Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  kultura tradycyjna
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Wyobrażenie sacrum w kulturze tradycyjnej i współczesnej

100%
Mielicka-Pawłowska H.
Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne
|
2015
|
issue 13
8-21
PL
Na bazie koncepcji fenomenologicznych zawartych w pracach Micrei Eliadego, Rudolfa Otto oraz Emila Durkheima porównane zostały stsyemy wierzeniowe odnoszące się do wyobrażeń sacrum istniejących w XIX i w pierwszej połowie XX w. oraz pod koniec XX w. i na początku XXI w. Tradycyjny system wierzeń, oparty o materiał etnograficzny i folklorystyczny charakteryzowała zasada solidarności łącząca wyobrażenia Boga, przyrody i człowieka. W opozycji do tej zasady antysacrum ukonkretniane było w wierzeniach demonologicznych, wiary w diabła oraz pojawienie się chaosu kkosmicznego wtedy, gdy została naruszona zasada solidarności łącząca Boga, człowieka i przyrodę. Schemat wyobrażeń współczesnych, początku XXI w., ukonkretniał sacrum poprzez związek Boga z przyrodą traktowany jako gwarancja istnienia świata. Człowiek przeciwstawia się temu porządkowi wtedy, kiedy niszczy przyrodę, co traktowane jest jako zło moralne, a także tworzy idealną, wirtualną rzeczywistość, okreslaną pojęciem awatara, przeciwstawną ustanowionemu przez Boga porządkowi wszechświata. Wyobrażenia antysacrum obejmują więc przekonania ludzi, że naruszenie solidarności łączącej Boga (Absolut, Transcendens) i przyrodę jest spowodowane działaniem człowieka, który tworzy własną rzeczywistość i w ten sposób przyczynia się do zaistnienia końca świata.
2
Publication available in full text mode
Content available

Projekt badawczy (ETNO) EUROJOS a program etnolingwistyki kognitywnej

63%
Niebrzegowska-Bartmińska S.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2013
|
vol. 25
EN
An observation is made that the linguistic worldview is grounded in values, which play a decisive role in the shaping of a given community’s (collective) identity. Therefore, it is postulated that the folk Slavic axiological system (the world of values cherished in folk Slavic traditions) be investigated. The project called (ETHNO)EUROJOS – parallel to EUROJOS, an international research programme headed by Jerzy Bartmiński and based on standard language varieties and “national” traditions – would thus be concerned with the values common to Slavic folk cultures. It has been shown that Slavic nations are much closer to one another at the level of folk cultures than at the level of national, elite-shaped cultures. A survey among distinguished researchers in various Slavic traditions reveals that the values important for Slavs are: health and life, family and kinship, home, land, work and diligence, love, beauty, happiness, wisdom, frankness, integrity, faithfulness, justice, freedom, honour, faith (religion) and God. A description of these values could follow the methodological assumptions of the Lublin Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols.
PL
Autorka, wychodząc z założenia, że wartości leżą u podłoża językowego obrazu świata i stanowią o tożsamości wspólnotowej (zbiorowej), postuluje badanie ludowego słowiańskiego systemu aksjologicznego (świata wartości ważnych dla ludowych tradycji słowiańskich). Projekt pod nazwą (ETNO)EUROJOS – paralelny do międzynarodowego programu EUROJOS, realizowanego pod kierunkiem Jerzego Bartmińskiego na bazie języków ogólnych (standardowych) i tradycji ogólnonarodowych – miałby na celu analizę wartości wspólnych nosicielom słowiańskiej kultury ludowej. Na poziomie kultur ludowych narody słowiańskie są sobie dużo bliższe niż na poziomie kultur ogólnonarodowych, kształtowanych przez elity. Na podstawie sondażu przeprowadzonego wśród wybitnych badaczy różnych tradycji słowiańskich, można wstępnie przyjąć, że wartościami ważnymi dla Słowian są: zdrowie i życie, rodzina i ród/pokrewieństwo, dom, ziemia, praca i pracowitość, miłość, piękno, szczęście, mądrość, szczerość, uczciwość, wierność, sprawiedliwość, wolność, honor, wiara (wyznanie) i Bóg. Opis tych wartości mógłby zostać oparty na założeniach metodologicznych lubelskiego Słownika stereotypów i symboli ludowych.
3
Publication available in full text mode
Content available

