Artykuł poświęcony jest problematyce państwa wyłaniającej się z tekstów współczesnych polskich myślicieli konserwatywnych, publikujących w Ośrodku Myśli Politycznej. Omawiani autorzy przywiązują dużą wagę do kategorii państwa i przedstawiają rozmaite postulaty dotyczące jego funkcjonowania. Niektórzy z nich akcentują przede wszystkim konieczność przebudowy instytucji tak, aby były one zdolne do służenia interesowi państwa. Państwo silne to takie, którego instytucje są zdolne do wcielania w życie na całym swoim terytorium ustalonej wcześniej polityki. Wzmocnienia wymaga przede wszystkim przywództwo państwowe, czyli w polskich warunkach urząd premiera. Inni z omawianych autorów wskazują z kolei na potrzebę budowania wspólnoty politycznej, opartej na wspólnych wartościach, symbolach oraz pamięci historycznej. Sprzyja temu prowadzenie przez państwo aktywnej polityki historycznej.
EN
This article is dedicated to the state issues presented in the works of contemporary Polish conservative thinkers who publish their works through the Centre for Political Thought (Ośrodek Myśli Politycznej). In such, the selected authors attach great importance to state categories and put forward various demands pertaining to the functioning of state. Some of these emphasise the need to revamp state institutions in order to best serve the public interest. Herein, the held opinion is that a strong state is a state whose institutions are capable of implementing established policies throughout the state territory, hence, above all, the state leadership (in the Polish reality, the office of Prime Minister) needs to be strengthened. In contrast, other authors indicate the necessity of building a political community based on commonly held values, symbols and historical memory – and the promotion of active historical polices by the state could aid doing so.
Vaclav Klaus is an example of a politician who can combine liberał and conservative ideas. The division line goes between an economic sphere and a political and social one. In the economic sphere, Klaus supports a free market which functions on the basis of economic rights only. He emphasizes a fundamental meaningof private property and the freedom of business activity. He also indicates that satisfying your individual needs and ambitions, and not an altruistic activity in favour of other people, is the base of progress. However, he presents his conservative opinions in social issues and those related to the philosophy of life. Klaus is an adversary of the so-called civic society, because he thinks that in a democratic order the citizens’ activity should be organised within the frameworks of a party system. He criticises non-governmental organizations, especially ecological movements, which he accuses of the desire to stop progress of civilisation and economic development. In case of Klaus, we do not deal with an effort to "liberalise” conservative ideas but with equal co-existence of liberał and conservative views within the frameworks of one attitude. It should be emphasised thatviews presented by Klaus sińce the beginning of his public activity have been constant and - which is rare in case of an active politician - they seem not to be subjectto a political situation.
The paper discusses the social philosophy and political direction of conservatism, based primarily on tradition, social order, and reluctance to change. The author analyses the genesis of this phenomenon, shaped at the turn of the 18th and 19th century, by the revolutions that occurred at that time. The assumptions presented by the father of conservatism, the Englishman Edmund Burke, have also been discussed. On the basis of this, the features of modern conservatism have been identified, indicating the countries in which it is visible. Also, the discussion is based on the example of Poland, which is a state in which, on 25th October 2015, elections were won by the conservative Law and Justice party (PIS).
Fryderyk Skarbek (1792-1866) pamiętany jest przede wszystkim jako ekonomista, który przeszczepiał na polski grunt liberalne idee Adama Smitha, tworząc na ich bazie pierwszy w polskiej literaturze system ekonomiczny. Był on również po upadku powstania listopadowego i likwidacji Uniwersytetu Warszawskiego, w którym poprzednio wykładał, urzędnikiem w administracji Królestwa Polskiego1. Swoje refl eksje na temat jego ustroju przedstawił w wczesnych stosunkowo artykułach publicystycznych pochodzących z lat 1818-1821, a następnie – jako historyk dziejów najnowszych – w pisanych na emeryturze dziełach: Dzieje Księstwa Warszawskiego (Poznań 1860), Krolestwo Polskie od epoki początku swego do rewolucji Listopadowej oraz Krolestwo Polskie po rewolucji Listopadowej (publikacja pośmiertna, Poznań 1876-1877), tworzących razem cykl nie bez pewnej intencji zatytułowany Dzieje Polski. Sięgnięcie do znajdujących się tam analiz jest interesujące z dwóch powodów: po pierwsze – zwartych w nich tez, po drugie – dlatego, że pokazują one sposób myślenia pewnej grupy umiarkowanej, liberalnej inteligencji, urzędników czy intelektualistów ze środowisk mieszczańskich i niekiedy szlacheckich.
