Search results

1

O warstwach leksyki pochodzenia litewskiego na obszarze ignalińsko-jezioroskim

100%

Rutkowska K.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

126-152

EN

In this study lexical lithuanisms were analysed, functioning in the Ignalina–Zarasai area, on the Lithuanian–Latvian–Belarussian borderland. Lithuanian proceeds on Slavic dialect have an ancient history, which can be associated with a period, dated quite early based on sources of language. Studying Lithuanian vocabulary in these dialects, the dynamics of influences can be observed simultaneously, as contacts between Lithuanian and other dialects existed in this area for a long time. Therefore, several layers of lithuanisms, differentiated based on time and manner of borrowing, can be distinguished: a) a layer of borrowings with a wide range, shared by many language groups, certified in Polish, Russian, Ukrainian and Belarusian languages; b) a layer of contact lithuanisms, certified in the border zone of Lithuania and the Polish language, dialects occurring in Belarus, also in the Russian dialects of Old Believers; this vocabulary can have a wider range of occurrence or be listed within a single language area, for example only in the Ignalina–Zarasai or Vilnius region; c) borrowings with the rank of infiltration, resulting from active contacts with the Lithuanian language and dialects.

PL

W niniejszym opracowaniu poddano analizie lituanizmy leksykalne, funkcjonujące na obszarze ignalińsko-jezioroskim, znajdującym się na pograniczu litewsko-łotewsko-białoruskim. Wpływy litewskie na gwary słowiańskie mają tu dawną historię – w dostępnych źródłach językowych pojawiają się dość wcześnie. Badając leksykę litewską w analizowanych gwarach, można jednocześnie obserwować dynamikę tych wpływów, bowiem kontakt z językiem litewskim trwał na tym terenie nieustannie. Zanotowane lituanizmy dają się podzielić na kilka grup w zależności od okresu i sposobu zapożyczenia: a) warstwę zapożyczeń o szerokim zasięgu, wspólną wielu zespołom językowym, poświadczoną w języku polskim, rosyjskim, ukraińskim i białoruskim; b) warstwę lituanizmów kontaktowych, poświadczonych w pasie przygranicznym z Litwą i występującej polszczyźnie i w gwarach białoruskich, też w rosyjskich gwarach staroobrzędowców; słownictwo to może mieć szerszy zasięg występowania lub być notowane w obrębie jednego obszaru językowego, np. tylko na terenie ignalińsko-jezioroskim lub wileńskim; c) zapożyczeń mających rangę infiltracji, wynikających z czynnych kontaktów z językiem i gwarami litewskimi.

2

O warstwach leksyki pochodzenia litewskiego na obszarze ignalińsko-jezioroskim

100%

Rutkowska K.

