Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 9

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  historical lexicography
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Nommer le préhistorique au xixe siècle. Linguistique et transferts lexicaux

100%
Blanckaert C.
Organon
|
2017
|
vol. 49
57-103
EN
It is frequently assumed that the nomination of the human sciences is a regulating element, a vector and marker of identity. The words chosen to designate them are part of a complex process of certification and agreement involving collective choices. They promote paradigm stability and, thus defining their research field, disciplines make themselves known and, above all, recognized. The history of prehistory, a science still in its infancy as it was said around 1860, ideally obeys this canon. Nevertheless, the term prehistory was considered vague and elastic. Since its inception, in fact, prehistory was a crossroads science, adopting an eclectic approach and claiming for itself the analytical tools of geology and linguistics, ethnography’s evolutionism and the patrimonial outlook of earlier antiquarians. We no longer remember prehistory’s vocation to cross disciplinary borders and to encompass different fields of study. Historians have too narrowly focused their researches on its archaeological dimension, forgetting (or rather censoring the fact) that the word prehistory, supposed to foster and express consensus, was originally contested. The word spread in the European languages since the 1840s. However, since established sciences claimed its object for themselves, competing and non–equivalent denominations were invoked against it during the 19th century: archaeo–geology, comparative ethnography, linguistic palaeontology, palaeoethnology, primitive anthropology, palaetaphia ... . Thus, the identity problem was not solved during the foundational decades. Lexicography is a good indicator of these dissensions. It shows that sciences, in order to establish themselves, have to reshape taxonomies of knowledge, redefine accepted boundaries, and externally justify their right to exist.
2
Content available remote

Diccionario de Catalina la Grande (1787-1789). Análisis del material español

88%
Stala E.
Studia Iberystyczne
|
2011
|
vol. 10
151-163
EN
This article presents the Spanish material from an unknown 19th century dictionary published in S. Petersburg by P.S. Pallas. After a brief biographical note, followed by the presentation of the lexicographic material, its analysis in terms of its transliteration, phonetics, morphology and lexical features is presented. As usual, it turns out that the study of any unknown material reveals new linguistic surprises and is an infallible way to increase the knowledge, even to a limited extent, of the history of any language. Keywords: historical lexicography, language history, phonetics, m
3
Publication available in full text mode
Content available

Proměny slovníkové definice ve slovnících Daniela Adama z Veleslavína (na českém jazykovém materiálu)

88%
Vajdlová M.
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
|
2019
|
vol. 54
EN
Changes in Czech Dictionary Definitions in Dictionaries by Daniel Adam of VeleslavínDaniel Adam of Veleslavín was an outstanding Czech humanist who compiled four multilingual dictionaries published between 1579 and 1598. He employed a broad range of different lexicographic means and techniques to render foreign language sections of his entries in Czech: one-word equivalents, synonyms, phrases, periphrases or their combinations. In his descriptions of word meanings, Veleslavín used both deictic and meronymic explanations as well as definitions with limited value, and – in later vocabularies – explanations which emphasise distinctive semantic features of the words.Zmiany w czeskich definicjach słownikowych w słownikach Daniela Adama z VeleslavínaDaniel Adam z Veleslavína był wybitnym czeskim humanistą, który opracował cztery wielojęzyczne słowniki, wydane w latach 1579–1598. Zastosował w nich szeroką gamę środków i technik leksykograficznych mających na celu oddanie obcojęzycznej treści haseł w języku czeskim: ekwiwalenty jednowyrazowe, synonimy, frazy, peryfrazy lub ich kombinacje. Aby opisać znaczenie słów, Veleslavín stosował zarówno wyjaśnienia deiktyczne, jak i meronimiczne oraz definicje o ograniczonej wartości, a także – w późniejszych słownikach – wyjaśnienia podkreślające charakterystyczne cechy semantyczne. 
4
Publication available in full text mode
Content available

Kwalifikatory w słowniku Jerzego Samuela Bandtkiego – rodzaje, funkcje, frekwencja