Bracia Adolf Maria (1909‑1944) i Aleksander Bocheńscy (1904‑2001) należeli do najbliższych współpracowników Jerzego Giedroycia w okresie międzywojennym. Brali udział w redagowaniu „Buntu Młodych” (1931‑1937) i „Polityki” (1937‑1939) oraz w tworzeniu linii politycznej obu pism. Listy kierowane przez nich do Jana Stanisława Łosia (1890‑1974), konserwatysty i byłego dyplomaty, pochodzą z pierwszego okresu istnienia „Buntu Młodych” – lat 1932‑1933 i kluczowego dla okresu międzywojennego roku 1938. Korespondencja dotyczy przede wszystkim stosunku redakcji do polityki wewnętrznej i zewnętrznej II Rzeczypospolitej, w tym do polityki zagranicznej i narodowościowej.
Artykuł omawia złożoność tożsamości, zależność tożsamości społecznej i kulturowej oraz ich związek z edukacją muzealną. Autor podkreśla, że tożsamość jednostki jest kształtowana zarówno przez przynależność do grupy społecznej, jak i internalizację jej wartości kulturowych. W kontekście muzeum tożsamość wynika z faktu instytucjonalnego zatrudnienia, tożsamość kulturowa – z narracji muzealnej. Autor analizuje tożsamość jednostki jako przejaw konserwatyzmu poznawczego konstytuowanego przez mechanizmy neurofizjologiczne. Autor argumentuje, że edukacja muzealna może odgrywać istotną rolę w transformacji tożsamości jednostki, zwłaszcza poprzez eksponowanie jej na różnorodne perspektywy i wartości. Przytacza badania wskazujące na możliwość trwałej zmiany preferencji w wyniku działalności edukacyjnej. Autor podkreśla znaczenie więzi społecznych tworzonych w muzeum i proponuje rozszerzenie perspektywy sztuki relacyjnej na doświadczenia edukacji muzealnej. Zaznacza też, że działania edukacji muzealnej nie powinny być traktowane jako narzędzie do analizy instytucji muzealnej, ale jako sposobność dla uczestników do wyrażenia siebie i budowania więzi z innymi.
Tematem artykułu jest antynomia światopoglądowa pomiędzy ideologią liberalizmu o charakterze jakobińskim i agresywnie antyreligijnym a konserwatyzmem katolickim, których konfrontacja, także zbrojna, stała się zasadniczą treścią społecznej i politycznej historii niepodległego Meksyku, zwłaszcza od czasu tak zwanej Rewolucji Meksykańskiej (1910–1917). Zwycięzcy liberałowie, wykorzystując całą siłę aparatu administracyjnego, edukacyjnego i militarnego państwa, podjęli wówczas działania zmierzające wprost i otwarcie do instytucjonalnego unicestwienia Kościoła katolickiego. W części pierwszej artykułu przedstawiono kolejne fazy rewolucji liberalnej, począwszy od działań zmierzających do ustrojowej dekonfesjonalizacji państwa meksykańskiego, uwieńczonych indyferentną wyznaniowo Konstytucją z 1857 roku oraz ograniczającymi wolność Kościoła ustawami o randze konstytucyjnej, zwanych Prawami Reformy, poprzez proklamowanie światopoglądowej laickości państwa i nauczania oraz formalno-prawną likwidację Kościoła jako ciała korporacyjnego postanowieniami Konstytucji 1917 roku, aż po konstytucjonalizację (w 1934 roku) tak zwanej edukacji socjalistycznej, czyli ateistycznej i antyreligijnej, na wszystkich szczeblach nauczania. W drugiej części zaprezentowano poglądy i dążenia kontrrewolucji katolickiej, począwszy od XIX-wiecznych rojalistów i Partii Konserwatywnej, poprzez katolicyzm społeczny, inspirowany nauczaniem papieży Leona XIII i Piusa XI, powstanie zbrojne tak zwanych cristeros przeciwko tyranii Callesa, po narodowo-katolicki ruch synarchistyczny. Prezentacja obu powyższych fenomenów ideowych prowadzi do konkluzji, że „problem teologiczno-polityczny” w kontekście meksykańskim przejawiał się jako „walka na śmierć i życie” dwu narodów: „narodu indygenistyczno-liberalnego” i „narodu hiszpańsko-katolickiego” oraz dwu religii: „politycznej religii”, będącej mieszanką liberalizmu, pozytywizmu, socjalizmu, wolnomularstwa i sztucznie wskrzeszanych mitów prekolumbijskich, oraz objawionej i dogmatycznej religii katolickiej.
