Search results

1

Struktura kognitywna pojęć abstrakcyjnych w ujęciu osoby dorosłej z niepełnosprawnością intelektualną

100%

Jęczeń U.

Conversatoria Linguistica

|

2016

|

issue 10

41-57

PL

The article seeks to present the semantic abilities of a woman with mod-erate intellectual disability in defining the concepts of happiness, suffering, childhood, illness, disability, and fashion. The principal objective was to reconstruct the structure of the foregoing concepts and to show the ways of categorizing them. The study seeks to answer the question whether the tested woman actually uses a restricted code (in terms of B. Bernstein’s conception) because her linguistic abilities are developed enough for her to be able to easily include in the constructed definitions the important information preserved in language, supported by observations, experiences, and reflection for her abilities.

2

Składniowe wyznaczniki przynależności kulturowej

88%

Moroz A.

Investigationes Linguisticae

|

2013

|

issue 29

37-49

EN

The starting point for the discussion is the hypothesis of Richard E. Nisbett about differences of thinking and communication systems between people of the East and the West. It is significant that these differences have specific linguistic markers, on syntactic level as well. Therefore, the aim of this text is an attempt to answer the question: how the syntactic subsystem of the contemporary Polish language is located in indicated dichotomy. It appears that the answer is not easy and requires consideration of many aspects of this problem. The final conclusion, however, tends to the statement that the Polish syntax is the complex unit and includes the features of both communication systems – east and west – but we can notice the gravity to the West.

3

Dlaczego kwiaty są dobre i niewinne? O językowo-kulturowym obrazie kwiatu słów kilka

75%

Piekarczyk D.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2017

|

vol. 29

EN

The article aims to discover why the Polish language contains an entrenched positive image of flowers that involves the properties of ‘beauty’, ‘good’, ‘purity’, or ‘innocence’. Beginning with an analysis of the poetic vision of flowers in the poetry of Maria PawlikowskaJasnorzewska, which counters the generally accepted wisdom, the question is asked why Polish conceals features of a flower related to its reproductive organ – the features that the poet considers crucial to the nature of flowers. An analysis of the internal structure of the category flower (Polish kwiat) and the motivation of its semantic features shows that speakers entertain positive associations with the plants’ esthetic aspects and disregard the ambiguous sexual connotations. The esthetic aspects additionally motivate numerous features relating to moral values. Amplification of positive connotations and downplaying the ambiguous ones is largely shaped by cultural taboo, which treats the reproductive process as indecent and embarrassing.

PL

W artykule autorka próbuje dociec, dlaczego w języku polskim utrwalił się zdecydowanie pozytywny obraz kwiatów, budowany wokół cech ‘piękna’, ‘dobra’, ‘czystości’, ‘niewinności’. Wychodząc od analizy poetyckiego obrazu kwiatów (przedstawionego przez Marię PawlikowskąJasnorzewską), który stanowi wyraz polemiki z powszechnie akceptowanymi sądami, autorka zastanawia się, jakie czynniki spowodowały, że w polszczyźnie zostały ukryte cechy motywowane organem rozrodczym kwiatu (cechy, które poetka uznaje za oddające istotę kwiatów). Badanie wewnętrznej struktury kategorii kwiat i motywacji cech semantycznych pozwala stwierdzić, że użytkownicy języka upatrując w kwiatach elementy czysto estetyczne, wiążą z nimi same pozytywne skojarzenia, a usuwają skojarzenia seksualne, dwuznaczne. Dodatkowo wartości estetyczne kwiatów są źródłem motywacji dla licznych cech odnoszących się do wartości moralnych. W rozbudowywaniu pozytywnie wartościujących konotacji, a ukrywaniu dwuznacznych, niemałą rolę odgrywa w końcu tabu kulturowe, nakazujące traktować problematykę rozmnażania za temat wstydliwy, nieprzyzwoity.

4

„Mieszkała na ul. Polnej na Pobitnie, tuż obok Kopca Tatarskiego” - głos w sprawie wewnętrznych podziałów urbanonimów

71%

Myszka A.

