Search results

1

Jak w zaprojektowanym Wszechświecie zdefiniować to, co niezaprojektowane

100%

Snoke D. W.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2009/2010

|

vol. 6-7

117-137

PL

Argument z projektu, przeformułowany obecnie przez sympatyków ruchu Inteligentnego Projektu, jest oparty przede wszystkim na przeciwstawieniu rzeczy zaprojektowanych rzeczom niezaprojektowanym. Fakt ten jest jednak kłopotliwy dla chrześcijan. Skoro bowiem twierdzą oni, że Bóg zaprojektował cały Wszechświat, to jak można mówić, że coś nie jest zaprojektowane? W mojej opinii problem ten jest równoważny problemowi wolnej woli, czy też moralnego zła, a jako taki może znaleźć rozwiązanie na gruncie dawnych koncepcji filozoficznych, które dotyczyły tych kwestii – chodzi zwłaszcza o pojęcie różnych poziomów opisu oraz Augustyńską koncepcję różnych poziomów zdolności.

EN

The argument from design, recast today in the Intelligent Design movement, relies critically on the contrast of designed things with undesigned things. This poses a problem for Christians, however, because they affirm that God designed the whole universe. How then can we call anything undesigned? I argue that this problem is equivalent to the problem of free will, or the problem of moral evil, and as such can be addressed by the same philosophical frameworks developed in the past for addressing those issues, in particular the notions of different levels of description and Augustine’s different levels of giftedness.

2

Wielki projekt życia

100%

Miller K. R.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2004

|

vol. 1

9-30

PL

W styczniu 1982 roku sędzia William K. Overton, podczas słynnego procesu w Arkansas, wydał wyrok, na mocy którego kreacjonizm nie został uznany za teorię naukową. Jednym z argumentów na rzecz kreacjonizmu był argument z projektu. W późniejszych latach stał się on kluczowy dla teorii inteligentnego projektu, która, w opinii autora, jest obecnie najważniejszą z teorii przeciwstawnych w stosunku do teorii ewolucji. Autor krytycznie odnosi się do teorii inteligentnego projektu. W jego opinii jest to teoria, która wymaga, żebyśmy udawali, że o organizmach żywych oraz o projekcie, inżynierii i teorii informacji wiemy mniej niż w rzeczywistości. Żąda ona, abyśmy odłożyli na bok proste i logiczne ewolucyjne wyjaśnienie błędów w projekcie organizmów żywych i przyjęli mglistą teorię, która pozornie wyjaśnia wszystko, mówiąc: "tak właśnie skonstruował to projektant". Jest więc ona jedynie argumentem z niewiedzy, współczesna biologia oferuje natomiast nowe świadectwa tego, że organizmy powstały stopniowo w procesie ewolucji.

EN

On January 1982, judge William K. Overton, during a famous law case in Arkansas, handed down a decision that creationism is not a scientific theory. One of the arguments for creationism was an argument from design. Later it became a fundamental argument for intelligent design theory which presently, in author’s opinion, is the most important alternative to theory of evolution. Author is critical about intelligent design theory. In his opinion, it is a theory which requires us to pretend we know less than we really do about living organisms, design, engineering, and information theory. It demands us to set aside simple and logical evolutionary explanations of design flaws in living organisms and to accept a vague theory that seemingly explains everything by stating: „that is the way the designer made it”. Thus, it is only an argument from ignorance, whereas modern biology offers new evidence that organisms emerged gradually in the process of evolution.

3

Michael J. Behe i teoria inteligentnego projektu

100%

Mills G. C.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2021

|

issue 18

83-87

EN

In Michael Roberts article comparing Buckland’s (1832) “Design” with that of Michael Behe, I believe Roberts fails to properly portray Behe’s position. He refers to Behe’s “two-tier view of creation, part designed and part naturalistic”. Rather than a twotiered view as described by Roberts, Behe’s view is really three tiered: (1) Those structures or processes that show clear evidence of design; (2) those structures or processes where the evidence is insufficient to make a statement; and (3) those that may be explained by chance events.

PL

Twierdzę, że Michael B. Roberts, autor tekstu zestawiającego poglądy Williama Bucklanda i Michaela J. Behe’ego na temat projektu, błędnie przedstawił stanowisko tego drugiego. Roberts odniósł się do zaproponowanej przez Behe’ego „idei dwuaspektowego stworzenia”, która „w części dotyczy […] tego, co zaprojektowane, a w części tego, co pojmowane naturalistycznie”. Roberts pisał o koncepcji dwuaspektowego stworzenia, natomiast Behe dostrzegł trzy aspekty: pierwszy dotyczy struktur lub procesów, które noszą wyraźne znamiona projektu; drugi obejmuje struktury lub procesy, co do których nie można z całą pewnością orzec, że zostały zaprojektowane; trzeci dotyczy struktur lub procesów, które można wyjaśnić zdarzeniami przypadkowymi. Główny argument krytyczny Robertsa nie podważa trójaspektowego podejścia, które przyjmuje Behe.

