas of Arians but also to the teaching of Fotinus, bishop of Sirmium. Chromatius was a very zealous fighter and he practically succeeded to uproot all heretical ideas in his diocese. The academia usually sees him as an anti-Arian theologian. After the Council of Constantinople (381), the Arian heresy seemed to be abated, but Chromatius said in one of his Tractatus, “Cuius (sc. Arii) discipuli hodieque oues Dei fallere ac decipere conantur per aliquantas ecclesias, sed iamdudum, magistro perfidiae prodito, discipuli latere non possunt”; it is evident that, the followers of Arius could still be found (with the mentioning of “hodie”, i.e. today) in the area of Aquileia, meanwhile one must not neglect the presence of the followers of Fotinus of Sirmium. The first part of my conference paper would be a general presentation of the religious situation in Aquileia at the time where Chromatius served as the local bishop; thus I will proceed with an in-depth reading on several passages of the Aquilerian bishop’s sermons (Sermones and Tractatus), in order to show the impact of the those heresies on his works and to identity his theological arguments against them. Among those teachings, there is the “unconquerable faith (invicta fide)”, which led to the surmounting (suppression) of heresies.
4
Publication available in full text mode
Content available

Egzegeza literalna Starego Testamentu jako źródło herezji. Stanowisko Filastriusza z Brescii

75%
Szram M.
Vox Patrum
|
2017
|
vol. 67
619-629
EN
In the last part of the treatise Diversarum hereseon liber (from chapter 128 to 156), Filastrius of Brescia presents heresies based on the erroneous exegesis of the various biblical texts of the Old Testament. The author of the article dis­cusses several examples of the exegesis considered by Filastrius to be heretical, and wonders whether they indeed had signs of heresy and whether they could pose a significant threat to ecclesiastical orthodoxy. In the light of the examined texts, the Bishop of Brescia appears as a follower of the allegorical exegesis. As for the whole of the Alexandrian tradition from Origen, the overriding criterion of orthodox interpretation of the Scriptures was a spiritual advantage (utilitas spiritalis, scientia caelestis, scientia salutaris). If the proposed interpretation of the biblical text not carried out for such spiritual benefit, it was designated by the Bishop of Brescia as heretical, even if it did not materially harm the doctrinal truths contained in the Rule of the Church’s faith.
5
Publication available in full text mode
Content available

Bernard z Clairvaux, heretycy i poganie. Próba interpretacji listu Bernarda w sprawie krucjaty słowiańskiej w 1147 roku

63%
Dygo M.
Kwartalnik Historyczny
|
2020
|
vol. 127
|
issue 1
PL
W 1147 r. Bernard z Clairvaux napisał list w sprawie krucjaty przeciwko pogańskim Słowianom zamieszkałym na wschód od Łaby. Wyraził w nim pogląd, że naród Słowian należy albo całkowicie unicestwić, albo nawrócić. W artykule została postawiona hipoteza, że to słynne sformułowanie Bernarda powinno być interpretowane w kontekście jego poglądów dotyczących walki z herezją. Podstawą analizy są, oprócz przedmiotowego listu, także niektóre inne pisma Bernarda.
EN
In 1147, Bernard of Clairvaux wrote a letter regarding a crusade against the pagan Slavs residing on the east side of the Elbe. In his opinion, the nation of Slavs should be either totally exterminated, or converted. The author of the article puts forward a hypothesis that this famous statement of Bernard’s statement ought to be interpreted in the context of his views and opinions on the fight against heresy. The analysis is based on, besides the mentioned letter, some other of Bernard’s writings.
6
Publication available in full text mode
Content available

Kobiety a ruchy heretyckie według "Diversarum hereseon liber" Filastriusza z Brescii

51%
Szram M.
Vox Patrum
|
2016
|
vol. 66
127-137
EN
The article discusses two issues related to the role of women in heretical movements on the basis of Philastrius’ of Brescia Diversarum hereseon liber (written between 380 and 388): the place and the importance of the feminine in the doctrinal teaching of the heretics, along women’s participation in setting up and functioning of the various heresies. In the Jewish movements false-beliefs were associated with the figures of pagan goddesses, which some groups worshiped in different periods of the history of Israel. Contrary to the widespread in the ancient culture belief of the relationship of the male element in human person with the intellectual sphere, in the early Christian Gnosticism it was thought that the femi­nine was the personification of intellect. An example of this phenomenon on the doctrinal plane was the eon “Wisdom” (sapientia), and on the historical one – Helena accompanying Simon Magus, the precursor of all Christian heresy. Among the female characters of biblical inspiration for erroneous views, resulting from improper, sometimes mythologizing exegesis was especially the mother of mankind Eve. However, the creators of heresies didn’t stress clearly her feminine qualities as that might encourage the emergence of their heterodox doctrines. The known names of women – the members of Jewish and early Christian misbelief movements – appear in Philastrius’ index much less often than men. These are individual cases: Helena accompanying Simon Magus, Priscilla and Maximilla – the co-founders of Montanism heresy.
7
Publication available in full text mode
Content available