Acta Baltico-Slavica

|

2014

|

vol. 38

EN

About layers of lexis of Lithuanian origins in the Ignalina–Zarasai regionIn this study lexical lithuanisms were analysed, functioning in the Ignalina–Zarasai area, on the Lithuanian–Latvian–Belarussian borderland. Lithuanian proceeds on Slavic dialect have an ancient history, which can be associated with a period, dated quite early based on sources of language. Studying Lithuanian vocabulary in these dialects, the dynamics of influences can be observed simultaneously, as contacts between Lithuanian and other dialects existed in this area for a long time. Therefore, several layers of lithuanisms, differentiated based on time and manner of borrowing, can be distinguished: a) a layer of borrowings with a wide range, shared by many language groups, certified in Polish, Russian, Ukrainian and Belarusian languages; b) a layer of contact lithuanisms, certified in the border zone of Lithuania and the Polish language, dialects occurring in Belarus, also in the Russian dialects of Old Believers; this vocabulary can have a wider range of occurrence or be listed within a single language area, for example only in the Ignalina–Zarasai or Vilnius region; c) borrowings with the rank of infiltration, resulting from active contacts with the Lithuanian language and dialects. O warstwach leksyki pochodzenia litewskiego na obszarze ignalińsko-jezioroskimW niniejszym opracowaniu poddano analizie lituanizmy leksykalne, funkcjonujące na obszarze ignalińsko-jezioroskim, znajdującym się na pograniczu litewsko-łotewsko-białoruskim. Wpływy litewskie na gwary słowiańskie mają tu dawną historię – w dostępnych źródłach językowych pojawiają się dość wcześnie. Badając leksykę litewską w analizowanych gwarach, można jednocześnie obserwować dynamikę tych wpływów, bowiem kontakt z językiem litewskim trwał na tym terenie nieustannie. Zanotowane lituanizmy dają się podzielić na kilka grup w zależności od okresu i sposobu zapożyczenia: a) warstwę zapożyczeń o szerokim zasięgu, wspólną wielu zespołom językowym, poświadczoną w języku polskim, rosyjskim, ukraińskim i białoruskim; b) warstwę lituanizmów kontaktowych, poświadczonych w pasie przygranicznym z Litwą i występującej polszczyźnie i w gwarach białoruskich, też w rosyjskich gwarach staroobrzędowców; słownictwo to może mieć szerszy zasięg występowania lub być notowane w obrębie jednego obszaru językowego, np. tylko na terenie ignalińsko-jezioroskim lub wileńskim; c) zapożyczeń mających rangę infiltracji, wynikających z czynnych kontaktów z językiem i gwarami litewskimi.

3

Zu den lituaischen Lehnwörtern in ausgewählten Wörterbüchern der polnischen Sprache

100%

Guz M.

Linguistica Copernicana

|

2011

|

issue 2(6)

339-348

EN

The paper examines the frequency of words of Lithuanian origin in selected, recently published, Polish language dictionaries. The conducted research shows that the frequency of such words is low. There are only three Lithuanisms in the Słownik etymologiczny języka polskiego by W. Boryś and in the Słownik etymologiczny języka polskiego by K. Długosz-Kurczabowa there are none. The low frequency of these words is discussed in many scholarly works, both those on Polish literary language and those on the Polish language in the Kresy area (the easter borderlands). This paper tries to establish the reasons behind this situation. The reasons are, as the subject literature shows, historical, geographical, practical, aesthetic, cultural and administrative in nature.

4

„Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia…” Jana Karłowicza – wyrazem wiedzy i zamiłowań lituanistycznych autora

75%

Rutkovska K., Praškevič E.

