Search results

1

Ogłoszenia zamieszczane w prasie warszawskiej (w latach 1729–1773) jako źródło informacji o bogatej ofercie wydawniczej literatury religijnej

100%

Chrobot A.

Studia Wschodniosłowiańskie

|

2014

|

vol. 14

323-330

EN

The majority of advertisements published in Warsaw newspapers and magazines in the years 1729–1773, which presented book publishing offers of the Jesuits and the Piarists, referred to religious books. There are mostly sermons, prayers and meditations. The advertisements, both long and short, always inform the reader about the subject of a given book (also the ones which include only a book’s title). Additionally, they give the name of the author or the translator, a publishing house and some information on where a book can be purchased. They are an excellent source of information regarding the need for religious literature. Frequently, they are the only evidence of books which have not survived until today. The also inform about the way in which books were published at that time, e.g. font or paper type.

2

Z nieznanej korespondencji Romana Brandstaettera

100%

Witek J. A.

Tarnowskie Studia Teologiczne

|

2014

|

vol. 33

|

issue 1

EN

The article treats of the previously unknown correspondence of the writer, stored in the Library in Kórnik, Ossolineum or in the private collections. Letters are addressed to his wife, the clergy, the blind children from Laski, to writers from the country and abroad and they provide interesting pieces of information concerning life and work of the writer. Materials sent from Jerusalem at the request of the author of the article are a valuable complement to the whole. The texts confirm the great writer's fascination with religious themes, especially his love for the Bible, which is the „book of life”.

PL

Artykuł dotyczy nieznanej dotąd korespondencji pisarza, zgromadzonej w Bibliotece w Kórniku, Ossolineum czy zbiorach prywatnych. Listy kierowane do żony, osób duchownych, niewidomych dzieci z Lasek, literatów z kraju i zza granicy dostarczają interesujących wiadomości dotyczących życia i twórczości pisarza. Materiały nadesłane z Jerozolimy na prośbę autorki artykułu stanowią cenne uzupełnienie całości. Teksty potwierdzają ogromną fascynację pisarza tematyką religijną, a zwłaszcza umiłowaniem Biblii, która jest „księgą życia”.

3

O sztuce (nie tylko) religijnej w powieści Savonarola Marii Gertrudy Skórzewskiej

94%

Tomaszewska W.

Studia Bobolanum

|

2019

|

vol. 30

|

issue 3

117-131

EN

The novel trilogy Savonarola by Maria Gertruda Skórzewska, the Immaculate Virgin from Jazłowiec, is the only novel in the Polish literature about Giròlamo Savonarola, a theologian, preacher and religious writer. The analysis of the novel’s narrative undertaken in the article has identified three textual categories, namely: sublimity, presence and truth as “artistic truth”. In this horizon was discussed the topic of the image of the culture of Florence at the turn of the 15th and 16th centuries as well as its intellectual and artistic environment. Considering the idea of beauty contained in the novel, combined with good and truth, the author of the article discusses two circles of issues: 1. confrontation of two epochs as two moral and aesthetic formations i.e. the Middle Ages and the Renaissance which correspond to either religious (God as the creative force, perfection of the works of God), or a secular way of understanding the work of creation; 2. orienting the narrative on the religiously conceived idea of a masterpiece and its various specific implementations; they confirm the value of culture, art and literature remaining in a creative relation to the Bible and an outstanding European intellectual tradition.