4

Zdolność przewidywania jako warunek naukowości w sporze o ewolucję i inteligentny projekt

80%

Sagan D.

Zagadnienia Naukoznawstwa

|

2012

|

vol. 48

|

issue 4 (194)

269-286

PL

Zgodnie z teorią inteligentnego projektu pewne zjawiska biologiczne i kosmiczne zostały zaprojektowane przez istotę inteligentną, która równie dobrze może być naturalna, jak nadnaturalna, a projekt ten jest wykrywalny naukowo. Krytycy twierdzą jednak, że o nienaukowym charakterze tej teorii świadczy fakt, iż nie prowadzi ona do żadnych testowalnych przewidywań. Tezie tej można postawić metodologiczny zarzut, że przewidywanie niezaobserwowanych dotąd faktów nie zwiększa stopnia potwierdzenia teorii w porównaniu z akomodacją znanych już faktów przez teorię, a zwiększa co najwyżej psychologiczne zaufanie do teorii, jeśli jej przewidywanie się sprawdzi. Teorie można też obalać bez konieczności sprawdzania ich przewidywań, a przynajmniej przewidywań pozytywnych. Ponadto można wykazać, że nawet darwinowska teoria ewolucji – największa konkurentka teorii inteligentnego projektu – ma trudności z formułowaniem przewidywań, które mogłyby stanowić sprawdzian jej słuszności, gdyż potrafi wyjaśnić niezgodne ze sobą fakty. Podobnie rzecz się ma z teorią inteligentnego projektu, choć można uznać ją za testowalną z tego względu, że formułuje przewidywania negatywne, które mogą ulec obaleniu. Zarówno teorię ewolucji, jak i teorię inteligentnego projektu, w ogólnym ich sformułowaniu, można potraktować jako zasadniczo nietestowalne metafizyczne programy badawcze, które generują jednak wiele testowalnych, oferujących pozytywne przewidywania podteorii.

EN

According to intelligent design theory, certain biological and cosmic phenomena were designed by an intelligent being, which could be just as well natural and supernatural, and this design is scientifically detectable. Critics claim, however, that unscientific character of this theory is discernible in that it does not lead to any testable predictions. This thesis could be criticized on methodological grounds that a theory’s prediction of some facts unobserved so far does not increase the confirmation degree of a theory in comparison with a theory’s accommodation of facts already known – at most, it increases the psychological confidence in a theory if its prediction will be proved correct. Theories can be also refuted without the need to test its predictions, or at least positive predictions. Moreover, it could be shown that even Darwinian theory of evolution – the biggest competitor of intelligent design theory – has difficulties with formulating predictions which could serve as a test of its validity and the reason for that is its ability to explain mutually incompatible facts. Intelligent design theory finds itself in similar situation, although it may be recognized as testable because it formulates negative predictions that are vulnerable to refutation. Both the theory of evolution and intelligent design theory, in their general formulation, can be treated as basically untestable metaphysical research programs generating, however, many testable subtheories which offer positive predictions.

5

Nieredukowalna sprzeczność

80%

Perakh M.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2004

|

vol. 1

71-113

PL

Niniejszy artykuł jest rozdziałem książki Marka Perakha, Unintelligent Design. W rozdziale tym krytykuje on Michaela Behe’ego koncepcję nieredukowalnej złożoności. Perakh argumentuje, że nieredukowalna złożoność jakiegoś układu – przeciwnie do tego, co twierdzi Behe – wcale nie wskazuje na inteligentny projekt, lecz oznacza, że powstał on w sposób przypadkowy. Według Perakha systemy inteligentnie zaprojektowane to takie, które charakteryzują się względną prostotą, i które mają wbudowane mechanizmy kompensujące stratę lub uszkodzenie jakiegoś składnika. Utrzymuje on, że prawdopodobieństwo spontanicznego powstania złożonego systemu, który pełni pewną funkcję, jest dużo większe niż prawdopodobieństwo spontanicznego powstania układu, pełniącego tę samą funkcję w prostszy sposób.

EN

The article is a chapter excerpted from Mark Perakh’s book Unintelligent Design. In this chapter he criticizes Michael Behe’s concept of irreducible complexity. Author argues that irreducible complexity of a system – contrary to Behe’s opinion – does not bespeak intelligent design at all, but means it originated by chance. Intelligently designed systems, according to the author, are those which are characterized by relative simplicity and have embedded mechanisms compensating loss or damage of one of the components. In his opinion, the probability of spontaneous generation of a complex system which performs some function is much higher than the probability of spontaneous generation of a system performing the same function in a simpler way.