Acta Baltico-Slavica

|

2016

|

vol. 40

EN

Dictionary of Foreign Words of the Less Known Origin by Jan Karłowicz – an Expression of Knowledge and Lithuanistic Tastes of AuthorThe object of the description in the article is Lithuanian lexicon occurring in the Dictionary of foreign words of the less known origin (EWS) composed by Jan Karłowicz, who was involved in the multifaceted research on the Lithuanian language and culture – he studied the Lithuanian dialect, local names, and initiated research on Lithuanian folklore. He also published materials from Lithuania (ethnographic descriptions, folklore and language descriptions of the Samogitian nobility) in the Wisla, previously editing them and adding comments in the text to the Lithuanian vocabulary. His onomastic collections as well as the study About the Lithuanian Language have been rediscovered by Lithuanian linguists who devoted a separate study to them.Solid knowledge of comparative linguistics and his own experience in research the Lithuanian language and culture, work with Lithuanian printed materials, handwritten or derived from field studies in Lithuania, allowed him to use the knowledge and materials in very different ways. Next to words analyzed in the EWS, he included the words of Lithuanian origin and next – Slavic borrowings of Lithuanian dialects, thereby contributing indirectly to the study of foreign lexis in the Lithuanian dialects. A similar historic-linguistic interpretation was acceptable in those days when the methodology of etymological research was just developing and every manifestation of language was worth documenting.Karłowicz’s EWS is very important for researchers of the Baltic-Slavic border. He detected a significant part of the Lithuanian lexicon and, more broadly – regional lexicon in intensive Slavic-Lithuanian relations. The greater part of Lithuanianisms was recorded in the mid-nineteenth century, when peasants in Lithuania started massive convertions to the Polish language. At the same time, he documented Lithuanian realities, giving them detailed descriptions. He provided much to linguists researchers who intensively practiced typological and comparative linguistics of Lithuanian words in the nineteenth century, citing unknown tokens of direct contacts with Lithuanianism, not listed in the then existing collections of Lithuanian lexis (Kurschat, Nesselmann). Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia… Jana Karłowicza – wyrazem wiedzy i zamiłowań lituanistycznych autoraPrzedmiotem opisu w artykule jest leksyka litewska, występująca w Słowniku wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia… (SWO) Jana Karłowicza, który był zaangażowany w badania nad językiem i kulturą litewską wieloaspektowo – badał narzecza litewskie, nazwy miejscowe, inicjował badania nad folklorem litewskim. Publikował też materiały z Litwy (opisy etnograficzne, folklor, opis języka szlachty żmudzkiej) w czasopiśmie „Wisła”, uprzednio je redagując i umieszczając w tekście komentarze do leksyki litewskiej. Jego zbiory onomastyczne, podobnie jak i studium O języku litewskim, zostało na nowo odkryte przez językoznawców litewskich, poświęcono im odrębne opracowania.Solidna wiedza z zakresu językoznawstwa porównawczego i własne doświadczenie badacza języka i kultury litewskiej, praca z litewskimi materiałami drukowanymi, rękopiśmiennymi czy też pochodzącymi z badań terenowych na Litwie pozwoliły mu na wykorzystanie tej wiedzy i materiałów w bardzo różnorodny sposób. Umieszcza on w dokumentacji do wyrazów analizowanych w SWO wyrazy pochodzenia litewskiego i obok – zapożyczenia słowiańskie do gwar litewskich, tym samym przyczyniając się pośrednio do badań nad leksyką obcą w gwarach litewskich. Taki sposób interpretacji historycznojęzykowych był do zaakceptowania w owych czasach, kiedy metodologia badań etymologicznych dopiero się kształtowała, a każdy przejaw języka był wart dokumentowania.Znaczenie SWO Karłowicza dla badaczy pogranicza bałtycko-słowiańskiego jest ogromne. Zarejestrował on znaczną część leksyki litewskiej i szerzej – regionalnej w okresie intensywnych kontaktów słowiańsko-litewskich. Większa część lituanizmów w polszczyźnie północnokresowej została odnotowana w połowie XIX w., kiedy miało miejsce masowe przechodzenie na język polski warstw włościańskich na Litwie. Udokumentował tym samym nazwy oddające ówczesne realia litewskie. Dostarczył badaczom, intensywnie uprawiającym w XIX w. językoznawstwo typologiczne i komparatystyczne, wyrazów litewskich do studiów porównawczych. Zarejestrowany przez Karłowicza litewski materiał leksykalny często pochodził z jego własnych badań terenowych nad gwarami litewskimi i nie był notowany w ówczesnych zbiorach leksyki litewskiej (słownikach Kurschata, Nesselmanna).

Refine search results

3 Acta Baltico-Slavica

1 Linguistica Copernicana

1 2016

2 2014

1 2011

2 Rutkowska K.

1 Guz M.

1 Praškevič E.

1 Rutkovska K.

O warstwach leksyki pochodzenia litewskiego na obszarze ignalińsko-jezioroskim

O warstwach leksyki pochodzenia litewskiego na obszarze ignalińsko-jezioroskim

Zu den lituaischen Lehnwörtern in ausgewählten Wörterbüchern der polnischen Sprache

„Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia…” Jana Karłowicza – wyrazem wiedzy i zamiłowań lituanistycznych autora