Symbolika płodnościowa w polskim folklorze

63%
Niebrzegowska-Bartmińska S.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2016
|
vol. 28
EN
The article discusses the treatment of fertility and the means of its expression in traditional culture. The relevant questions include: how to speculate about fertility, how to protect and stimulate it in communal and family customs, how to hinder fertility and cause infertility through word and gesture. The author argues that the verbal code as the carrier of symbolic meanings is inalienably linked with other cultural codes: material, personal, actional, involving music and dance, temporal, and locative. The codes function interchangeably, replacing and complementing one another.
PL
Autorka podejmuje kwestie płodności w kulturze tradycyjnej i sposoby jej wyrażania, charakteryzuje sposoby wnioskowania o płodności, możliwości wpływania na płodność, jej ochronę i pobudzanie w obrzędowości dorocznej i rodzinnej, daje przykłady hamowania płodności oraz powodowania niepłodności słowem i gestem. Dowodzi, że kod werbalny jako nośnik znaczeń symbolicznych, pozostaje w ścisłym powiązaniu z innymi kodami kulturowymi: przedmiotowym, personalnym, akcjonalnym, muzycznotanecznym, temporalnym i lokatywnym. Służąc wyrażaniu sensów symbolicznych, kody funkcjonują wymiennie, zastępują się, przedłużają i dopełniają.
4
Content available remote

«Воспой гласом, воспой духом». Духовная лирика старообрядческих поморских общин Верхокамья

63%
Поздеева И.
Acta Baltico-Slavica
|
2013
|
vol. 37
221-247
EN
The article contains broad discussion of well-preserved traditional Christian culture in the community of Priestless Old-Believers of the ‘Pomortsy-Vygovtsy’ faction located at the springhead of Kama River. The community of the Kama Old-Believers is situated on a small area (60 x 60 kilometers) where numerous oral and written relics of spiritual culture were found by the Moscow State University archaeographers. Unique richness and good preserving of a spiritual poem results from the division of the community in the middle of the 19th century into two groups – ‘dyomintsy’ and ‘maximovtsy’ for personal and geographical and not doctrinal reasons. Each group despite unity of faith tried to be more religious and better preserve their tradition. The introductory part contains general description of the lyrics which are the result of spiritual life of the Old-Believers community as well as detailed discussion of the research work and publications devoted to Kama Old-Believers. What follows is a deep analysis showing the character, depth of faith and preserving traditions which are included in the spiritual poetry of people working the soil who are directly connected with nature. Significant space devoted to quoting the proems and discussing the essence of numerous spiritual lyrics in the analytical frame proposed by the author.
5
Publication available in full text mode
Content available

Kobiety-ryby: ludowe wyobrażenia syren

63%
Walęciuk-Dejneka B.
Radzyński Rocznik Humanistyczny
|
2018
|
vol. 16
|
issue 2
585-592
PL
Artykuł przedstawia i omawia ludowy wzorzec żeńskiego demona - syrenę, stanowiący z jednej strony ucieleśnienie wizji i marzeń kultury tradycyjnej, z drugiej – epatujący władczością uosabiającą niezależną, dziką kobiecość, chcącą przejąć całkowitą kontrolę nad uwiedzionym mężczyzną. Podania i wierzenia o syrenach były bardzo dobrze znane na płaszczyźnie tradycyjnej kultury ludowej. Znała je również literatura. Wystarczy wspomnieć legendę o warszawskiej syrenie, która stała się symbolem stolicy Polski i została wpisana w jej herb. W prowadzonych rozważaniach postaram się pokazać owe ludowe wizerunki syren oraz wierzenia z nimi związane. W analizach i interpretacjach zastosuję perspektywę antropologiczną, wykorzystywaną w badaniach folklorystycznych (kulturowych) i literackich, przenosząc w ten sposób wysiłki dociekań naukowych na obszar symbolu, mitu czy rytuału. Nie są mi obce także procedury strukturalno-semiotyczno-funkcjonalne.
EN
This article is showing the folk images of the mermaids. It is estblishing to both to beliefs, and to myths or literature which these images functioned in. In conducted analyses and interpretations I use the methodology of the foreign-language description. I am using the anthropological method in folk and anthropological researches, also. I am appealing to the symbol, the myth and the ritual. The mermaids are nymphs, who lives in water, have a fishtail bit and a beautiful voice. They seduce men, above all of fishermen and sailors. Their features considerably influenced the image which it survived in literature, in legends of the Warsaw’s mermaid. These images got through underwent their transformations.
6
Publication available in full text mode
Content available