Onomastica

|

2015

|

vol. 59

209-221

EN

The internal systematization of urbanonyms is the aim of this paper. The comprehensiveness of urbanonyms was taken as a starting point. K. Handke’s and Z. Zagórski’s studies attempted to show the differences between some kinds of urbanonyms. For this purpose, seven parameters of classification were considered: the type of connection names and their designation, the way of naming, the particular groups of urbanonym functions, the name genre profiles, as well as their geographical distribution and typical naming structures and motivation. The analysis shows six types of urbanonym subgroups, though the communicational names, residential area names, and the artificially islanded names are the most similar to each other. Furthermore, there are names of uninhabited places and the names of buildings. The institutional names, being featured with the specific structure, functions, genologic characterization, etc., form the border between urbanonyms, as well.

5

Nazwy drzew w śląskiej toponimii

71%

Lech-Kirstein D.

Onomastica

|

2015

|

vol. 59

223-239

EN

The paper deals with geographical names in Silesia deriving from the names of tree species. An analysis of the names derived from appellatives, allows for a reconstruction of the categorization methods of the world, anthropological conceptualization, and a popular image of reality. Name creators choose names derived from the appellatives which are for certain reasons important and valuable for them, from the existing collection of names. For example, the following names of trees and shrubs become a productive toponymic base: oak, birch, alder; they belong to the basic categorization level and are important for the rural community due to their usable and practical significance (in construction and economy), as well as medicinal and ritual-religious significance. Suffixes, fulfilling the function of creating new words and names, indicate the methods of categorization; they draw attention to categories such as collectivity (e.g. Dębie, Buken), size (Brzezinke, Grabinka), description of the object (Lipica, Birkberg), place and direction (Na Jedlinie, Do Dęba).

6

Pedagogika ogólna w ramie internalistycznej

71%

Dembiński M.

Forum Pedagogiczne

|

2018

|

vol. 8

|

issue 1

81-92

EN

In this article, I make an assumption that general pedagogy has an authorial character. Its content is composed of categories which result from personal experiences of pedagogues. Thus, I call for a departure from externalistic approaches and creation of the concept of philosophy of education in the internalistic frame. In the comments I give suggestions how this type of philosophy of education could be created.

PL

W niniejszym artykule przyjmuję założenie, że forma pedagogiki ogólnej ma charakter autorski. Na jej treści składają się kategorie wynikające z osobistych doświadczeń pedagogów. Tym samym nawołuję do odejścia od ujęć eksternalistycznych i tworzenia koncepcji pedagogiki ogólnej w ramie internalistycznej. W wypowiedzi podaję sugestie, jak tego typu pedagogikę ogólną można by stworzyć.

7

O poznawczej funkcji języka (na przykładzie frazeologizmów języka rosyjskiego w porównaniu z polskim)

71%

Rycielska B.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica

|

2017

|

issue 14

145-163

EN

The cognitive function of language is manifested, among others, in the inseparable processes of conceptualization and categorization of the world. The present study attempts to demonstrate that in the process of language development multiple expressions have been coined to characterize the ultimate experiences of dying and death, which symbolize different ways of thinking about the phenomena. The possibility to identify conceptual metaphors and metonymies in language allows, as it seems, to become familiar with the human experience. The comparison of the two languages shows the convergence in the conceptualization of the process and state scenarios. Both languages have at their disposal corresponding phraseological categories, which profile similar domains, and which conceptualize the phenomena in a parallel way.

PL

Kognitywna funkcja języka przejawia się m.in. w nierozdzielnych procesach konceptualizowania i kategoryzowania świata. Niniejsze opracowanie jest próbą pokazania, że dla charakterystyki spraw ostatecznych – umierania i śmierci – zostało utworzonych na przestrzeni rozwoju języków wiele wyrażeń, które symbolizują sposoby myślenia o tych zjawiskach. Możliwość wysnucia metafor i metonimii pojęciowych na podstawie funkcjonowania języka pozwala, jak się wydaje, poznać ludzkie doświadczenie. Porównanie obu języków pokazuje zbieżność odzwierciedlania pewnego scenariusza tych zjawisk. Języki te najczęściej dysponują odpowiadającymi sobie kategoriami frazeologicznymi, które profilują zbieżne domeny, więc odzwierciedlają bliskie sobie sposoby konceptualizowania danego zjawiska.

8

A procedure for evaluating development potential in the area of production capacity

63%

Stabryła A.