88%
Kaszewski M.
Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza
|
2011
|
vol. 18
|
issue 2
77-90
PL
The present text discusses the issues related to the phenomenon that is enormously important for the study of historical lexicography, namely the issue of usage notes and labelling practices used in dictionaries. The author focuses on the types of stylistic and context markers used in the dictionary compiled by J.S. Bandtkie, their differentiation and estimated frequency of application (frequency of occurrence of given markers against others), and the consistency in the application of specific solutions by the author of the dictionary. Special attention is given to some of the aspects of the use of grammatical information in J.S. Bandtkie’s work and to the consistency in using given adopted solutions. The article also includes some general remarks on the scientific merit of the dictionary, one of the most extensive, as far as the lexical resources are concerned, historical dictionaries of the Polish language.
5
Publication available in full text mode
Content available

Sociocognitive Metalexicographic Parameters Of The First Two Editions Of Srpski Rječnik By Vuk Stefanović Karadžić

88%
Šipka D.
Slavica Lodziensia
|
2017
|
vol. 1
EN
The present paper approaches two nineteenth-century editions of Serbian Dictionary by Vuk Stefanović Karadžić from a sociocognitive metalexicographic perspective. Using a triangular communicative model of lexicographic work, the author analyzes sociohistorical factors, lexicographic strategies, and lexicographic elements of the aforementioned dictionary. A special attention is devoted to the diff erences between the two editions, which coincide in time with a broader shift from traditional philology toward linguistics.
6

Terminologia matematyczna w "Nowym dykcjonarzu" Michała Abrahama Troca na tle polskiej i europejskiej tradycji naukowej. Prolegomena

63%
Kuryłowicz B.
Język Polski
|
2019
|
vol. 99
|
issue 3
62-71
PL
Artykuł prezentuje wyniki wstępnych badań dotyczących terminologii matematycznej zebranej przez M.A. Troca w Nowym dykcjonarzu (1764). Terminy nauk matematycznych, do których w XVIII wieku należały: arytmetyka, geometria, astronomia, astrologia, geografia, mechanika, optyka, zostały ukazane w kontekście zmian wywołanych siedemnastowieczną rewolucją naukową oraz szerzej na tle dziejów polskich nauk matematycznych. Przedstawione analizy wyraźnie pokazują, że stan zarejestrowanej przez Troca terminologii matematycznej jest silnie skorelowany z procesami, które dokonywały się w europejskiej i polskiej nauce końca XVII i początku XVIII stulecia. W badanym materiale obserwujemy wysoką frekwencję terminów matematycznych, wśród których dominuje słownictwo geometryczne i arytmetyczne. Taki stan rzeczy wskazuje na przewartościowanie języka polskiej nauki i uczynienie z matematyki powszechnego i uniwersalnego narzędzia opisu świata.
EN
The article presents the results of preliminary research on mathematical terminology collected by M. A. Troc in “Nowy dykcjonarz” (1764). The terms of mathematical sciences, which in the eighteenth century included arithmetic, geometry, astronomy, astrology, geography, mechanics and optics, were shown in the context of changes caused by the seventeenth-century scientific revolution, and more widely, against the background of the history of Polish mathematical sciences. The presented analyses clearly show that the state of the mathematical terminology registered by Troc is strongly correlated with the processes that took place in the European and Polish science at the end of the seventeenth and the beginning of the eighteenth century. In the examined material we observe a high frequency of mathematical terms, among which geometric and arithmetic vocabulary dominates. This situation depicts the re-evaluation of the language of Polish science and the process of mathematics becoming a common and universal tool of world description.
7

Chronologizacja polskiego słownictwa – współczesna praktyka

63%
Szeptyński R., Stępnik-Szeptyńska J.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 3
121-134
PL
Celem artykułu jest sprawdzenie skuteczności procedur przewidzianych dla chronologizacji pierwszych poświadczeń wyrazów w historii języka polskiego, jakie przyjęto w pracy nad Wielkim słownikiem języka polskiego PAN. Na przykładzie 102 wyrazów, datowanych uprzednio przez J. Wawrzyńczyka, pokazujemy, że wypracowane rozwiązania przynoszą zadowalające efekty. Dodatkowo komentujemy przydatność wybranych źródeł i narzędzi, proponując także pewne usprawnienie techniczne.
EN
The aim of this article is to verify the effectiveness of the procedures intended for establishing the earliest attestations of particular words within the history of the Polish language that have been adopted during the work on "Wielki słownik języka polskiego PAN" (PAS Great Dictionary of Polish). On the basis of 102 words, previously dated by J. Wawrzyńczyk, we demonstrate that the solutions elaborated bring satisfying results. Additionally, we comment on the usefulness of particular sources and tools and propose how to improve one of the procedures at the technical level.
8
Publication available in full text mode
Content available