Uniwersytety ludowe szkołą nowego regionalizmu: szanse i zagrożenia tradycyjnej kultury w globalizującym się świecie

63%
Błaszczak I.
Studies in Global Ethics and Global Education
|
2015
|
issue 3
55-73
EN
In the globalising reality we observe the increase of various antagonistic phenomena with completely contradictory tendencies, as integration and disintegration processes. Disputes and disagreements go on constantly and hence arise a lot of anxiety and frustration in this important matter. In order to weaken the intensity of these feelings, a new dimension of European and world culture has to be created in which inhabitants will become aware and active co-originators of civilisation, development and progress. Educational institutions for rural youth established at the end of the 19th century in Denmark called Folk high schools are presented in this article as an example of shaping European and world cultural identity.
PL
W globalizującej się rzeczywistości obserwujemy narastanie różnorodnych antagonistycznych zjawisk o skrajnie sprzecznych tendencjach, jak procesy integracyjne i dezintegracyjne. Spory i różnice zdań ciągle się pojawiają, będąc przyczyną wielu niepokojów i frustracji w tej ważnej sprawie. Aby obawy te straciły na swojej sile, konieczne jest stworzenie nowego wymiaru kultury europejskiej i światowej, w której mieszkańcy staną się świadomymi i aktywnymi współtwórcami cywilizacji, rozwoju i postępu. Przykładem kształtowania europejskiej i światowej tożsamości kulturowej są przedstawione w artykule placówki edukacji dorosłej młodzieży wiejskiej, powstałe pod koniec XIX wieku w Dani pod nazwą - uniwersytety ludowe.
7
Publication available in full text mode
Content available

Культавыя крынiцы Вiцебска-Смаленскага памежжа: сiмвалiчны статус i рытуальныя функцыi

51%
Лобач У.
Białorutenistyka Białostocka
|
2015
|
vol. 7
PL
Artykuł został poświęcony analizie źródeł kultu na pograniczu witebsko-smoleńskim. Badania terenowe i analiza materiału etnograficznego pozwala stwierdzić, że zarówno w przeszłości, jak i obecnie źródła kultu pełnią funkcję centrum rytualnego, w którym ma miejsce komunikacja człowieka z Bogiem w celu odwrócenia złego losu, wydarzeń czy chorób. Cechą charakterystyczną miejscowej tradycji jest częstotliwość legendarnej treści w świątyni, która przeszła przez ziemię i na miejscu której pojawił się cudowne źródło. Do cech regionalnych można także zaliczyć znaczną ilość tzw. „piatinka” związanych z obrazem św. Paraskiewy Piatnicy, do którego wierni pielgrzymują w dziewiąty lub jedenasty piątek po Wielkanocy.
EN
The article is devoted to the examination of cult sources in Vitebsk-Smolensk borderline. Field studies and the analysis of folklore-ethnographic material reveal that in the past and present cult sources perform the function of ritual centre where communication between God and Man takes place. Its aim is to eliminate misfortunes and illnesses. The frequency of legendary plot in the temple is a specific feature of local tradition. Regional specificity is also characterized by a number of sacred sources “pyatsinka” that refer to the picture of “Paraskyevy Pyatnytcy” to which people go on a pilgrimage on the 9th or the 11th Friday after Easter.
8
Publication available in full text mode
Content available

Каляндарныя памiнальныя абрады беларусаў Падзвiння (па матэрыялах ХIХ – пачатку ХХI стст.)