Zeszyty Naukowe Małopolskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Tarnowie

|

2013

|

issue 2(23)

191-204

EN

Development potential understood in a general sense is a criterion for assessing a given system (companies, institutions or the national economy), measuring the possible achievement of projects at a high level of effectiveness and the ability to increase wealth and stimulate growth in various areas of activity (reflecting the value of strategic potential). The paper presents the characteristics of a company’s development potential and its measurement at the level of a multi-criteria analysis. This formula is presented in the context of qualitative research which is referred to different assessment criteria. Because of the diversity of primary criteria and sub-criteria, development potential estimations are based on aggregate qualification. It results from the fact that development potential can be considered from the perspective of partial components or as an aggregate. The author proposes IPXi as a measure for estimating development potential. It refers to a company’s production capacity which can be estimated at different qualitative levels: considerable potential, satisfactory potential and the lack of potential.

PL

Ogólnie rozumiana zdolność rozwojowa to kryterium oceny danego systemu (przedsiębiorstwa, instytucji, gospodarki narodowej), będące miarą możliwości realizacji przedsięwzięć na poziomie wysokiej efektywności oraz wyrażające umiejętności pomnażania majątku i kreowanie postępu w różnych dziedzinach działalności. Podstawowy problem przedstawiony w artykule to charakterystyka zdolności rozwojowej przedsiębiorstwa oraz sposób jej pomiaru w ujęciu wielokryterialnym. Formuła ta została osadzona w kontekście badań jakościowych, odniesionych do rodzajowo odmiennych kryteriów oceny. Różnorodność kryteriów podstawowych i subkryteriów, które stosuje się w procedurze ewaluacji, sprawia, iż oszacowanie wartości zdolności rozwojowej przebiega na zasadzie kwalifikacji agregatowej. Takie podejście wynika z tego, iż zdolność rozwojowa może być rozpatrywana w postaciach cząstkowych (szczegółowych), jak również w formie agregatowej. Proponowaną formułą oszacowania zdolności rozwojowej jest indeks IPXi. Jego odniesienie stanowi potencjał wytwórczy przedsiębiorstwa.

9

Zmiany w werbalizacji suwerena a kategoryzacja podmiotu władzy zwierzchniej w polskich konstytucjach XX wieku

63%

Kowalczyk J.

Język Polski

|

2018

|

vol. 98

|

issue 1

61-73

PL

Artykuł jest poświęcony różnicom w sposobie werbalizowania suwerena w polskich konstytucjach z 1921, 1952 i 1997 roku. Badaniem zostały objęte jednostki nominatywne, które odpowiadały przyjętemu w artykule zakresowi referencyjnemu pojęcia suweren (m.in. obywatel, naród, ludność). Celem analizy komparatywnej było ustalenie, czy leksykalne odmienności i analogie w nazywaniu władzy zwierzchniej w badanych ustawach zasadniczych determinują ontologię i pragmatykę obiektu rozważań. Badanie wykazało, że stosowanie konkretnych jednostek nominatywnych określających suwerena jest transjęzykowym procesem semiotycznym, w którym ustawodawca nie tylko nadaje mu określoną postać leksykalną, ale przede wszystkim redefiniuje jego status prawny i faktyczny.

EN

The article is devoted to the changes in the verbalization of the sovereign concept in the Polish constitutions of 1921, 1952 and 1997. The study covered lexical units which correspond to the reference range of the sovereign concept, adopted in the article (e.g. obywatel, naród, ludność). The aim of the comparative study was to determine whether lexical differences and similarities in naming the supreme authority in the analyzed laws have an influence on the basic ontology and pragmatics of the object. The study showed that the method of naming the sovereign is a translingual semiotic process in which the legislature gives it not only a specific lexical form but primarily redefines its legal and factual state.

10

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z perspektywy kognitywnej teorii prototypu. Studium przypadku

63%

Zeifert M.

Archiwum Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej

|

2020

|

vol. 2(23)