PL

Trylogia powieściowa pt. Savonarola Marii Gertrudy Skórzewskiej, niepokalanki z Jazłowca, jest jedyną w literaturze polskiej powieścią o Giròlamo Savonaroli, teologu, kaznodziei, pisarzu religijnym. Podjęta w artykule analiza powieściowej narracji, wyłoniła trzy tekstowe kategorie, a mianowicie: wzniosłość, uobecnienie i prawdziwość jako „prawdę artystyczną”. W takim też horyzoncie został omówiony temat, którym jest obraz kultury Florencji z przełomu XV i XVI w., jej środowiska intelektualnego i artystycznego. Rozważając zawartą w powieści ideę piękna, łączonego z dobrem i prawdą, autorka artykułu omawia dwa kręgi zagadnień, którymi są: 1. konfrontacja dwóch epok jako dwóch formacji moralno-estetycznych, średniowiecza i renesansu, którym odpowiada bądź religijny (Boga jako istoty sprawczej, doskonałości dzieł Bożych), bądź świecki sposób pojmowania dzieła stworzenia; 2. ukierunkowanie narracji na religijnie pojmowaną ideę arcydzieła i na jej różnorakie konkretne realizacje; one to potwierdzają wartość kultury, sztuki i literatury, pozostającej w twórczej relacji do Biblii i wybitnej europejskiej tradycji intelektualnej.

4

Prosta mowa w tekstach o charakterze religijnym XVIII wieku (Czyn jerejskogo nastawljenija, Poczajów 1776)

84%

Getka J.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2017

|

vol. LXIV

73-85

EN

“Prosta mova” – colloquial language of population of the eastern lands of the former Republic of Poland only occasionally appears in the printed texts in the eighteenth century. It is especially rare in texts of religious nature. In this regard, Basilian typography is an exception. “Prosta mova” as the language of printing, can be seen in texts and fragments of prints published by definition in other languages. This type of text is the subject of the analysis set out in this article. Numerous features of a living language that are visible at the level of phonetics and vocabulary are reflected in the analyzed Чинъ Іерейскаго наставленїя. Analysis of these features brings to the conclusion that the dominant element in the text, is the Ukrainian dialect. Of course, due to the different articulation of selected graphemes on the Belarusian and Ukrainian-speaking territories (eg. grapheme ѣ) editors left the pronunciation to the decision of their readers in accordance with the local tradition.

PL

Prosta mowa, czyli potoczny język mieszkańców ziem ruskich dawnej Rzeczypospolitej, jako język o nieuznanym statusie tylko sporadycznie pojawia się w tekstach drukowanych w XVIII wieku jako środek wypowiedzi literackiej, zwłaszcza w tekstach o charakterze religijnym. Pod tym względem drukarstwo bazyliańskie stanowi wyjątek. Bazylianie wydawali teksty w tym języku, prosta mowa pojawiała się również we fragmentach tekstów drukowanych z założenia w innych językach. Tego typu tekst stanowi źródło badań przedstawionych w niniejszym artykule. Proponowana analiza ma wskazać elementy prostej mowy na różnych poziomach języka w wydaniu poczajowskim z 1776 roku: Czyn jerejskogo nastawljenija. Tekst kierowany był do kapłanów w celu ułatwienia sprawowania posługi duchownej również wśród niewykształconych wiernych, co wyjaśnia przyczynę pojawienia się w nim elementów ruskojęzycznych. Prosta mowa wspólna dla przodków dzisiejszych Białorusinów i Ukraińców w postaci opracowanej była oczywiście w pewnym stopniu tworem sztucznym, ale jednak zróżnicowanym ze względu na jej „nasycenie” cechami miejscowej wymowy. W kontekście druków poczajowskich należy stwierdzić, że pierwiastkiem dominującym są tu gwary ukraińskie. Oczywiście, ze względu na różnice w czytaniu wybranych grafemów na białoruskim i ukraińskim obszarze językowym (na przykład grafemu ѣ) redaktorzy pozostawiali swoim czytelnikom furtkę do wymowy zgodnej z ich lokalną tradycją.

5

Anioła Ślązaka polemika z luteranizmem

84%

Zawadzki R. K.

