Search results

1

„Wydobyć z siebie to, co po ludzku najcenniejsze” – przypadek Oto Mádra (1968–1989)

100%

Brodniewicz J.

Bohemistyka

|

2017

|

issue 1

59-73

EN

The article presents a profile of Oto Mádr in the period from the Prague Spring till the Velvet Revolution, and is based on memories and documents. During the Prague Spring he conducted lectures on ethics at the Catholic Theological Faculty in Prague. From the 70s of the twentieth century till the Velvet Revolution, Mádr was a spiritus movens of the catholic samizdat, he also organized indepedent theological lectures. From 1978, he started publishing the ”Teologické texty” in the samizdat. Mádr was one of the most important advisers to the cardinal František Tomášek, and collaborated on the work of spiritual revival of the Chech nation. In the years 1990–2005, he was an editor-in-chief of the ”Teologické texty”. Until the end of his life, Mádr cooperated with the Catholic Theological Faculty at the Charles University in Prague, and co-edited of the ”Teologické texty”.

PL

Artykuł przed stawia sylwetkę Oto Mádra, szarej eminencji czeskiego Kościoła katolickiego w latach 1968–1989. W czasie praskiej wiosny Mádr wykładał etykę na Katolickim Wydziale Teologicznym w Pradze. Od lat siedemdziesiątych XX wieku do aksamitnej rewolucji był spiritus movens samizdatu katolickiego, organizator niezależnych wykładów teologicznych. Od 1978 roku wydawał w samizdacie „Teologické texty”. Był jednym z najważniejszych doradców kardynała Františka Tomáška i współtworzył dzieło duchowej odnowy narodu czeskiego. Od roku 1990 do 2005 roku pełnił funkcję redaktora naczelnego „Teologických textů”. Do końca życia współpracował z Katolickim Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Karola w Pradze oraz współredagował „Teologické texty”.

2

Catholicism and Modernism in Bohemia and Slovakia in the First Half of the 20th Century

84%

Príhodová E.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2014

|

issue 2(6)

65-90

EN

This paper deals with the mutual relationship between the process of modernisation and traditional religion (Christianity) in the context of European thinking at the turn of the 19th century, as well as in the first half of the 20th century. It analyses and synthetises the knowledge of Czech and Slovak literary scholarship concerning the literary and cultural activity of Catholic intellectuals and artists. The following comparison points out different methodological approaches and terminological concepts of Czech and Slovak literary history. The diverse cultural activity of Catholics (Catholic modernism, modern Catholic literature summarily referred to as Catholic aestheticism) in the environment of the first Czechoslovak republic (1918 – 1939) is understood as one of the first reactions to the process of the secularisation of society. In conjunction with the reactions of the Catholic Church against secularisation and modernisation at the level of high hierarchy (Papal encyclicals), they offer case materials for validating the secularisation and transformation theories which developed within the sociology of religion. The research has proved that the secularisation theory, which is based on the thesis of the incompatibility of religion and modern society, cannot be considered the absolute and sole paradigm of their relationship. Modernisation of society at the turn of the 19th century had an activating impact on Catholics, which supports the assertion of the transformation theory according to which religion will not be excluded from modern society, only the displays of religion of the modern man will change. The interdisciplinary and interliterary approach I used in my work enabled me to explain the complex cultural processes and their consequences, which are also characteristic of contemporary culture in the Central and Eastern European environment.

PL

Naukowy artykuł zajmuje się wzajemnym związkiem między procesem modernizacji i tradycyjną religią (chrześcijaństwem) w kontekście europejskiego myślenia na przełomie 19. – 20. stulecia i w pierwszej połowie 20. wieku. Analizuje i syntetyzuje wyniki czeskiej i słowackiej nauki o literaturze (literaturoznawstwa) o literackiej i kulturalnej aktywności katolickich intelektualistów i artystów. Ich dalsze porównanie (komparacja) wskazuje na inne metodologiczne procedury i terminologiczne koncepty czeskiej oraz słowackiej historii literatury. Rozmaite kulturalne zajęcia katolików (katolicka moderna, katolicka literatura modernistyczna, sumarycznie naznazwany katolickim estetyzmem) w środowisku pierwszej Republiki Czechosłowackiej (1918-1939) rozumie się jako jedną z pierwszych reakcji na proces sekularyzacji społeczności (społeczeństwa). Wraz z reakcją Kościoła katolickiego wobec sekularyzacji i modernizacji na poziomie wysokiego szczebla hierarchii (encykliki papieskie) pojawia się przykładowy materiał do sprawdzenia kwestii teorii transformacji i sekularyzacji, które się rozwinęły w ramach socjologii religii. Badania wykazały, że teorię sekularyzacji, która opiera się o tezę niezgodności religii i nowoczesnego społeczeństwa, nie można uznać za absolutny i jedyny paradygmat ich związku. Modernizacja społeczeństwa na przełomie 19. i 20. stulecia wpłynęła na aktywizację katolików, co jest dowodem ważności teorii transformacji, według której religia nie będzie wyłączona z nowoczesnego społeczeństwa, ale religijne manifestacje (przejawy) człowieka nowoczesnego się zmienią. Interdyscyplinarne i międzyliterackie (pomiędzy literaturami) podejście, które sobie wybrałam dla opracowania problematyki, umożliwiło wyjaśnienia złożonych procesów kulturowych, których konsekwencje znaczą także współczesną kulturę w Europie Środkowej i na obszarze Europy.

