Search results

1

Religijne motywy w filozofii Platona

100%

Paczkowski P.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2020

|

vol. 39

|

issue 1

9-23

EN

In this article I analyse the religious aspects of Plato’s philosophy, which are wrongly overlooked but extremely important motives of Platonism. I begin by indicating the main end Plato attributed to philosophy. Then I show how it fit into the lifestyle of the Athenians. I study the presence of religious elements in his philosophy (a language, beliefs). I am analysing his view of the role of religion in polis and the philosophical form of religion, which was based on cosmology.

PL

W niniejszym artykule analizuję religijne aspekty filozofii Platona, które stanowią niesłusznie pomijany, a niezwykle ważny motyw platonizmu. Rozpoczynam od wskazania celu, jaki Platon przypisywał filozofii w ogóle; następnie pokazuję, jak wpisywał się on w styl życia jego współobywateli; badam obecność religijnych elementów w jego filozofii (język, wierzenia); analizuję jego pogląd na rolę religii w polis oraz jej filozoficzną formę, której fundamentem była kosmologia.

2

W kręgu religijności antycznej − misteria eleuzyjskie. Od mitu do kultu

100%

Nowaszczuk J.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2014

|

issue 1

177-202

PL

Misteria eleuzyjskie należą do grona zagadnień, które intrygują badaczy religii przedchrześcijańskich. Ciągle żywe zainteresowanie to wynik znaczenia tych wierzeń w starożytności, ich zasięgu i przede wszystkim tajemniczego charakteru. Na ogół panuje dziś zgoda, że prapoczątków rytuałów trzeba szukać już w kulturze egejskiej. Ich kres przypada z kolei na schyłek politycznego istnienia Imperium Romanum. Niewątpliwie stanowią one potwierdzenie rozpowszechnionego przekonania, iż religie misteryjne należą do najbardziej trwałych postaci kultycznych. Obrzędy nie były bynajmniej zjawiskiem niszowym, lecz ogarniały różnorodne sfery życia ludzi poszczególnych stanów i narodów. Wśród wtajemniczonych znajdowali się zarówno niewolnicy, jak i rzymscy cesarze. Doktryna powiązana z ceremoniałem regulowała nie tylko sferę życia religijnego, lecz przekładała się na światopogląd, dotyczyła spraw społecznych i państwowych. Determinacja mistów w dążeniu do zdobycia inicjacji w Eleusis płynęła z najgłębszego bodajże pragnienia człowieka, z pragnienia pokonania potęgi śmierci. Ryty miały na celu wprowadzenie uczestników w zrozumienie świata nadprzyrodzonego i ofiarowanie im nadziei na życie w wieczności. Przekonanie, że istnieje rzeczywistość nadnaturalna, stanowi jeden z kluczowych postulatów omówionych wierzeń. Uwagę zwraca w nich również większe zbliżenie bogów i ludzi, niż ma to miejsce w innych kultach przedchrześcijańskich. Choć bóstwa są odległe i − w niektórych momentach − budzą wręcz trwogę swoim bezwzględnym postępowaniem, to jednak dzieje Cerery przekonują, iż potrafią być wdzięczne ludziom, a oni sami są życzliwie nastawieni nie tylko do zwierzchności, lecz również wzajemnie do siebie. Historia opowiedziana w dawnym podaniu była interpretowana symbolicznie i tłumaczona z zastosowaniem alegorii, co stało się w późniejszym okresie cechą charakterystyczną religii antycznych. Za typowe przejawy ówczesnej pobożności można też uznać zabobonność, wiarę we wróżby i nieodwołalność boskich wyroków oraz przekonanie, że namiętności są siłą sprawczą wielu działań, a miłość potrafi pokonywać wszelkie przeszkody. Mit dotyczący bóstw chtonicznych stał się zatem podstawą ciekawego zjawiska religijnego, które pozwala zrozumieć inne kulty misteryjne i przybliża światopogląd ludzi w starożytności.

