Search results

1

“Non errores mentis sed logismoi faciunt haereses”. The passions as a source of heresy according to Evagrius Ponticus

100%

Misiarczyk L.

Vox Patrum

|

2017

|

vol. 68

271-281

PL

Artykuł poprzez analizę odnośnych tekstów pokazuje, że według mnicha z Pontu źródłem herezji nie są błędy w myśleniu ani brak inteligencji herezjarchów, ale namiętności, najczęściej gniew lub pycha. To one, a nie brak logiki wywodów racjonalnych, popychają heretyka do zaciętości i chęci udowodnienia za wszelką cenę swoich racji nawet kosztem prawdy teologicznej.

EN

The research presents evagrian teaching about heresy. According to monk of Pontus heresy is not basically a rational error of human mind or some kind of erroneous reasoning but is caused by passions (gr. logismoi) with a strong emotinal component. A heretic is not a man lacking the intelligence or a proper education but a one who is still dominated by one or more passions and has not yet completely purified his nous.

2

Męczennicy i przebaczenie grzechów

88%

Słomka J.

Studia Pastoralne

|

2007

|

vol. 3

94-106

EN

In the 2nd and 3rd Centuries a practice developed in the churches of Asia Minor whereby the forgiveness of sins, or ecclesiastical peace, was granted by martyrs. The practice had its origin in the persecutions of Christians. As martyrs participated in the Passion of Christ, and were thus united to Him in a unique way, they were able to uphold those who renounced their faith in the midst of persecutions, welcoming them back to the Church. The peace granted by martyrs was approved by bishops. The practice was also familiar to Tertullian, who, being a Montanist, pointed out that it was generally the „people of the Spirit” who had the power to forgive sins, which included prophets as well as martyrs. Tertullian claimed that the power to forgive sins was not related to the Apostolic succession. The above-described practice was opposed by St. Cyprian of Carthage who, in 250 A.D., following the persecutions under Decius, put penitential practice in order, subordinating it to the power of the bishop.

3

“Sermo eorum sicut cancer serpit”. Chromatius of Aquileia against heresies

75%

Sajovic M.

Vox Patrum

|

2017

|

vol. 68

443-455

PL

Biskup Chromacjusz (sprawujący urząd w latach 388-407), którego stolicą biskupią była Akwileja – wielonarodowy ośrodek handlu na północnym krańcu Morza Adriatyckiego, należał do najwybitniejszych hierarchów tego okresu. Znał tak wybitne postacie jak Ambroży, Hieronim, Rufin, Jan Chryzostom i wielu innych. Zanim sam został biskupem, był sekretarzem biskupa Waleriana, a na synodzie w Akwilei (381), któremu przewodniczył Ambroży z Mediolanu, występował przeciw arianom. Znaczenie i waga tego zgromadzenia biskupów, może go stawiać niemal w rzędzie ekumenicznych. Jak pokazują niektóre kazania Chromacjusza, odnalezione w XX wieku, był przeciwny nie tylko wobec doktryny arian, ale również wobec nauczania Fotyna – biskupa Sirmium. Chromacjusz był gorliwym obrońcą ortodoksji, i praktycznie udało mu się wykorzenić wszystkie herezje w swej diecezji. Postrzegany jest zwykle jako antyariański teolog. Po soborze w Konstantynopolu (381) herezja ariańska zdawała się znacznie zawężać swe kręgi, jednak w jednym ze swoich traktatów Chromacjusz stwierdza: „Cuius (sc. Arii) discipuli hodieque oues Dei fallere ac decipere conantur per aliquantas ecclesias, sed iamdudum, magistro perfidiae prodito, discipuli latere non possunt”; zdanie to wyraźnie wskazuje, że zwolenników Ariusza można było jeszcze znaleźć (świadczy o tym przysłówek „hodie”, czyli dzisiaj) w regionie wokół Akwilei, pamiętać też trzeba o obecności zwolenników Fotyna z Sirmium. Pierwsza część artykułu przedstawia ogólną sytuację religijną w Akwilei w momencie, gdy miejscowym biskupem był Chromacjusz; następnie przeprowadzona została dogłębna analiza kilku fragmentów dzieł (kazań i traktatów) Biskupa Akwilei, by wykazać, że istnienie herezji spotkało się z oddźwiękiem w jego pismach, oraz zidentyfikować jego teologiczne argumenty przeciwko heretyckim doktrynom. Wśród różnych zaleceń Chromacjusza, znajduje się przede wszystkim „niezwyciężona wiara” (invicta fide), która doprowadziła do pokonania (stłumienia) herezji.