Typologia soborów lokalnych Kościoła prawosławnego na ziemiach ruskich i Wielkiego Księstwa Litewskiego do końca XV wieku

45%
Martynowicz A.
Latopisy Akademii Supraskiej
|
2014
|
vol. Synody Cerkwi Prawosławnej w I Rzeczypospolitej
|
issue 5
9-39
EN
From the very beginning of its existence the Orthodox Church on the Ruthenian lands and on the territory of the Grand Duchy of Lithuania created structures and organs indispensable for the normal functioning of the church institution, relating to the praxis of the Byzantine Church as well as to the canonical law. With the development of the church organism the role of councils grew progressively. The local councils of the Orthodox Church, based on the ancient principle of conciliarity of the Eastern Church, formed collegial organs deciding not only on the issues of theological and disciplinary nature, but equally in administrative and juridical matters. The councils of the Orthodox Church gathered primarily in case of important issues, demanding collegial examination. Usually the councils participated bishops, monks (above all archimandrites and hieromonks), married priests (basically namiestniks /i.e.bishop’s deputy/, protopops and krylosy /i.e. diocesan councils/) as well as princes and lay nobility. In the XVI century also representatives of middle class and church brotherhoods participated in the councils. Councils can be divided into the following categories according to the issues debated on them: 1) councils concerning internal church organization, 2) theological and disciplinary (juridical) councils, 3) councils concerning the canonical law, 4) councils dealing with canonisation of the saints. We have very few data about the local councils of the Orthodox Church on the Ruthenian lands before the Tatar invasion. We have more information about the ones that took place after the liberation from the Tatar yoke. The exact number and the time of duration as well as the subject of the debate of the councils are not known exactly. The Old Russian chronicles first of all mention elective councils. The least information was preserved about the councils concerning canonisation. Until the beginning of the XIV century the councils were assembled very rarely and they did not play an important role. Metropolitans equally did not have much power whereas the princes had a huge influence on the Church matters, including the strictly religious issues. The conciliar activity of the Orthodox Church on the Ruthenian lands as well as the territory of Grand Duchy of Lithuania, though developed until the end of the XV century, only in the next century became much more dynamic
8
Publication available in full text mode
Content available

Surowość czy miłosierdzie? Postawa Cypriana z Kartaginy wobec problemów osób duchownych na podstawie jego korespondencji

45%
Szram M.
Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
|
2020
|
vol. 27
|
issue 2
19-31
EN
The problems of the clergy, raised in the letters of St. Cyprian, Bishop of Carthage (+ 258), concerned: involvement in material matters, violation of the vow of chastity, abuses against the Eucharist, disobedience to superiors, and insufficient care for the poor. In most cases, he made decisions combining rigidity and mercy. He gave a chance for conversion through penance, and only when this did not work, did he proceed to the penalty of exclusion from the Church. While he was ruthlessly rigorous with clergymen involved in inheritance affairs, which was connected with the strict African synodal law, he treated the behaviour of the Aquarians, by contrast, as a mere stupidity, deserving forgiveness.
PL
Problemy duchowieństwa, poruszane w listach św. Cypriana, biskupa Kartaginy (+ 258) dotyczyły: angażowania się w sprawy materialne, łamania ślubu czystości, nadużyć przy sprawowaniu eucharystii, braku posłuszeństwa przełożonym, niewystarczającej troski o biednych. W większości spraw podejmował on decyzje łączące postawy surowości i miłosierdzia. Dawał szansę nawrócenia przez pokutę, a dopiero gdy to nie przynosiło skutku, posuwał się do kary wyłączenia z Kościoła. Był jednak bezlitosnym rygorystą wobec duchownych angażujących się w sprawy spadkowe, co wiązało się z surowym afrykańskim prawem synodalnym. Natomiast postępowanie akwarian traktował jako zwykłą głupotę, zasługującą na wybaczenie.
9
Publication available in full text mode
Content available