3

Alfons Maria Mucha i czechosłowackie banknoty

84%

JÓŹWIAK W.

Bohemistyka

|

2020

|

issue 3

442-452

EN

The very first banknotes of the newly created Czechoslovakia were designed by Alphonse Mucha. This outstanding Art Nouveau artist used them as medium, through which he could induce the national identity preservation of his compatriots, by referring to both national and Slavic symbolism. Symbolism of the designed notes clearly rooted in Slavic tradition and history in an obvious manner relates to Mucha's artistic interests evidently expressed in the cycle The Slav Epic.

PL

Pierwsze banknoty nowopowstałego państwa czechosłowackiego zaprojektowane przez Alfonsa Muchę stały się dla tego wybitego secesyjnego artysty doskonałym środkiem przekazu, za pośrednictwem którego mógł, odwołując się zarówno do symboliki narodowej jak i ogólnosłowiańskiej, wpłynąć na utrwalenie tożsamości narodowej rodaków. Wyraźnie zakorzeniona w tradycji i historii słowiańszczyzny symbolika zaprojektowanych banknotów w oczywisty sposób nawiązywała do zainteresowań artystycznych projektanta wyrażonych dobitnie w cyklu Epopeja Słowiaństwa.

4

Katolicizmus a modernizmus v Čechách a na Slovensku v prvej polovici 20. storočia

67%

Príhodová E.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2014

|

issue 2(6)

91-114

EN

This paper deals with the mutual relationship between the process of modernization and traditional religion (Christianity) in the context of European thinking at the turn of the 19th century, as well as in the first half of the 20th century. It analyses and synthetises the knowledge of Czech and Slovak literary scholarship concerning the literary and cultural activity of Catholic intellectuals and artists. The following comparison points out different methodological approaches and terminological concepts of Czech and Slovak literary history. The diverse cultural activity of Catholics (Catholic modernism, modern Catholic literature summarily referred to as Catholic aestheticism) in the environment of the first Czechoslovak republic (1918 – 1939) is understood as one of the first reactions to the process of the secularization of society. In conjunction with the reactions of the Catholic Church against secularization and modernization at the level of high hierarchy (Papal encyclicals), they offer case materials for validating the secularization and transformation theories which developed within the sociology of religion. The research has proved that the secularization theory, which is based on the thesis of the incompatibility of religion and modern society, cannot be considered the absolute and sole paradigm of their relationship. Modernization of society at the turn of the 19th century had an activating impact on Catholics, which supports the assertion of the transformation theory according to which religion will not be excluded from modern society, only the displays of religion of the modern man will change. The interdisciplinary and interliterary approach I used in my work enabled me to explain the complex cultural processes and their consequences, which are also characteristic of contemporary culture in the Central and Eastern European environment.

SK

Vedecký článok sa zaoberá vzájomným vzťahom medzi procesom modernizácie a tradičným náboženstvom (kresťanstvom) v kontexte európskeho myslenia na prelome 19. – 20. storočia a v prvej polovici 20. storočia. Analyzuje a syntetizuje poznatky českej a slovenskej literárnej vedy o literárnej a kultúrnej aktivite katolíckych intelektuálov a umelcov. Ich následná komparácia poukazuje na odlišné metodologické postupy a terminologické koncepty českej a slovenskej literárnej histórie. Rozmanitá kultúrna činnosť katolíkov (katolícka moderna, moderná katolícka literatúra, sumárne nazvané katolícky estetizmus) v prostredí prvej Československej republiky (1918 – 1939) sa chápe ako jedna z prvých reakcií na proces sekularizácie spoločnosti. Spolu s reakciami katolíckej cirkvi voči sekularizácii a modernizácii z úrovne vysokej hierarchie (pápežské encykliky) poskytuje prípadový materiál na overovanie sekularizačnej a transformačnej teórie, ktoré sa rozvinuli v rámci sociológie náboženstva. Výskum potvrdil, že sekularizačnú teóriu, ktorá stojí na téze nezlučiteľnosti náboženstva a modernej spoločnosti, nemožno pokladať za absolútnu a jedinú paradigmu ich vzťahu. Modernizácia spoločnosti na prelome 19. a 20. storočia pôsobila na katolíkov aktivizujúco, čo je dôkazom o platnosti transformačnej teórie, podľa ktorej náboženstvo nebude vylúčené z modernej spoločnosti, avšak religiózne prejavy moderného človeka sa zmenia. Interdisciplinárny a medziliterárny prístup, ktorý som pre spracovanie problematiky zvolila, umožnil komplexne vysvetliť zložité kultúrne procesy, ktorých dôsledky poznačujú aj súčasnú kultúru v stredoeurópskom a európskom priestore.