The article is an outline of political thought of Ignacy Korwin-Milewski, one of the representatives of the group of landlords, who operated in the second half of the 19th and early 20th centuries in Northwestern provinces of the Russian Empire. The author attempted to expose two issues, which seems important from the point of political views of the main character of the paper. The first relates to the definition and characterization of the basic features of the Lithuanian nobility, as well as determining its fundamental political objectives. The second one determines the relationship between the nobility and the Russian emperor. According to Ignacy Korwin-Milewski, the relationship was based on the principle of far-reaching loyalism.
PL
Artykuł jest zarysem myśli politycznej Ignacego Korwin-Milewskiego, jednego z przedstawicieli środowiska ziemiańskiego, działającego w drugiej połowie XIX i na początku XX w. w guberniach północno-zachodnich Cesarstwa Rosyjskiego. Autor podjął próbę wyeksponowania dwóch kwestii, jak się wydaje, istotnych z punktu widzenia poglądów politycznych bohatera opracowania. Pierwsza z nich dotyczy zdefiniowania i scharakteryzowania podstawowych cech szlachty litewskiej, a także określenia jej fundamentalnych celów politycznych. Druga zaś wyznacza wzajemną relację między szlachtą a imperatorem rosyjskim. W opinii Ignacego Korwin-Milewskiego relacja ta opierała się na zasadzie daleko idącej ugodowości.
May’s attack is one of the most controversial events in the history of independent Poland. It was absolutely incompatible with the ideology of the conservative group. It’s representatives opposed revolutionary changes because of their violence and illegality. Initially, the Krakow conservatives criticized the attack (see articles in “Czas”). The formation of a legal government, presidential elections and constitutions were the basis for a change of stance by the conservatives. The aim of the article is to present the process of changing opinions from criticism to cooperation between Krakow conservatives and Józef Piłduski.
PL
Zamach majowy jest jednym z najbardziej kontrowersyjnych wydarzeń w historii niepodległej Polski. Józef Piłsudski, który głosił potrzebę „sanacji” czyli uzdrowienia państwa, 12 maja 1926 roku wraz z grupą tzw. piłsudczyków dokonał zamachu, w wyniku którego przejął władzę w stolicy. Dla konserwatystów był to czyn absolutnie niezgodny z prawem oraz sprzeczny z linią ideowa tej grupy. Dla zachowawców jednym z najistotniejszych elementów ideowych było pielęgnowanie tradycji i wprowadzanie zmianw oparciu o proces ewolucji a nie rewolucji. Grupa konserwatystów krakowskich początkowo negatywnie ustosunkowała się do zbrojnego przejęcia władzy przez piłsudczyków, co odzwierciedlały artykuły ukazujące się w ich krakowskim organie prasowym – „Czasie”. Wraz z posunięciami rządu po 1926 r. (m.in. utworzenie rządu na czele z Józefem Piłsudskim oraz uwzględnienie w gabinecie przedstawicieli grupy wileńskich zachowawców – „żubrów wileńskich”), optyka tego środowiska ulegała powolnej zmianie. Celem artykułu jest ukazanie procesu ewolucji jaki miał miejsce w wewnątrz grupy krakowskich zachowawców względem zamachu majowego -od skrajnie negatywnego podejścia do akceptacji a nawet nawiązania współpracy z obozem rządzącym po 1926 roku.