109-120

PL

Wątpliwości interpretacyjne w stosowaniu prawa rodzą się zazwyczaj z rozbieżności pomiędzy językiem przepisu a rzeczywistością pozajęzykową. Stanowią zatem problem kategoryzacji. W teorii prawa i praktyce prawniczej od stuleci dominowała klasyczna teoria kategoryzacji, zgodnie z którą kategorie pojęciowe dają się opisać za pomocą zestawu cech wystarczających i koniecznych. W latach 70-tych XX. wieku amerykańska badaczka, Eleanor Rosch, przeprowadziła szereg eksperymentów psychologicznych, które doprowadziły do zakwestionowania teorii klasycznej i stworzyły podwaliny teorii alternatywnej, znanej jako teoria prototypu. Wedle tego podejścia kategorie pojęciowe zorganizowane są wokół najbardziej typowych okazów (prototypów), a przynależność do kategorii mierzona jest podobieństwem do prototypu. Wiąże się z tym m. in. stopniowalność przynależności do kategorii i rozmycie ich granic. Artykuł zawiera przedstawienie zarysu teorii prototypu w wersji wykorzystywanej w językoznawstwie kognitywnym. Jej użyteczność dla teorii i praktyki wykładni prawa została przetestowana na kanwie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, dotyczącego pojęcia piwa. W wyroku tym TSUE odmówił zdefiniowania pojęcia piwa poprzez ustalenie wymogów co do jego składu surowcowego i orzekł, że piwem jest produkt, który ma cechy organoleptyczne piwa. Taka definicja na gruncie teorii klasycznej jawi się jako tautologiczna, jednak znajduje teoretyczne uzasadnienie na gruncie teorii prototypu. We wnioskach autor wskazuje problemy badawcze, których podjęcie jest niezbędne dla rzetelnego wykorzystania teorii prototypu w prawoznawstwie.

EN

Interpretative doubts in the application of law are usually born of discrepancies between the statutory language and the non-linguistic reality. Therefore, they pose the problem of categorization. The theory of law and legal practice have for centuries been dominated by the classical theory of categorization, according to which conceptual categories can be described by a set of sufficient and necessary features. In the 1970s, an American researcher Eleanor Rosch conducted a series of psychological experiments that led her to question the classical theory and lay the foundations for an alternative one, known as the prototype theory. According to this approach, conceptual categories are organized around the most typical exemplars (prototypes), and membership of a category is measured by similarity to the prototype. Some of the consequences of such view are that category membership is a gradable feature and that the borderlines of categories are fuzzy. The article presents an outline of the prototype theory in the version used in cognitive linguistics. Its usefulness for the theory and practice of statutory interpretation is tested on the basis of the judgment of the Court of Justice of the European Union regarding the concept of beer. In this judgment, the CJEU refused to define the concept of beer by setting requirements as to its raw material composition and ruled that beer is a product that has organoleptic characteristics of beer. This definition on the basis of classical theory appears to be tautological, however, it finds theoretical justification in the prototype theory. In conclusions, the author indicates research problems that must be taken up in order for the prototype theory to be reliably used in jurisprudence.

11

Nazwy geograficzne w świadomości językowej osoby niepełnosprawnej intelektualnie. Studium przypadku

63%

Jęczeń U., Drozd K.

Logopedia

|

2017

|

vol. 46

321-335

PL

W artykule przedstawiono możliwości językowe mężczyzny z niepełnosprawnością intelektualną umiarkowanego stopnia w zakresie definiowania nazw geograficznych. Zasadniczym celem było zrekonstruowanie, na podstawie wypowiedzi badanego, takich pojęć jak: pustynia, ocean, góry, wieś i miasto , które przybrały postać definicji kognitywnej. Biorąc pod uwagę to, że rozmówca posługiwał się wiedzą zdroworozsądkową i wykorzystywał język potoczny, starałyśmy się wykazać, że powstałe eksplikacje znaczeń są wynikiem „dobrej” i „rozszerzonej” kategoryzacji zbudowanej na podstawie „ujęzykowionych doświadczeń”.

EN

The article presents the linguistic capacities in defining geographical names of the moderately intellectually disabled male. The principal objective was to reconstruct, based on the subject’s utterances, the concepts like desert (pustynia), ocean (ocean), mountains (góry), country/village (wieś) and town (miasto), which assumed the form of cognitive definitions. In view of the fact that the subject used commonsense knowledge and utilized colloquial language, we tried to show that the resultant explications of meanings are the outcome of “good” and “expanded” categorization constructed based on “linguicized experiences”.

12

Levels of categorization in animal idiomatic expressions

63%

Sokołowska O.