EN

Bishop Chromatius (in office from 388 to 407), whose episcopal see was a cosmopolitan trade-center at the north end of the Adriatic Sea with the name of Aquileia, was one of the most prominent bishops in the period. He is acquainted with notable figures such as Ambrosius, Hieronymus, Rufinus, and Ioannes Chrysostomus and forth. Before being created a bishop, he was the secretary of bishop Valerianus and in the occasion of Council of Aquileia in 381, he had spoken against Arians. This Council was presided by Ambrosius and with its scale it could almost be considered as an ecumenical one. As shown in some of the Chromatius’ sermons, which are unearthed in the 20th century, he opposed not only to the ideas of Arians but also to the teaching of Fotinus, bishop of Sirmium. Chromatius was a very zealous fighter and he practically succeeded to uproot all heretical ideas in his diocese. The academia usually sees him as an anti-Arian theologian. After the Council of Constantinople (381), the Arian heresy seemed to be abated, but Chromatius said in one of his Tractatus, “Cuius (sc. Arii) discipuli hodieque oues Dei fallere ac decipere conantur per aliquantas ecclesias, sed iamdudum, magistro perfidiae prodito, discipuli latere non possunt”; it is evident that, the followers of Arius could still be found (with the mentioning of “hodie”, i.e. today) in the area of Aquileia, meanwhile one must not neglect the presence of the followers of Fotinus of Sirmium. The first part of my conference paper would be a general presentation of the religious situation in Aquileia at the time where Chromatius served as the local bishop; thus I will proceed with an in-depth reading on several passages of the Aquilerian bishop’s sermons (Sermones and Tractatus), in order to show the impact of the those heresies on his works and to identity his theological arguments against them. Among those teachings, there is the “unconquerable faith (invicta fide)”, which led to the surmounting (suppression) of heresies.

4

Egzegeza literalna Starego Testamentu jako źródło herezji. Stanowisko Filastriusza z Brescii

75%

Szram M.

Vox Patrum

|

2017

|

vol. 67

619-629

EN

In the last part of the treatise Diversarum hereseon liber (from chapter 128 to 156), Filastrius of Brescia presents heresies based on the erroneous exegesis of the various biblical texts of the Old Testament. The author of the article discusses several examples of the exegesis considered by Filastrius to be heretical, and wonders whether they indeed had signs of heresy and whether they could pose a significant threat to ecclesiastical orthodoxy. In the light of the examined texts, the Bishop of Brescia appears as a follower of the allegorical exegesis. As for the whole of the Alexandrian tradition from Origen, the overriding criterion of orthodox interpretation of the Scriptures was a spiritual advantage (utilitas spiritalis, scientia caelestis, scientia salutaris). If the proposed interpretation of the biblical text not carried out for such spiritual benefit, it was designated by the Bishop of Brescia as heretical, even if it did not materially harm the doctrinal truths contained in the Rule of the Church’s faith.

5

Bernard z Clairvaux, heretycy i poganie. Próba interpretacji listu Bernarda w sprawie krucjaty słowiańskiej w 1147 roku

63%

Dygo M.

Kwartalnik Historyczny

|

2020

|

vol. 127

|

issue 1

PL

W 1147 r. Bernard z Clairvaux napisał list w sprawie krucjaty przeciwko pogańskim Słowianom zamieszkałym na wschód od Łaby. Wyraził w nim pogląd, że naród Słowian należy albo całkowicie unicestwić, albo nawrócić. W artykule została postawiona hipoteza, że to słynne sformułowanie Bernarda powinno być interpretowane w kontekście jego poglądów dotyczących walki z herezją. Podstawą analizy są, oprócz przedmiotowego listu, także niektóre inne pisma Bernarda.

EN

In 1147, Bernard of Clairvaux wrote a letter regarding a crusade against the pagan Slavs residing on the east side of the Elbe. In his opinion, the nation of Slavs should be either totally exterminated, or converted. The author of the article puts forward a hypothesis that this famous statement of Bernard’s statement ought to be interpreted in the context of his views and opinions on the fight against heresy. The analysis is based on, besides the mentioned letter, some other of Bernard’s writings.

