Results found: 2

Search results

Search:
in the keywords: illuminism

Sort By:

Limit search:

Temná stránka evropského osvícenství

100%

Cerman I.

Folia historica Bohemica

2013

vol. 28

issue 2

307-326

The article introduces esoteric currents of European Enlightenment, which are sometimes referred to as the dark side of Enlightenment. We propose referring to them as illuminism, because they involve a movement, which was not a component of the Enlightenment, but rather its competitor. Our concept is based on six characteristics of esotericism according to Antoine Faivre, but we have adapted them to our purpose, i.e. distinction between illuminism and Enlightenment. Finally, we briefly introduce the main centres and persons of European illuminism. We emphasize the significance of a dialogue with Russia in the all-European context, the north-German and south-German centre within Central Europe and Bordeaux, Lyon and Strasbourg in France.

The Key to Enlightenment: John Toland’s “Clidophorus” and His Grand Theory of the Esoteric and Exoteric Doctrines

58%

Stępień M. B.

Roczniki Kulturoznawcze

2020

vol. 11

issue 2

91-103

“Clidophorus” (from Gr. κλειδόφορος “The Bearer of the Key”) was John Toland’s treatise (1720) on the history of exoteric and esoteric philosophy. He extensively argued in support of the thesis that the entire philosophical heritage of ancient philosophers of all cultures was but a façade purposely devised by them to protect and hide a deeper, ‘esoteric doctrine’ from the general public. The author of “Clidophorus,” while undermining validity of the then known philosophical heritage, has totally won over the 18th-century standard understanding of that which is ‘esoteric’ and ‘exoteric’, especially within the Masonic movement. He also likely influenced the emergence of the related nouns (esotericism, l’esoterisme, Esoterismus). “Clidophorus” is Toland’s outstanding contribution to the two-fold profile, clearly visible in the general climate of opinion of the Enlightenment era: one rational, progressive, lay, reformist, and highly educated, the other completely entranced by every charlatan’s promise of initiation into supposedly ancient, esoteric truth.

Klucz do oświecenia: „Clidophorus” Johna Tolanda i jego wielka teoria doktryn ezoterycznych i egzoterycznych „Clidophorus” (albo „Klejdoforos”, z gr. κλειδόφορος „Niosący Klucz”) to traktat Johna Tolanda dotyczący dziejów filozofii podzielonej na „ezoteryczną” i „egzoteryczną”, napisany w 1720 r. Jego autor argumentował na rzecz tezy, że całe dziedzictwo starożytnej filozofii, we wszystkich kręgach kulturowych, nie jest niczym innym, jak tylko fasadą, celowo wzniesioną przez starożytnych filozofów, aby chronić i ukryć ich głębszą, „ezoteryczną” doktrynę przed wzrokiem gawiedzi. Autor „Klejdoforosa” tym samym podrywał wiarygodność wszystkiego, co stanowiło znane wówczas dziedzictwo filozofii- kwestionował całą filozoficzną tradycję. To jednak, w jaki sposób pojmował on podział na „ezoteryczną” i „egzoteryczną” filozofię, zrobiło w XVIII stuleciu zawrotną karierę, zwłaszcza w lożach wolnomularskich. Jest on więc także, najprawdopodobniej, głównym odpowiedzialnym za zmianę sposobu myślenia, dzięki której w drugiej połowie XVIII wieku spotykamy w źródłach historycznych nieużywane wcześniej neologizmy: rzeczowniki „ezoteryka” i „ezoteryzm” (l’esoterisme, Esoterismus). „Klejdoforos” to zatem również znaczący wkład Tolanda w wykształcenie dwojakiego charakteru epoki oświecenia: z jednej strony racjonalnego, świeckiego, reformatorskiego i stawiającego na edukację, a z drugiej-idącego ślepo za każdą obietnicą, pochodzącą od każdego szarlatana, jeśli tylko zacznie on mówić o wtajemniczeniu w arkana prawdy „ezoterycznej”- a więc prawdy ukrytej i zastrzeżonej dla nielicznych.

Refine search results

1 Folia historica Bohemica

1 Roczniki Kulturoznawcze

1 Cerman I.

1 Stępień M. B.

1 2020

1 2013

Search results

Temná stránka evropského osvícenství

The Key to Enlightenment: John Toland’s “Clidophorus” and His Grand Theory of the Esoteric and Exoteric Doctrines