Search results

1

Malowidła ścienne Zofii Baudouin de Courtenay w kościołach Gdańska i Sopotu

100%

Bilewicz H.

Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

|

2015

|

vol. 8

139-150

PL

Twórczość Zofii Baudouin de Courtenay (1889–1967), mimo paru prób wycinkowych opracowań, nadal pozostaje zapoznana. W artykule przedstawione zostały – w kontekście prób reanimacji kościelnej sztuki monumentalnej po roku 1945 – powojenne realizacje malarskie artystki w kościołach Gdańska (św. Elżbiety, św. Jakuba) i Sopotu (św. Jerzego). Są to prace o „neobizantyńskim” charakterze, tworzone poza oficjalnym mecenatem i zasięgiem ówczesnej krytyki, wpisujące się – poprzez poszukiwanie zmodernizowanej formuły sztuki sakralnej – w dialog nowoczesności z tradycją.

EN

The artistic output of Zofia Baudouin de Courtenay (1889–1967), despite several attempts atof fragmentary studies, still remains still largely unknown. The article presents post-war worksrealizations of the artist executed in the churches of Gdańsk (St Elisabeth’s, St Jacob’s) and Sopot (St George’s) in the context of the attempts atof reviving sacral monumental art. These works are neo-Byzaentine in its character and were produced outside the official state patronage and outside the official range of art critics. By using the modernized formula for presenting sacral art, they display the dialogue between modernity and tradition.

2

Recepcja grafik z cyklu maryjnego Gottfrieda Bernharda Göza w malarstwie monumentalnym kręgu lwowskiego w XVIII wieku

100%

Dzik J.

Roczniki Humanistyczne

|

2015

|

vol. 63

|

issue 4: Historia Sztuki

85-110

PL

Inspirującą rolę dla malarstwa monumentalnego okresu rokoka w Rzeczypospolitej czasów saskich odegrał cykl graficzny dedykowany Matce Boskiej, określony jako Sub tuum praesidium confugimus, autorstwa Gottfrieda Bernharda Goza (1708-1774). Cykl grafik o charakterze dewocyj- nym wykonanych techniką punktową przedstawia dwanaście sygnowanych scen maryjnych: Niepokalane Poczęcie NMP, Narodziny Marii, Wstąpienie Marii do świątyni, Zaślubiny Marii i Józefa, Zwiastowanie NMP, Nawiedzenie Marii, Oczyszczenie Marii, a następnie wizerunków Matki Boskiej Bolesnej, Wniebowzięcie Marii. Kolejne sceny związane są z patronatem Marii - jako Królowej Różańca i Matki Boskiej Szkaplerznej, a wreszcie Jej orędownictwa. Ryciny, jak przyjmują badacze twórczości Goza, są świadectwem jego dojrzałego stylu, kształtującego się w latach 1737-1740, kiedy utworzył on „kompanię” wydawniczą wraz z braćmi Josephem Sebastianem i Johannem Baptistem Klauberami. Motywy występujące w serii wielokrotnie wykorzystywał w kompozycjach freskowych, np. na sklepieniu nawy kościoła dominikanek St. Stefan w Habsthal (1748; Górna Szwabia), w szkicu i malowidle Goza dla sanktuarium cystersów w Birnau (1748-1750). Motywy te znajdowały się również w w bawarskich sanktuariach maryjnych, jak np. Frauenchiemsee, Maria Mitleid Kapelle oraz Mater Dolorosa Kapelle, z malowidłami Balthasara Furtnera (1761), oraz w kościele w Niederaschau i w Klein Mariazell (1763-1765). Nawiązania do wspomnianej serii odnaleźć można też na terenie Słowenii - na sklepieniu Grajska kapela w Novo Celje (1758-1763). Grafiki te znane były w kręgu artystów lwowskich czynnych w XVIII wieku i posłużyły w charakterze wzoru dla licznych kompozycji figuralnych. Posługiwał się nimi przede wszystkim malarz lwowski Stanisław Stroiński (1719-1802) dla dekoracji m.in. wnętrza sanktuarium maryjnego Bernardynów w Leżajsku, w kościele Bernardynów pw. Ducha Świętego w Krystynopolu (1756-1759; obecnie Czerwonohrad, Ukraina) oraz w dekoracji kaplicy św. Anny kościoła Benedyktynek Trójcy Świętej w Przemyślu. Z cyklu rycin korzystał również malarz Gabriel Sławińskiego w dekoracji prezbiterium kościoła parafialnego pw. św. Wawrzyńca w Żółkiewce oraz na sklepieniu kościoła Paulinów pw. św. Ludwika we Włodawie. Ryciny są znaczącymi dla polskiego malarstwa wzorami ze względu na styl, technikę i oryginalne ujęcie konwencjonalnego religijnego tematu.