Mystères «blasphématoires» de Bardesane

45%
Jurasz I.
Nurt SVD
|
2014
|
issue 2
64-90
FR
Bardesane († 222) est le premier philosophe chrétien de la langue syriaque, visé par la critique d’Éphrem le Syrien († 373) comme hérétique. L’article part d’une expression insolite, utilisée par Éphrem pour décrire l’erreur bardesanite: «mystères blasphématoires». Derrière cette formule se cache une critique du polythéisme astral, présent dans la pensée de Bardesane de différentes manières. Après le terme «mystère», on découvre d’autres éléments apparentés à la religion orientale des Mages – l’idée de «Parole de la pensée» et les conceptions cosmologiques. Or, ces éléments-là, existent aussi dans la littérature chrétienne des Ier et IIe siècles et témoignent d’une rencontre féconde entre le jeune christianisme et le polythéisme astral, répandue sous des formes différentes dans la culture hellénistique et orientale, y compris le judaïsme. Ainsi la pensée chrétienne se forme dans un climat intellectuel et spirituel composé de la mystique juive, de l’héritage platonicien et du polythéisme astral. Les chrétiens syriaques, au contact des traditions religieuses de l’Orient perse, ont élaboré et conservé pendant longtemps des formes anciennes de théologie, considérées comme hérétiques. Le meilleur exemple de cette variété des interprétations du même motif, est l’idée de «l’univers en forme de croix» qui se rencontre parmi les gnostiques, chez les disciples de Bardesane, mais aussi chez les Pères tels Justin Martyr et Irénée de Lyon.
PL
Bardesanes († 222) jest pierwszym filozofem chrześcijańskim języka syryjskiego, który w świetle krytyki Efrema Syryjczyka († 373) uchodzi za heretyka. Autorka wyjaśnia osobliwy frazeologizm używany przez Efrema Syryjczyka na określenie błędu Bardesanesa: „bluźniercze sentencje”. Ta oryginalna formuła zawiera krytykę politeizmu astralnego, pod różnymi postaciami obecnego w myśli Bardesanesa. Sam termin „sentencja” wskazuje na treści mające związek z religią perskich Magów – zwłaszcza „werbalizacja myśli” i koncepty kosmologiczne. Tymczasem wspomniane figury semantyczne występują już w literaturze chrześcijańskiej I i II wieku; tu interpretowane są jako pozytywny wpływ młodego chrześcijaństwa na politeistyczny kult astralny, w różnych formach rozpowszechniony w kulturach hellenistycznych i wschodnich – również w judaizmie. Skutkiem tego pierwotna myśl chrześcijańska krystalizuje się w intelektualnym i duchowym klimacie mistyki żydowskiej, filozofii platońskiej i politeistycznego kultu astralnego. W kontekście spotkania z religijnymi tradycjami Persji chrześcijanie syryjscy sformułowali (i zachowali przez wieki) pierwotne formuły teologiczne – uważane później za heretyckie. Typowym przykładem nakładania się na siebie tematów religijnych i ich niezależnej interpretacji jest idea „wszechświata w formie krzyża”, którą często spotykamy wśród gnostyków, uczniów Bardesanesa, a zwłaszcza u Ojców Kościoła – Justyna Męczennika i Ireneusza z Lyonu.
EN
Bardaisan († 222) is the first Syrian language Christian philosopher who, in the light of the criticism of Ephrem the Syrian († 373), is considered a heretic. The present author explains the peculiar phraseme used by Ephrem the Syrian to indicate Bardaisan’s error: the “blasphemous hymns.” This original formula contains criticism of astral polytheism, in various forms present in Bardaisan’s thoughts. The term “hymn” itself indicates the content in connection with the religion of the Persian Magi – especially the “verbalisation of thought” and the cosmological concepts. Meanwhile, the mentioned semantic figures occur already in Christian literature of the 1st and 2nd century; in this essay they shall be construed as a positive influence on the young Christian polytheistic astral worship, prevalent in various forms in Hellenistic and Eastern cultures – even in Judaism. As a result, the original Christian thought crystallised itself in the intellectual and spiritual climate of Jewish mysticism, Platonic philosophy and polytheistic astral worship. In the context of encounters with Persian religious traditions the Syrian Christians formulated (and preserved for centuries) the original theological formulas – later considered heretical. A typical example of the overlap of religious subjects and their independent interpretation is the idea of “the universe in the form of a cross,” which we may often discover among the Gnostics, Bardaisan’s students, and especially among the Church’s Fathers: Justin Martyr and Irenaeus of Lyons.
10
Publication available in full text mode
Content available