PL

Naukowy artykuł zajmuje się wzajemnym związkiem między procesem modernizacji i tradycyjną religią (chrześcijaństwem) w kontekście europejskiego myślenia na przełomie 19. – 20. stulecia i w pierwszej połowie 20. wieku. Analizuje i syntetyzuje wyniki czeskiej i słowackiej nauki o literaturze (literaturoznawstwa) o literackiej i kulturalnej aktywności katolickich intelektualistów i artystów. Ich dalsze porównanie (komparacja) wskazuje na inne metodologiczne procedury i terminologiczne koncepty czeskiej oraz słowackiej historii literatury. Rozmaite kulturalne zajęcia katolików (katolicka moderna, katolicka literatura modernistyczna, sumarycznie naznazwany katolickim estetyzmem) w środowisku pierwszej Republiki Czechosłowackiej (1918-1939) rozumie się jako jedną z pierwszych reakcji na proces sekularyzacji społeczności (społeczeństwa). Wraz z reakcją Kościoła katolickiego wobec sekularyzacji i modernizacji na poziomie wysokiego szczebla hierarchii (encykliki papieskie) pojawia się przykładowy materiał do sprawdzenia kwestii teorii transformacji i sekularyzacji, które się rozwinęły w ramach socjologii religii. Badania wykazały, że teorię sekularyzacji, która opiera się o tezę niezgodności religii i nowoczesnego społeczeństwa, nie można uznać za absolutny i jedyny paradygmat ich związku. Modernizacja społeczeństwa na przełomie 19. i 20. stulecia wpłynęła na aktywizację katolików, co jest dowodem ważności teorii transformacji, według której religia nie będzie wyłączona z nowoczesnego społeczeństwa, ale religijne manifestacje (przejawy) człowieka nowoczesnego się zmienią. Interdyscyplinarne i międzyliterackie (pomiędzy literaturami) podejście, które sobie wybrałam dla opracowania problematyki, umożliwiło wyjaśnienia złożonych procesów kulturowych, których konsekwencje znaczą także współczesną kulturę w Europie Środkowej i na obszarze Europy.

5

Czeskie Vánoce ‘Boże Narodzenie’ w perspektywie etnolingwistycznej (czeskie wartości i słowa klucze)

67%

Vanková I.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2015

|

vol. 27

EN

The paper introduces a pilot study from ongoing ethnolinguistic research into the Czech concept of VÁNOCE ‘Christmas’. It is placed in the context of the theory of cultural key words referring to the author’s previous studies on the concepts of DOMOV ‘home, homeland’ and POHODA ‘well-being, comfort, rest, peace’. In the paper, the meaning of the concept of VÁNOCE is summarized in accordance with Czech monolingual dictionaries, the rituals and scenarios associated with the Christmas Eve are described using empirical research data, analysed are social discussions of Christmas (esp. of the baby Jesus) as well as examples of the conceptualization of Christmas in popular songs. The paper also includes several remarks on the Christmas stereotype in Czech sign language.

PL

Artykuł jest pilotażową próba etnolingwistycznego opisu czeskiego pojęcia VÁNOCE ‘Boże Narodzenie’. Zostaje ono umieszczone w kontekście innych słów kluczy, z odwołaniem do wcześniejszych badań autorki dotyczących pojęć DOMOV ‘dom, ojczyzna’ i POHODA ‘wygoda, komfort, odpoczynek, spokój’. W niniejszej pracy pojęcie to jest opisane zgodnie z definicjami w jednojęzycznych słownikach języka czeskiego; uwzględniono także, na podstawie danych empirycznych, rytuały i scenariusze zachowań związane z Wigilią Bożego Narodzenia; poddano analizie dyskusje społeczne na temat świat (zwłaszcza dotyczące postaci dzieciatka Jezus) oraz przykłady konceptualizacji Bożego Narodzenia w popularnych piosenkach. Artykuł zamykają wstępne uwagi na temat stereotypu świat w czeskim języku migowym.

Refine search results

2 Bohemistyka

2 Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

1 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 2020

1 2017

1 2015

2 2014

2 Príhodová E.

1 Brodniewicz J.

1 JÓŹWIAK W.

1 Vanková I.

„Wydobyć z siebie to, co po ludzku najcenniejsze” – przypadek Oto Mádra (1968–1989)

Catholicism and Modernism in Bohemia and Slovakia in the First Half of the 20th Century

Alfons Maria Mucha i czechosłowackie banknoty

Katolicizmus a modernizmus v Čechách a na Slovensku v prvej polovici 20. storočia

Czeskie Vánoce ‘Boże Narodzenie’ w perspektywie etnolingwistycznej (czeskie wartości i słowa klucze)