EN

The graphic series dedicated to the Mother of God, defined as Sub tuum praesidium confugimus, by Gottfried Bernhard Göz (1708-1774) was an inspiration for the monumental painting of the Rococo period in Poland in the times of the Saxon kings. The series of engravings with a devotional character made by the stipple engraving technique presents twelve signed Marian scenes: the Immaculate Conception of the Blessed Virgin Mary, the Birth of the Blessed Virgin Mary, the Presentation of Mary, the Marriage of Mary and Joseph, the Annunciation, the Visitation, the Purification, and then images of Our Lady of Sorrows, Assumption of Mary. The next scenes are connected with Mary’s patronage - as the Queen of the Rosary and with her intercession. The prints, as researchers of Göz’s work assume, prove his mature style that was shaped in the years 1737-1740, when he formed a publishing “company” together with the Klauber brothers, Joseph Sebastian and Johann Baptist. He used the motifs occurring in the series many times e.g. on the vault of the nave in the Dominican sisters St Stefan Church in Habsthal (1748; Upper Swabia), in the sketch and painting for the Cistercians Monastery in Birnau (1748-1750). These motifs were also found in Bavarian Marian sanctuaries, e.g. Frauenchiemsee, Maria Mitleid Kapelle and Mater Dolorosa Kapelle with paintings by Balthasar Furtner (1761) and in the church in Niederaschau and in Klein Mariazell (1763-1765). References to the series may also be found in the area of Slovenia - on the vault of Grajska kapela in Novo Celje (1758-1763). The prints were known to the circle of Lvov artists active in the 18th century and they were used as models for numerous figural compositions. First of all the Lvov painter Stanisław Stroiński (1719-1802) used them for the decorations, among others, of the interior of the Franciscan Marian sanctuary in Leżajsk, in the Franciscan Holy Spirit Church in Krystynopol (1756-1759 (now it is Chervonohrad in the Ukraine), and in the decoration of the St Anna Chapel in the Holy Trinity Benedictine Church in Przemyśl. The series of prints was also used by the painter Gabriel Sławiński in the decoration of the chancel in the St Lawrence Parish Church in Żółkiewka and on the vault of the Pauline St Louis Church in Włodawa. The engravings are a significant model for Polish painting because of their style, technique and an original approach to a conventional religious subject.

3

Konkurs na malowidła do sali Sejmu w Warszawie (1929) w świetle polityki artystycznej i propagandowej II Rzeczypospolitej

88%

Myślińska A.

Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego

|

2015

|

issue 1(35)