The purpose of this article is to analyze the causes and effects of two phenomena, which can be considered as characteristic of the critical legal discourse in Central and Eastern Europe. The first phenomenon is sometimes termed as „affirmative amnesia”. It consists of the abandonment of critical methodology by legal scholars who have dealt with the Marxist critique of the neoliberal law for the major period of their careers. The author tries to diagnose the cause of this phenomenon. The second of these trends lies in the fact that the critical tools that are used on the West mostly by left-wing thinkers, in Central and Eastern Europe are applied by conservative rightists.
The text aims to present what, according to contemporary Polish conservatives, is the specificity of conservative discourse. The problem considered in the work is enclosed in the question: how representatives of the symbolic elites of the Third Polish Republic who considered themselves conservatives perceived their goals in the public debate, what is permissible in it to defend the conservative order and how, in their opinion, conservatives should participate in the public debate. It was important for them to cultivate the heritage of Polish and European conservatism and classical philosophy, as well as to protect the social role of the Catholic religion and Tradition. They also tried to have their institutional and modernization proposals taken into account. Their language was varied, but many authors used terminology that was difficult for the public. It was a conscious choice resulting from the desire to emphasize the importance of the postulates raised or the expert nature of the statement. As a result, although some conservative proposals influenced the adopted legal solutions, the shape of the public debate was influenced primarily by positions inspired by conservatism combined with other ideological trends.
PL
Celem artykułu jest przedstawienie specyfiki dyskursu konserwatywnego według współczesnych polskich konserwatystów. Problem rozważany w pracy zamyka się w trzech pytaniach: jak przedstawiciele elit symbolicznych III Rzeczypospolitej uznający się za konserwatystów postrzegali swoje cele w debacie publicznej? Co w niej jest dopuszczalne dla obrony konserwatywnego ładu? W jaki sposób konserwatyści, w ich ocenie, powinni brać udział w debacie publicznej? Konserwatyści, pomimo że relatywnie nieliczni, aktywnie włączali się w dyskurs polityczny. Istotne było dla nich kultywowanie dziedzictwa polskiego i europejskiego konserwatyzmu oraz klasycznej filozofii, a także ochrona społecznej roli religii katolickiej i tradycji. Zabiegali także o uwzględnienie ich propozycji ustrojowych i modernizacyjnych. Ich język był zróżnicowany, jednak wielu autorów posługiwało się terminologią niezrozumiałą dla szerokich mas odbiorców. Był to świadomy wybór, wynikający z chęci podkreślenia znaczenia podnoszonych postulatów lub eksperckiego charakteru wypowiedzi. W rezultacie, choć część z konserwatywnych propozycji wpływała na przyjmowane rozwiązania prawne, na kształt debaty publicznej oddziaływały przede wszystkim stanowiska inspirowane konserwatyzmem łączonym z innymi nurtami ideowymi.
This text is the first publication of Autobiography of the leading Krakow stanczyk supporter, Stanislaw Kozmian (1836-1922). It was written around 1900 in Vienna and its origin is connected with the 40th anniversary of publication work of Kozmian. In this text the author presents mostly his political merits in Galicia trying to persuade the reader that breaking with the irredentism tradition and supporting loyalism and organic work (especially in the field of culture) by the Poles in Galicia are mostly his merit.
PL
Tekst jest pierwszym wydaniem Autobiografii czołowego krakowskiego stańczyka, Stanisława Koźmiana (1836–1922). Powstał on około 1900 roku w Wiedniu, a jego geneza wiąże się z czterdziestą rocznicą działalności publicystycznej Koźmiana. W Autobiografii Koźmian przedstawia przede wszystkim swoje zasługi polityczne w Galicji, starając się przekonać czytelnika, że zerwanie z tradycją irredentystyczną i opowiedzenie się Polaków w Galicji za lojalizmem i pracą organiczną (zwłaszcza na polu kultury) to przede wszystkim jego zasługa.
This paper presents an analysis of the Polish language version of the Paris Statement “The Europe We Can Believe In.” According to the authors of the Statement, the document is meant to be an expression of their concern about the current state of European politics, culture, society. They also articulated their attachment to and affirmation of the so-called true Europe. The analysis shows that what the Statement is expected to do is not only a declared affirmation of the true Europe but above all a confirmation of its own conservative character. The main part of this paper is devoted to the discussion on the later issue. In order to do so four formal aspects of the rhetorical organization of the Statement are discussed. The paper ends with several comments about a possible respecification of traditions in the field of political culture as traditions of the forms of public discursive actions.