Bardesane – philosophe chrétien d’Édesse

38%
Jurasz I.
Nurt SVD
|
2015
|
issue 1
80-93
FR
Bardesane (†222) est le premier auteur chrétien de la langue syriaque. D’origine païenne, Bardesane s’est converti au christianisme à Édesse, probablement au cours de ses études de philosophie. Il fut conseiller des rois d’Édesse, connu au-delà du royaume à cause de ses vastes connaissances dans différents domaines. Il eut de nombreux disciples et l’école de pensée fondée par lui fut mentionnée encore au XIIIe siècle. Cependant, le philosophe Bardesane fut vite compté parmi les hérétiques. Éphrem le Syrien (†373) trouva dans ses écrits des éléments de doctrines gnostiques. À cause de cette critique, les écrits originaux de Bardesane furent perdus. Aujourd’hui nous pouvons reconstruire sa pensée à partir du Livre des lois des pays (un dialogue rédigé par ses disciples) et aussi à partir des écrits polémiques d’Éphrem. Le but de l’article est de présenter le personnage de Bardesane et son oeuvre et aussi de résumer les thèmes originaux de sa pensée: la cosmologie, la christologie, la conception du libre arbitre. Sans aucun doute, il s’agit d’une doctrine très originale, syncrétiste, qui correspond à un stade archaïque de la théologie chrétienne. Bardesane est considéré aujourd’hui comme le représentant par excellence du christianisme syriaque, édessenien, avec toutes ses différences par rapport au christianisme de langues grecque et latine.
EN
Bardaisan (died in 222) is the first Christian author who wrote in Syriac. Being of pagan origin, he accepted Christianity in Edessa, probably when he was studying philosophy. Due to his outstanding and comprehensive education, he was not only an advisor to the kings of Edessa, but a personality known beyond the borders of the Kingdom of Osroene. He was surrounded by a large group of students, and the philosophical school he created is mentioned in literature up to the thirteenth century. However, from a theological point of view, Bardaisan was regarded by posterity as a heretic. Ephrem the Syrian (†373) found in his writings elements of Gnostic doctrine. Because of this criticism, the original texts by Bardaisan were destroyed and forgotten. Today we can reconstruct his ideas based on the Book of the Laws of the Countries (a dialogue written by his students) as well as on the basis of polemical writings of Ephrem the Syrian. The purpose of this article is to present the person and work of Bardaisan and to synthesize his thoughts concerning cosmology, Christology, and the concept of “free will.” His original, syncretic form of doctrine corresponds to the early form of Christian theology. Today, Bardaisan is considered to be an outstanding representative of Syriac Christianity (from Edesse) which is significantly different from the Christianity that uses the Greek and Latin languages.
PL
Bardesanes (zm. 222) jest pierwszym chrześcijańskim autorem piszącym w języku syryjskim. Będąc z pochodzenia poganinem, przyjął chrześcijaństwo w Edessie, prawdopodobnie w czasie studiów filozoficznych. Ze względu na wybitne i wszechstronne wykształcenie był nie tylko doradcą królów Edessy, ale osobistością znaną poza granicami królestwa Osroene. Otoczył się liczną grupą uczniów, a utworzona przez niego szkoła filozoficzna jest wzmiankowana w literaturze aż do XIII wieku. Jednak z teologicznego punktu widzenia Bardesanes uważany był przez potomnych za heretyka. Efrem Syryjczyk (†373) dopatrzył się w jego pismach elementów doktryny gnostyckiej. Z powodu tej krytyki, oryginalne teksty Bardesanesa zostały zniszczone i zapomniane. Dzisiaj możemy odtworzyć jego idee na podstawie Księgi praw narodów (dialog napisany przez jego uczniów), jak również w oparciu o pisma polemiczne Efrema Syryjczyka. Celem artykułu jest zaprezentowanie osoby i dzieła Bardesanesa oraz syntetyczne ujęcie jego przemyśleń dotyczączch kosmologii, chrystologii oraz konceptu „wolnej woli”. Jego oryginalna, synkretyczna doktryna odpowiada wczesnej formie chrześcijańskiej teologii. Dzisiaj Bardesanes uważany jest za wybitnego przedstawiciela chrześcijaństwa syryjskiego (edesseńskiego) – znacząco różnego od chrześcijaństwa posługującego się językami greckim i łacińskim.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.