35-47

XX

The end of the Great War created multiple patronage opportunities, organized and distributed by the state. The development of modern art deepened art critics’ pejorative view on allegory, but this type of work still supported legitimacy of the reborn state, the achievements of Polish propaganda abroad and consolidation of the patriotic tradition. The interwar era was the time when the majority of the significant official decoration was created, by artists of modern art and even avant-garde artists. Twelve projects were qualified to the final stage of competition aimed at selecting the paintings to be placed in Sejm (House of Parliament). Zofia Stryjenska, Stanislaw Kaczor Batowski, Wlastimil Hofman, Stanislaw Gajewski, and Jan Wydra, just to name a few, took part in this contest. Two first prizes were awarded to Ludomir Slendzinski and Jozef Mehoffer, two second ones to Kazimierz Sichulski and Bronislaw Bartel. The winning works have been criticized as failing to comply with the official character of the interior. Even repetition of the competition was proposed. Finally the paintings have not been created. Between 1929 and 1938 amateur painter Antoni Tanski (1874–1943) created a painting of Polonia for the hall of the Sejm; the painting is currently located in the Jasna Gora Monastery in Czestochowa. Competition for the paintings for the hall of the Sejm underlined the value of allegory in updating the historical narration. By referring to the centuries-old tradition of performances, fear of regained independence and the new political and social organization of the Second Republic of Poland was expressed.

4

Postać św. Franciszka w sztuce i myśli Jerzego Nowosielskiego. Wystrój kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na Azorach w Krakowie (1977–1978)

51%

Czerni K.

Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

|

2015

|

vol. 8

73-105

PL

Św. Franciszek – jeden z najbardziej popularnych świętych, kanonizowany w 1228 roku, pozostaje świętym „ekumenicznym” – szanowanym również przez prawosławie. „Biedaczyna z Asyżu” okazał się także niezwykle ważny zarówno dla duchowości, jak i sztuki krakowskiego awangardowego malarza i prawosławnego myśliciela – Jerzego Nowosielskiego, który ubolewał, że zachodnia świadomość chrześcijańska całkowicie spłyciła główne idee świętego, sprowadzając je do naiwnego sentymentalizmu. W powrocie do idei św. Franciszka artysta upatrywał nadzieję na odrodzenie się chrześcijaństwa i ożywienie współczesnej myśli teologicznej. Jednym z ważnych śladów tradycji franciszkańskiej w sztuce Nowosielskiego są tzw. krzyże franciszkańskie – polichromowane wyobrażenia Ukrzyżowanego, typu croce dipinta, croce storiata, wzorowane na słynnym krzyżu z San Damiano. Nowosielski namalował takich krzyży kilkadziesiąt, przeznaczając je zarówno do celów liturgicznych (jako zwieńczenie ikonostasu lub tetrapodu), jak i do dewocji prywatnej. Postać św. Franciszka pojawiła się także kilkakrotnie w jego sztuce monumentalnej: polichromii kościoła w Olszynach (1957) i w Zbylitowskiej Górze (1956–1957), a także w mozaice Stygmatyzacja św. Franciszka dla kościoła w Izabelinie pod Warszawą (1980) – jednak realizacje te uległy niestety zniszczeniu. Najciekawszą i najbardziej rozbudowaną „franciszkańską” realizacją Nowosielskiego pozostaje wystrój wnętrza kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na Azorach w Krakowie, nawiązujący do kanonu kościołów reformackich: stacje drogi krzyżowej oraz wielkie panneau ołtarzowe. Do dzieł tych – łączących duchowość ikony z estetyką awangardy – artysta wprowadził wątki ikonograficzne charakterystyczne dla tradycji wschodniej: dwukrotnie użyty motyw mandylionu, temat Anastazis, motyw Orantki, formę Płaszczanicy jako ostatnią stację drogi krzyżowej (Złożenia do grobu) oraz wizerunki trzech skazańców w scenach pasyjnych, odwołujące się do żywego w prawosławiu kultu św. Łotra. Również przedstawienie wielookiego Serafina zdradza wpływ wcześniejszej, bizantyńskiej ikonografii angelologicznej, z kolei interpretacja stygmatyzacji św. Franciszka nawiązuje do trzynastowiecznej ikonografii włoskiej, ale także do wizerunku św. Franciszka z witrażu Stanisława Wyspiańskiego z przełomu wieków XIX i XX w krakowskim kościele Franciszkanów. Rozbudowana symbolika retabulum z Azorów, łącząca wątki franciszkańskie, eucharystyczne i pasyjne, oraz czerpiąca wiele wątków z tradycji prawosławnej zyskała w interpretacji krakowskiego malarza – dzięki lapidarności ascetycznej formy i odważnej kolorystyce – charakter monumentalny.