6

Jaki „artyficjalizm” stanowi epistemiczny układ odniesienia nauki

80%

Sagan D.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2018

|

vol. 15

223-250

PL

Artykuł dotyczy koncepcji epistemiczych układów odniesienia, sformułowanej przez Kazimierza Jodkowskiego i bardziej szczegółowo opracowanej przez Krzysztofa Kiliana. Epistemiczny układ odniesienia to założenie nakładane na całą naukę, bez którego nauki nie da się uprawiać. Określa ono, jakie rodzaje przyczyn mogą lub muszą być przywoływane w wyjaśnieniach naukowych. Wyróżniane są trzy możliwe epistemiczne układy odniesienia: naturalizm metodologiczny, nadnaturalizm i artyficjalizm. W artykule skupiam się na analizie artyficjalizmu, ponieważ Jodkowski i Kilian posługują się tym terminem w sposób niejednoznaczny: traktowany jest jako epistemiczny układ odniesienia teorii inteligentnego projektu lub jako epistemiczny układ odniesienia nauki jako całości. Wyjaśniam, jak należy prawidłowo rozumieć ten termin w odniesieniu do całej nauki, wskazując przy tym, jak naukę postrzegają główni zwolennicy artyficjalizmu, to jest teoretycy projektu. Argumentuję również, że przypisywanie epistemicznym układom odniesienia tak zwanych twardych jąder, jak czyni to Kilian, jest błędem i prowadzi do zamieszania.

EN

This article concerns the concept of epistemic frameworks as formulated by Kazimierz Jodkowski and then elaborated in more detail by Krzysztof Kilian. An epistemic framework is an assumption imposed on science as a whole, without which the pursuit of the latter would be impossible. It defines what kinds of cause can, or must, be invoked in scientific explanations. Three possible epistemic frameworks are distinguished: methodological naturalism, supernaturalism and artificialism. In this article, I focus on the analysis of artificialism, as Jodkowski and Kilian use this term ambiguously, treating it as something that could be an epistemic framework either for intelligent design theory or for science as a whole. I explain how this term should be understood with reference to science as a whole, indicating at the same time how science is perceived by the main proponents of artificialism — namely, design theorists. Moreover, I argue that ascribing so-called “hard cores” to epistemic frameworks, as Kilian does, is a mistake, and can lead to confusion.

7

Odmiany naturalizmu metodologicznego

80%

McMullin E.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2012

|

vol. 9

109-129

PL

W niniejszym artykule zajmiemy się wyłącznie metodologiczną odmianą naturalizmu. W ostatnich latach odmiana ta odgrywała znaczącą rolę w obszernej literaturze poświęconej nauce i teologii i to właśnie głównie w tym kontekście chciałbym prowadzić swoje rozważania. Naturalizm metodologiczny nie wysuwa bezpośrednio twierdzenia ontologicznego na temat tego, co istnieje lub nie, lecz wskazuje, jak należy zdobywać wiedzę, a jako model przyjmuje - w ten czy inny sposób - metody nauk przyrodniczych. Wielu autorów piszących o związku nauki i teologii utożsamia naturalizm metodologiczny ze sposobami, w jakie nauka dowodzi swojej wyższości poznawczej nad teologią, przez co stanowisko to staje się przedmiotem ostrej krytyki. Moim zdaniem z biegiem czasu w debacie na ten temat pomieszano kilka różnych spraw. Z punktu widzenia osoby religijnej wielce pomocne byłoby rozróżnienie trzech stanowisk, którym można nadać miano "naturalizmu metodologicznego", przy czym - jak przekonuję - dwa z nich zasługują na aprobatę.

EN

In this article our concern will be with the methodological version of naturalism only. This version has attained some prominence in the busy science-and-theology literature in recent years and it is in this context primarily that I propose to discuss it. Instead of making a direct ontological claim as to what does or does not exist, methodological naturalism bears instead on the proper approach to be followed in the pursuit of knowledge, taking the methods of the natural sciences in one way or another as the model. For many of those writing about the relationship of science and theology, the term „methodological naturalism” stands for the ways in which science exercises undue epistemic authority vis-à-vis theology, and hence it has become the prompt for heavy attack. What I shall propose is that several different issues have gradually become mixed together in the resultant debate. From the perspective of the religious believer, it would greatly help to disentangle three different positions that could be described as „methodological naturalism”, two of which merit support, I shall argue.