Łódzkie Studia Teologiczne

|

2016

|

vol. 25

|

issue 4

115-128

EN

The article first gives a short presentation of Angelus Silesius (1624-1677) or, Johannes Scheffler, and then more thoroughly analyses the first part of his work entitled Idea causarum fundatarum, transeundi a Lutheranis ad Ecclesiam Catholicam; comprehensarum Illationibus duabus which has been forgotten today. The baroque writer used exclusively brief statements which confirm the truth of the Roman faith and simultaneously debunk arguments in favor of Protestant religion. Above all his work was supposed to provide polemical ammunition for the supporters of the Roman Catholic Church and to justify discontinuing relations with Protestantism. In order to achieve this purpose, the writer enumerated and discussed arguments related to the most important arguable theological issues, such as the apostolic succession, miracles, attitude to God’s Word, religious life, celibacy, the figure of Luther and his adherents, etc.

6

„Rzeczy chrześciańskie” w księgozbiorze Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza i niemieckiego Archiwum Państwowego w Szczecinie

84%

Kosman J.

Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi

|

2019

|

issue 13

125-144

EN

In 1824, the Society for the History and Antiquity of Pomerania (Gesellschaft für Pommersche Geschichte und Alterthumskunde) was established in Szczecin. It united, among others, scholars who conducted scientific research and published source editions. In the period of its many years of activity, the Society has accumulated rich collections that included monuments of material culture and a collection of books. In 1856, after the conclusion of the contract with the provincial archives in Szczecin (Königliche Provinzial-Archivs zu Stettin), the Society’s library was moved to this archives. The book collections of both institutions have inherited the library of today’s National Archives in Szczecin. We are talking about preserved collections, a significant part of them was dispersed during and after the World War II. This article presents selected examples of religious literature, focusing on editions published in the period from the fifteenth century to the first half of the twentieth century.

7

Zlecenia o tematyce religijnej realizowane w lwowskiej tłoczni gubernialnej w latach 1773–1800

84%

Rusińska-Giertych H.

Tematy i Konteksty

|

2016

|

issue 6(11)

364-384

EN

The article focuses on the religious publications that were issued in Lvov in 1773-1800 by the printing press of the Lvov province, which belonged to Antoni Piller and later to his successors. Since the Pillers’ printing press was the only one active in the town between the latter half of the 1780s and the end of the 1790s, it accepted, apart from governmental printing orders, other commissions, including church and monastic ones. About thirty five religious texts were released by them. They were mostly prayer books and sermons, but also textbooks and religious education books, teaching guides for catechists, excerpts facilitating the understanding of the Gospel, as well as summaries of important Western European works that had an impact upon understanding the Christian religion and the debate of the existence of God.

8

Anons kolejnego numeru „Tematów i Kontekstów” – Staropolskie i oświeceniowe piśmiennictwo religijne. Swojskość i uniwersalizm

84%

Trościński G.

Tematy i Konteksty

|

2015

|

issue 5(10)

442-443

EN

In 2014 was published a volume of „Themes and Contexts” dedicated Old-Polish and 18th Century Religious Literature. In the sixth issue of our journal we would like to continue that topic. We are interested in exploring, analyzing and describing the phenomena of homeliness and universality in a former religious literature.

9

Jak „opowiedzieć” Matkę Bożą? Postać Maryi w kazaniu Samuela Brzeżewskiego

83%

Dybek D.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2019

|

vol. 53

|

issue 2

243-264

EN

Samuel Brzezewski was a monk, highly regarded as a priest and hagiographist in the 17th century. Two out of three of his sermons that have remained till today talk about Virgin Mary. One of them is Zaciąg dworzanów na kurią Najaśniejszej Królowej nieba i ziemie Maryjej, in which the author describes the criteria necessary for becoming a part of the Virgin Mary’s court. While portraying the Virgin Mary, he uses many epithets taken from the Biblical tradition. The Virgin Mary is e.g. the Queen, the Empress, second Eva, the Gate, the Window and… the Fire Place. Brzezewski tries to explain these metaphorical descriptions and their theological meanings. Wespazjan Kochowski did the same, writing Ogród panieński. It is possible that Kochowski was inspired by the sermons written by Brzezewski.