Beyond Philology: An International Journal of Linguistics, Literary Studies and English Language Teaching

|

2018

|

issue 15/1

69-86

EN

The departure point for the considerations presented below is Lakoff’s (1982, 1987) remark about the “greater cultural significance” of categories of the basic level of cognition, which can be recognized by a variety of criteria, among others – the criterion of their lexical labels functioning as basic terms in language. To verify that idea and to apply it to the important aspect of the cognized world constituted by the fauna, it is assumed that cultural significance should be confirmed by the occurrence of images of animals representing a certain level of classification in pictorial art and, also, by the occurrence of basic animal terms referring to basic animal categories in some kinds of literary works of art and, above all, in idiomatic expressions typically representing metaphorical meaning. The survey of a sample of English idioms provided by a selected dictionary largely confirms Lakoff’s statement as, indeed, basic category terms are the most common ones functioning in established idiomatic English animal expressions, although more specific subcategory names, especially as regards the class of birds, also appear in them in a significant number,. What can also be concluded from the analyzed material is the fact that the basic level of categorization, termed by Lakoff the folk generic level only very loosely corresponds to the scientific generic level, which is basic in the Linnaean taxonomy. The scientific levels corresponding to the folk basic one can range from those of class (birds), through order (bats), family (hares), genus (rats), to species (dogs, cats, horses). The reason seems to be the fact that folk animal categories are determined by properties which are relevant in casual, practical-use-oriented cognition, which, nevertheless, need not be significant for establishing scientific taxonomies.

PL

Punktem wyjścia dla przedstawionych poniżej rozważań jest uwaga Lakoffa (1982, 1987) o szczególnie istotnym znaczeniu kulturowym kategorii podstawowych poznania, które mogą być rozpoznane przy pomocy szeregu kryteriów. Jednym z nich jest osiągnięcie statusu podstawowych terminów języka przez etykiety leksykalne takich kategorii. W celu zweryfikowania tego stwierdzenia i odniesienia go do ważnego aspektu przedmiotu ludzkiego poznania, jakim jest świat fauny, przyjęta została teza, że znaczenie dla kultury określonego poziomu kategoryzacji zwierząt powinno być potwierdzone przez jego odbicie w sztuce figuratywnej, a także przez występowanie podstawowych terminów odnoszących się do podstawowych kategorii zwierzęcych w literaturze oraz, przede wszystkim, w ustabilizowanych idiomach typowo reprezentujących znaczenie metaforyczne. Analiza próbki zwrotów „zwierzęcych” zaczerpniętych z wybranego słownika idiomów angielskich potwierdza tezę Lakoffa wskazując iż, rzeczywiście, nazwy zwierząt poziomu podstawowego są najczęściej występującymi w idiomach terminami odnoszącymi się do fauny, chociaż swoją znaczącą liczebnie obecność zaznaczają też nazwy kategorii bardziej szczegółowego poziomu niższego niż podstawowy, szczególnie, jeśli chodzi o klasę ptaków. Inny ważny wniosek wypływający z przeprowadzonej analizy to stwierdzenie faktu, że podstawowy poziom kategoryzacji odzwierciedlany przez język potoczny, nazwany przez Lakoffa poziomem „ludowym”, jest tylko bardzo luźno przystający do poziomu rodzaju (genus), który jest bazowy w naukowej taksonomii organizmów żywych wywodzącej się z tradycji linneuszowskiej. Kategorie opisu naukowego odpowiadające podstawowemu poziomowi „ludowemu” obejmują naukowe jednostki taksonomiczne od klasy (ptaki), poprzez rząd (nietoperze), rodzinę (zające) i rodzaj (szczury), po gatunek (psy, koty, konie). Przyczyną tych rozbieżności wydaje się być to, że „ludowe” kategorie zwierzęce ustanowione są na podstawie identyfikacji cech istotnych w poznaniu codziennym, potocznym, nastawionym na cele praktyczne, które to cechy nie muszą mieć znaczenia w budowaniu taksonomii naukowej.

13

On the optimal division of an empirical distribution (and some related problems)

63%

Owsiński J. W.

|

2012

|

vol. 59

|

issue numer specjalny 1

109-122

EN

We consider division of an empirical distribution of xi, i being the index of a unit, for which we observe xi (e.g., province i, for which xi is the GDP per capita). Values xi are ordered non-decreasingly. We analyse the cumulative distribution, zi = sum(i’=1,…,i)xi. The sequence zi is convex. We want to divide the distribution of zi into subsets of i, with the shape of the distribution {zi} possibly well approximated by the segments of the straight line, determined for the subsets, forming a piecewise linear contour, the number of segments being possibly small. This corresponds to the frequently used categorisations for similar distributions (e.g., “developed”, “developing”,... countries). For such categorisations, usually no formal methods are applied but “substantive” prerequisites, or the methods applied are limited to establishing quantiles of the distribution, without considering its shape and the objective premises for determination of a different number of segments, including optimisation of the criterion mentioned before. A general approach is proposed for optimising division of such distribution conform to the criterion mentioned. A general objective function is proposed and its concrete realisation, as well as algorithms. The methodology proposed allows for obtaining the optimum divisions into categories for arbitrary distributions. Yet, on the basis of concrete empirical distributions, problems are outlined, due to the fact that the distributions obtained often display the features, leading to questioning of the foundations of the methodology proposed, and of the very sense of such categorisations. Examples of distributions of this kind, and consequences for the potential categorisations, are discussed. In summary, the methodology proposed, including the criterion function, constitutes a basis for the categorisation with respect to the cumulative distribution, and a tool for evaluating the rationality of way, in which the distributions are obtained.