6

Wczesnochrześcijańskie ruchy paramonastyczne na podstawie Diversarum hereseon liber Filastriusza z Brescii oraz innych katalogów herezji

63%

Szram M.

Vox Patrum

|

2018

|

vol. 70

217-226

EN

The catalog of the heresies of Filastrius of Brescia, like other early Christian collections of informations about heterodox movements at the time, testifies the existence of groups characterized by excessively rigorous asceticism. Their description is the subject of the article. Most of these unorthodox paramonastic movements were based on the Gnostic and Manichean assumptions. The groups that accentuated the exaggerated role of prayer, among which the Messialians were the leaders, have gained wide coverage. Descriptions of their activities take up a lot of space in the early Christian catalogs of heresies, especially in the case of John of Damascus. Filastrius, however, for some reason misguided the activity of the Messalians. This fact requires a careful treatment of the historical credibility of his work on heresies.

7

Surowość czy miłosierdzie? Postawa Cypriana z Kartaginy wobec problemów osób duchownych na podstawie jego korespondencji

62%

Szram M.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2020

|

vol. 27

|

issue 2

19-31

EN

The problems of the clergy, raised in the letters of St. Cyprian, Bishop of Carthage (+ 258), concerned: involvement in material matters, violation of the vow of chastity, abuses against the Eucharist, disobedience to superiors, and insufficient care for the poor. In most cases, he made decisions combining rigidity and mercy. He gave a chance for conversion through penance, and only when this did not work, did he proceed to the penalty of exclusion from the Church. While he was ruthlessly rigorous with clergymen involved in inheritance affairs, which was connected with the strict African synodal law, he treated the behaviour of the Aquarians, by contrast, as a mere stupidity, deserving forgiveness.

PL

Problemy duchowieństwa, poruszane w listach św. Cypriana, biskupa Kartaginy (+ 258) dotyczyły: angażowania się w sprawy materialne, łamania ślubu czystości, nadużyć przy sprawowaniu eucharystii, braku posłuszeństwa przełożonym, niewystarczającej troski o biednych. W większości spraw podejmował on decyzje łączące postawy surowości i miłosierdzia. Dawał szansę nawrócenia przez pokutę, a dopiero gdy to nie przynosiło skutku, posuwał się do kary wyłączenia z Kościoła. Był jednak bezlitosnym rygorystą wobec duchownych angażujących się w sprawy spadkowe, co wiązało się z surowym afrykańskim prawem synodalnym. Natomiast postępowanie akwarian traktował jako zwykłą głupotę, zasługującą na wybaczenie.

8

Herezje trynitarne – wczoraj i dziś

62%

Kubacki Z.

Studia Bobolanum

|

2018

|

vol. 29

|

issue 2

23-44

EN

The aim of the article is to show the dependence of the theology of the Holy Trinity on Christology. This is clearly seen when analysing the development of the Christian doctrine in the epoch of the New Testament. This is also true for the development of the Christian doctrine and theology in subsequent centuries. Also in modern times. Basing on the analysis of the French exegete and Dominican, Marie-Emile Boismard, the first point of the article shows that the formulas in the New Testament, inwhich the names of the Father, Son and Holy Spirit appear, can be called “Trinitarian Arianism – was the denial of the experience of apostolic faith that what God appeared to be in the economy of salvation is eternally in Himself, so the economic Trinity is immanent Trinity. The same negation can be found in some of today’s Christian theologians associated with the so called pluralistic option of theology of religions. They start with the reinterpretation of the uniqueness and salvific universality of Jesus Christ, and end with a concept of God that is different from the traditionally confessed by the Church. The third point of the article discusses the views of two of them: John Hick and Robert Haight.formulas” only when the divine filiation of Jesus Christ is understood not in an adoptionistic but real, ontological way. The second point of the article shows that the common feature of the two most important Trinitarian heresies of the past – Modalism and

