Search results

1

„Nic tu nie jest ukryte”. Poza hermeneutyką podejrzeń

100%

Toril Moi T. M.

Forum Poetyki

|

2020

|

issue 19

48-61

EN

.

PL

W rozdziale 8. książki Revolution of the Ordinary Toril Moi prezentuje swoją autorską koncepcję lektury utworu literackiego, polegającą na wnikliwej analizie tekstu poprzez odnoszenie go do pytania „Dlaczego to?”, tutaj funkcjonującego na zasadzie kategorii teoretycznej łączącej w sobie koncepcje m.in. Stanleya Cavella, Carla Ginzburga czy Sharon Marcus. Posługując się filozofią języka Ludwiga Wittgensteina, badaczka wskazuje na niedobory różnych skodyfikowanych postaw krytycznych względem tekstu literackiego, które nazywa zbiorczo hermeneutyką podejrzeń. Wspólne im wszystkim jest przeświadczenie, że teksty i język w ogólności ukrywają coś za tym (pod tym), o czym mówią „bezpośrednio”; ich znaczenie dzieli się na „powierzchowne” i „głębokie”. Autorka przekonuje, że tego rodzaju założenia teoretyczne kłócą się z tym, co rzeczywiście, jako czytelnicy, robimy, czytając. Celem każdej lektury powinno być zrozumienie tekstu, a więc zrozumienie, dlaczego taki a nie inny element znajduje się w takim a nie innym miejscu tekstu, w takim a nie innym kontekście. To zaś możliwe jest tylko poprzez wnikliwe przyglądanie się temu, co tekst jawnie prezentuje czytelnikowi, nie zaś poprzez aprioryczne podważanie jego wiarygodności. Pytanie „Dlaczego to?” jest wyrazem otwartości na znaczenia komunikowane przez tekst i gotowości do wnikliwej eksploracji motywacji stojącej za elementem, który w wyniku wielu czynników zwrócił na siebie uwagę czytelniczki. Poszukując narzędzi do prezentowania świadectw takiej lektury tekstu w praktyce literaturoznawczej, Toril Moi dowartościowuje kategorię opisu. Odpowiednio skonstruowany i dociekliwy opis tekstu okazuje się zawierać w sobie odpowiedzi na najistotniejsze pytania dotyczące utworu literackiego.

2

Od krytyki do postkrytyki. Nowe możliwości interwencji społecznych literatury w Limits of Critique Rity Felski

72%

Mizerkiewicz T.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2022

|

vol. 20

|

issue 2

1-13

EN

The article discusses a groundbreaking post-critical project in Anglo-Saxon literary studies formulated in Rita Felski’s book The Limits of Critique. Tomasz Mizerkiewicz offers a comprehensive analysis of the “hermeneutics of suspicion” carried out by Felski, showing its numerous limitations. Felski argues that criticism – understood as an emotionally uninvolved reading of literature being part of the panoptic system of power that subjugates individuals – should be modified to embrace an affective quality and a new vision of the ontology of a literary work. Felski believes that thanks to Bruno Latour’s actor-network theory, it is possible to begin to perceive the literary work as a causative non-human actor. The work then avoids participating in the sterile dispute between the idea of the autonomy of art and radical pragmatism, which assumes the full dependence of the meanings of this work on the context. Theorized in new phenomenological analyses, literature demonstrates a capacity to exert influence. At the same time, it does not do anything by itself, but in cooperation with other important human and non-human actors (readers, schools, reading family customs and others). The type of critique described in The Limits of Critique becomes a conscious participant in the social interventions of literature consisting in the joint discovery of the possibility of the emergence of new types of connections, networks and communities. Thus, critique and literature contribute to the development of particularly effective varieties of aesthetic, economic and political agency.

PL

W artykule omówiono przełomowy w anglosaskich studiach literaturoznawczych projekt postkrytyki sformułowany w książce Rity Felski Limits of Critique. Zreferowano przeprowadzoną przez badaczkę wszechstronną analizę „hermeneutyki podejrzeń”, w której to analizie Felski wykazujała liczne ograniczenia owej hermeneutyki. Felski zaproponowała, by krytykę – rozumianą jako oschłe emocjonalnie czytanie literatury stanowiące część panoptycznego systemu władzy ujarzmiającej jednostki – zmodyfikować o jakości afektywne oraz nowe widzenie ontologii dzieła literackiego. Badaczka uważa, że dzięki Brunona Latoura teorii aktora-sieci można zacząć postrzegać utwór literacki jako sprawczego aktora pozaludzkiego. Dzieło unika wówczas udziału w jałowym sporze między ideą autonomii sztuki a radykalnym pragmatyzmem zakładającym pełną zależność znaczeń owego dzieła od kontekstu. Odsłaniana w nowych analizach fenomenologicznych literatura demonstruje swoją zdolność oddziaływania, a zarazem nie dokonuje niczego sama z siebie, lecz robi to we współpracy z innymi ważnymi aktorami ludzkimi i pozaludzkimi (czytelnikami, szkołami, czytelniczymi obyczajami rodzinnymi i innymi). Krytyka opisana w Limits of Critique staje się świadomą uczestniczką interwencji społecznych literatury polegających na wspólnym odkrywaniu możliwości zaistnienia nowych rodzajów połączeń, sieci i wspólnot. Tym samym krytyka i literatura przyczyniają się do wypracowania szczególnie efektywnych odmian sprawstwa estetycznego, ekonomicznego i politycznego.

3

Wstydliwe pojęcia

58%

Baron-Milian M.