PL
W niniejszym artykule przedstawiona została analiza opublikowanej w 2017 roku polskojęzycznej wersji tak zwanej Deklaracji Paryskiej, zatytułowanej „Europa, w jaką wierzymy”. Zgodnie z zapowiedzią autorów Deklaracji ma ona stanowić wyraz troski środowiska konserwatywnych intelektualistów o obecny stan europejskiej polityki, kultury i społeczeństwa. Ma także afirmować tak zwaną „prawdziwą Europę”. Analiza pokazuje, że zadaniem postawionym przed Deklaracją jest nie tylko sama afirmacja, ale przede wszystkim zaświadczenie o jej (Deklaracji) konserwatywnym charakterze. Tej drugiej sprawy dotyczy zasadnicza część artykułu. W tym celu omówione zostają cztery wyodrębnione w toku badań formalne własności retorycznej organizacji Deklaracji. Tekst uzupełniony jest komentarzem do analizy, w którym zaproponowana zostaje możliwość próbnego rozpatrzenia tradycji w dziedzinie kultury politycznej jako tradycji form publicznego wypowiadania (się).
Pojawiające się na gruncie rodzimym męskie, katolickie wspólnoty wydają się interesującym świadectwem przemian, jakie zachodzą na styku kultury i religii, dyskursu oraz praktyk społecznych. Zachwiany liberalny porządek łączy się z nostalgią za mocno uładzonym światem jasnych zasad postępowania. Męskie chrześcijaństwo współbrzmi ze stale obecną w Polsce religijnością, mówiąc najkrócej, opartą na wizji narodu jako jedności ufundowanej na katolicyzmie. Wreszcie w wymiarze ideowym jest odwrotem czy nawet rejteradą ze skomplikowanego świat idei na rzecz jasnych sensów, zazwyczaj ustanawianych przez publicystykę, która porzuca rzetelny namysł nad dokonującymi się kulturowymi zmianami.
EN
This sketch is just an attempt to look at the project of male Christianity, which seems to be of increasing importance. The text aims to show some important aspects of this form of religiosity, referring to the example of journalistic statements, books or rules that fund the functioning of Catholic male associations.
Ruch monarchistyczny w Polsce nie jest zbyt popularny, rzadko można usłyszeć o działalności monarchistów, ich postulatach i poglądach. w tym artykule podjęto się próby przedstawienia idei i historii Organizacji Monarchistów Polskich, polskiego stowarzyszenia obecnego w przestrzeni publicznej od 1989 roku. w pierwszym rozdziale opisano początki działalności tej organizacji, następnie omówiono trzy konstytuujące ją idee: tradycjonalizm katolicki, legitymizm i wolny rynek. Te trzy idee tworzą swego rodzaju „ideową triadę”, której przyjęcie wymagane jest od każdego, kto pragnie wstąpić do stowarzyszenia. w ostatnim rozdziale omówiono najważniejsze wydarzenia z ostatnich lat działalności Organizacji Monarchistów Polskich.
EN
Monarchist movements are not overly popular in Poland, one can rarely hear about activities of the monarchists, their postulates and views. This paper makes an attempt to depict the ideals and history of the Organization of Polish Monarchists; a Polish association which has been present in the public space since 1989. The first part of the paper describes the early stages of this organization’s activities, the next part contains a review of the three basic ideals underlying the Polish Monarchist Movement: catholic traditionalism, legitimism and the free market. Those three ideals create a certain “ideological triad”, the acceptance of which is a pre-requisite for everyone wishing to join the association. The last part lists the most important events and undertakings of the Organization of Polish Monarchists that took place in recent years.