EN

The Eleusinian Mysteries belong to the group of subjects that intrigue pre-Christian religion researchers. The continuous keen interest is the result of the signifi cance of these ancient beliefs, their scope and, above all, a mysterious nature. There is a general agreement that the pre-beginnings of the rituals can be traced to as early as in the Aegean culture. Their end, in turn, coincides with the demise of the political existence of the Roman Empire. Undoubtedly, they confirm the widespread belief that the mystery religions are the most stable cultic forms. The rites were by no means a niche phenomenon, in fact, they affected diverse spheres of life of people of individual classes and nations. Among the initiates were both slaves and Roman emperors. The doctrine associated with the ceremonial regulated not only the sphere of religious life, but was a reflection of the outlook on life, concerned social and state affairs. The determination of mystae in an effort to gain initiation in Eleusis stemmed from probably the deepest human desire, the desire to defeat the power of death. The rites were aimed at making the participants to understand the supernatural world and to offer them the hope of eternity. The conviction that there is a supernatural reality is one of the key postulates of the beliefs under discussion. Interesting to note is that the closeness between gods and people is greater than in other pre-Christian cults. Although gods are distant and, at times, raising even fear by their ruthless actions, nevertheless the story of Ceres shows that she can be grateful to people, who have positive attitude not only to sovereignty but also to each other. The story told in an old tale was interpreted symbolically and translated with the use of allegory, which was later typical of ancient religions. Superstitiousness, believing in fortune-telling, inevitability of God’s judgments, the belief that passions are the driving force behind many actions and that love can overcome all obstacles can also be regarded as typical manifestations of piety at that time. Thus, the myth concerning the chthonic deities became the basis for an interesting religious phenomenon that allows us to understand other mystery cults and makes us more familiar with the outlook on life of many people in ancient times.

3

Droga do Transcendencji w filozofii starożytnej. Doświadczenie mistyczne czy dialektyka?

100%

Gajda-Krynicka J.

Filozofia Chrześcijańska

|

2016

|

vol. 13

7-36

PL

Zadaniem tego artykułu jest określenie, czy jest możliwe odnalezienie w starożytnej filozofii takich form mistycznego doświadczenia, w których człowiek, prowadzony przez Boga, jest w stanie dostąpić wglądu w Jego istotę i kontemplować najwyższego Boga. Punktem wyjścia analiz jest definicja doświadczenia mistycznego sformułowana przez M. Gogacza, a następnie uzupełniana przez prace I. Andrzejuka. Definicja ta mówi o wiedzy zdobytej per raptum, jak to wyraża Tomasz z Akwinu. To z tej perspektywy są badane fenomeny, takie jak grecka religia, ryty misteryjne oraz pogańskie rozumienie boga/boskości/transcendencji. Analiza prowadzi do wniosku, że grecka filozoficzna wizja transcendencji nie stwarza miejsca na zaistnienie możliwości otrzymania wiedzy na temat Pierwszego Bytu w ramach mistycznego doświadczenia. Staje się to możliwe jedynie w filozofii chrześcijańskiej.

4

The Christian martyr as a hyperthanatic philosopher and mystes, and the success of christianity

80%

Kozłowski J. M.

Vox Patrum

|

2018

|

vol. 69

377-391

PL

Stworzenie przez starożytne chrześcijaństwo postaci świadka-męczennika było niewątpliwie jedną z przyczyn, dla których owa młoda religia przyciągała do siebie nowych wyznawców także w czasie prześladowań. Dlaczego jednak postać męczennika okazała się tak skuteczna? Wśród wielu wzajemnie nie wykluczających się odpowiedzi, można udzielić również następującej. Męczennik jednocześnie urzeczywistniał w sobie dwa soteriologiczne ideały grecko-rzymskiego świata: ideał umierającego filozofa, którego niezłomna postawa wobec śmierci pokazuje, że nie ma ona nad nim panowania, oraz ideał misty, adepta kultu misteryjnego, który uczestniczy duchowo w śmierci i zmartwychwstaniu czczonego przez siebie bóstwa.

EN

The creation of the concept of the martyr by ancient Christianity was undoubtedly one of the reasons why this young religion could endure through times of persecution and also attract new believers. But what exactly made this concept so effective? Among the many mutually non-exclusive answers, one more may be provided: the person of the martyr simultaneously fulfilled, on a previously unknown level of intensity and scale, two soteriological ideals of the ancient world, i.e., that of the dying philosopher whose attitude toward death showed that death had no power over him and that of the mystes intimately united with the dying and resurrecting divinity.

5

Polemiczny charakter wykorzystania greckiego słownictwa misteryjnego przez tłumaczy Septuaginty

61%

Lasek P. A.