PL

Celem artykułu jest wskazanie zależności teologii Trójcy Świętej od chrystologii. Widać to już, analizując rozwój doktryny chrześcijańskiej w epoce Nowego Testamentu. Prawdziwe jest to także dla rozwoju doktryny i teologii chrześcijańskiej w kolejnych wiekach. Także w czasach współczesnych. Opierając się na analizach francuskiego egzegety i dominikanina, Marie-Emile’a Boismarda, w pierwszym punkcie artykułu jest pokazane, że obecne w Nowym Testamencie formuły, w których występują imiona Ojca, Syna i Ducha Świętego, mogą być nazwane „formułami trynitarnymi” jedynie wówczas, gdy Boże synostwo Jezusa Chrystusa rozumiane jest nie na sposób adopcjonistyczny, ale rzeczywisty, ontologiczny. W punkcie drugim artykułu przedstawimy, że wspólną cechą dwóch najważniejszych herezji trynitarnych z przeszłości – modalizmu i arianizmu – było zaprzeczenie doświadczenia wiary apostolskiej, że jakim Bóg objawił się w ekonomii zbawienia, taki jest sam w sobie, czyli że Trójca ekonomiczna jest Trójcą immanentną. Tę samą negację odnajdujemy u niektórych współczesnych teologów chrześcijańskich związanych z tzw. opcją pluralistyczną teologii religii. Zaczynają oni od reinterpretacji jedyności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa, a kończą na odmiennej od przyjętej przez Tradycję Kościoła koncepcji Boga chrześcijan jako Trójcy Świętej. W punkcie trzecim artykułu omówione są poglądy dwóch z nich: Johna Hicka i Rogera Haighta.

9

История церковных расколов: основные понятия

51%

Бочков П., Мартышин Д.

ELPIS

|

2016

|

vol. 18

101-106

RU

В научной статье описываются различные подходы к классификации церковных разделений новейшего периода истории Церкви. Особенное значение нового подхода к исследованию церковных разделений имеет факт наличия в них исторических, политических, социологических, психологических, культурных и цивилизационных особенностей и характеристик. Кроме того, изучение расколоведения с точки зрения предложенной классификации в стенах духовных школ, очень важно для воспитания будущих священнослужителей и для Единства Православной Церкви.

EN

This academic article describes the different approaches to the classification of church divisions in latest period in the history of the Church. Of particular importance for a new approach to the study of church divisions is their historical, political, sociological, psychological, cultural and civilizational features and characteristics. In addition, the raskolovedeniya study of the proposed classification in the walls of religious schools, are very important for the education of future priests and for the unity of the Orthodox Church.

PL

W artykule naukowym opisano różne podejścia do klasyfikacji podziałów kościelnych ostatni okres w historii Kościoła. Szczególne znaczenie nowego podejścia do badań podziałów kościelnych jest fakt ich cechy historyczne, polityczne, socjologiczne, psychologiczne, kulturowe i cywilizacyjne i cechy. Dodatkowo, warunki badania raskolovedeniya proponowanej klasyfikacji w murach szkół religijnych, to jest bardzo ważne dla kształcenia przyszłych kapłanów i dla jedności Kościoła prawosławnego.

10

Doktryna katarska – ewangeliczne chrześcijaństwo czy import ze Wschodu?

51%

Czarnecki P.

Orientalia Christiana Cracoviensia

|

2017

|

vol. 9

EN

The main aim of this article is to verify the tenets of the interpretation of Catharism which is getting more and more popular in the recent historiography, assuming that Cathar doctrine appeared independently from the Bogomil influence, as a result of different exegesis of the Holy Scripture. According to this interpretation that emerged in 1950s, the Cathars were evangelic reformers trying to restore the Church basing on the patterns taken from the New Testament. Their contacts with the Bogomils appeared in the 13th century when their doctrine was completely formed. Precise analysis of the sources shows, however, that such an interpretation is difficult to sustain not only because of the sources confirming the existence of Cathar-Bogomil contacts dating back to the 60’s of the 12th century. Also precise analysis of the foundations of the Cathar doctrine, defining their heresy on the level of heology, cosmology, anthropology, Christology or sacramentology shows clearly that they could not have been created without a Bogomil influence but only as the effect of the scriptural exegesis. Stunning similarities of the crucial themes in Cathar mythology to their Bogomil equivalents, as well as analogies in the biblical exegesis show unambiguously that Cathar doctrine could not have appeared independently in the West, and in consequence, that it was imported from the East.