8

"Tańczący z Popperem". Dembski o sprawdzalności

80%

Elsberry W. R.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2011

|

vol. 8

179-188

PL

W odniesieniu do sporu o naukowość darwinowskiej teorii ewolucji oraz teorii inteligentnego projektu Autor dokonuje przeglądu kluczowych pojęć filozofii Karla Poppera, jak falsyfikowalność, sprawdzalność czy obalalność teorii. Ma to na celu sprawdzenie poprawności stosowania tych pojęć w argumentacji Williama Dembskiego, który jest zwolennikiem teorii inteligentnego projektu. Dembski w swoich wywodach na temat obalalności tej teorii powołuje się właśnie na Poppera, Autor wykazuje jednak, że Dembski zniekształca Popperowską koncepcję falsyfikowalności. Zwraca ponadto uwagę, że Dembski błędnie zarzuca darwinizmowi nieobalalność, i dowodzi, że nawet w świetle własnych kryteriów Dembskiego teoria inteligentnego projektu okazuje się niefalsyfikowalna.

EN

Referring to the controversy over scientific status of Darwinian theory of evolution and intelligent design theory, author reviews the key notions in the philosophy of Karl Popper, such as falsifiability, testability or refutability of a theory. His aim is to check the accuracy of the use of these notion in the argumentation of William Dembski who is a proponent of intelligent design theory. Dembski invokes Popper in his argumentation regarding refutability of this theory, but author shows that Dembski distorts Popperian concept of falsifiability. He indicates also that Dembski’s objection that Darwinism is unrefutable is mistaken and proofs that even in the light of Dembski’s own criterions the theory of intelligent design turns out to be unfalsifiable.

9

O jakim artyficjalizmie mówi się w ramach koncepcji epistemicznych układów odniesienia? Polemika z Dariuszem Saganem

80%

Kilian K. J.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2018

|

vol. 15

251-280

PL

Dariusz Sagan utrzymuje, że istnieją trzy możliwe epistemiczne układy odniesienia: naturalizm metodologiczny, nadnaturalizm i artyficjalizm. Pokazuję, że w polskim piśmiennictwie, odnosząc się do współczesnego pojmowania naukowości, wyróżniono więcej epistemicznych układów odniesienia. Ponadto ujęcie Sagana jest zbyt wąskie lub przedwczesne, ponieważ historia nauki nie została jeszcze zbadana pod tym względem. W opinii Sagana Jodkowski i ja posługujemy się nazwą „artyficjalizm” w sposób niejednoznaczny: traktowana jest ona jako epistemiczny układ odniesienia teorii inteligentnego projektu lub jako epistemiczny układ odniesienia nauki jako całości. Teoria inteligentnego projektu jest wzorcowym przykładem dopuszczania wyjaśnień artyficjalistycznych i stąd właśnie bierze się największa ilość odniesień do tej teorii jako przykładu akceptacji tego epistemicznego układu odniesienia. Zdaniem Sagana przypisywanie epistemicznym układom odniesienia tak zwanych „twardych jąder”, jak czynię to ja, jest błędem. Nie jest to błąd, tylko efekt rozpoznanego od dawna w filozofii nauki faktu występowania nierozerwalnego związku między akceptowanymi założeniami metodologicznymi i akceptowaną metafizyką.

EN

According to Dariusz Sagan, there are three possible epistemic frameworks: methodological naturalism, supernaturalism and artificialism. I aim to show that if we inspect the literature in Polish dealing with our contemporary understanding of science, we find that more epistemic frameworks have in fact been distinguished. Moreover, I argue that Sagan’s approach is too narrow, or premature, in that the history of science has not yet been fully examined in regard to this. According to Sagan, Jodkowski and I use the name “artificialism” in an ambiguous way: it is treated as an epistemic framework either for intelligent design theory or for science as a whole. The theory of intelligent design is a model example where artificialistic explanations are permitted, and so a maximal number of references to this theory is taken to itself be indicative of some sort of acceptance of this epistemic framework. Sagan also holds that ascribing so-called “hard cores” to epistemic frameworks, as I do, is a mistake. I, on the other hand, claim that that is not the case, as it is rather the effect of the fact — long-established in the philosophy of science — of the existence of an inseparable connection between the methodological assumptions we endorse and the metaphysical commitments we embrace.

10

Nowa fala fanatyzmu w nauce

80%

Coyne J. A.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2004

|

vol. 1

49-53

PL

Jest to recenzja książki Michaela J. Behe'ego Darwin's Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution (The Free Press, New York 1996). Coyne stara się już z gruntu metodologicznego zdyskredytować teorię inteligentnego projektu, której Behe jest zwolennikiem. Uważa tę teorię za nienaukową, gdyż - jego zdaniem - nie da się jej sfalsyfikować. Co więcej, twierdzi, iż jest ona przejawem „fanatyzmu w nauce" - można ją traktować na równi z homeopatią czy teorią spolimeryzowanej wody.