51%
Аўсейчык У.
Białorutenistyka Białostocka
|
2015
|
vol. 7
PL
Na podstawie materiału badawczego obejmującego okres od XIX do początków XXI wieku omówiono tradycyjne żałobne obrzędy Białorusinów. Przeanalizowano żałobną tradycję na Dzień Zmarłych, Zielone Świątki, „Radanica” i Wielkanoc. Scharakteryzowano warianty nazw obrzędów, wskazano na ich cechy regionalne oraz lokalne różnice, opisano chronologię obrzędów i ich stan współczesny. Wyniki badań mogą zostać wykorzystane przy analizie światopoglądu i wierzeń Białorusinów, jak również przy rozwiązywaniu problemów natury etycznej związanych z historią regionu.
EN
The article discusses traditional calendar funeral rituals of Belarusian people based on ethnographic material of the period from the 19th century to the beginning of the 21st century. Such traditions as All Souls’ Day, Pentecost, “Radanitsa” and Easter have been described. The author describes varieties of ritual names their regional and distinctive features, an order of ritual activities, and their modern form. The results of the analysis are useful not only to show ideals and beliefs of Belarusians, but also to solve ethical problems connected with the history of the region.
9
Publication available in full text mode
Content available

Сакральныя азёры Вiцебска-Пскоўскага памежжа: сiмвалiчны статус у мiфапаэтычнай карцiне свету

51%
Лобач У.
Białorutenistyka Białostocka
|
2016
|
vol. 8
PL
W artykule omówiono symboliczny status świętych jezior w tradycyjnym obrazie świata ludności wiejskiej na pograniczu białorusko-rosyjskim (Witebsk-Psków). Analiza materiału pokazuje, że święte jeziora odnoszą się przede wszystkim do ludowego motywu „świątyni, która zapadła się pod ziemię”. Wyjątkowe właściwości wód (uzdrawiające lub niebezpieczne) czynią jezioro miejscem świętym. Jednak żadne z jezior pogranicza nie stanowi kultowego obiektu geografii sakralnej, ponieważ nie zostało włączone do praktyk rytualnych w cyklu kalendarzowym. Legendarne jeziora pełnią funkcję informacyjną i przedstawiają wydarzenia mitologiczne obecne w świadomości lokalnej społeczności.
EN
The article is devoted to the study of the symbolic status of the sacred lakes in the traditional picture of the world of the rural population of the Belarusian-Russian (Pskov-Vitebsk) borderlands. The analysis of folklore materials shows that sacred lakes often relate to the folk motif “the temple which fell through the ground”. The lake sacralization may result from unusual (medical or hazardous) properties of its water. However, none of the holy lake of borderlands is an object of worship in sacred geography because the lakes are not included in the ritual practices of the calendar cycle. Legendary lakes perform informational function and reflect the events of mythological history within the local community.
10
Publication available in full text mode
Content available

Cyfrowe Archiwum im. Józefa Burszty, czyli otwarta etnografia

51%
Stanisz A.
Kultura i Społeczeństwo
|
2019
|
vol. 63
|
issue 1
133-141
EN
The Józef Burszta Digital Archive [Cyfrowe Archiwum im. Józefa Burszty; http://cyfrowearchiwum.amu.edu.pl] is an online platform established in 2014 for publication of audiovisual materials collected since the 1950s by the Institute of Ethnology and Cultural Anthropology of the Adam Mickiewicz University in Poznań.The Józef Burszta Digital Archive functions on the basis of Creative Commons licenses and has the status of a social archive. There are broad applications for its resources both in academe and beyond. The author discusses the bases for founding the archive, the specifics of its accessible materials, and plans for its future activities.
11
Publication available in full text mode
Content available

Корова в традиционной духовной культуре Брестского Полесья (1)