PL

Głównym celem artykułu jest weryfikacja coraz popularniejszej w obecnych czasach interpretacji genezy katarskiej doktryny, zakładającej, że powstała ona w oderwaniu od wpływów bogomilskich, jedynie w oparciu o odmienną interpretację Pisma Świętego. Według tej koncepcji interpretacyjnej istniejącej już od lat 50. XX wieku katarzy byli ewangelicznymi reformatorami, dążącymi do odnowy Kościoła w oparciu o Pismo Święte Nowego Testamentu. Kontakty z bogomiłami mieli nawiązać dopiero w XIII wieku, kiedy ich doktryna była całkowicie ukształtowana. Dokładna analiza źródeł wskazuje jednak, że taka interpretacja jest trudna do utrzymania i to nie tylko ze względu na jednoznaczne wzmianki świadczące o kontaktach katarsko-bogomilskich począwszy od lat 60. XII wieku Również szczegółowa analiza fundamentów doktryn katarskich, będących wyznacznikiem tej herezji na poziomie teologii, kosmologii, antropologii, chrystologii i sakramentologii wskazuje jednoznacznie, że nie mogły się one rozwinąć bez wpływów bogomilskich, jedynie na podstawie analizy Pisma Świętego. Uderzające podobieństwa kluczowych wątków mitologii katarskiej do ich bogomilskich odpowiedników, jak również analogie na poziomie egzegezy biblijnej wskazują jednoznacznie, że doktryna kataryzmu nie mogła powstać niezależnie na Zachodzie, lecz była importem ze Wschodu.

11

Gołębnik przejrzał na oczy. Ludowy spisek w siedemnastowiecznej Italii

51%

Ginzburg C.

Praktyka Teoretyczna

|

2016

|

vol. 19

|

issue 1

217-229

EN

The hero of this essay by Calro Ginzburg is XVII-th century clown and distiller Costantino Saccardino, who also was active in the field of medical art. Accused together with his companions of secretly defiling city saint painting with excrements, Saccardino preached that religion – particularly its approach towards hell – was pure fiction and that first people were not created by God but were born out of mud. Ginzburg draws attention to the affinity between Saccardino’s heretical views (marked by the awareness of crisis and the anticipation of political, religious and cultural revolution) and the diagnoses made by Galileo, Bacon, Campanella, Rosicrusarians or even Descartes. At the same time Sccardino’s sensibility is that of a professional comedian – not a great intellectual – and this is what makes his case exceptional. The case of Saccardino, who – as is demontrated by Ginzburg – had a good knowledge of libertine literature while rejecting libertine elitism, shows that in this period the relations between the high culture and the culture of the subordinated classes could include an exchange that went through a detour, mediated in various, sometimes opposing codes.

PL

Bohaterem eseju Carlo Ginzburga jest siedemnastowieczny błazen i gorzelnik Costantino Saccardino, parający się również sztuką medyczną. Oskarżony wspólnie z towarzyszami o potajemne skalanie odchodami miejskich świętych obrazów, Saccardino głosił, że religia – przede wszystkim zaś pojęcie piekła – stanowi czystą fikcję, a pierwsi ludzie nie zostali stworzeni przez Boga, lecz zrodzili się z błota. Ginzburg zwraca uwagę na pokrewieństwo łączące heretyckie poglądy Saccardina – naznaczone świadomością kryzysu oraz oczekiwaniem politycznej, religijnej i kulturowej rewolucji – z rozpoznaniami Galileusza, Bacona, Campanelli, Różokrzyżowców, nawet Kartezjusza. Zarazem jednak wrażliwość Saccardina jest wrażliwością zawodowego komedianta – nie wielkiego intelektualisty – i to właśnie czyni ten przypadek niezwykłym. Sprawa Saccardina, obeznanego, jak wykazuje Ginzburg, z literaturą libertyńską, zarazem zaś bezwzględnie odrzucającego elitaryzm libertynów, pokazuje, że w tym okresie związki między kulturą wysoką i kulturą klas podporządkowanych mogły obejmować okrężną wymianę, zapośredniczoną przez różne, niekiedy przeciwstawne kody.

12

Kobiety a ruchy heretyckie według "Diversarum hereseon liber" Filastriusza z Brescii

51%

Szram M.