EN

It is a review of Michael J. Behe’s book titled Darwin’s Black Box: The Biochemical Challenge to Evolution (The Free Press, New York 1996), containing the criticism of evolutionary theory. Author tries to discredit intelligent design theory, of which Behe is a proponent, on methodological grounds. According to the author, it is unscientific theory because it cannot be falsified. Moreover, in his opinion, it is an manifestation of „crank science” – it can be treated in the same way as homeopathy or polywater theory.

11

Złożoność biochemiczna. Emergencja czy projekt?

80%

Weber B. H.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2005/2006

|

vol. 2-3

121-130

PL

Jest to krytyka Michaela Behe'ego koncepcji nieredukowalnej złożoności. Weber uważa, że Behe przedstawia błędną dychotomię możliwych wyjaśnień powstawania złożoności biochemicznej: darwinizm-teoria inteligentnego projektu. Jego zdaniem złożoność biochemiczna może być także wynikiem samoorganizacji. Weber przedstawia argumenty za tym, że tak rzeczywiście jest.

EN

It is the criticism of Michael Behe’s concept of irreducible complexity. Author believes that Behe presents a false dichotomy of possible explanations of the origin of biochemical complexity: Darwinism-intelligent design. According to the author, biochemical complexity may be also an outcome of self-organization. He presents arguments that it is indeed the case.

12

Debata Benedykta XVI i jego uczniów nad stworzeniem i ewolucją

80%

Sagan D.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2005/2006

|

vol. 2-3

7-17

PL

Artykuł prezentuje komentarze i opinie na temat spotkania Benedykta XVI ze swoimi dawnymi uczniami, które miało miejsce 1-3 września 2006 roku w Castel Gandolfo. Na spotkaniu dyskutowano o stosunku Kościoła katolickiego wobec teorii ewolucji. Niektórzy komentatorzy sugerowali na przykład, że debata ta przyniesie zmianę oficjalnego stanowiska Kościoła w tej sprawie.

EN

The paper presents the commentaries and opinions on the meeting of pope Benedict XVI with his former disciples which took place on 1-3 September 2006 in Castel Gandolfo. During the meeting the attitude of Roman Catholic Church to evolutionary theory was discussed. Some interpreters suggested, for instance, that this debate may change the official position of Church on this matter.

13

Teoria inteligentnego projektu a nadnaturalizm. O tezie, że projektantem może być Bóg lub istoty pozaziemskie

80%

Sober E.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2007/2008

|

vol. 4-5

21-39

PL

Kiedy rzecznicy teorii inteligentnego projektu (ID) zaprzeczają, że ich teoria ma charakter religijny, opowiadają się za teorią minimalistyczną (teorią mini-ID), według której odkryte w naturze nieredukowalnie złożone adaptacje są dziełem jednego lub większej liczby inteligentnych projektantów. Nie uznają jej za religijną, ponieważ nie określa ona tożsamości projektanta – dzieła stworzenia mógł dokonać nadprzyrodzony Bóg lub grupa istot pozaziemskich. W niniejszym artykule próbuję wykazać, że teza ta bagatelizuje konsekwencje płynące z teorii mini-ID. Teoria mini-ID uzupełniona o kolejne cztery założenia, których wiarygodność została ustalona niezależnie, pociąga istnienie nadprzyrodzonego inteligentnego projektanta. W dalszej części artykułu dowodzę, że takie teorie naukowe, jak darwinowska teoria ewolucji, nie wypowiadają się na temat istnienia nadprzyrodzonych projektantów.

EN

When proponents of Intelligent Design (ID) theory deny that their theory is religious, the minimalistic theory they have in mind (the mini-ID theory) is the claim that the irreducibly complex adaptations found in nature were made by one or more intelligent designers. The denial that this theory is religious rests on the fact that it does not specify the identity of the designer – a supernatural God or a team of extra-terrestrials could have done the work. The present paper attempts to show that this reply underestimates the commitments of the mini-ID Theory. The mini-ID theory, when supplemented with four independently plausible further assumptions, entails the existence of a supernatural intelligent designer. It is further argued that scientific theories, such as the Darwinian theory of evolution, are neutral on the question of whether supernatural designers exist.