EN

One of the most popular saints, St Francis, canonized in 1228, remains “ecumenical”, venerated also by the Eastern Orthodox Church. The saint of Assisi proved especially important for the spirituality and art of the Kraków-based avant-garde painter and Eastern Orthodox thinker, Jerzy Nowosielski, who lamented that the Western Christian consciousness had completely flattened the main ideas of the saint, reducing them to naïve sentimentality. Turning back to St Francis, the artist hoped for a renewal of Christianity and the revival of contemporary theological thought. Important elements of the Franciscan tradition in Nowosielski’s art show up in his so-called Franciscan crosses: polychrome images of the crucified Christ of the croce dipinta, croce storiata type, modeled on the San Damiano Cross. Nowosielski painted dozens of such crosses, both for liturgical purposes (to fit at the top of an iconostasis or a tetrapod), and for private devotion. The figure of St Francis also appeared several times in his monumental art: the polychromes in the churches in Olszyny (1957) and in Zbylitowska Góra (1956–1957), as well as in the mosaic entitled The Stigmatization of St Francis produced for the church in Izabelin near Warsaw (1980); these, however, have not survived to the present day. His most interesting and elaborate “Franciscan” project is the interior of the Reformed Franciscan Church of the Immaculate Conception of the Holy Virgin Mary in the neighborhood of Azory in Kraków, harking back to the canon of Reformed Franciscan churches: the Stations of the Cross and the large altarpiece. These works combined the spirituality of the icon with avant-garde esthetics; the artist also infused them with iconographic motifs from the Eastern Orthodox tradition: the Mandylion (used twice), the theme of Anastasis, the Orant, the Plashchanitsa serving as the last Station of the Cross (Jesus is laid in the tomb), and the images of the three convicts in scenes of the Passion, alluding to the Eastern Orthodox worship of the Good Thief. The multi-eyed depiction of the Seraph is rooted in an earlier, Byzantine angelological iconography; the stigmatization of St Francis, in turn, is modeled on 13th Italian iconography but also on the image of St Francis as seen in the stained-glass window produced by Stanisław Wyspiański for the Franciscan church in Kraków at the turn of the 19th and 20th century. The elaborate symbolism of the retable of Azory combined Franciscan themes with motifs of the Eucharist and the Passion, drawing profusely on the Eastern Orthodox tradition; thanks to its concise and ascetic form, as well as its audacious colors, it took on a truly monumental dimension.

5

Projekty i realizacje sakralne Jerzego Nowosielskiego dla świątyń obrządku wschodniego we Wrocławiu

51%

Czerni K.

Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

|

2014

|

vol. 7

63-103

PL

Jerzy Nowosielski (1923–2011) był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy XX wieku, a jego dorobek obejmuje również projekty i realizacje w zakresie monumentalnej sztuki sakralnej. Z pochodzenia Ukrainiec, z wyznania prawosławny, stworzył oryginalną koncepcję współczesnej ikony, łącząc estetykę malarstwa nowoczesnego z tradycją bizantyńską. Projektował obrazy przeznaczone do dewocji prywatnej, a także wnętrza świątyń różnych wyznań. We Wrocławiu pracował przy dekoracji zarówno cerkwi prawosławnych, jak i greckokatolickich. Dla katedry prawosławnej pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (dawny kościół św. Barbary) zaprojektował rząd ikon świątecznych w ikonostasie oraz polichromię, z której wykonano zaledwie część: malowidła na sklepieniu prezbiterium i w kaplicy Podwyższenia Krzyża Św. Plany związane z drugą prawosławną cerkwią we Wrocławiu – w polskojęzycznej parafii pw. św. św. Cyryla i Metodego na Piasku – niestety nie zostały urzeczywistnione, choć artysta wykonał wiele projektów, m.in. ikonostasu i Golgoty. Bardziej owocna była współpraca Nowosielskiego z unitami, chociaż niepewny status prawny Cerkwi greckokatolickiej w Polsce zaszkodził także i tym pracom. Dla pierwotnej świątyni unickiej we Wrocławiu – krypty pw. św. Bartłomieja (dolny kościół pw. Św. Krzyża) – Nowosielski zaprojektował elementy polichromii oraz witraże, z których zrealizowano dziesięć. Wykonał także wiele ruchomych elementów wystroju (ikonostas, chorągwie i sprzęty liturgiczne, ikony), które w 1999 roku przeniesiono do nowej wrocławskiej cerkwi unickiej – kościoła pw. św. św. Wincentego i Jakuba. Oryginalna i odważna sztuka sakralna Nowosielskiego mimo ugruntowania w głębokiej wierze artysty i jego bogatych doświadczeń duchowych wśród wiernych budziła nierzadko kontrowersje – stąd jej burzliwe losy, kłopoty z projektami, dotykające ją akty agresji i zniszczenia. Dziś nie ulega wątpliwości, że w dziedzinie monumentalnej sztuki sakralnej Jerzy Nowosielski stworzył dzieła wybitne, dlatego każdy ich ślad, okoliczności powstania i historia zasługują na uwagę badaczy.