Vox Patrum

|

2016

|

vol. 66

127-137

EN

The article discusses two issues related to the role of women in heretical movements on the basis of Philastrius’ of Brescia Diversarum hereseon liber (written between 380 and 388): the place and the importance of the feminine in the doctrinal teaching of the heretics, along women’s participation in setting up and functioning of the various heresies. In the Jewish movements false-beliefs were associated with the figures of pagan goddesses, which some groups worshiped in different periods of the history of Israel. Contrary to the widespread in the ancient culture belief of the relationship of the male element in human person with the intellectual sphere, in the early Christian Gnosticism it was thought that the feminine was the personification of intellect. An example of this phenomenon on the doctrinal plane was the eon “Wisdom” (sapientia), and on the historical one – Helena accompanying Simon Magus, the precursor of all Christian heresy. Among the female characters of biblical inspiration for erroneous views, resulting from improper, sometimes mythologizing exegesis was especially the mother of mankind Eve. However, the creators of heresies didn’t stress clearly her feminine qualities as that might encourage the emergence of their heterodox doctrines. The known names of women – the members of Jewish and early Christian misbelief movements – appear in Philastrius’ index much less often than men. These are individual cases: Helena accompanying Simon Magus, Priscilla and Maximilla – the co-founders of Montanism heresy.

13

Mystères «blasphématoires» de Bardesane

45%

Jurasz I.

Nurt SVD

|

2014

|

issue 2

64-90

FR

Bardesane († 222) est le premier philosophe chrétien de la langue syriaque, visé par la critique d’Éphrem le Syrien († 373) comme hérétique. L’article part d’une expression insolite, utilisée par Éphrem pour décrire l’erreur bardesanite: «mystères blasphématoires». Derrière cette formule se cache une critique du polythéisme astral, présent dans la pensée de Bardesane de différentes manières. Après le terme «mystère», on découvre d’autres éléments apparentés à la religion orientale des Mages – l’idée de «Parole de la pensée» et les conceptions cosmologiques. Or, ces éléments-là, existent aussi dans la littérature chrétienne des Ier et IIe siècles et témoignent d’une rencontre féconde entre le jeune christianisme et le polythéisme astral, répandue sous des formes différentes dans la culture hellénistique et orientale, y compris le judaïsme. Ainsi la pensée chrétienne se forme dans un climat intellectuel et spirituel composé de la mystique juive, de l’héritage platonicien et du polythéisme astral. Les chrétiens syriaques, au contact des traditions religieuses de l’Orient perse, ont élaboré et conservé pendant longtemps des formes anciennes de théologie, considérées comme hérétiques. Le meilleur exemple de cette variété des interprétations du même motif, est l’idée de «l’univers en forme de croix» qui se rencontre parmi les gnostiques, chez les disciples de Bardesane, mais aussi chez les Pères tels Justin Martyr et Irénée de Lyon.

PL

Bardesanes († 222) jest pierwszym filozofem chrześcijańskim języka syryjskiego, który w świetle krytyki Efrema Syryjczyka († 373) uchodzi za heretyka. Autorka wyjaśnia osobliwy frazeologizm używany przez Efrema Syryjczyka na określenie błędu Bardesanesa: „bluźniercze sentencje”. Ta oryginalna formuła zawiera krytykę politeizmu astralnego, pod różnymi postaciami obecnego w myśli Bardesanesa. Sam termin „sentencja” wskazuje na treści mające związek z religią perskich Magów – zwłaszcza „werbalizacja myśli” i koncepty kosmologiczne. Tymczasem wspomniane figury semantyczne występują już w literaturze chrześcijańskiej I i II wieku; tu interpretowane są jako pozytywny wpływ młodego chrześcijaństwa na politeistyczny kult astralny, w różnych formach rozpowszechniony w kulturach hellenistycznych i wschodnich – również w judaizmie. Skutkiem tego pierwotna myśl chrześcijańska krystalizuje się w intelektualnym i duchowym klimacie mistyki żydowskiej, filozofii platońskiej i politeistycznego kultu astralnego. W kontekście spotkania z religijnymi tradycjami Persji chrześcijanie syryjscy sformułowali (i zachowali przez wieki) pierwotne formuły teologiczne – uważane później za heretyckie. Typowym przykładem nakładania się na siebie tematów religijnych i ich niezależnej interpretacji jest idea „wszechświata w formie krzyża”, którą często spotykamy wśród gnostyków, uczniów Bardesanesa, a zwłaszcza u Ojców Kościoła – Justyna Męczennika i Ireneusza z Lyonu.