PL

Samuel Brzeżewski to zakonnik, który w XVII w. był docenianym kaznodzieją i hagiografem. Dwa z trzech zachowanych jego kazań dotyczą Maryi. Należy do nich Zaciąg dworzanów na kurią Najaśniejszej Królowej nieba i ziemie Maryjej, w którym autor użył konceptu: przedstawia kryteria doboru chrześcijan na dwór Matki Bożej. Opisując Maryję, stosuje wobec niej bardzo wiele określeń, które zaczerpnął z tradycji biblijno-patrystycznej. Matka Boża to m.in. królowa, cesarzowa, druga Ewa, brama, okno i… piec. Brzeżewski używając tych nazw, starał się wyjaśnić ich metaforyczny lub teologiczny sens. Podobnie postąpił w tym samym stuleciu Wespazjan Kochowski, pisząc Ogród panieński. Niewykluczone, że barokowy twórca inspirował się również kazaniem krakowskiego zakonnika.

10

Charakterystyka głosek [t] i [d] w wydaniach teologii moralnej z XVIII wieku (na materiale tekstów z Supraśla, Uniowa i Poczajowa). Przyczynek do dyskusji na temat prostej mowy xviii wieku

67%

Getka J.

Rozprawy Komisji Językowej ŁTN

|

2019

|

vol. LXVII

85-103

PL

Artykuł prezentuje analizę graficznych realizacji głosek [t] i [d] w kolejnych edycjach bazyliańskiej, ruskojęzycznej teologii moralnej, które ukazały się w drukarniach bazyliańskich w Supraślu, Uniowie i Poczajowie w XVIII wieku. Wyniki analizy prowadzą do wniosku o występowaniu w XVIII wieku dwóch odrębnych tradycji ortograficznych – białoruskiej i ukraińskiej. W odniesieniu do analizowanych głosek potwierdza je zaznaczenie zjawisk dziekania, ciekania czy ukraińskiego stwardnienia [d] i [t]. Tym samym podważona zostaje teza o przerwaniu tradycji piśmienniczej na ziemiach białoruskich i ukraińskich w XVIII wieku i odrodzenia się białoruskiego i ukraińskiego języka literackiego na nowej – ludowej – bazie. W proponowanym ujęciu tezę tę należy zastąpić tezą o ewolucyjnym rozwoju literackich języków białoruskiego i ukraińskiego.

EN

This article presents an analysis of the implementation of the graphic sounds [t] and [d] in subsequent editions of Ruthenian language moral theology, which were published Basilians printing houses in Suprasl, Uniev and Pochayiv in the 18th century. The results of the analysis lead to the conclusion about the occurrence in the eighteenth century of two separate literary traditions – in Belarusian and Ukrainian languages. In relation to the analyzed sounds, this is confirmed by the marking of the phenomena (for Belarusian language): dzekannya or tsekannya or (for Ukrainian language): the process of hardening [d] and [t]. The thesis on the breaking of the literary tradition on the Belarusian and Ukrainian lands in the eighteenth and the revival of the Belarusian and Ukrainian literary language on the new – folk – base is thus undermined. In the proposed approach, this thesis should be replaced by a thesis about the evolutionary development of Belarusian and Ukrainian literary languages.

11

Swojskość i uniwersalizm – z wybranych zagadnień staropolskiego i oświeceniowego piśmiennictwa religijnego

67%

Trościński G.

Tematy i Konteksty

|

2016

|

issue 6(11)

11-21

EN

Old Polish and Enlightenment religious literature is a fascinating area of research in past culture. It is still too early to claim comprehensive knowledge of it even though systematic work has been in progress for decades. The present issue of “Tematy i Konteksty” is the second collection of papers focused upon this current in old Polish literature. This issue is devoted to the relations of familiarity and universalism in Old Polish and Enlightenment religious literature. The main emphasis in the papers has been placed upon the Brest Bible and biblical inspirations, homiletics and occasional literature, religious drama, religious confession, mysticism, meditation, religious prints and manuscripts.