Verbum Vitae

|

2021

|

vol. 39

|

issue 3

685-704

EN

The article provides an analysis concerning the occurrence of some mysteric terms present in the translation of the Septuagint. Greek mystery cults were widely popular at the time when the translation was made. Some parts of the cult were kept undercover. However, the vocabulary, some of the symbols or ideas were widely known to the people, including the Jewish community living in the diaspora of Alexandria. No wonder one can find the words linked to the mystery cults in the Septuagint. What calls one to consider the theme is that some Greek terms linked to the mystery cults in LXX translated the original Hebrew text improperly and thus changed its meaning. Such a situation occurs, e.g., in the book of Hosea where the words light and knowledge appear, whereas the Hebrew text speaks about agriculture, and in the book of Zecharia where the Hebrew word myrtle is translated to mountain and stork to hoopoe. The article provides an analysis of the work of the translators of LXX and the motives of their actions. What can be seen is the polemic with the mysteric cults that is conducted in two ways: firstly, by presenting the mysteric cults and their participants in a negative light; secondly, by avoiding any possible positive associations of the faith of God of Israel with the mystery symbolism.

PL

Celem artykułu jest analiza występowania słownictwa misteryjnego obecnego w tłumaczeniu Septuaginty. W czasie, kiedy to tłumaczenie powstawało, greckie kulty misteryjne były bardzo popularne. Pewna ich część pozostawała tajemnicą, ale słownictwo, symbolika i część ich ideologii były szeroko znane, także izraelskiej wspólnocie żyjącej w diasporze aleksandryjskiej. Nie jest zatem niczym dziwnym, że w tekście LXX spotykamy słowa związane z kultami misteryjnymi. Tym, co jest zaskakujące i co zachęca do podjęcia badań nad tym zagadnieniem jest to, że w LXX są miejsca, gdzie greckie słowa związane z kultami misteryjnymi tłumaczą słowa hebrajskie w sposób niewłaściwy oraz zmieniają znaczenie i wymowę tłumaczonego tekstu. Z taką sytuacją mamy do czynienia np. w księdze Ozeasza, gdzie spotykamy misteryjne słowa „światło” i „wiedza”, podczas gdy tekst hebrajski przedstawia obrazy rolnicze, oraz w księdze Zachariasza, gdzie hebrajskie słowo „mirt” jest tłumaczone jako „góra”, a słowo „bocian” jako „dudek”. Artykuł podejmuje analizę takiego postępowania tłumaczy LXX oraz motywów ich działania. Możemy tu zaobserwować polemikę z kultami misteryjnymi, prowadzona na dwa sposoby: 1) przez prezentowanie kultów misteryjnych i ich uczestników w złym świetle; 2) przez unikanie możliwych skojarzeń kultu prawdziwego Boga z symboliką misteryjną.

6

Niektóre aspekty polemiki Septuaginty z kultami misteryjnymi

51%

Laskowski Ł.

The Biblical Annals

|

2014

|

vol. 4

|

issue 2

334-354

EN

This article provides an analysis of the occurrence of basic terms related to the Greek mystery cults in the Septuagint. Such terms as τελεταί, μύσται and θίασοι appeared to be so significant and wide that could be employed in expressing theological views on current reality while translating. Considerably general criticism of initiations seems to reflect the translator’s polemics against traditions which he considered unacceptable in the light of the Yahwist. The Baal-Peor cult (Numbers 25:3,5 and Psalms 105:28 LXX) was perceived by the translator as one of the initiations. The translation of the Book of Amos 7:9 defines the idolatrous temples of Israel as initiations, thus being living institutions and not specific locations. A similar approach can be observed in the translation of the terms qedesha and qadesh. in Deut 23:18, 1 Kgs 15:12 and Hos 4:14, whereas the term θίασοι in translation of Jeremiah 16:5 refers to feasts in the honour of deities. It should be noted, however, that the Septuagint translators’ reference to mystery cults was not their main focus of attention. Translation phenomena observed herein remain rather marginal even in comparison with the writings of Philo or Flavius Josephus. Therefore it can be inferred that the problem in question was a peripheral part of a larger phenomenon, i.e. condemnation of idolatry.

Refine search results

1 Colloquia Theologica Ottoniana

1 Filozofia Chrześcijańska

1 Tarnowskie Studia Teologiczne

1 The Biblical Annals

1 Verbum Vitae

1 Vox Patrum

1 Gajda-Krynicka J.

1 Kozłowski J. M.

1 Lasek P. A.

1 Laskowski Ł.

1 Nowaszczuk J.

1 Paczkowski P.

1 2021

1 2020

1 2018

1 2016

2 2014

Religijne motywy w filozofii Platona

W kręgu religijności antycznej − misteria eleuzyjskie. Od mitu do kultu

Droga do Transcendencji w filozofii starożytnej. Doświadczenie mistyczne czy dialektyka?

The Christian martyr as a hyperthanatic philosopher and mystes, and the success of christianity

Polemiczny charakter wykorzystania greckiego słownictwa misteryjnego przez tłumaczy Septuaginty

Niektóre aspekty polemiki Septuaginty z kultami misteryjnymi