Autorka prezentuje obrzędy i zwyczaje pogrzebowe związane ze śmiercią człowieka z terenów Lubelszczyzny. W wierzeniach ludowych na omawianym terenie istniały przepowiednie wróżące nadejście śmierci. Wynikały one z sposobów zachowania się niektórych zwierząt, ptaków, ze spadaniem przedmiotów, dziwnych odgłosów, ze snów itp. W momencie śmierci domownicy gromadzili się przy posłaniu konającego, odmawiając modlitwy i zapalając gromnicę, którą mu wkładano do ręki. Przedłużające się konanie starano się skrócić, kropiąc konającego święconą wodą, okadzając święconymi ziołami i dzwoniąc dzwoneczkiem nad konającym. Stosowano też praktyki magiczne. Po zgonie zamykano nieboszczykowi oczy, obmywano ciało i ubierano go. W domu, gdzie leżał zmarły, zasłaniano okna i lustro czarną chustką i zatrzymywano zegar. Krewnych i znajomych zawiadamiano o śmieci w ten sposób, że posyłano po wsi witkę (skręconą brzozową gałązkę), drewnianą pasyjkę lub obrazek święty. Wyprowadzanie zwłok odbywało się w trzecim dniu po śmierci. Po wyniesieniu trumny otwierano drzwi, okna, szafy, skrzynie, wrota stodół i stajni, aby bydło nie wyzdychało. Zmarłego sąsiedzi i znajomi odprowadzali zwykle do krzyża lub kapliczki. Tam żegnali go modlitwą. Po tej ceremonii część ludzi wracała do domu, reszta towarzyszyła w jego ostatniej drodze na cmentarz. Po powrocie do domu urządzano przyjęcie zwane „stypą” lub „konsolacją” wyprawiane przez rodzinę zmarłego.
Religijną i kulturową doniosłość problematyki śmierci dla kultury typu ludowego potwierdza rozbudowany system wierzeń i zwyczajów, jaki towarzyszy umieraniu i pogrzebowi. Autorzy na podstawie materiału zebranego od Polaków zamieszkujących na Białorusi pokazują, ze jest on zorganizowany wokół kilku podstawowych kręgów i dotyczy: (1) sytuacji bezpośrednio poprzedzającej moment śmierci, co wyraża się w różnych możliwościach wieszczenia bądź przeczuwania śmierci, (2) zespołu wierzeń i praktyk religijnych związanych z chwilą konania, które ułatwiają lub utrudniają śmierć, (3) praktyk i wierzeń dotyczących przygotowania nieboszczyka do pogrzebu, (4) sposobów organizowania domowego czuwania przy zmarłym, (5) organizacji i przebiegu wyprowadzania zwłok i pogrzebu, (6) obchodzenia rocznic i świąt zmarłych, (7) pośmiertnych kontaktów dusz zmarłych osób z miejscami i osobami, z którymi były one związane w życiu doczesnym. Prezentowany materiał układa się w trzy zasadnicze kompleksy. W części pierwszej wybrane dokumentacje ułożone są w porządku linearnym przedstawiają strukturę ludowej wiedzy na temat śmierci i jednocześnie przebieg organizacji pogrzebu. W drugiej części opracowania są przypomniane niektóre napisy nagrobne z cmentarzy z okolic Woronowa. Napisy te zawierają tradycyjną metaforykę, w której śmierć człowieka jest porównana do snu czy gasnącego słońca. Końcowa partia artykułu prezentuje wybór różnorodnych pieśni pogrzebowych, jakie przy zmarłym śpiewają Polacy na Białorusi. Zebrany repertuar obejmuje około 130 utworów. Dużą grupę stanowią: (1) pieśni maryjne, a także legendy o objawieniach, (2) pieśni do świętych, patronów dobrej śmierci, (3) teksty o Sądzie Ostatecznym i przykłady napominające żyjących, (4) przykłady hymnów i psalmów, (5) pieśni o motywach sierocych.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.