Forum Poetyki

|

2017

|

issue 8-9

174-183

EN

This text represents an attempt to analyze the main premises of Rita Felski’s theoretical project presented in her book Uses of Literature, translated into Polish as Literatura w użyciu (Literature in Use). The American scholar’s reflections, focused on problems of reception aesthetic and constituting a polemic with the concept, crucial to contemporary literary theory, of the hermeneutics of suspicion and with critical theory, are here interpreted using the four concepts relied on by Felski in the book: recognition enchantment, knowledge and shock. They constitute various forms of readerly engagement with the text and various forms of use, of applications of literature in practices of everyday, non-specialist reading. This article identifies Felski’s attempt to disrupt the elitism of literary studies and their exclusionary stance toward non-professional readers as one of the most important elements in her project as put forth in the book.

PL

Tekst stanowi próbę analizy kluczowych założeń projektu teoretycznego Rity Felski, przedstawionego w książce Uses of Literature, przetłumaczonej na język polski jako Literatura w użyciu. Refleksje amerykańskiej badaczki, skoncentrowane wokół zagadnień estetyki odbioru i stanowiące polemikę z kluczową dla współczesnych badań literackich hermeneutyką podejrzeń oraz teorią krytyczną, zostają poddane interpretacji na podstawie czterech pojęć: rozpoznanie, oczarowanie, wiedza i szok. Stanowią one różne formy zaangażowania czytelnika w tekst oraz różne sposoby użycia, zastosowania literatury w akcie powszechnej, niespecjalistycznej lektury. Za jeden z najważniejszych elementów projektu Felski uznana zostaje tu próba przełamania elitarności badań literackich oraz ich wykluczającego względem czytelników nieprofesjonalnych charakteru.

4

Kontekst jest do bani

51%

Felski R.

Forum Poetyki

|

2017

|

issue 8-9

94-111

EN

Artykuł dotyczy problemów interpretacyjnych, jakie wywołują teksty oparte na powtórzeniach-przechwyceniach. Po prezentacji historycznego statusu obiektów artystycznych opartych na przechwyceniach, autorka koncentruje się na poezji Marty Podgórnik, Kiry Pietrek i Kamili Janiak. Na przykładzie wierszy tych poetek rozpatruje zagadnienia dotyczące politycznego znaczenia przechwyceń, różnic między lekturą skoncentrowaną na formalnych cechach tekstu a lekturą rozważającą konteksty estetyczno-ideologicznych uwikłań tekstów. Przygląda się także uzależnieniu wartościowania od przyjętego modelu interpretacji.

PL

Niniejszy artykuł czerpie z prac Bruno Latoura, aby zakwestionować konwencjonalne metody „historycyzacji” i „kontekstualizacji” dzieł sztuki. Zwyczajowo za kontekst uznaje się oryginalny kontekst historyczny, a akt historycyzacji tekstu polega na połączeniu go z innymi tekstami i zdarzeniami wewnątrz tego samego odcinka czasu. W artykule przekonuję, że takie podejście historystyczne nie jest w stanie wyjaśnić transtemporalnych ruchów tekstów, ich zdolności do rezonowania w różnych okresach i sposobów, na jakie do nas dzisiaj przemawiają. Co więcej, tradycyjne modele kontekstu i jego korelatów (społeczeństwa, władzy, ideologii, itp.) zwykle pomniejszają lub jawnie negują sprawczość dzieł sztuki. Co by się stało, gdybyśmy pomyśleli o owych dziełach jako pozaludzkich aktorach, którzy zmieniają aktualną sytuację, wprowadzając różnicę? Takie podejście wymaga od nas rozpoznania specyfiki dzieł sztuki oraz ich towarzyskości i światowości. Dzieła sztuki nie są heroicznymi aktorami zaangażowanymi w nieskończony sprzeciw, subwersję i opór; są raczej współzależnymi współaktorami zanurzonymi w sieć różnorodnych załączników i powiązań, które pozwalają im przetrwać.

5

W stronę rozszerzenia zbioru funkcji. Propozycja lektury O opisie Janusza Sławińskiego

44%

Ronge G.

Forum Poetyki

|

2020

|

issue 19

88-101

EN

The article discusses the basic concepts of Janusz Sławiński’s O opisie that are important for Polish literary studies in the wider context of the current discussion on the need to abandon the linguistic approach to literature in search of other ways to better understand the meaning of the work. Doubts expressed by Toril Moi in her book Revolution of the Ordinary regarding the analysis of texts from a traditional textual perspective become a pretext for revising some of the assumptions made by the structuralist school regarding the categories of description formulated, among others, by researchers such as Sławiński and Roland Barthes.

PL

Artykuł przypomina podstawowe koncepcje istotnego dla polskich badań literaturoznawczych tekstu O opisie Janusza Sławińskiego i włącza go w pole bieżącej dyskusji o konieczności zarzucenia lingwistycznego podejścia do literatury na rzecz poszukiwania sposobów pełniejszego zrozumienia sensów utworu. Wątpliwości wyrażone przez Toril Moi pod adresem analizy tekstów z tradycyjnej tekstualistycznej perspektywy w jej książce Revolution of the Ordinary stająsię pretekstem do rewizji niektórych założeń szkoły strukturalnej dotyczących kategorii opisu formułowanych między innymi przez badaczy takich jak właśnie Sławiński czy Roland Barthes.

Refine search results

4 Forum Poetyki

1 Śląskie Studia Polonistyczne

1 2022

2 2020

2 2017

1 Baron-Milian M.

1 Felski R.

1 Mizerkiewicz T.

1 Ronge G.

1 Toril Moi T. M.

„Nic tu nie jest ukryte”. Poza hermeneutyką podejrzeń

Od krytyki do postkrytyki. Nowe możliwości interwencji społecznych literatury w Limits of Critique Rity Felski

Wstydliwe pojęcia

Kontekst jest do bani

W stronę rozszerzenia zbioru funkcji. Propozycja lektury O opisie Janusza Sławińskiego