PL

Praca zajmuje się podziałem empirycznego rozkładu wielkości xi, gdzie i jest indeksem jednostki, dla której obserwujemy tę wielkość (np. xi to PKB na mieszkańca w kraju i-tym). Wartości xi uporządkowano niemalejąco. Analizujemy dystrybuantę rozkładu, tj. wartości zi = suma(i’=1,…,i)xi, które tworzą ciąg wypukły. Chcemy otrzymać taki podział dystrybuanty na podzbiory, by przybliżyć kształt rozkładu {zi} z możliwie małym błędem przy pomocy odcinków linii prostej, odpowiadających podzbiorom, a zarazem – by tych odcinków było możliwie mało. Odpowiada to kategoryzacji podobnych rozkładów (np. kraje „rozwinięte”, „rozwijające się”, …), gdzie zwykle nie stosuje się metod statystycznych, tylko przesłanki „merytoryczne”, bądź stosowanie metod statystycznych ogranicza się do ustalenia, np., kwantyli rozkładu, bez uwzględniania kształtu i innych przesłanek dla rozwiązania, optymalizującego wspomniane kryterium. Zaproponowano ogólną metodykę optymalizacji podziału takich rozkładów w duchu wspomnianego kryterium, funkcję celu i jej konkretną realizację, wraz z algorytmami. Na podstawie przykładów konkretnych rozkładów, zarysowano także problemy, wynikające z faktu, że rozkłady empiryczne mają często charakter, stawiający pod znakiem zapytania podstawy przyjętej metodyki i w ogóle sens podobnych zadań. Przeanalizowano możliwe pochodzenie tych rozkładów oraz skutki dla ewentualnej kategoryzacji. Zaproponowana metodyka daje podstawy do kategoryzacji empirycznych dystrybuant i narzędzie do oceny racjonalności sposobu ich otrzymywania.

14

A Few Remarks on Prototype Theory in Cognitive Linguistics

63%

Cuper A., Cuper-Ferrigno M.

Language. Culture. Politics. International Journal

|

2021

|

vol. 1

57-67

EN

The purpose of the present paper is to demonstrate both the historical background of the prototype theory and its denitional problems. It presents two fundamental tenets of cognitive linguistics and the origin of prototype theory. Eleonor Rosch introduced her theory (1975) in order to explain how semantic categories are perceived by our mind.

15

Żyd, Żydzi, Żydy, Żydki – stereotypes and judgments ingrained in the Polish language

63%

Wierzbicka A., Uniwersytet Łódzki K. W. J. P., awierzbicka@uni.lodz.pl

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

2015

|

vol. 049

PL

Otaczający człowieka świat jest wielobarwny i wielowymiarowy – od zarania dziejów to, co było wokół nas, skłaniało do obserwacji i wywoływało refleksję, znajdując tym samym odzwierciedlenie w języku. Na nasze postrzeganie rzeczywistości wpływ miał nie tylko świat nieożywiony, ale przede wszystkim kształtowały go kontakty z innymi ludźmi, często odmiennego pochodzenia. Polacy – mimo samookreślania się jako naród tolerancyjny – potrafili (i nadal potrafią) bardzo dosadnie określać nacje, z którymi przez wieki przyszło im współżyć. I tak wkoło nas pełno było/jest Ruskich, Szwabów i Żydów. O ile złe sądy – mające odzwierciedlenie w słownictwie czy frazeologii – o naszych wschodnich czy zachodnich sąsiadach wynikać mogły z różnych, niekorzystnych często dla Polski wydarzeń historycznych (wielowiekowych walk o ziemie, zaborów, okupacji), o tyle niechęć do nacji żydowskiej miała bardziej złożone podłoże. Zauważyć można, iż słowa „Żyd”, „Żydzi” tylko dla garstki Polaków są neutralne. Niezwykle rzadki to przypadek, gdy człowiek jakiejś narodowości określany jest wyłącznie wyzwiskami – bo przecież z taką sytuacją mamy do czynienia w wypadku naszych starszych braci w wierze. W swoim referacie autorka ukazuje sądy utrwalone i presuponowane we współczesnej polszczyźnie, wiążące się z nazwami: Żyd, Żydzi, Żydy czy Żydki. Artykuł jest próbą odpowiedzi na pytanie, czy nadal – mimo zmieniających się czasów i politycznej poprawności – Polacy mówią (a zatem i myślą) o Żydach wyłącznie pogardliwie, czy może ta sytuacja choć trochę się zmieniła.