EN

Jerzy Nowosielski (1923–2011) was one of the most outstanding Polish painters of the 20th century. His oeuvre also includes many projects in the field of monumental religious art. Born to an Orthodox family in the Ukraine, he is the author of an original concept of the modern icon, which combines the esthetics of modern painting with Byzantine tradition. He has designed paintings for private devotion, as well as for churches of different denominations. In Wrocław, he has worked with both Eastern Orthodox and Greek Catholic churches. For the Eastern Orthodox Cathedral of the Nativity of the Mother of God (the former Church of St Barbara), he designed the Feast tier of the iconostas and a polychrome decoration, only parts of which were actually painted in the end: in the vaulting of the presbytery and the chapel of the Exaltation of the Cross. His plans for the other Eastern Orthodox church in Wrocław, the Polish-language Church of St Cyril and St Methodius in Piasek, unfortunately never materialized, even though all the designs, e.g. for the iconostas and the Golgotha, were ready. Nowosielski’s cooperation with the Greek Catholic was more fruitful; however, the uncertain legal status of the Greek Catholic Church in Poland also proved a hindrance to the projects. In the crypt of St Bartholomew (the lower church of the Exaltation of the Cross), the original Greek Catholic church in Wrocław, Nowosielski designed polychrome elements and stained-glass windows, ten of which were actually produced. He also made many moveable elements for the interior (the iconostas, banners, liturgical equipment, icons), which were transferred to the new church, the Church of St Vincent and St James, in 1999. Even though it was rooted in deep faith and rich spiritual experience, Nowosielski’s bold and original religious art often sparked controversies among the common people, hence its checkered fate, frequent problems with producing the designs, as well as acts of aggression and destruction against them. Today, there is no doubt that Jerzy Nowosielski has created outstanding masterpieces in the field of monumental religious art; their every trace, circumstances of creation, and history deserve scholarly attention.

Refine search results

3 Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej

1 Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego

1 Roczniki Humanistyczne

1 2016

3 2015

1 2014

2 Czerni K.

1 Bilewicz H.

1 Dzik J.

1 Myślińska A.

Malowidła ścienne Zofii Baudouin de Courtenay w kościołach Gdańska i Sopotu

Recepcja grafik z cyklu maryjnego Gottfrieda Bernharda Göza w malarstwie monumentalnym kręgu lwowskiego w XVIII wieku

Konkurs na malowidła do sali Sejmu w Warszawie (1929) w świetle polityki artystycznej i propagandowej II Rzeczypospolitej

Postać św. Franciszka w sztuce i myśli Jerzego Nowosielskiego. Wystrój kościoła oo. Franciszkanów-Reformatów pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na Azorach w Krakowie (1977–1978)

Projekty i realizacje sakralne Jerzego Nowosielskiego dla świątyń obrządku wschodniego we Wrocławiu