12

Память, мифологизация или мифопоэтика? Лермонтов в свете религиозной философии Серебряного Века

67%

Zoltán J. G.

Roczniki Humanistyczne

|

2015

|

vol. 63

|

issue 7: Słowianoznawstwo

5-27

RU

В настоящей работе делается попытка суммировать и контрастировать взгляды русских религиозных философов эпохи Серебряного века на творчество Лермонтова. Полемичная оценка Владимира Соловьева дала толчок переосмыслению места Лермонтова в отечественном каноне. Начиная с Мережковского, истолковавшего произведения Лермонтова в согласии с дуалистическим кодом собственной метафизической умозрительной конструкции, все религиозные философы, включая Н. Бердяева, Л. Шестова, откликались на дилемму «Пушкин или Лермонтов», даже в форме кратких разбросанных замечаний. Религиозные мотивы, фигурирующие в лирике и прозе Лермонтова, внушают, что сакральный код русской словесности и художества определяет и его поэтику. Это очевидно в замысле композиции его предисловия к роману Герой нашего времени. В Лермонтове В. Розанов узрел «мистагога», о. Флоренский, трактуя его творчество преимущественно в рамках своего учения о Софии, акцентирует и «титаническое начало». О. С. Булгаков и С. М. Соловьев разъяснили факты, результировавшие негативную оценку Лермонтова В. Соловьевым. В сочинениях религиозных философов создавалась картина, резко противостоящая прочтениям последующих поколений историков литературы, которые старались выставлять художника-Лермонтова как вульгаризированного критика общественно-политической атмосферы своего времени

PL

W artykule podjęto problem podsumowania i zarazem zderzenia poglądów rosyjskich filozofów religijnych Srebrnego Wieku na twórczość Lermontowa. Polemiczny osąd Włodzimierza Słowiowa stał się impulsem do przewartościowania pozycji Lermontowa w rosyjskim kanonie literackim. Poczynając od Mierieżkowskiego, który odczytał utwory poety zgodnie z kryteriami własnych teorii metafizycznych, ich spekulatywnym charakterem i dualistycznym kodem, kolejni myśliciele, w tym Mikołaj Bierdiajew i Lew Szestow, starali się odnieść do dylematu: „Puszkin czy Lermontow”, nawet jeśli były to ich krótkie rozproszone uwagi. Motywy religijne, obecne w liryce i prozie Lermontowa, odzwierciedlają fakt, że kod sakralny rosyjskiej literatury i sztuki nieobcy jest także jego poetyce. Widoczne jest to zwłaszcza w zamyśle kompozycji wstępu do powieści Bohater naszych czasów. Wasilij Rozanow dostrzegł w Lermontowie „mistagoga”, o. Paweł Florenski, rozpatrując jego twórczość głównie w ramach własnej teorii na temat Sofii, akcentował w nim „pierwiastek tytaniczny”. S. Bułgakow i S. M. Sołowiow próbowali objaśnić negatywną ocenę W. Sołowiowa wobec Lermontowa. Prace filozofów religijnych przyniosły obraz zdecydowanie przeciwstawny do oceny Lermontowa przez następne pokolenia historyków literatury, którzy przedstawiali go jako zwulgaryzowanego krytyka atmosfery społeczno-politycznej swej epoki.

EN

In the present article the author attempts to summarise and juxtapose views on Lermontov’s oeuvre formulated by the religious philosophers of the Silver Age. The polemic assessment made by Vladimir Solovyev offered a stimulus to reconsidering Lermontov’s position in Russian national canon. Beginning with Merezhkovsky, interpreting the works of Lermontov in accordance with his own metaphysical philosophical construction, all religious thinkers, including N. Berdyaev, L. Shestov, have reacted to the dilemma “Pushkin or Lermontov”, even if they did so in the form of scattered comments. Religious motifs coded in Lermontov’s prose and poetry, suggest that the sacral code of Russian literature and arts determined his poetics. This is obvious from the project of the composition seen in his foreword to A Hero of Our Time. V. V. Rozanov deemed Lermontov a ‘mystagogue’, whereas the Rev. Florensky, discussing his oeuvre pre-eminently in the framework of his own doctrine on Sophia, addresses the role of ‘titanic’ notion. The Rev. Sergius Bulgakov and S. M. Solovyov clarified facts leading to Vl. Solovyov’s negative assessment. In their writings religious philosophers created a picture sharply contrasting with vulgarised readings afforded by future generations of historians of literature, who strived to make out Lermontov the artist as a vulgarised critic of the social and political atmosphere of his time.