16

Ernst Cassirer i Nelson Goodman: konstruktywna siła symbolizacji kulturowych

51%

Tarnowski J.

IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych

|

2016

|

vol. 28/2

52-63

EN

According to Ernst Cassirer’s views expressed in Philosophy of Symbolic Forms and Essay on Man a man is ‘a symbolic animal’, which means that: /1/ every meaning is symbolic, /2/ symbolisation creates the world but it does not reflect it, /3/ symbolisations are not individual but cultural, /4/ culture consists of ‘symbolic forms’, i.e., science, common sense, religion, magic, language and art, which create the world in different ways. Nelson Goodman in Languages of Art and Ways of Worldmaking developed Cassirer’s view towards more radical epistemological pluralism and changed his semiotic assumption. Cassirer accepted Frege’s understanding of symbolisation as a relation between three elements: a symbol, its meaning and a denoted object. For Goodman symbolisation is a two-element relation: between a symbol and an object, without the category of meaning. Symbols can denote or exemplify or refer to objects in complex and indirect ways. The paper aims to address the problem of the efficiency of that categorisation.

17

Kognitywna metafora drogi w wybranych tekstach muzycznych zespołu „Armia”*

51%

Wilczewska M.

Prace Językoznawcze

|

2008

|

issue 10

219-232

EN

In the linguistic picture of a path, which constitutes one of the elements adding up to the picture of the world created in “Armia’s” lyrics , a prototypical path, comprehended literally, leads to the abstract concept of the metaphor LIFE / DEATH IS A PATH. Not only is this particular metaphor constructed by the domain of space, but also by the domain of time (path - space-time continuum) since covering any distance consumes time, and life itself reflects existence in time. In this picture, life is a kind of path leading to death. This path strictly depends on man – a wanderer who, firstly, chooses a certain direction and, then acts according to the stipulated conditions. There are two types of path: a straight path, which imposes an upright way of behaviour, and a winding path – the antithesis of the former one. The choice of a proper path is troublesome and hence life understood as a constant struggle seems to be justified. It is only God who can lead the human being out of the path marked by sin. Therefore, the conceptual metaphor LIFE / DEATH IS A PATH may be analysed in the perspective of Christianity.

18

Linguistics and philosophy: the dimensions of the 21st century

51%

Biskub I.

Language. Culture. Politics. International Journal

|

2018

|

vol. 1/2018

7-18

EN

The article highlights the new dimensions for the integral interaction between linguistics and philosophy in the 21st century. Starting from the philosophical conceptions of B. Russel and L Wittgenstein the question of how to acquire the linguistic knowledge – by experience or reasoning – still brings about scientific debate. In the present paper we give reasons to the idea that philosophy based on language analysis is one thing; the basing of language analysis on philosophy is quite another. Modern applications of the linguistic analysis based on the use of philosophical methods and categories are suggested; the choice of language means for the effective human-computer interaction via graphical user interfaces of computer software is one of them. The main focus of the article is explaining the mechanisms of formal inductive modeling and deductive reasoning that are involved in selecting appropriate language means for the software discourse. Special attention is given to linguistic categorization that serves as a bridge between deductive reasoning and formal inductive modeling.