14

Odpowiedź na biochemiczny argument z projektu

80%

Miller K. R.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2005/2006

|

vol. 2-3

97-119

PL

Miller wskazuje wady Michaela Behe'ego koncepcji nieredukowalnej złożoności układów biochemicznych. Uważa, że układy uznawane przez Behe'ego za nieredukowalnie złożone da się w rzeczywistości zredukować do prostszych struktur. Miller proponuje również możliwą drogę ewolucyjnego powstania tych układów, mianowicie mechanizm koopcji, który polega na przejmowaniu składników pełniących jakieś selekcjonowane przez dobór naturalny funkcje i tworzeniu z nich nowych, bardziej złożonych układów, które także pełnią funkcje selekcjonowane przez dobór naturalny. Ponadto, zdaniem Millera argument Behe'ego właściwie niczym nie różni się od dawno już zdyskredytowanego - jak twierdzi Miller - argumentu z projektu autorstwa dziewiętnastowiecznego biologa i teologa, Williama Paleya.

EN

Author points out the flaws of Michael Behe’s concept of irreducible complexity of biochemical systems. He believes that systems regarded by Behe as irreducible complex may be reduced to simpler structures. He offers also a possible way of evolutionary development of such systems, namely the mechanism of cooption, i.e. taking over components which perform some functions selected by natural selection and forming from them a new, more complex systems which also perform functions selected by natural selection. Furthermore, according to the author, basically Behe’s argument is the same as discredited long time ago – as Miller claims – argument of ninetieth century biologist and theologian William Paley.

15

Teoria inteligentnego projektu nie wypowiada religijnych twierdzeń o sferze nadnaturalnej

80%

Luskin C.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2009/2010

|

vol. 6-7

93-116

PL

Teoria inteligentnego projektu (ID) jest alternatywną wobec darwinizmu próbą wyjaśnienia genezy życia na Ziemi, głoszącą, że życia nie da się wyjaśnić bez odwołania do inteligentnego projektanta. W zamyśle jej twórców i rzeczników ma to być teoria naukowa. Krytycy zarzucają jednak, że teoria ID mówi o nadnaturalnym projektancie, a więc jest w istocie zawoalowaną formą kreacjonizmu, uważanego za doktrynę religijną. Autor odpowiada na ten zarzut wskazując, że teoria ID przestrzega wymogów naukowości – zwłaszcza naturalizmu metodologicznego oraz empirycznego ugruntowania wniosków – i że nie można zaklasyfikować jej jako odmianę kreacjonizmu, gdyż nie wypowiada się na temat religijnych pytań o sferę nadnaturalną. Teoretycy ID badają obiekty naturalne, posiłkując się wiedzą o skutkach działania istot inteligentnych, jakimi są ludzie. Starają się w ten sposób dociec, czy u źródeł obiektów naturalnych leży działanie inteligentnej przyczyny. Autor przekonuje, że teoria ID nie może rozstrzygać o naturze ewentualnego projektanta takich obiektów, o ile ma respektować granice dociekań naukowych. Na identyfikację projektanta nie pozwalają aktualne świadectwa empiryczne, które według teoretyków ID wskazują tylko na to, że powstanie pewnych struktur biologicznych wymagało udziału bliżej nieokreślonej inteligencji. Wielu rzeczników ID, takich jak Michael Behe czy Phillip Johnson, utożsamia projektanta z Bogiem chrześcijańskim, zastrzegają oni jednak, że nie jest to wniosek wypływający z teorii ID, a jedynie ich osobiste przekonanie. Wskazują ponadto, że teoria ID jest zgodna wieloma światopoglądami, nie tylko z chrześcijańskim, i nie musi nawet zakładać, że projektant jest istotą nadnaturalną.

EN

Intelligent design theory (ID) is an alternative – to Darwinism – explanation of the origin of life on earth, according to which life is unexplainable without invoking an intelligent designer as its cause. From the point of view of its founders and advocates, it is a scientific theory. Critics, however, object that ID theory speaks of supernatural designer and thus it is a veiled form of creationism which is believed to be a religious doctrine. Author answers this objection indicating that ID theory respects scientific criteria – especially methodological naturalism and empirical grounding of conclusions – and that it cannot be classified as a form of creationism due to fact that it does not address religious claims about the supernatural. ID theorists’ research are natural objects and they conduct research using knowledge about the effects of actions of intelligent beings. In this way they try to inquire whether the action of some intelligent cause is responsible for the existence of natural objects. Author argues that ID theory cannot determine the nature of the potential designer of such objects if it want to stay within the bounds of scientific investigations. The identification of the designer is impossible in the light of presently accumulated evidence which, according to ID theorists, indicate just that the origin of certain biological structures required involvement of some closer unidentified intelligence. Many ID advocates, such as Michael Behe or Phillip Johnson, identify the designer with Christian God, but making a proviso that this conclusion is not a logical consequence of ID theory and that it is only their personal belief. Furthermore, they argue that ID theory is compatible with many worldviews, not only with Christian one, and that it must not assume that the designer is a supernatural being.