45%
Shved I.
Zoophilologica. Polish Journal of Animal Studies
|
2021
|
issue 7
1-27
PL
W artykule podjęto rozważania na temat stosunku chłopów do krów, podstaw i mechanizmów jego semiotyzacji oraz mitopoetycznej interpretacji wizerunków krowy (cielaka) w różnych typach i gatunkach tradycyjnej białoruskiej kultury duchowej. Autorka analizuje materiał folklorystyczny i etnograficzny zarejestrowany w latach 1990–2018 na Polesiu Brzeskim. Wykazano, że powstały na gruncie motywacji mitologicznej „kod krowy-byka” obejmuje rozległy obszar zjawisk kultury duchowej i materialnej chłopów, przedmiotów związanych z życiem chłopskim, i jest odnotowywany w terminologii związanej z rytuałami, a także w obrzędowych i nieobrzędowych tekstach folklorystycznych
EN
This article discusses peasants’ attitude to cows, the foundations and mechanisms of this attitude’s semiotization, and the mythological and poetic interpretations of the images of the cow (and of the calf) in various types and genres of Belarusian traditional spiritual culture. Inna Shved examines folkloric and ethnographic material recorded in the Brest Polesie region in the period 1990–2018. She identifies and describes the “cow-bull code”, which covers a wide range of phenomena in the spiritual and material culture of peasants and relates to objects of peasant life. Deriving its origin from mythology, this code is reflected in ritual terminology and in folklore texts used in rituals and otherwise.
RU
В статье на фольклорно-этнографичеком материале, главным образом зафиксированном в 1990-е – 2018 гг. в Брестском Полесье, рассматриваются отношения крестьян к корове, основания и механизмы ее семиотизации, особенности мифопоэтической трактовки образов коровы (тельца) в различных видах и жанрах белорусской традиционной духовной культуры. Показано, что «коровье-бычий код», возникший на основе мифологической мотивации, покрывает обширное поле явлений крестьянской духовной и материальной культуры, предметов крестьянского быта, отчетливо просматривается в ритуальной терминологиии и обрядовых и необрядовых текстах фольклора.
12
Publication available in full text mode
Content available

Mistyczne i społeczne wartości pracy przy tworzeniu chleba

38%
Kocik L.
Studia Socialia Cracoviensia
|
2013
|
vol. 5
|
issue 1
EN
This paper is a part of author’s wider consideration problems of ties between nature, crafting and society. The work shows effects and results of collapse of traditional religious and magic values concerning agricultural products, especially the bread. The paper deals an integrated approach connecting food production of peasant farms with culture and everyday life of particular categories of country people. Today however, especially under the influence of globalization processes, there is a strong need for an integration glance and perception of the issue, mainly appropriate to the past role of traditional “strong values”. The special painful problem is a “deep trauma” of contemporary transformation of peasant communities. A strong indicator of this is number of committed suicides within some categories of peasant.
13
Publication available in full text mode
Content available

Mistyczne i społeczne wartości pracy przy tworzeniu chleba

38%
Kocik L.
Studia Socialia Cracoviensia
|
2013
|
issue 1(8)
9-19
PL
Artykuł ukazuje skutki załamania się tradycyjnych religijnych i magicznych wartości związanych z produkcją rolniczą, szczególnie z „tworzeniem chleba”. Praca uwzględnia zintegrowane podejście do produkcji żywności, kultury wsi i codziennego życia określonych kategorii jej mieszkańców. Na tym tle ukazuje wpływ procesów globalizacji i modernizacji jako czynnika destruktywnego w stosunku do kultury tradycyjnej. Procesy te często powodują głęboką „traumę” społeczno-kulturową, której wskaźnikiem może być ilość samobójstw wśród niektórych kategorii ludności chłopskiej.
EN
This paper is a part of author’s wider consideration problems of ties between nature, crafting and society. The work shows effects and results of collapse of traditional religious and magic values concerning agricultural products, especially the bread. The paper deals an integrated approach connecting food production of peasant farms with culture and everyday life of particular categories of country people. Today however, especially under the influence of globalization processes, there is a strong need for an integration glance and perception of the issue, mainly appropriate to the past role of traditional “strong values”. The special painful problem is a “deep trauma” of contemporary transformation of peasant communities. A strong indicator of this is number of committed suicides within some categories of peasant.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.