Search results

1

Gałczyński i Monty Python? O nową interpretację Zielonej Gęsi

100%

Tarnogórska M.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2016

|

vol. 59/120 z. 4

99-108

EN

This article presents and analyses a striking similarity between Zielona Gęś (The Green Goose), a collection of short plays by Polish poet K. I. Gałczyński, published first in 1946−1950, and the BBC series Monty Python’s Flying Circus broadcast in 1969−1974. Although Gałczyński and the British comedy group never met and while they belonged to different generations, they created similar humorous worlds often using the same literary motifs and cultural inspirations. The origin of the ‘isomorphic’ relation has to do with their similar intellectual backgrounds as well as connections to the English tradition of literary nonsense.

2

Kuglowanie teorią. Casus Stanisława Barańczaka

71%

Tarnogórska M.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

|

2019

|

vol. 7

137-149

EN

This article deals with Stanisław Barańczak’s playful approach to the theory of literature, presented in his book Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne: Wprowadzenie w prywatną teorię gatunków (first edition: London, 1995). The author, inspired by the tradition of literary nonsense and so-called academic humour, creates ‘a private theory of literary genres’ that combines two different linguistic modes: 1. an abstract scientific jargon of structuralism, along with its professional terminology, and 2. a metaphorically-oriented style, relying on visual effects, as well as evoking humour by the contrast with academic discourse. In Barańczak’s treatment, theory becomes a juggler’s prop, which he applies to showcase his sophistication and ingenuity. Like a prestidigitator, the author performs tricks in order to grant his readers an illusion of a scientifically deep fictive theory, with such methods as his multiplication of generic phenomena, presented through excessively detailed classification, enormously long footnotes, the description of generic rules resembling a culinary show, and extravagant, bizarre literary terms. He thus reveals the comical potential of theoretical discourse, turning the theoretical into the theatrical.

PL

Wirtuozerskie umiejętności Stanisława Barańczaka, o których wielokrotnie pisano, komentując jego twórczość literacką i translatorską, znajdują potwierdzenie również w sposobie posługiwania się przez niego dyskursem (quasi)naukowym, konstruowanym na potrzeby intelektualnej zabawy. Osobliwym tego przykładem jest „prywatna teoria gatunków” wyłożona w książce Pegaz zdębiał (I wyd. w 1995 r.), w odniesieniu do której formuła kuglarskiego seansu, oznaczająca pewną odmianę sztuki zręcznościowo- magicznej, stanowić może istotne narzędzie interpretacji. Stosowane przez Barańczaka efektowne techniki oddziaływania na wyobraźnię odbiorcy („żonglowanie” teoretycznymi pomysłami, triki służące budowaniu naukowej iluzji, użycie zaskakujących form obrazowania w charakterze budzących podziw rekwizytów, symulowanie obfitującego w dziwności spektaklu) tworzą atmosferę niezwykłości, typową dla prestidigitatorsko- iluzjonistycznych praktyk.

3

Parodia w służbie nonsensu. Przypadek Stanisława Barańczaka

63%

Tarnogórska T.

Zagadnienia Rodzajów Literackich

|

2014

|

vol. 57/114 z. 2

39-52

PL

Artykuł stanowi próbę analizy niezwykle różnorodnego i bogatego repertuaru form parodystycznych obecnych w twórczości nonsensowej Stanisława Barańczaka. Obiektem prowadzonej przez autora gry parodystycznej stają się z jednej strony utwory klasycznej literatury angielskiej, jak np. limeryki Edwarda Leara, które zyskują nową postać w wyniku zastosowania wyrafinowanej strategii przekładowej, z drugiej zaś — podstawowy kanon dzieł literatury polskiej (teksty Kochanowskiego, Mickiewicza, Słowackiego, Norwida czy Broniewskiego), dobrze znany rodzimemu wykształconemu odbiorcy (Bóg, Trąba i Ojczyzna. Słoń a Sprawa Polska oczami poetów od Reja do Rymkiewicza, 1995). Istnienie tego podstawowego dla lektury poziomu nawiązań intertekstualnych sprawia, iż nonsens Barańczaka posiada wyraźnie intelektualny charakter, przypominając pod wieloma względami tzw. in-jokes, adresowane do dość wąskiej „wspólnoty śmiechu”. Szczególną odmianą stosowanych przez autora zabaw intertekstualnych jest parodia dyskursu naukowego, której imponujący przykład to „prywatna teoria gatunków literackich”, zawarta w książce Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne: Wprowadzenie w prywatną teorię gatunków (2008). Wśród wykreowanych przez Barańczaka gatunków znalazły się m.in. alfabeton, występujący w formie pełniącej funkcje mnemotechniczne parafrazy, jak w przypadku monologu Hamleta, w którym następujące po sobie wersy składają się ze słów reprezentujących kolejne litery alfabetu, co ma ułatwić aktorom pamięciowe opanowanie tekstu, czy mankofon (odmiana mankamętu), czyli wersja znanego utworu literackiego pozbawiona głosek nastręczających trudności ludziom z wadami wymowy, jak słynny sonet Burza Mickiewicza z poddaną ekstrakcji głoską „r”. Przedstawiona wielość i rozmaitość stosowanych przez autora form parodystycznych prowadzi do wniosku, iż przyjęte przez badaczy rozumienie nonsensu jako nie tyle braku, co parodii sensu zyskuje szczególne potwierdzenie w dziedzinie współczesnego nonsensu „intelektualnego”, reprezentującego czysto humorystyczną, stworzoną dla celów ludycznych, odmianę intertekstualności.

EN

This article presents the work of Stanisław Barańczak as a spectacular example of using parody in modern nonsense literature. In the case of Barańczak, broadly conceived parody turns out to be an omnipresent device that lends a distinctive and original character to his nonsense texts. The author’s parodic play is based, on the one hand, on classic nonsense poetry of English literature (Edward Lear), an object of sophisticated re-writing in translation, and on the other hand, on the Polish literary canon easily recognizable by the educated reader. Thanks to this level of intertextuality, nonsense gains an intellectual form as well as an in-joke function. The special domain of Barańczak’s work is nonsensical parody of academic discourse resulting in his ‘private theory of literary genres’ contained in Pegaz zdębiał (1995) and supplemented by a long register of newly invented nonsense genres (‘mnemonic paraphrase’ such as Hamlet’s Soliloquy, its beginning lines successively following alphabetic order to facilitate role learning by actors or ‘mankofon’, a literary text free from ‘difficult’ sounds and meant for people with speech impediments). The proliferation and variety of parodic techniques in Barańczak’s work leads to the conclusion that the definition of nonsense as a parody of sense finds a convincing confirmation in modern intellectual nonsense, being a remarkable variant of pure humorous intertextuality.

Refine search results

2 Zagadnienia Rodzajów Literackich

1 Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica

1 2019

1 2016

1 2014

2 Tarnogórska M.

1 Tarnogórska T.

Gałczyński i Monty Python? O nową interpretację Zielonej Gęsi

Kuglowanie teorią. Casus Stanisława Barańczaka

Parodia w służbie nonsensu. Przypadek Stanisława Barańczaka