13

Modlitwa w życiu rodziny i społeczeństwa dawnej Polski. Na przykładzie wybranych tekstów literatury religijnej XVII i XVIII wieku

51%

Łukarska B.

Język - Szkoła - Religia

|

2014

|

vol. 9

|

issue 1

76-90

PL

Tekst przybliża ten wymiar religijności, który wiąże się bezpośrednio z życiem mieszkańców dawnej Polski. Kolejno zatem omawia następujące zagadnienia szczegółowe: 1. Tradycja i wzorce modlitwy chrześcijańskiej. 2. Definicje i znaczenie aktu modlitewnego w przekazie wybranych pism teologów siedemnastego stulecia w Polsce. 3. Różne formy modlitewnej aktywności i praktyk modlitewnych w życiu religijnym siedemnastego wieku w Polsce. 4. Przykłady rozumienia potrzeby i wartości modlitwy w życiu codziennym: osobistym, rodzinnym i społecznym w przekazie wybranych utworów literatury barokowej. 5. Najpowszechniejsze intencje modlitewne w zwyczajach naszych przodków

EN

The text takes on a dimension which relates directly to the life of inhabitants of the old Poland. It describes the following issues in detail: 1. Tradition and patterns of a Christian prayer 2. Definition and meaning of a devout act in the tradition of selected writings of theologians from the 17th century in Poland 3. Different forms of prayerful activity and practices in the religious life of the 17th century in Poland 4. An example of understanding the need and value of a prayer in the daily life: personal, family and social life in the tradition of selected pieces of baroque literature 5. The most popular prayer intentions in the customs of our ancestors.

Refine search results

Ogłoszenia zamieszczane w prasie warszawskiej (w latach 1729–1773) jako źródło informacji o bogatej ofercie wydawniczej literatury religijnej

Z nieznanej korespondencji Romana Brandstaettera

O sztuce (nie tylko) religijnej w powieści Savonarola Marii Gertrudy Skórzewskiej

Prosta mowa w tekstach o charakterze religijnym XVIII wieku (Czyn jerejskogo nastawljenija, Poczajów 1776)

Anioła Ślązaka polemika z luteranizmem

„Rzeczy chrześciańskie” w księgozbiorze Towarzystwa Historii i Starożytności Pomorza i niemieckiego Archiwum Państwowego w Szczecinie

Zlecenia o tematyce religijnej realizowane w lwowskiej tłoczni gubernialnej w latach 1773–1800

Anons kolejnego numeru „Tematów i Kontekstów” – Staropolskie i oświeceniowe piśmiennictwo religijne. Swojskość i uniwersalizm

Jak „opowiedzieć” Matkę Bożą? Postać Maryi w kazaniu Samuela Brzeżewskiego

Charakterystyka głosek [t] i [d] w wydaniach teologii moralnej z XVIII wieku (na materiale tekstów z Supraśla, Uniowa i Poczajowa). Przyczynek do dyskusji na temat prostej mowy xviii wieku

Swojskość i uniwersalizm – z wybranych zagadnień staropolskiego i oświeceniowego piśmiennictwa religijnego

Память, мифологизация или мифопоэтика? Лермонтов в свете религиозной философии Серебряного Века

Modlitwa w życiu rodziny i społeczeństwa dawnej Polski. Na przykładzie wybranych tekstów literatury religijnej XVII i XVIII wieku