Semantyka miłości w Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli

63%
Marczak M.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica
|
2022
|
vol. 56
387-403
EN
The paper aims to describe the meanings of the lexeme miłość [love] in the French-Latin-Polish Nowy Wielki Dykcjonarz [New Grand Dictionary] by Pierre Danet and Dymitr Franciszek Kola. The dictionary notes in separate entries the romantic, aromantic (family ties, friendship) and religious (theological virtue) aspects of the lexeme. The dictionary material relating to these three aspects is analysed and described. Special attention was paid to the conceptualisation of miłość as a virtue and its presentation in the context of other virtues noted in the dictionary. The analysis shows that the separation of a religious understanding of love is a peculiarity of the Danet–Kola dictionary. This aspect is rarely used in the general language today. It may be suspected that in the eighteenth-century worldview, the perception of love was more grounded in faith, which influenced the way it was described in the dictionary.
PL
Celem artykułu jest opisanie różnych znaczeń leksemu miłość we francusko-łacińsko-polskim Nowym wielkim dykcjonarzu Pierre’a Daneta i Dymitra Franciszka Koli. Słownik notuje w oddzielnych artykułach hasłowych romantyczne, aromantyczne (więzy rodzinne, przyjacielskie) i religijne (cnota teologiczna) interpretacje pojęcia. Wskazano i opisano elementy materiału słownikowego odnoszące się do tych trzech aspektów. Szczególną uwagę poświęcono miłości konceptualizowanej jako cnota oraz przedstawieniu jej w kontekście innych cnót notowanych w słowniku. Wyniki analizy pokazują, że wyodrębnienie ściśle religijnego rozumienia miłości jest osobliwością dykcjonarza Daneta–Koli. Takie rozumienie współcześnie słabo zaznacza się w języku ogólnym. Można podejrzewać, że w XVIII-wiecznym obrazie rzeczywistości percepcja miłości była bardziej ugruntowana w wierze, co wpłynęło na sposób jej objaśnienia i kategoryzacji w Nowym wielkim dykcjonarzu.
9

O zasobie leksykalnym słownika Jana Ernestiego z 1689 roku

51%
Kaszewski M.
Prace Językoznawcze
|
2017
|
issue XIX/2
39-50
PL
Przedmiotem szkicu jest całkowicie pomijany we współczesnym dyskursie metaleksykograficznym słownik Jana Ernestiego z 1689 roku. Nacisk kładzie się tutaj na wpisane w koncepcję formuły dykcjonarza wyzyskiwanie w szerokim zakresie licznych kolokacji, mających służyć dydaktyce języka polskiego jako obcego. Najważniejsze jednak z punktu widzenia wartości tego słownika jako źródła dla badań nad dawną polszczyzną jest to, iż zawiera on liczne przykłady nie tylko kolokwializmów leksykalnych, ale całych konstrukcji czy wręcz szablonów konwersacyjnych, nieocenionych dla rekonstrukcji mowy potocznej użytkowników polszczyzny XVII wieku.
EN
This analysis describes some resources of a dictionary which has been completely left out from meta-lexicographic discourse, that is Jan Ernesti’s dictionary from 1689. The focus of the analysis is put on the richness of the collocations which were included in the conception of the dictionary by its author and which were intended as a didactic resource for learning Polish as a foreign language. The dictionary’s highest value as a source of historical Polish lies in the vastness of its resources not only of colloquial lexis but also of full constructions or even conversational patterns, invaluable for a reconstruction of the spoken Polish of the 17th c.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.