The Author presents two different currents in Anglo-Saxon conservative political philosophy. He argues that their founders – David Hume and Edmund Burke – represent completely different approaches toward the issue of natural law. For Hume, the natural law is nothing but the product of social practices. It is changeable and evolves together with society itself. In turn, Burke appeals to the conception of natural law in its classical version. For him, it is universal, commonly binding and immutable. It constitutes the main source of the legitimacy of all social and political institutions. The Author indicates that it is the reason why it is appropriate to consider these two conceptions of natural law separately. The former accepts slow, evolutionary changes regardless of their direction. The latter assumes that they are bound to be correlated with the natural law order.
The purpose of this paper is the presentation of conservatism as a stream of life and socio-political reflection. J. de Maistre, E. Burke, A. de Tocqueville, M.J. Oakesshott, R. Kirk and R. Scruton belong to the most important theorists of conservatism, while M. Thatcher, R. Reagan and P. Buchanan to the most important politicians. Conservatism is not a uniform trend. There are, for example, many substantial differences between its American and European versions, but they have some ideas in common. The author presents and describes nine essential ideas: maintenance, transcendent moral order, religion, sustainability, tradition, community, inequality, human imperfection and private property.
Concepts of reality in the political philosophy of conservatism were defined in opposition to philosophical movements of Enlightenment and liberal social movements of XVII and XVIII century. Those ideas were anti-rational and anti-individualistic, they sought their very foundation in the lack of physical and intellectual self-sufficiency of a human being. The concepts of the social contract, the material of the intellectual rebellion of the modern social philosophy, caused agitation among conservative thinkers for whom the idea of society features the organic and hierarchic society. Rudimentary roots of order in the conservative thought were founded directly upon the God’s power. With its ahistoricism such reality allows the conviction that it is exactly as it should be and all what happens makes up a part of its universal content and rules prearranged by the Creator. The family is the major courier of values and tradition. It should be a role model for all social structures, hence the patriarchate defines the appropriate relations within the social organism. The social organism is often compared to an organism of an individual where each part has its designed function and when one is malfunctioning – the whole body has been weakened. It is opposite of the modern ideas of autonomy, the innate freedom of a human being who creates reality himself.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie wybranych obszarów działalności społecznej i politycznej Anglo-Polish Conservatve Society. Angielsko-polskie stowarzyszenie było strukturą afiliowaną przy brytyjskiej Partii Konserwatywnej, która zrzeszała wybranych Polaków, emigrantów politycznych i Brytyjczyków złączonych wspólnotą ideową. Anglo-Polish Conservative Society afirmowało program brytyjskich konserwatystów, na podstawie którego kształtowało własne interpretacje polityczne. Organizacja miała na celu dążenie do zawiązania wspólnoty osób, które dzięki podejmowanym inicjatywom, stopniowo budowałyby porozumienie polsko-brytyjskie mogące przełożyć się na bardziej wymierny udział Polaków w życiu społecznym i politycznym kraju ich emigracyjnego osiedlenia. Według Anglo-Polish Conservative Society najlepszym sposobem by zrealizować powyższy cel była organizacja wspólnych wydarzeń oraz przedsięwzięć w obszarze społecznym, kulturalnym, gospodarczym czy politycznym. Wśród przedstawianych w artykule obszarów aktywności Anglo-Polish Conservative Society można wymienić działalność podczas poszczególnych kampanii wyborczych i referendalnych, organizację spotkań politycznych i wydarzeń towarzyskich oraz serię aktywności w sferze emancypacji ekonomicznej Polaków zamieszkujących Wielką Brytanię.
EN
The aim of this article is to present selected areas of social and political activity of the Anglo-Polish Conservatve Society. The Anglo-Polish Association was an affiliated structure of the British Conservative Party, which brought together selected Poles and Britons united by an ideological community. The Anglo Polish Conservative Society affirmed the British Conservative program, on the basis of which it emphasized its own political interpretations. The organization aimed at forming a community of people who, thanks to the initiatives undertaken, would gradually build a Polish-British agreement that would translate into a more visible participation of Poles in the social and political life of the country of their emigration settlement. According to the Anglo- Polish Conservative Society, the best way to achieve the above goal was to organize joint events and undertakings in the social, cultural, economic and political fields. The areas of activity of the Anglo-Polish Conservative Society presented in the article include activities during individual election and referendum campaigns, organization of political meetings and social events and a series of activities in the sphere of economic emancipation of Poles living in Great Britain.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.