EN

Bardaisan († 222) is the first Syrian language Christian philosopher who, in the light of the criticism of Ephrem the Syrian († 373), is considered a heretic. The present author explains the peculiar phraseme used by Ephrem the Syrian to indicate Bardaisan’s error: the “blasphemous hymns.” This original formula contains criticism of astral polytheism, in various forms present in Bardaisan’s thoughts. The term “hymn” itself indicates the content in connection with the religion of the Persian Magi – especially the “verbalisation of thought” and the cosmological concepts. Meanwhile, the mentioned semantic figures occur already in Christian literature of the 1st and 2nd century; in this essay they shall be construed as a positive influence on the young Christian polytheistic astral worship, prevalent in various forms in Hellenistic and Eastern cultures – even in Judaism. As a result, the original Christian thought crystallised itself in the intellectual and spiritual climate of Jewish mysticism, Platonic philosophy and polytheistic astral worship. In the context of encounters with Persian religious traditions the Syrian Christians formulated (and preserved for centuries) the original theological formulas – later considered heretical. A typical example of the overlap of religious subjects and their independent interpretation is the idea of “the universe in the form of a cross,” which we may often discover among the Gnostics, Bardaisan’s students, and especially among the Church’s Fathers: Justin Martyr and Irenaeus of Lyons.

14

Bardesane – philosophe chrétien d’Édesse

38%

Jurasz I.

Nurt SVD

|

2015

|

issue 1

80-93

FR

Bardesane (†222) est le premier auteur chrétien de la langue syriaque. D’origine païenne, Bardesane s’est converti au christianisme à Édesse, probablement au cours de ses études de philosophie. Il fut conseiller des rois d’Édesse, connu au-delà du royaume à cause de ses vastes connaissances dans différents domaines. Il eut de nombreux disciples et l’école de pensée fondée par lui fut mentionnée encore au XIIIe siècle. Cependant, le philosophe Bardesane fut vite compté parmi les hérétiques. Éphrem le Syrien (†373) trouva dans ses écrits des éléments de doctrines gnostiques. À cause de cette critique, les écrits originaux de Bardesane furent perdus. Aujourd’hui nous pouvons reconstruire sa pensée à partir du Livre des lois des pays (un dialogue rédigé par ses disciples) et aussi à partir des écrits polémiques d’Éphrem. Le but de l’article est de présenter le personnage de Bardesane et son oeuvre et aussi de résumer les thèmes originaux de sa pensée: la cosmologie, la christologie, la conception du libre arbitre. Sans aucun doute, il s’agit d’une doctrine très originale, syncrétiste, qui correspond à un stade archaïque de la théologie chrétienne. Bardesane est considéré aujourd’hui comme le représentant par excellence du christianisme syriaque, édessenien, avec toutes ses différences par rapport au christianisme de langues grecque et latine.

EN

Bardaisan (died in 222) is the first Christian author who wrote in Syriac. Being of pagan origin, he accepted Christianity in Edessa, probably when he was studying philosophy. Due to his outstanding and comprehensive education, he was not only an advisor to the kings of Edessa, but a personality known beyond the borders of the Kingdom of Osroene. He was surrounded by a large group of students, and the philosophical school he created is mentioned in literature up to the thirteenth century. However, from a theological point of view, Bardaisan was regarded by posterity as a heretic. Ephrem the Syrian (†373) found in his writings elements of Gnostic doctrine. Because of this criticism, the original texts by Bardaisan were destroyed and forgotten. Today we can reconstruct his ideas based on the Book of the Laws of the Countries (a dialogue written by his students) as well as on the basis of polemical writings of Ephrem the Syrian. The purpose of this article is to present the person and work of Bardaisan and to synthesize his thoughts concerning cosmology, Christology, and the concept of “free will.” His original, syncretic form of doctrine corresponds to the early form of Christian theology. Today, Bardaisan is considered to be an outstanding representative of Syriac Christianity (from Edesse) which is significantly different from the Christianity that uses the Greek and Latin languages.