16

Projekt? Tak! Ale czy inteligentny?

80%

Provine W. B.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2005/2006

|

vol. 2-3

217-237

PL

Autor porusza różne tematy związane z teorią inteligentnego projektu. Przedmiotem jego rozważań są: naukowa wartość teorii inteligentnego projektu; rozróżnienie naturalizmu metafizycznego od naturalizmu metodologicznego oraz jego rola w praktyce naukowej i znaczenie dla wierzących naukowców; relacja między nauką a religią na przykładzie zasady NOMA, której twórcą jest Stephen Jay Gould; oraz zagadnienie nauczania nauk przyrodniczych - na przykład, czy dopuszczać, by na lekcjach przyrody dyskutowano także koncepcje kreacjonistyczne.

EN

Author takes into account various themes concerning intelligent design theory. The subject of his considerations are: scientific value of intelligent design theory; distinction between metaphysical and methodological naturalism and its role in the scientific practice as well as its meaning for the scientists who believes in God; relationship between science and religion on the example of NOMA (Non-Overlapping MAgisteria) principle which was formulated by Stephen Jay Gould; and finally the issue of teaching science – for example, whether also creationist concepts should be discussed in science classes.

17

NATURALIZM METODOLOGICZNY – KONIECZNY WARUNEK NAUKOWOŚCI?

80%

Sagan D.

Roczniki Filozoficzne

|

2013

|

vol. 61

|

issue 1

73-91

EN

Due to the success of Darwinian theory of evolution, with its methodological presuppositions, modern science is dominated by the principle of methodological naturalism, according to which only explanations invoking natural causes are acceptable in science. Supernatural or — in a broader sense — non-natural explanations, such as creationism or so-called intelligent design theory, are regarded as unscientific. The article analyzes the following questions: 1) Is it possible — contrary to methodological naturalism — to detect scientifically the marks of the activity of intelligent beings, both natural and supernatural, in bio-logical and cosmic processes and structures? 2) What are the implications of methodological naturalism for science defined realistically, that is understood as a search for truth about the world of nature? 3) If one accepts that the inner-scientific per-missibility of concepts contradicting the principle of methodological naturalism is justified, would it be tantamount to the absolute exclusion of methodological naturalism as a principle directing the scientific inquiry?

PL

Za sprawą sukcesu darwinowskiej teorii ewolucji, wraz z jej metodologicznymi założeniami, we współczesnej nauce powszechnie zapanowała zasada naturalizmu metodologicznego, zgodnie z którą w wyjaśnieniach naukowych wolno powoływać się wyłącznie na przyczyny przyrodnicze. Wyjaśnienia nadnaturalistyczne czy też – w szerszym sensie – nienaturalistyczne, takie jak kreacjonizm czy tzw. teoria inteligentnego projektu, uznawane są za nienaukowe. W artykule analizowane są następujące zagadnienia: 1) Czy – wbrew naturalizmowi metodologicznemu – w procesach i strukturach biologicznych i kosmicznych możliwe jest naukowe wykrywanie śladów aktywności istot inteligentnych, zarówno naturalnych, jak i nadnaturalnych? 2) Jakie konsekwencje niesie naturalizm metodologiczny dla nauki definiowanej w sposób realistyczny, czyli rozumianej jako poszukiwanie prawdy o świecie przyrody? 3) Czy jeśli uzna się, że dopuszczenie w naukach przyrodniczych koncepcji sprzeniewierzających się zasadzie naturalizmu metodologicznego jest uzasadnione, będzie to równoznaczne z absolutnym wykluczeniem naturalizmu metodologicznego jako zasady kierującej dociekaniami naukowymi?

18

Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia jako metodologiczna podstawa teorii inteligentnego projektu

71%

Sagan D.

Zagadnienia Naukoznawstwa

|

2014

|

vol. 50

|

issue 1(199)

41-59

PL

Zgodnie z teorią inteligentnego projektu pewne zjawiska biologiczne i kosmiczne zostały zaprojektowane przez istotę inteligentną, która równie dobrze może być naturalna, jak nadnaturalna, a projekt ten jest wykrywalny naukowo. Krytycy twierdzą jednak, że teoria ta nie jest naukowa, gdyż stosuje wyłącznie argumentację negatywną, a więc jest niepoprawnym argumentem z niewiedzy czy też próbą umieszczenia Boga w lukach wiedzy naukowej. W artykule pokazuję, że teoria inteligentnego projektu posiłkuje się – i musi się posiłkować – zarówno argumentacją negatywną, jak pozytywną. Metodologiczną podstawą tej teorii nie jest argument z niewiedzy, lecz tzw. wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia, będące formą rozumowania abdukcyjnego. Można wykazać, że wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia ma szerokie zastosowanie w nauce – opiera się na nim również teoria ewolucji – zwłaszcza w naukach zajmujących się wykrywaniem projektu, jak archeologia czy kryminalistyka. Samo w sobie nie przesądza to o naukowości teorii inteligentnego projektu, ale może za tym mocno przemawiać.