PL

Artykuł przedstawia nowe kierunki zintegrowanego badania nad językiem w filozofii XXI wieku. Poczynając od filozoficznych koncepcji Russela i Wittgensteina, do dziś kontynuuje się debatę naukową poświęconą problematyce determinacji znaczenia lingwistycznego – przez doświadczenie lub myślenie. W artykule podjęto próbę wykazania, że filozofia oparta na analizie językowej - to jedno, zaś analiza językowa wywodząca się z filozofii – to zupełnie coś innego. Artykuł proponuje nowoczesną analizę opartą na wykorzystaniu filozoficznych metod i kategorii; jedną z kwestii jest wybór narzędzi językowych w celu skutecznej komunikacji człowiek-komputer za pomocą interfejsu graficznego. Badanie koncentruje się na wyjaśnieniu metod formalnego modelowania indukcyjnego i wnioskowania dedukcyjnego. Powyżej wspomniane metody są wykorzystane w procesie wyboru odpowiednich narzędzi językowych dla oprogramowania komputerowego. Szczególną uwagę zwraca się na kategoryzację językową, która służy jako pomost między wnioskowaniem dedukcyjnym a formalnym modelowaniem indukcyjnym.

19

Uczelnie za progiem zmian

45%

Kistryn S.

Nauka i Szkolnictwo Wyższe

|

2017

|

issue 2(50)

289-303

EN

A number of personal views on several aspects of the polish science and higher education system is presented, in the context of the current discussions concerning the forthcoming change of the basic law in that area. The leading issue underlying the whole system should be an increase of institutional autonomy of the universities, by delegating most of the relevant regulations from the high-level acts to the individually adopted statutes, including specific features of every institution. Elements of the university structure are outlined together with the hierarchy of the governing bodies, with a special emphasis on strengthening the role of rector as a manager and leader. Management conducted by university legislatorial, executorial and support bodies must be inspired by a fundamental guideline of university as a harmonious, although complex, entity. Considered are aspects of quality evaluation of research institutions, assignment of high schools to various classes, as well as some ideas on selection criteria for the top-ranked research universities. Already implemented modifications in the funding algorithms are used as a basis to point towards directions and assumptions for further changes in that sector.

PL

Tekst prezentuje opinie na temat szeregu aspektów konstrukcji systemu nauki i szkolnictwa wyższego w Polsce, w kontekście dyskusji nad projektem Ustawy 2.0. Kluczowym założeniem systemowym jest zwiększenie autonomii uczelni poprzez delegację regulacji z poziomu ramowej ustawy i doprecyzowujących rozporządzeń na poziom statutu, uwzględniającego specyfikę konkretnej uczelni. Omawiane są aspekty organizacyjne uczelni oraz struktura i organy zarządcze, ze szczególnym uwzględnieniem silnej pozycji rektora jako menadżera i lidera. Zarządzanie uczelnią przez jej organy prawodawcze, wykonawcze i wspierające oparte ma być na naczelnej zasadzie harmonijnego rozwoju instytucji jako całości. Dyskutowane są aspekty kategoryzacji jednostek naukowych, podziału uczelni na typy, w tym sposób wyłaniania uczelni badawczych. Na bazie już wprowadzonych modyfikacji w algorytmach finansowania zaprezentowane są kierunki i założenia dalszych zmian w tym obszarze.

Refine search results

Struktura kognitywna pojęć abstrakcyjnych w ujęciu osoby dorosłej z niepełnosprawnością intelektualną

Składniowe wyznaczniki przynależności kulturowej

Dlaczego kwiaty są dobre i niewinne? O językowo-kulturowym obrazie kwiatu słów kilka

„Mieszkała na ul. Polnej na Pobitnie, tuż obok Kopca Tatarskiego” - głos w sprawie wewnętrznych podziałów urbanonimów

Nazwy drzew w śląskiej toponimii

Pedagogika ogólna w ramie internalistycznej

O poznawczej funkcji języka (na przykładzie frazeologizmów języka rosyjskiego w porównaniu z polskim)

A procedure for evaluating development potential in the area of production capacity

Zmiany w werbalizacji suwerena a kategoryzacja podmiotu władzy zwierzchniej w polskich konstytucjach XX wieku

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z perspektywy kognitywnej teorii prototypu. Studium przypadku

Nazwy geograficzne w świadomości językowej osoby niepełnosprawnej intelektualnie. Studium przypadku

Levels of categorization in animal idiomatic expressions

On the optimal division of an empirical distribution (and some related problems)

A Few Remarks on Prototype Theory in Cognitive Linguistics

Żyd, Żydzi, Żydy, Żydki – stereotypes and judgments ingrained in the Polish language

Ernst Cassirer i Nelson Goodman: konstruktywna siła symbolizacji kulturowych

Kognitywna metafora drogi w wybranych tekstach muzycznych zespołu „Armia”*

Linguistics and philosophy: the dimensions of the 21st century

Uczelnie za progiem zmian