PL

Bardesanes (zm. 222) jest pierwszym chrześcijańskim autorem piszącym w języku syryjskim. Będąc z pochodzenia poganinem, przyjął chrześcijaństwo w Edessie, prawdopodobnie w czasie studiów filozoficznych. Ze względu na wybitne i wszechstronne wykształcenie był nie tylko doradcą królów Edessy, ale osobistością znaną poza granicami królestwa Osroene. Otoczył się liczną grupą uczniów, a utworzona przez niego szkoła filozoficzna jest wzmiankowana w literaturze aż do XIII wieku. Jednak z teologicznego punktu widzenia Bardesanes uważany był przez potomnych za heretyka. Efrem Syryjczyk (†373) dopatrzył się w jego pismach elementów doktryny gnostyckiej. Z powodu tej krytyki, oryginalne teksty Bardesanesa zostały zniszczone i zapomniane. Dzisiaj możemy odtworzyć jego idee na podstawie Księgi praw narodów (dialog napisany przez jego uczniów), jak również w oparciu o pisma polemiczne Efrema Syryjczyka. Celem artykułu jest zaprezentowanie osoby i dzieła Bardesanesa oraz syntetyczne ujęcie jego przemyśleń dotyczączch kosmologii, chrystologii oraz konceptu „wolnej woli”. Jego oryginalna, synkretyczna doktryna odpowiada wczesnej formie chrześcijańskiej teologii. Dzisiaj Bardesanes uważany jest za wybitnego przedstawiciela chrześcijaństwa syryjskiego (edesseńskiego) – znacząco różnego od chrześcijaństwa posługującego się językami greckim i łacińskim.

15

Ciało złe i dobre. Kwestia pochodzenia i natury ciała Adama i Chrystusa we wczesnochrześcijańskich ruchach heretyckich

38%

Szram M.

Vox Patrum

|

2015

|

vol. 63

77-93

EN

The article expounds on the groundwork laid by the first Latin treaty De haeresibus by Philastrius, the fourth-century bishop of Brescia, analyzed on the background of writings of Irenaeus, Tertullian and Origen, how the rooted in Gnosticism representatives of early Christian heresies (Carpocratians, Saturninus, Valentinus, Apelles, Marcion, Manicheans) have comprehended the genesis of man’s body. After a general delivery of early Christian doubts regarding the value of human flesh, different varieties of heretical paradox – ensuing from Platonic and Gnostic cosmo-anthropological tendencies – are presented. The paradox could be formulated in the following manner: human body of the first man Adam – and correspondingly all of his descendants – is genetically and ontologically evil as being an elementary constituent of the material world. Hence the flesh of a new Adam, i.e. Christ, must come form another realm and be free of the earthly materiality in order to be good by nature and worthy of Saviour’s person. The presented mode of thinking instigated the rise of theological misconceptions, in particular the eschatological ones denying human body the possibility of resurrection and recognizing – in a Gnostic fashion – the liberation of man from flesh, not his salvation alongside his body.

Refine search results

“Non errores mentis sed logismoi faciunt haereses”. The passions as a source of heresy according to Evagrius Ponticus

Męczennicy i przebaczenie grzechów

“Sermo eorum sicut cancer serpit”. Chromatius of Aquileia against heresies

Egzegeza literalna Starego Testamentu jako źródło herezji. Stanowisko Filastriusza z Brescii

Bernard z Clairvaux, heretycy i poganie. Próba interpretacji listu Bernarda w sprawie krucjaty słowiańskiej w 1147 roku

Wczesnochrześcijańskie ruchy paramonastyczne na podstawie Diversarum hereseon liber Filastriusza z Brescii oraz innych katalogów herezji

Surowość czy miłosierdzie? Postawa Cypriana z Kartaginy wobec problemów osób duchownych na podstawie jego korespondencji

Herezje trynitarne – wczoraj i dziś

История церковных расколов: основные понятия

Doktryna katarska – ewangeliczne chrześcijaństwo czy import ze Wschodu?

Gołębnik przejrzał na oczy. Ludowy spisek w siedemnastowiecznej Italii

Kobiety a ruchy heretyckie według "Diversarum hereseon liber" Filastriusza z Brescii

Mystères «blasphématoires» de Bardesane

Bardesane – philosophe chrétien d’Édesse

Ciało złe i dobre. Kwestia pochodzenia i natury ciała Adama i Chrystusa we wczesnochrześcijańskich ruchach heretyckich