EN

According to intelligent design theory, certain biological and cosmic phenomena were designed by an intelligent being, which could just as well be natural as supernatural, and this design is scientifically detectable. Critics claim, however, that this theory is unscientific because it employs solely negative argumentation and thus it is an invalid argument from ignorance or an attempt to place God in the gaps of scientific knowledge. In the article, I show that intelligent design theory employs – and must employ – both negative and positive argumentation. The methodological basis of this theory is not an argument from ignorance but the so-called inference to the best explanation which is a form of abductive reasoning. It could be shown that inference to the best explanation has wide application in science – evolutionary theory is based on it too – especially in sciences engaged in the design detection, such as archaeology or forensics. In itself, it does not settle the scientific status of intelligent design theory but it could be a strong indication of this.

19

W obronie uniformitaryzmu

71%

Gordon B. L.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2014

|

vol. 11

133-149

PL

Naukę uprawia się w zgodzie z założeniem niezawodnej regularności zjawisk świata fizycznego. Przyjmuje się, że świat ma strukturę przyczynową, którą można badać i rzetelnie poznać za pośrednictwem eksperymentów, obserwacji i hipotez naukowych. Co do tego nie ma wątpliwości. Pozostaje jednak problem uzasadnienia — zasadniczego dla heurystycznej użyteczności nauki — metafizycznego i metodologicznego założenia, że przyroda jest jednostajna, dzięki czemu teraźniejszość może być kluczem do przeszłości i przyszłości. W niniejszym artykule główną uwagę poświęca się metafizycznej podstawie i uzasadnieniu przyjętych w uniformitaryzmie założeń dotyczących przyrody oraz wykazaniu, że są one niezgodne tak z metafizyczną, jak i metodologiczną odmianą naturalizmu.

EN

The practice of science rests on the assumption of dependable regularity in the behavior of the physical world. It presumes that the world has an investigable causal structure and that scientific experimentation, observation, and theorizing provide a reliable pathway to its discernment. This much is not in dispute. What is in dispute is what warrants the metaphysical and methodological assumption — essential to the heuristic utility of science — that nature is uniform in such a way that the present can serve as a key to both the past and the future. This article focuses on the metaphysical foundation and justification for uniformitarian assumptions about nature and argues that they are inconsistent with both metaphysical and methodological naturalism.

20

Klasyfikacja stanowisk kreacjonistycznych

71%

Jodkowski K.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2005/2006

|

vol. 2-3

241-269

PL

Autor analizuje istniejące w literaturze przedmiotu próby sklasyfikowania stanowisk kreacjonistycznych, po czym przedstawia własną klasyfikację.

EN

Author analyzes attempts of classifying the creationist positions present in the literature on this subject and then offers his own classification.

Refine search results

Jak w zaprojektowanym Wszechświecie zdefiniować to, co niezaprojektowane

Wielki projekt życia

Michael J. Behe i teoria inteligentnego projektu

Zdolność przewidywania jako warunek naukowości w sporze o ewolucję i inteligentny projekt

Nieredukowalna sprzeczność

Jaki „artyficjalizm” stanowi epistemiczny układ odniesienia nauki

Odmiany naturalizmu metodologicznego

"Tańczący z Popperem". Dembski o sprawdzalności

O jakim artyficjalizmie mówi się w ramach koncepcji epistemicznych układów odniesienia? Polemika z Dariuszem Saganem

Nowa fala fanatyzmu w nauce

Złożoność biochemiczna. Emergencja czy projekt?

Debata Benedykta XVI i jego uczniów nad stworzeniem i ewolucją

Teoria inteligentnego projektu a nadnaturalizm. O tezie, że projektantem może być Bóg lub istoty pozaziemskie

Odpowiedź na biochemiczny argument z projektu

Teoria inteligentnego projektu nie wypowiada religijnych twierdzeń o sferze nadnaturalnej

Projekt? Tak! Ale czy inteligentny?

NATURALIZM METODOLOGICZNY – KONIECZNY WARUNEK NAUKOWOŚCI?

Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia jako metodologiczna podstawa teorii inteligentnego projektu

W obronie uniformitaryzmu

Klasyfikacja stanowisk kreacjonistycznych